Внеклассное мероприятие к 70-летию со дня рождения Юсуфа Базутаева

 

 

 

 

 

         

 

План проведения утренника.

 

1.Открытие утренника.

2. Юсуф Базутаев (доклад учащегося о жизни и творчестве поэта).

3.Стихотворение «Йиз Кьибла».

4.Стихотворение «Баб».

5.Сонетарин венок.

6.Стихотворение «Ваъ, узура дарза жил^,ин малайик».

7.Стихотворение «КIару улар».

8. «Зарафатра кадиси».

9. «Зуз му уьмриъ».

10. Закрытие утренника.

 

Залиъ Юсуф Базутаевдин портрет, шаирин эсерариан цитатйир кади плакатар керхна, китабарин выставка дюзмиш дапIна.

 

1. Ведущий. Цци, 2018-пи йисан, табасаран халкьди зигьимлу шаир Юсуф Базутаев ужувлан гафниинди кIваин апIура. ТIивак гъулаъ, шаирин ватандиъ, гьацира райондиъ, мектебариъ, республикайиъ Ю.Базутаевдин бабкан гъахьихъанмина 70 йис тамам хьпаз тялукь вуди хайлин серенжемар кIулиз гъягъиди. Ав, цци сентябриъ шаирин 70 йис ву – му аьхю машквар ву гьарсар табасаранлуйиз, амма шадвалик пашман гьиссарра ка, гьаз гъапиш шаир вахтсузди, чан уьмрин ва яратмишарин гъизгъинвал айи вахтна, ухьхьан гъушну. Шаир халкьдин кIваъ ими: чан шиърариинди, чан аку уьмриинди, чав багъри литература ва меденият бадали гъизигу зегьметниинди. Гъи ухьура, ужувлан гафниинди кIваин апIидихьа ихь шаир – ватанагьли ва ихь гъийин серенжем шаирин 70 йис тамам хьпан юбилейиз бахш апIидихьа.

 

2. Сарпи ученик. Юсуф Базутаев 1948-пи йисан 10-пи сентябриъ Табасаран райондин ТIивак гъулаъ бабкан гъахьну. Москвайиъ Максим Горькийин ччвурнахъ хъайи Литературайин институт ккудубкIу Юсуф Базутаевди мектебдиъ, Дагъустандин радиовещаниейин табасаран редакцияйиъ, Дагъустандин писателарин Союздиъ, республикайин бицIидариз вуйи «Ппази» журналиъ ляхин гъапIну.

Юсуф Базутаевдин эсерар Табасаран ва Хив районарин газетариъ, «Дагъустан дишагьли» ва «Ппази» журналариъ, табасаран шаирарин сатIиди вуйи «Тазар», «Чирагъ», «Ватандин баяр», «Зегьметна берекет» гъварчариъ, «Литературайин Табасаран» альманахдиъ, «Табасаран поэзияйин антологияйиъ» чап дапIна. Дугъан бязи эсерар урус ва жара чIаларизра илтIикIна.

Юсуф Базутаевдин шиърарин сабпи китаб – «Хьадукран мархь» 1976-пи йисан удубчIвну. Хъасин дугъан «Уьмрин гьар», «Сикинсузвал», «Мюгьюббатдин чIал», «Байвахтнаан сюгьрин жилгъа», «ЮкIв либхура», «Уьмрин геренар», «Узу малайик дарза» кIуру китабар чап дапIна. Хъа «Йиз дуст – гвачIин» кIуру шиърарин китаб урус чIалниинди Москвайиъ адабгъна.

Юсуф Базутаев яшнан ва яратмиш апIбан бажаругъдин яцIаъ айиган, 1993-пи йисан, бедбахтвалиан ухьхьан гъушну.

 

Ведущий. Шаирин яратмиш апIбарин асас темйир – ватан, баб, аьдати инсандин уьмур ву.

Шаириз чан Ватан – Табасаран кьадарсуз багьа ву. Аьхиримжи йисари Мягъячгъала шагьриъ яшамиш шули гъахьи Ю. Базутаевдиз Табасарандин кьадри артухъ ва артухъ шули гъахьну. Ватандин кьадри гъурабатдиъ шулу кIуруганси, шаирин фикир гьарган багъри юрднахьинди ву. Гьацдар Ватандихьна вуйи мани гьиссари ацIна Ю. Базутаевдин шиърар. Дицдар шиърарикан саб «Йиз Кьибла» шиир ву.  

 

3.Кьюрпи ученик.

Йиз Кьибла.

Гъудган апIру кас фици

ИлтикIуруш Кьиблайиз,

Гъариблугъдиъ йиз гьаци

Улар увуз лигуриз.

