Урок беларускай літаратуры ў 4 класе Тэма: “Сяргей Аляксееў. Хатынь”

ДЗЯРЖАЎНАЯ ЎСТАНОВА АДУКАЦЫІ

“КАПАЧОЎСКІ ВУЧЭБНА-ПЕДАГАГІЧНЫ КОМПЛЕКС

ДЗІЦЯЧЫ САД - СЯРЭДНЯЯ ШКОЛА”

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Урок беларускай літаратуры ў 4 класе

“Сяргей Аляксееў. Хатынь”

 

 

 

 

 

З вопыту работы настаўніцы пачатковых класаў Ціханоўскай А.У.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

АГ. КАПАЧЫ 2018

Урок беларускай літаратуры ў 4 класе

Тэма: “Сяргей Аляксееў. Хатынь”

Мэта: знаёмства са зместам апавядання “Хатынь”, актуалізацыя і пашырэнне ведаў вучняў аб трагедыі беларускай вёскі Хатынь;  удасканальванне навыку чытання.

Задачы:

1.     спрыяць пашырэнню лексічнага запасу малодшых школьнікаў;

2.     фарміраваць чытацкія навыкі вучняў;      

3.     развіваць творчыя здольнасці школьнікаў, уменне працаваць з падручнікам для падцвярджэння выказванняў;

4.     ствараць умовы для выхавання патрыятызму, павагі да гісторыі сваёй Радзімы.

Тып урока:

Форма правядзення:

Назва праекта: “Мы патрыёты”.

Абсталяванне: малюнкі, карткі, мультымедыйная ўстаноўка.

Папярэдняя падрыхтоўка: вучням было прапанована падрыхтаваць паведамленні і прэзентацыю аб Хатыні.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ход урока

1. Арганізацыйны момант.

- Весела звініць званок.

Пачынаем наш урок.

Сядайце.

Дзверы ў веды адчыняйце.

Ці ўсё правільна сядзяць?

Ці ўсё ўважліва глядзяць?

2.     Моўная размінка

-         Дыхальная размінка

" Мы ўздыхаем". З дапамогай уздохаў паказаць розны настрой: весялосці, стомленнасці, здіўлення, радасці, страха і г.д.

Цуда-нос. Пасля слоў “затрымаю дыханне” вучні робяць удых і затрымліваюць дыханне. Настаўнік чытае вершаваны тэкст, дзеці толькі выкончваюць заданне.

Носікам дыхаю,

Дыхаю вольна,

Глыбока і ціха –

Як заўгодна.

Выканаю заданне,

Затрымаю дыханне.

Раз, два, тры, чатыры –

Зноў дыхаем:

Глыбей і шырай

-         Артыкуляцыйная размінка

Добра ўсюды добраму.

Добраму ўсюды добра.

Прачытаць скорагаворку спачатку шэптам і павольна, затым ціха і ўмерана, затым гучна і хутка.

3. Актуалізацыя ведаў.

     - Сёння наш урок пройдзе пад дэвізам:

На свеце існуе слоў вельмі багата,

Але найжахлівей з іх слова «вайна».

-          На працягу ўсяго урока вы будзеце выстаўляць сабе адзнакі ў ліст самаацэнкі за ўсе віды работ, якія мы сёння будем выконваць. У канцы ўрока я таксама вас ацаню.

-         Што вы ўжо можаце расказаць мне пра Вялікую Айчынную вайну7

-         Калі пачалася вайна? Калі мы святкуем Дзень Перамогі?

-         З якім творам мы пазнаёміліся на папярэднім уроку? Хто аўтар?

4.Праверка дамашняга задання.

- Праверку дамашняга задання мы арганізуем у выглядзе конкурса на лепшага чытальніка. Вы павінны ўважліва слухаць чытанне сваіх сяброў, каб пасля выбраць лепшага дэкламатара.

5.Этап падрыхтоўкі вучняў да актыўнага і свядомага засваення новага матэрыялу

а) адгадванне загадак на ваенную тэматыку:      

1.   Слова, якое нясе людзям гора і смерць      (вайна)                                                                                                                                             2.    Чалавек, які абараняе сваю Радзіму ад ворагаў       (салдат)                                                                                                                                               б) Работа ў парах: гульня “Адгадайце слова”           

На картках запісаны наборы літар, з якіх вам патрэбна  скласці  словы на тэму вайна:даслта, раго, лысёз, таўтама, атХыьн  (запісаць на картках, вывесіць на дошцы, дзеці адгадваюць і запісваюць пад карткай  правільнае слова.

