Windows operatsion tizimida oynalar bilan ishlash

OCHIQ
DARS ISHLANMASI

Mavzu: Windows operatsion tizimida oynalar bilan ishlash

DARSNING MAQSADLARI:

1. darsning ta’limiy maqsadi:

2. Darsning tarbiyaviy maqsadi:

3. Darsning rivojlantiruvchi maqsadi:

4. Kasbga yo’naltiruvchi maqsadi:

5. Darsdan ko’zlangan maqsad:

Dars rejasi:

O’TGAN MAVZU:
WINDOWS OPERATSION
TIZIMINING ISH STOLI
ELEMENTLARI

O’QUVCHILAR BILIMINI SINOVDAN O’TKAZISH.

Sizlar bu belgini bilasizlarmi va uning vazifasinichi.

JAVOBLARI

Kompyuterda joylashgan disklar, papkalar va ular ichidagi fayllarni ko’rish va ular bilan ishlash imkoniyatini yaratadi.

Maxsus papkada foydalanuvchi tamonidan ish jarayonida yaratilgan matn, rasm, jadval va boshqa fayllar, papkalar saqlanadi.

Foydalanuvchi tomonidan yaqinda uchirilgan fayl va papkalar ro’yxati joylashadi. Kerak bo’lganda ularni tiklash ham mumkin.

Foydalanuvchining kompyuteriga tarmoqga ulangan kompyuterlardagi fayl, papka va disklar bilan ishlash imkoniyatini yaratadi.

Internet tizimida foydalanish uchun tanlangan hujjatlar saqlanadi.

Internetdagi WEB sahifalarini ko’rib chiqish programmasi.

Papka – bu so’z bilan nomlangan diskdagi ma’lumotlar sohasi. Uning ichida boshqa papkalar va fayllar joylashishi mumkin.

Yorliq – bu diskda joylashgan fayl yoki dasturgacha yo’llanma.

Masalalar paneli – aktiv dasturlar va fayllar nomlarini ko’rsatuvchi tugmalar joylashadi va ular yordamida bittasidan boshqasiga tezkor o’tish ta’minlanadi.

Tizim papkalari oddiy papkalardan qanday xususiyatlari bilan farq qiladi?

SAVOLLARGA JAVOB BERING?

Masalalar panelini qanday usullar yordamida faollashtirish mumkin?

Ikonalar deb nimalarga aytiladi? Yana uni qanday nomlar bilan nomlashimiz mumkin.

Ish stolida qanday elementlar joylashgan bo’ldi?

Tizim papkalariga qanday papkalar kiradi? Oddiy papkalargachi.

Moy kompyuter tizim papkasida qanday disklar joylashadi va ularning vazifasini aytib bering?

Operatsion tizimning asosiy vazifasi nimadan iborat?

SAVOLLARNI TEKSHIRIB OLING.

1. Tizim papakalari oddiy papkalarda quyidagi xususiyatlari bilan farq qiladi:
Barcha tizim papkalarini yo’qotish mumkin emas.
Korzina papkasining nomini o’zgartirib bo’lmaydi.
Ba’zi tizim papkalarining kontekst menyusida o’ziga xos buyruqlar mavjud.

2. Masalalar panelini quyidagi usullar yordamida faollashtirish mumkin:
Masalalar panelining ixtiyoriy bo’sh joyida sichqoncha klavishasini bitta bosish.
Ctrl + Esc klavishalararini bosish, ya’ni avval Ctrl va undan so’ng Esc tugmasini bosish.
Ish stoli faol bo’lgan holda Tab klavishasini bosish.
Umuman bu uchta usul bir – biriga ekvivalent emas. Birinchi usul faqat masalalar panelining fonini faollashtiradi. Oxirgi ikkita usul esa PUSK klavishasini faollashtiradi.

3. Windows da ko’plab elementlarni yodda saqlash, ajratib olish va ular bilan ishlash oson bo’lishi uchun piktogrammalar (yorliqlar) deb ataluvchi mos rasmchalardan foydalaniladi. Ularni ko’pchilik hollarda ikonalar (timsollar) deb ham atashadi. Ular programmani xotiraga tez chaqirish imkoniyatini beradi.
Ularning nomlari piktogramma, yorliq, timsollar deb atash mumkin.

