Поделиться
Презентация Номдар 5.pptx
Темæ:
НОМДАР
Предметы ном æвдисæг ныхасы хай хуыйны Номдар.
Дзуапп дæтты фарстатæн чи? , цы?
НОМДАР
ЧИ?
ЦЫ?
Дунетыл нæй мæнæй фылдæр, Цæрын æмбæлттимæ æнгом. Ныхасы хæйттæн дæн сæ сæр, Хæссын æз предметæн йæ ном.
(Номдар).
Базон-базон.
Хохы йæ цыбыр кæрц дары.
Быдыры – йæ даргъ кæрц. (Фыс).
«Æртæ æфсымæрæн - иу хо» (фынг).
Фыс æй æппары, лæг дзы хæдон кæны.
Уырызмæгыл фондзыссæдз кæрцы.
Дзыккутæ йыл уыди, æмæ чызг нæ уыди
Тымбыл уыди, æмæ айк нæ уыди,
Къæдзил ын уыди , æмæ мыст нæ уыди.
Нæ чысыл мæсыг рæсугъд амад,
Йæ алы дур дæр фидар æвæрд.
Чысыл дурыны – урс
Нæмгуытæ.
Нæ сындзы къутæр куы
цæуы, куы тулы
Номдартæ вæййынц иумæйаг æмæ сæрмагонд. Иумæйаг нæмттæ сты, бирæ иумыггаг предметты нæмттæ чи нысан кæнынц, уыдон (гæды, тетрад). Сæрмагонд номдартæ сты, иугай предметты нæмттæ чи амонынц, уыдон (Мæскуы, Япон, Уырызмаг). Ирон, уырыссаг æмæ бирæ æндæр æвзæгты сæрмагонд нæмттæ фыссынц стыр дамгъæйæ.
Хъуыдыйады мидæг номдар фылдæр хатт вæййы сæйрат кæнæ æххæстæгæнæны ролы.
Номдар хицæн кæнынæн ис æрмæст семантикон æмæ синтаксикон бындур — грамматикæты фыссынц номы категорийы тыххæй[1]. Иу дзырдæн, йæ хъуыдыйады ролмæ гæсгæ, ирон æвзаджы уавæн и миногон æмæ номдар:
Арвы цъæх. (цъæх куыд номдар)
Арв цъæх у. (цъæх куыд миногон)
НОМДАРТЫ ТАСЫНДЗÆГ
Н-чи? Цы?
2. Г – кæй? Цæй?
3.Д - кæмæн? Цæмæн?
4. А -кæмæ? Цæмæ?
5.И - кæмæй? Цæмæй?
6. Æ-б – кæуыл? Цæуыл?
7. Ц – кæимæ? Цæимæ?
8. Х – кæйау? Цæйау?
Иууон
Бирæон
Æмбал
Æмбæлттæ
Æмбалы
Æмбæлтты
Æмбалæн
Æмбæлттæн
Æмбалмæ
Æмбæлттæм
Æмбалæй
Æмбæлттæй
Æмбалыл
Æмбæлттыл
Æмбалимæ
Æмбæлттимæ
Æмбалау
Æмбæлттау
НОМДАР
Хæс: Дзырдтæ дыууæ цæджындзыл адих кæнут. Фыццаг цæджындз – æнæуд предметты нæмттæ. Дыккаг цæджындз – удджын предметты нæмттæ.
НАНА
СКЪОЛА
ÆФСЫМÆР
ГОРÆТ
АХУЫРГÆНÆГ
ЖУРНАЛ
ВЕТЕРАН
ПОСТХÆССÆГ
ФРАНК
АЛТЪАМИ
БÆРЗ
ДЗОНЫГЪ
КУЫРÆТ
ФЫЙЙАУ
ÆМБАЛ
Æмбисæндты цухгонд номдартæ СÆвæрут.
1. Цæваг галæн йæ …. сæтты.
2. Æфсинты армæй …тæдзы.
3. Хæдзары ….. æфсиныл баст у.
4. Лæг – иудзырдон, .. – сæдæдзырдон.
5.Ирон … чъылдым не здахы.
6. Æнæ кæрддзæм …. згæ кæны.
7. Бæсты - фидауц ………
(Сыкъа)
(Сой)
(Бæркад)
(Ус)
(Лæг)
(Кард)
Сылгоймаг)
Лингвистикон аргъау
Морфологийы алæмæты бæстæйы цардысты номдартæ. Уыдон ахæм æмхуызон уыдысты, æмæ сæ уыцы бæстæйы иннæ цæрджытæ кодтой хæццæ.*Æмхуызон та уыдысты цы асæй, цы æддаг бакастæй. Дзæвгар рæстæг хæццæ кодтой номдарты. Уыцы æмтъерыйы хъуыддæгтæм нал уыд Морфологийы бон кæсын æмæ сфæнд кодта æмхуызон номдартæн раттын нæмттæ. Алкæмæн дæр куыд уа йæхи сæрмагонд ном. Зæгъæм, чызг Алинæ, лæппу Алан,газет «Рæстдзинад» æ.а.д. Уыцы номдартæ æвæрд æрцыдысты бæрзонддæр къæпхæныл æмæ иннæ номдарты сæрты сæрыстырæй кастысты,уымæн æмæ фыст æрцыдысты стыр дамгъæтæй.
Дзырдтæ фæпырх сты. Дыууæ цæджындзæй сæ ныффыссут. 1 – аг цаджындзы – сæрмагонд номдартæ. 2 – аг цæджындзы – та иумæйаг.
Дзæуджыхъæу | Дукани |
Батрадз | кълас |
Уалдзæг | Терек |
Нарт | хох |
Рудзынг | Ирыстон |
Фыссæг | Секъа |
Сæрмагонд.
Иумæйаг
Фыссæм æрбайсгæ дзырдтæ номдартæй
Шифанер,
Газет,
Клуб,
Библиотекæ,
Поезд.
Скъапп,
Кърандаш,
Расписани.
Студент,
Инæлар,
Пъол,
Скъола,
Закъон, Булкъон,
Къабуска.
Картæ
Дзырдтæ фæпырх сты. Дыууæ цæджындзæй сæ ныффыссут. 1 – аг цæджындзы – конкретон номдартæ, 2 – аг цаджындзы – иппæрдон кæнæ абстрактон номдартæ.
Æмбалад | Чиныг |
Хæдзар | Рудзынг |
Циндзинад | Куырæт |
Бæлас | Хæлардзинад |
Фæрæт | Пурти |
Хъæдзæгдзинад | Æндзæвын |
Мæнæргъы | Адджын |
Конкретон
Абстрактон
НОМДАРТÆ
Иумæйаг
Сæрмагонд
Космонавт
Юрий Гагарин
Нау
Восход - 1
Дукани
Нарт
Поэт
Къоста
Хох
Казбек
Цæугæдон
Терек
Лæппу
Амыран
Дамгъæтæй сараз дзырдтæ
1. Дз æ ф б о ы у р г к д
2. Г б о æ л р гъ ц д а у н т м
3. С р дз къ ы т л о а г у н æ
4. Ф гъ у х æ а т р е б
5. Б ф дз и а д р æ ы н
6. Т г б л у р æ г а ы п и
Хæдзармæ куыст.
НОМДАРЫ ТЫХХÆЙ ÆРХЪУЫДЫ КÆНЫН ЧЫСЫЛ ГРАММАТИКОН АРГЪАУ (СОЧИНЕНИ-ÆРФЫСТ)
НОМДАР
АРФÆГОНД УТ!
Материалы на данной страницы взяты из открытых источников либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.