- Якія ў вас атрымаліся словы?  (салдат, Хатынь, аўтамат,  слёзы, гора)

6. Выкладанне новага матэрыялу:                                                                                            а) паведамленне тэмы і мэты ўрока;  

У бітвах  палі  змагары
За вольны светлы час...
Дык спіце  ж,  воіны-сябры,
Мы не забудзем вас!                                                                                                          - Хто здагадаўся, аб чым мы сёння будзем весці гаворку?                                               - Так, сёння на ўроку мы будзем  гаварыць пра гады Вялікай Айчыннай вайны, пра людзей, якія абаранялі нашу Радзіму і  загінулі; будзем чытаць апавяданне сяргея Аляксеева “Хатынь”. будзем  працаваць над тэхнікай чытання, вучыцца вызначаць асноўную думку  апавядання, і , наогул, успомнім усё, што мы ведаем пра ваенныя гады.                                                                                                                                                                                               

- А цяпер я прапаную вам прадоўжыць маю думку:

Сёння  на ўроку мы –

будзем чытаць, каб … (навучыцца чытаць яшчэ лепш, даведацца пра нешта новае)

будзем адказваць на пытанні, каб…

б) выступленне-прэзентацыя  падрыхтаваных вучняў “Хатынь”;

Бяжыць, накіроўваючыся наперад шырокая асфальтаваная стужка шашы Мінск – Віцебск. Звычайныя дарожныя знакі па баках.І раптам справа, на 54-м кіламетры трывожны паказальнік...

Ні на адной самай падрабязнай геаграфічнай карце вы не знойдзеце сёння гэтай беларускай вёскі.Яна была знішчана фашыстамі вясной 1943 года.

Хатынь... Мала каму была вядомая гэтая беларуская вёска. Жылі тут звычайныя беларускія сяляне. Гэта была невялікая беларуская вёска, якая стаяла ў лагойских лясах, прыкрытая ад вятроў белоствольными бярозамі, ўтульная, з жураўлямі над студнямі каля хат, з густымі кустамі бэзу ў палісадніках.

Адшумеў завеямі люты. Ужо не ў валёнках – у ботах крочыў па лужынах, па першых праталінах сакавік. Ён паклікаў з цёплых краёў шпакоў і жаваранкаў. Маладой смалой-жывіцай зажыўляў раны ад куль на соснах і елках. Белоствольныя бярозы набухалі  сокам. І жылі ў ёй людзі. У яе 26 дварах проста жылі. Мужчыны аралі зямлю і касілі лугавыя травы, вырошчвалі хлеб, жанчыны гадавалі дзяцей, саджалі агароды, даілі кароў. саджалі бульбу. Пад яе дахамі спраўлялі вяселлі і плакалі над горам. У яе ваколіцах плялі купальскія вянкі і збіралі грыбы. І марылі пра будучыню... Гэта  будучыня  не наступіла.

Сакавіцкім днём не стала ціхай,

прыветлівай  беларускай вёсачкі. Не стала сонца ў яркім шкле вокнаў, скрыпучых брамак, расчыненых на вуліцу, вулляў. Не стала 149 хатынцаў, 75 з іх былі дзецьмі... Ад рук карнікаў загінулі амаль усе яе жыхары – мірныя, добрыя, працавітыя людзі, адданыя роднай зямлі, палям, дзе вырошчвалі хлеб, лясам, якія ахіналі гэта цудоўнае месца.

Раніцай гэтага дня яе шчыльным колам акружылі машыны спецыяльнага карнага атрада эсэсаўцаў оберштурмбанфюрера Оскара Дырмвангера.

Усіх жыхароў – мужчын, жанчын, старых, дзяцей – выгналі з дамоў. Гітлераўцы аблазілі кожную хату, кожны склеп – не схаваўся там хто-небудзь.