4. Ish stolida quyidagi elementlar joylashgan bo’ladi:
Yorliqlar:
Tizim papkalari; (Moy kompyuter, Setevoe okrujenie, Internet Explorer, Korzina, Portfel):
Oddiy papkalar:
Masalalar paneli.

5. Tizim papkalariga quyidagi papkalar kiradi:

Tizim papkalari; (Moy kompyuter, Setevoe okrujenie, Internet Explorer, Korzina, Portfel)
Moy kompyuter: Kompyuterda joylashgan disklar, papkalar va ular ichidagi fayllarni ko’rish va ular bilan ishlash imkoniyatini yaratadi.
Setevoie okrujenie: Foydalanuvchining kompyuteriga tarmoqga ulangan kompyuterlardagi fayl, papka va disklar bilan ishlash imkoniyatini yaratadi.
Internet Explorer: Internetdagi WEB sahifalarini ko’rib chiqish programmasi.
Korzina: Foydalanuvchi tomonidan yaqinda uchirilgan fayl va papkalar ro’yxati joylashadi. Kerak bo’lganda ularni tiklash ham mumkin
Portfel: Internet tizimida foydalanish uchun tanlangan hujjatlar saqlanadi.
2. Oddiy papkalar – foydalanuvchi tomonidan yaratilgan papkalar.

6. Moy kompyuter tizim papkasida quyidagi elementlar joylashadi:

Yumshoq disketalar belgisi: Bu yordamida yumshoq distetalardagi ma’lumotlarni ko’rishimiz va ularni o’qishimiz mumkin;
Qattiq disklar: bu yordamida qattiq diskdagi (vinchesterlardagi) ma’lumotlarni ko’rishimiz va ularni o’qishimiz mumkin. Ushbu disklar kompyuterning ichida joylashadi va ular doimiy xotira ham deb nomlanadi;
Kompakt disklar: bu disk yordamida kompakt (lazerli) disklardagi ma’lumotlarni ko’rishimiz va ularni o’qishimiz mumkin;
Papkalar: ushbu belgi yordamida yumshoq yoki qattiq yoki kompakt disklardagi ma’lumotlarni saralaymiz. Har bir papka ichida boshqa papkalar yoki fayllar joylashishi mumkin. Papkalarni ochib ularni ko’rishimiz va o’qishimiz mumkin.

7. Operatsion tizim – bu maxsus bir dastur. Bu dasturning asosiy vazifasi – kompyuter ishini boshqarish, kompyuter va foydalanuvchi o’rtasida muloqotni o’rnatish, tashqi qurilmalar ishlash holatlarini sozlash va ular bilan muloqotni o’rnatish, har xil dasturlarni ishga tushirish va ular ishlash holatlarini ta’minlash.

YANGI MAVZU:
WINDOWS OPERATSION
TIZIMIDA OYNALAR BILAN ISHLASH
REJA:
Oynalar haqida ma’lumot.
Oynalarning chegarasi.
Asboblar paneli.
Sichqoncha bilan bajariladigan ishlar.
Muloqot oynasining elementlari.

Windows operatsion tizimining asosiy ob’yekti – oynadir. Oynaning bir necha turlari mavjud: Jildlar (papkalar) oynasi, Muloqot oynasi, Ilovalar oynasi, Ma’lumotlar tizimi oynasi.

OYNALAR HAQIDA TUSHUNCHA

JISLDLAR OYNASI: Hujjatlar va ilovalarni izlash, tanlash va yuklash uchun ishlatiladi. Jildlar oynasi Windows ning boshqa ob’yektlari znachoklari va oynani boshqarish elementlarini o’z ichiga oladi.

ILOVALAR OYNASI: Asosan hujjatlar bilan ishlashda qo’llaniladi. Bu oynalarga hujjat sifatida yuklatilgan axborotni va ilovalarni boshqarish elementlarini o’z ichiga oladi.

MULOQOT OYNASI: Faqat boshqarish elementlarini o’z ichiga olishi bilan boshqa oynalardan farq qiladi. Ular yordamida operatsion tizim va uning ilovalarini boshqarish mumkin.