 

Табасаран, йиз Ватан,

Вува уву йиз Кьибла:

Яв терефназди гьарган

Лигурза, айган ярхла.

 

Ведущий. Бабан образ шаири аьхю устадвалиинди ачухъ гъапIну. Баб хизандин юкIв ву. Бабан жумартваликан, кIван рягьимлуваликан вуйи цIарар урхруган, сар касра кIваъ гъалабалугъ^,вал адрабхъди, бабахьна вуйи мани гьиссари адрацIри гъудрузур. Гьаци кIваантIан яратмиш гъапIу аьнтIикьа, зигьимлу шиърарикан саб «Баб» шиир ву.

 

4. Шубурпи ученик.

Баб.

Суфрайихъна уч апIурва яв хизан,

Хурва цIикаб чIукIар дапIну улихьна.

Баб, йипа, гьаз гьачIабккурва гьаммишан

Яв хил кьанди вартIан бицIи чIукIрахьна?

 

Эгер сарик кади гъабхьиш дерд ухькан,

Дерд арайиз адабгъурхьа цIикабси,

Кьаби баб, гьаз вартIан аьхю чIукI дерднан

Гъадабгъуз яв гьяракат вуш, йип аган?

 

Ведущий. Юсуф Базутаев гьам шаир, гьам драматург, гьамсана прозаик вуйи. Вушра думу шаирси ихь халкьдиз машгьур гъахьну. Табасаран поэзияйиъ сарпирди дугъу сонетарин венок, глосса жюрейин шиърар яратмиш гъапIну. Му табасаран поэзияйин цIийи дережа гъабхьну.

Гьамус «Сонетарин венокдин» саб асас кунцIнахъ хъпехъидихьа.

 

5. Юкьурпи ученик.

Сонетарин венок.

Ухьу гъайгъусуз уьмур хъапIрай жил^,ин

Фукьан ухди кьаби шулдарин бабар!

Гъавриъ ахъурдар веледар бабарин…

Анжагъ хъасин йивурхьа ихь хлиз кьацIар.

Жигьил улар арцциш, рябкъюру вари.

Багахь хьайи баб рякъюри шулдархьуз.

Кьадар адар ухьуз аьгъю гафарин,

Бабаз пуз кьюб уччву гаф дихъурдархьуз.

Баб алдатмиш апIуб ву гъулай вартIан,

Велед ккунир, думу ву кучIлихьна кур.

БицIиган ваъ, алва, баб, кьяб^,ин гьарган,

Ккун апIури узуз уьмрикан ягъур.

Уьмрин гьар а, ччивар гьарган кьувватлу –

Аьзиз бабар… ишричву жил^,ин бахтлу!

 

Ведущий. Шаири учв жара инсанартIан зади дерккрадар.  «Уьмриъ гъалатIар гъахьуншул, амма алчагъ учв дарза»,- кIура шаири «Ваъ, узура дарза жил^,ин малайик» шиъриъ.

 

6. Хьурпи ученик.

Ваъ, узура

Дарза жил^,ин малайик.

Гьякьуб гъабхьнин

Алдабгъу йиз гьарсаб лик?

Амма, хъугъай,

Себеб дарди зат инжик

ГъапIур дарза жара инсан…

Ваъ, дарза.

 

Малайикза кIури

Сарсагъ лицруган,

«Намус» кIури,

Чаъ вижданкьан адруган,

Учв терс вуди,

Терс гъирагъдиъ агруган,

ЧIал дибисну, гъирагъ гъивур,

Ваъ, дарза.

Гьарган абццна уьмрин сягьна…

Гъит тягьна

Йиври.

Эгер тягьна айиб вуш мяна.

Жвуваз даккни гъиллигъ кадрурик

Багьна

Абгури жил^,ин гъилицур,

Ваъ, дарза.

 

КIури шуйи

Рягьматлу йиз дадайи:

«Жан, йиз балам,

Му яв кьимат адайи,

Эгер уву

Намерд улхру арайиъ,

Мелз бисуйиш…»

Гьарган абццна уьмрин сягьна…

«Увусдарин

Жил^,ин ицци дар ифи,

Алчагъриз ккун шулин

Уьбгърур чан кефи?

Увусдариз кIуру дугъу:

Ву суфи…»

Белки вушул…

Амма алчагъ, ваъ, дарза.

 

Алза гьаму ругариин

Накь ва гъи,

Гьииб даршра,

Уьмур дарзуз, ваъ, гъагъи.

Убхъураза гагь чай,

Гагьсан арагъи…

Шюкюр ибшри уьмриз!..

Аьсси, ваъ, дарза.