Агорнутыя жахам, людзі стаялі цесна прыціснуўшыся адзін да аднаго.Фашысты падпалілі хлеў! У дыме задыхаліся, плакалі дзеці. Калі пад напорам дзясяткаў людзей паваліліся дзверы хлява і людзі, поўныя жаху, у ахопленай полымем вопратцы, кінуліся ўрассыпную, аўтаматныя чэргі карнікаў паклалі ўсіх, хто паспрабаваў вырвацца з вогненнага палону.

Прыслухайцеся, людзі! Сэрцам прыслухайцеся! І вы пачуеце цяжкі тупат каваных ботаў і глухія стогны.Гэта стогне зямля, якая прыняла смерць 149 старых, жанчын і дзяцей. Яны назаўсёды зліліся з шматпакутнай зямлёй Хатыні.

Сцяжынка з шэрых жалезабетонных пліт вядзе да былой вясковай вуліцы.

На месцы кожнай хаты ляжыць першы вянец зруба. толькі ён зроблены не з дрэва – з бетону, і колер яго не цешыць вока, ён шэры, попельны. Ўнутры зруба абеліск, які нагадвае печкавую трубу, з вялікім звонам.

На абеліску – мемарыяльная пліта з прозвішчамі і імёнамі, жывымі  спаленых вяскоўцаў.

Хвалюе сэрца адкрытая перад кожным домам брамка, таксама шэрая, з бетону, брамка, якая запрашае ўвайсці ў дом, якога няма. Ніколі не зарыпіць гэтая брамка жывым драўляным скрыпам, ніколі і ніхто не пачуе на вуліцы звонкага смеху дзятвы...

Ніхто не нап'ецца сцюдзёнай вады з чатырох вясковых калодзежаў.На іх месцы - сімвалічныя калодзежы.

Якое злачынства здзейсніў Юзік Іотка, якому не споўнілася два гадкі?У чым правініліся двухгадовая Лена Мірановіч, Міша Навіцкі, Вова Карабані сотні, тысячы іншых дзяцей? Хто дасць адказ на гэтае пытанне?

Прайдзіце налева па былой вясковай вуліцы. На самым яе краі стаяў дом сям'і Жалабковічаў. Калі ў падпаленай вопратцы, ахопленыя жахам людзі выбягалі з палаючага хлява, разам з іншымі жыхарамі вёскі выбегла Ганна Жалабковіч. Яна моцна трымала за руку сямігадовага сына Віцю. Смяротна параненая жанчына, падаючы, прыкрыла сына сабою. Параненае  ў руку дзіця праляжала пад  маці да адыходу фашыстаў з вёскі.

З дзевяці дзяцей ў сям'і Іосіфа і Ганны Бараноўскіх у жывых застаўся адзін – 12-гадовы Антон. Выбегшы з палаючага хлява, ён быў паранены ў абедзве нагі, упаў і гітлераўцы прынялі яго за мёртвага. 

Паранены, абгарэлы Іосіф Іосіфавіч Камінскі знайшоў сярод  аднавяскоўцаў цела свайго сына Адама і пачуў яго апошнія перадсмяротныя словы.  Бронзавая скульптура Няскоранага Чалавека – чалавека, які вынес на сваіх плячах ўсе нягоды вайны, які ўстаў жывым з агню – аснова Хатынскага  мемарыялу.

Дзе б ты ні быў, куды б не закінулі цябе шляхі-дарогі – нідзе на зямлі , акрамя як у Хатыні, ты не ўбачыш могілак вёсак, знішчаных фашыстамі разам з людзьмі.

Людзі добрыя, помніце!
Мы любілі жыццё, і Радзіму,
І вас, дарагія,
Мы згарэлі жывымі ў агні.
Наша просьба да ўсіх:
Хай жалоба і смутак
Абернуцца ў мужнасць і сілу,
Каб змаглі ўвекавечыць вы
Мір і спакой на зямлі…

      З дня адкрыцця мемарыяла тысячы людзей пабывалі ў Хатыні, але людскі паток да гэтага свяшчэннага месца не спыняецца ніколі. Сюды ідуць тыя, хто быў асуджаны нямецкім фашызмам на смерць, але са зброяй у руках адстаяў сваё права жыць, хто быў асуджаны не нарадзіцца, але наперакор усяму нарадзіўся і жыве. Сюды прыязджаюць многія людзі з Захаду і Усходу, якія жадаюць зразумець, чаму мы не толькі выстаялі, але і перамаглі ў мінулай вайне.