MA’LUMOTLAR TIZIMI OYNASI: Operatsion tizim va ilovalar ishi haqidagi ma’lumotlarni o’z ichiga oladi.

OYNANING ASOSIY QISMLARI

Sarlavha satri

Menyular satri

Uskunalar paneli

Ishchi soha

Gorizontal va vertikal surg’uchlar

Oynaning chegaralari

Oynaning maxsus tugmalari haqida:

SARLAVHA SATRI

DASTUR BELGISI

DASTUR NOMI

DASTUR NING MAXSUS TUGMALARI

Свернуть (yig’ib olish yoki kichiklashtirish) – Oynaga mos tugma masalalar panelida qoldirib, ekrandan olib tashlash. Shu tugmaga bosilsa oyna yana o’zining oldingi holatiga o’tadi.

Развернуть (Yoyish yoki kattalashtirish) – oynani butun butun ekran xajmidagi holatga o’tkazish.

Закрыть (yopish yoki berkitish) – oynani berkitish, masalalar paneli va ekrandan olib tashlash.

Свернуть в окно (normallashtirish) – Oynani o’rtacha xajmdagi holatga o’tkazish.

Oynaning bu satri asosan sarlovha satridan keyin joylashadi va shu satr yordamida dasturning hamma buyruqlari bilan ishlashimiz mumkin. Chunki bu satrda hamma buyruqlar saralanib guruhlarga bo’lingan.  Bular: FAYL (fayl), PRAVKA (to’g’rilash), VID (ko’rinish), IZBRANNOE (tanlangan), SPRAVKA (ma’lumot) menyularidir.

MENYULAR satri

USKUNALAR SATRI

Назад – oynaning oldingi ko’rinishiga o’tish

Вперед – oynaning keyingi ko’rinishiga o’tish

Вверх – yuqoridagi papkaga o’tish

Поиск – fayl, papka, kompyuterlarni, internet sahihalarini qidirish

Папка – ish sohani chap tomonidagi qismda papkalar ro’yxatini ko’rishish yoki ko’rsatmaslik

Вид – oynada namoyon bo’lgan ob’yektlarning belgilarini o’zgartirish. Bunda: ob’yektlarni yirik, mayda, ro’yxat, jadval ko’rinishida tasvirlaydi.

Bu satr yordamida dasturning har xil asosiy va ko’p ishlatiladigan buyruqlarni tezkor bajarish mumkin.

ISH SOHASI – oynaning asosiy qismi bo’lib uning ichida dastur bajariladi va ma’lumotlar ko’rsatiladi.
MA’LUMOTLAR SATRI (xolat satri) – oynaning eng pastki satri . Bu satrda har xil qo’shimcha ma’lumotlar ko’rsatiladi.


OYNA CHEGARALARI – oynaning turt tomonida joylashgan qalinchiziqli sohalar. Ularni sichqoncha yordamida bosibturib siljitsak natijada oynani xajmini o’zgartiradi (chuziladi, kattalashtiradi yoki kichiklashtiradi).
KO’RIB CHIQISH CHIZG’ICHLARI – oynaning o’ng va pastqi qismlarida joylashgan sohalar. Ular yordamida oyna ichidagi ma’lumotlarni to’liq kurib chiqish mumkin. Buning uchun shu sohalardagi ustki yoki pastki, chap yoki o’ng tomondagi strelkalarni bosish kerak yoki shu sohalarda joylashgan turtburchak kursatkichni qo’zg’altirish kerak.

Oyna chegaralari

Ishchi soha

Ko’rib chiqish chizg’ichlari

Oyna ko’rinishlari:

Oyna 3 ko’rinishda bo’lishi mumkin:
Katalshtirilgan;
Normallashtirilgan;
Kichiklashtirilgan.