 

Хъана давам апIуз шуйи

Му цIарар,

Аммаки ву жарадар

Йиз кIван къарар.

Узукра нукьсан гъиллигъар цIиб кадар,

Дурар жин гъапIур

Ва апIрур, ваъ, дарза.

 

Магьа сабсан шиир бикIуз

А багьна,

Жарарикси,

Жвувакра кипри тягьна.

Ивраза гъи йиз цIарариъ

Саб мяна:

Ваъ, узура жил^,ин

Малайик дарза.

 

Ведущий. Шаирин эсераригъ мюгьюббатдикан вуйидарира аьхю йишв бисура. Гьадму темайиан «КIару улар» кIуру шиир улупуз шулу.

 

7. Йирхьурпи ученик.

КIару улар.

Му жил^,ин бахтавар фуж вуш,

Учвуз аьгъю апIуз ккундуш,

Магьа думу – узу, дустар,

Гъяркъюр сабан кIару улар.

 

Узу жил^,ин лицурайин,

Даршсан узу тIирхурайин?

Узу ппаздиз вуза ухшар,

Учву гъяркъюр, кIару улар.

 

Хьадукарра хьадукар дар,

Ригъра завуъ, ваъ, кабхьидар,

Учву адарш, йиз кIван хумар,

КIару улар, кIару улар.

 

Белки узуз даршул кьисмат,

Белки харчва жарариз бахт…

Вушра жил^,ин дарибшри вахт

Учву алдру, кIару улар.

 

Ведущий. Ю.Базутаевдин зарафатнан шиърарра а. «Зарафатра кадиси» шиъриъ шаир хъугъна, учв кечмиш гъахьишра, чан яратмишар халкьди кIваълан гьадраърубдихъ. Му ляхниъ шаир гьякь ву. Гъира ухьуз варитIан багьа вуйи табасаран шаирарикан сар Юсуф Базутаев вухьуз.

 

8. Ургурпи ученик.

Зарафатра кадиси.

Дустар айи шаириз

Анжагъ вари му дустар

ВуйиштIана пулариз

Шаирин ккилигрудар.

 

Дубгубси кепкерин зенг

Шаирин жибариан,

Гъахьну дустар серд ва терг,

Дибрихъруси гьич шилкьан.

 

Магьа шаир шул кечмиш

МучIу накьвдиъ а дахъну.

Сабпи ражну алдатмиш

Шиърари шаир гъапIну.

 

Эйсийихъди. Гьей, шиърар,

Гъахьундарчва гьаз кечмиш?

…Шаир гъушну, хъа шиърар

Шула гъира яшамиш!..

 

Ведущий. Шаир фахрисир адми ву. Дугъаз гъюзимбу уьмриканра хабар шулу. Гьамци, аьхиримжи гъварчнаъ дугъу, учв багарихьди Аллагьдин рягьматдиз гъягъруб аьгъюганси, «узу хъана гъюрур вуза», анжагъ «жараси» кIура. Эгер дарфиш, учв гъюб гьисаб апIин, кIур, «вуйиган увуз вартIан герекди». Гьаму философияйин фикрар шаири «Зуз му уьмриъ» шиъриъ ачухъ апIура.

 

9. Миржирпи ученик.

Зуз му уьмриъ

Му уьмур, ваъ, гьубкIурдар.

Узу хъана гъюрур вуза…

Жараси!

 

Шадди, йиз дуст…

Гьаз ву уьлчIюкьну гъурдар?

Гъюрза узу

Айи адру чараси.

 

Гъюрза –

Гъизгъин йигъан фукьан вуш лазим

Тамарзу кIваз штун литIан…

Дарманси.

 

Гъюрза, йиз дуст,

Гъюрза, валлагьи лязим,

Шад хьадукар ади гьякь кIваъ –

Живанси…

 

…Эгер дарфиш,

Гьисаб апIин узу гъюб,

Гьисаб апIин

Гьар йигъан, гьар геренди

Узу багахь хьайиб,

Яв дерд зуз аьгъюб…

Ав, вуйиган

Увуз вартIан герекди.

 

Ведущий. Ав, шаир ухьхьан гъушну. Амма ухьуз имихьуз шиърар, ихтилатар, пьеса. Ухьуз имихьуз шаирин Ватан ва халкь бадали сарф гъапу уьмур, чешнеди, нумунади. Ухьуз шаир кваинди имихьуз аьдати инсанси ва ухьхьан чахьна рукьуз даршлукьан зигьимлу чалнан устадси. Гъит, ихь багъри чал, поэзия бадали жафа гъизигу шаир ихь халкьди гьарган кваъ уьрхри:

«Шаир гъушну, хъа шиърар

Шула гъира яшамиш»