    Хатынь жыве не толькі ў народнай памяці, але і ў штодзённых справах народа. Аб ёй пішуць у газетах, здымаюцца фільмы, складаюцца вершы і паэмы. Хатынь дае чалавецтву просты, як ісціна, і вечна мудры ўрок пільнасці. Чалавецтва павінна памятаць аб смяртэльнай пагрозе, якой яно пазбегла ў недалёкім мінулым, і штодзённа клапаціцца пра будучыню. На зямлі, на жаль, ніколі не было недахопу ва ўладарных авантурыстах, заўсёды спелі на ёй цёмныя сілы агрэсіі, ахвочыя пажывіцца за кошт міралюбства іншых. У наш жорсткі час недастаткова любіць мір — трэба ўмець яго абараняць.

 

в) знаёмства з аўтарам

- Усё далей і далей у незваротнае мінулае адыходзіць вялікая Айчынная вайна. Але сляды яе дагэтуль відаць у нашым жыцці. Мінула шмат гадоў, а памяць пра яе жывеў свядомасці і  ў сэрцах людзей.

На самай справе, як можна забыць неўміручы подзвіг беларускага народа, велізарныя страты, прынесеныя ў імя Перамогі. Але час ідзе, няўмольна радзеюць шэрагі ветэранаў – тых, хто з першых вуснаў мог бы расказаць нам пра мінулую вайну.                                                                                                  

Аляксееў Сяргей Пятровіч

Нарадзіўся 1 красавіка 1922 года ў вёсцы Пліскаў  Кіеўскай губерніі  у сям'і сельскага лекара. З дзесяці гадоў у Маскве. Пасля школы ў 1940 годзе паступіў у авіяцыйнае вучылішча ў горадзе Паставы (Заходняя Беларусь). Вайна заспела яго ў палявым лагеры побач з мяжой, але курсант Аляксееў быў адкамандзіраваны ў Арэнбургскае лётнае вучылішча.

Без адрыву ад вучобы ў ваенным вучылішчы паступіў на вячэрняе аддзяленне гістарычнага факультэта Арэнбургскага  педагагічнага інстытута, за год і пяць месяцаў прайшоў поўны курс і ў 1944 годзе атрымаў дыплом. Па заканчэнні вучылішча быў пакінуты ў ім інструктарам і да канца вайны займаўся падрыхтоўкай курсантаў. Быў дэмабілізаваны ў канцы 1945 года з-за траўмаў, атрыманых падчас навучальнага палёту.

Аўтар артыкулаў па пытаннях развіцця літаратуры для дзяцей. У 1965-1996 гады галоўны рэдактар часопіса «Дзіцячая літаратура».

Першая кніга Сяргея Аляксеева выйшла ў 1955 годзе — «Гісторыя СССР. Вучэбная кніга для 4-га класа» (у суаўтарстве з Уладзімірам Карцовым). Аўтар кнігі для дзяцей «Сто апавяданняў пра вайну». За сорак гадоў напісаў больш за трыццаць кніг, прысвечаных гісторыі (ад сярэдзіны XVI да сярэдзіны XX стст.) — кнігі выдаваліся на пяцідзесяці мовах.

Сёння мы пазнаёмімся з адным з твораў, якія ўвайшлі ў кнігу «Сто апавяданняў пра вайну».

Слухаем апавяданне і думаем, пра што расказваў салдат сваім баявым сябрам.

г) праверка першаснага ўспрымання:

1. Калі адбываліся падзеі, пра якія апавядаецца ў творы?

2. Пра што расказваў салдат сваім баявым сябрам?

3. Чаму сказ «Прыйшоў!» паўтараецца ў творы некалькі разоў? Які сэнс уклаў у яго аўтар?

4. Што салдат убачыў на месцы роднай вёскі?  

5. Якія пачуцці выклікаў у вас гэты тэкст?