Kattalashtirilgan oyna

Normallashtirilgan oyna

Kichiklashtirilgan oyna

 Windowsda matn kiritishdan tashqari qolgan amallarni barchasini sichqoncha yordamida bajarish mumkin. Sichqoncha yordamida bajariladigan harakatlar: 1. Bittali bosish yoki tanlash – sichqonchaning chap tugmasini bir martta bosib quyibyuborish;2. Ikkitali bosish yoki ochish – sichqonchani chap tugmasini ikki marta tez ravishda bosib quyibyuborish3. Kontekst (yordamchi) menyuni chiqarish – sichqonchani o’ng tugmasini bir marta bosib quyubyuborish; 4. Ko’chirib olish yoki siljitish – sichqonchani chap tugmasini bosib quyibyubormasdan joyidan qo’zg’atish. 

SICHQONCHA YORDAMIDA BAJARILADIGAN
ISHLAR:

Windows ning sichqoncha bilan ishlash uchun muljallangan o’zining oyna muloqot elementlari ham mavjud.

OYNALARNING MULOQOT
ELEMENTLARI:

Hamma o’zgarishlarni saqlab oynani berkitish tugmasi.

Hamma o’zgarishlarni bekor qilib oynani berkitmaslik tugmasi.

Hamma o’zgarishlarni saqlab oynani berkitmaslik tugmasi.

Oynani berkitish tugmasi.

YANGI MAVZUNI
MUSTAHKAMLASH

Darsdan olgan bilimlarini
sinovdan o’tkazish

SAVOLLAR

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

SAVOLLARNING JAVOBLARI

1

SARLOVHA SATRI – Oynaning eng yuqoridagi qismi. Bu satrda dastur belgisi, dastur nomi va fayl nomi va oynaning uchta asosiy tugmalari joylashgan bo’ladi.

PREMENIT – Oynaning muloqot oynasi elementi. Uning vazifasi hamma o’zgarishlarni saqlab oynani berkitish tugmasi.

2

3

СВЕРНУТЬ – Oynaga mas tugma masalalar panelida qoldirib, ekrandan olib tashlash. Shu tugmaga bosganimizda oyna yana o’zining oldingi holatiga o’tadi.

USKUNALAR PANELI – Oynaning uchunchi satri bo’lib, bu satrda yordamchi qurollar tugmalari joylashgan. Ular yordamida dasturning har xil asosiy va ko’p ishlatiladigan buyruqlarni tezroq bajarishimiz mumkin.

4

BERKITISH – Oynani berkitish, vazifalar satri va ekrandan olib tashlash.

5

NORMALLASHTIRISH – Oynaning normal ya’ni oynani o’z xoliga qaytgan holati

6

7

ДА – Oynalarning muloqot elementi. Hamma o’zgarishlarni saqlab oynani berkitish tugmasi.

MENYULAR SATRI – Bu satr yordamida dasturning hamma buyruqlari bilan ishlash mumkin. Chunki, bu satrda hamma buyruqlar saralanib guruhlarga bo’lingan.

8

9

KATTALASHTIRILGAN – Oynani butun hajmdagi holati.

KICHIKLASHTIRISH – Oynaga mos tugma masalalar panelida hosil bo’lish holati.

10

11

РАЗВЕРНУТЬ – Oynani butun ekran hajmidagi holatga o’tkazish.

НЕТ – Oynaning muloqot elementi. Hamma o’zgarishlarni bekor qilib oynani berkitish tugmasi.

12

СВЕРНУТЬ В ОКНО – Oynani ekranni butun hajmidan oldingi holatiga o’tkazish tugmasi.

13

QIZIQARLI KROSSVORD

.

,

(

)

:

;

“

”

?

!

-

+

QOIDASI: Berilgan savollarga har xil belgilar quyilgan bu belgilarni jadvaldan topasiz. Usha belgida joylashgan savolning javobi ni topasiz. Javobning to’g’risida qanday harf berilgan bo’lsa shu harfni kalit so’ziga olib joylashtirasiz. Natijada olimning ismi va familiyasi hosil bo’ladi.

=

KROSSVORDNING JAVOBLARI:

KALIT SO’ZI

UYGA VAZIFA:

1. KORZINA tizim papkasining oynasini chizib, qismlarga bo’lish.
2. KORZINA tizim papkasida movjud fayl yoki papkani qayta tiklash ketma – ketligi yozib kelish.