( на дошку вывешваецца слоўнік пачуццяў)

пачуцці

радасці

жалю

смутку

весялосці

гонару

любові

6.     Чаму ў вас узніклі такія пачуцці?

7.ФІЗКУЛЬТХВІЛІНКА

У вайны не дзіцячы твар, але дзецям тых далёкіх гадоў давялося ратаваць мір ў прамым значэнні гэтага слова: бралі ў рукі вінтоўкі, перавязвалі раненых, былі ў палоне, дапамагалі салдатам. 
Яны былі сапраўднымі героямі: смелымі, мужнымі, моцнымі духам, гатовымі абараняць сваю Радзіму.

Яны былі дружныя. Пакажыце ў групах, якія вы дружныя. Вазьміцеся за рукі.

Былі дужыя. Пакажыце, якія вы дужыя. Моцна сціснеце ручкі ў кулачкі.

Яны былі пільныя. Уважліва паглядзіце ў вочы адзін аднаму.

Вочкі ў іх былі зыркія. Паглядзіце далёка ўперад. 

Уважліва сачылі за наваколлем. Не паварочваючы галавы, паглядзіце ўправа-улева. А цяпер уніз перад сабой.

І яны перамаглі. Падыміце рукі ўверх.

8. Этап работы над тэкстам.

а) паўторнае чытанне апавядання вучнямі (сам сабе).

б) “бiнарнае чытанне” (адзiн тэкст чытаюць 2 вучнi адначасова).

в) работа ў парах

Дзеці  падбіраюць словы-асацыяцыі да слоў:

ВАЙНА            смерць

                           забойства

                           гора

                           слёзы

                           гібель

                           страх

                           зло

                           зверства

 

МІР                   шчасце

                           радасць

                           усмешка

                           жыцце

                           свабода

                           святло

г) заданне “Задай пытанне”.

9. Этап замацавання вывучанага матэрыялу.

- Гульня “Падпішы малюнак”

Я паказваю вам выявы малюнкаў, а вы ўважліва разглядаеце малюнкі і  шукаеце ў тэксце словы, каб іх падпісаць.

-         Тэст

-  Праверка

10. Падвядзенне вынікаў урока.     

-  Наша сённяшняя памяць пра падзеі таго часу не проста даніна павагі, бяж-межная падзяка героям, якія загінулі, глыбокая пашана да ветэранаў той жахлівай вайны, да ўсіх тых хто перажыў яе, хто набліжаў перамогу над ворагам. Яна ў адчуванні кожнага з нас асабістага дачынення да лёсу, да жыцця, да спраў і здзяйсненняў свайго народа.

Памяць кожнага з нас робіць тое месца, дзе нарадзіўся, роднай старонкай, навакольных людзей – суайчыннікамі, а краіну, у якой мы жывём- Радзімай, Бацькаўшчынай.

   Давайце ўшануем хвілінай маўчання памяць усіх тых, чые жыцці згублены, чыё дзяцінства ўкралі тыя, каго нельга назваць высакародным словам Чалавек.

(Хвіліна маўчання)

11. Этап інфармавання вучняў аб дамашнім заданні.       

12.Рэфлексія.

   Выбярыце    адказы на пытанне:   “Што я зраблю пасля сённяшняга ўрока?”    1) Наведаю помнікі ў гонар Перамогі.                                                                                     2) Наведаю бібліятэку, каб узяць і прачытаць кнігі пра вайну.                                             3) Калі ў мяне будзе магчымасць, то наведаю мемарыяльны комплекс “Хатынь”.

    Наша сустрэча падыходзіць да заканчэння. Хочацца верыць, што ўсё, пра што сёння гаварылася, знайшло водгук у вашых сэрцах, і усе мы будзем помніць аб жудасных днях вайны, аб тых , хто назаўсёды застаўся юным, будзем разумець, якое гэта шчасце – кожны дзень мець на стале досыць хлеба, што варта цаніць жыццё, якім бы складаным яно ні здавалася, што варта берагчы і любіць людзей, якім лёс прызначыў  быць  побач з вамі.  Выслоўе  «абы не было вайны» - не проста пустыя гукі. Усякія крызісы, непрыемнасці, неспадзяванкі можна пераадолець і перажыць, калі на зямлі няма вайны.

13. Выстаўленне адзнак.