Жаратылыстану 3 класс

Сынып:  3 «Г» 10.04.2020ж

Қатысқандар  саны:

 Қатыспағандар  саны:

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:

7 – бөлім. «Су – тіршілік көзі»

Сабақтың  тақырыбы:

Көлеңке қалай пайда болады?

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары ()

3.5.2.1 көлеңкенің пайда болу себептері мен ерекшеліктерін түсіндіру

Сабақтың мақсаттары

Барлық оқушылар: көлеңкенің пайда болу себептері мен ерекшеліктерін түсіндіреді.

Көптеген оқушылар: көлеңкенің не екенін біледі.

Кейбір оқушылар: көлеңкенің қалай пайда болғанын түсінеді.

Бағалау критерийлері

Көлеңкенің пайда болу себептері мен ерекшеліктерін түсіндіреді.

Көлеңкенің не екенін біледі.Көлеңкенің қалай пайда болғанын түсінеді.

Тілдік  мақсат:

Пәнгетән лексика мен терминология:

Көлеңке.

Диалог пен жазуүшінпайдалысөздер мен тіркестер:

Көлеңке қалай пайда болады?

Неліктен көлеңкенің түсі қара болады?

Құндылықтарды  дарыту

«Мәңгілік Ел» жалпыұлттық идеясының құндылықтарын қамтиды. Орта білім берудің құндылықтары: қазақстандық патриотизм және азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық, өмір бойы білім алу.

Пәнаралық  байланыс:

Дүниетану, әдебиеттік  оқу,

Бастапқы  білім:

Жарықтың шағылуы деген не?

Сабақ  барысы

 Жоспарлан

ған  кезеңі

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың басы

2 минут

Сабақтың ортасы

35 минут

Психологиялық ахуал  қалыптастыру:

Көлеңке — бұл дене жарық көзінен келетін жарыққа бөгет жасағанда пайда болатын қараңғылықтың күйі. Бөгет жарықтың бетке жетуіне кедергі жасайды, соның себебінен көлеңке пайда болады. Мөлдір емес денелердің ғана көлеңкесі болады, себебі жарық мөлдір денелерден өтіп кетеді. Көлеңке жарық көзінен қарама-қарсы жақта пайда болады. Егер жарық көзі бөгет жасаушы денеден аз болса, онда қараңғы көлеңке басым болады.

Аспан денелері сияқты үлкен өлшемді денелердің әсерінен пайда болған көлеңкелер толық көлеңке - умбра және шалакөлеңке пенумбра болып бөлінеді.

Умбра немесе толық көлеңке - бұл көлеңкенің ортасында орналасқан неғұрлым қараңғы бөлігі. Оның қараңғы болу себебі бетке бағытталған жарыққа дене толық бөгет жасайды.

Пенумбра немесе шалакөлеңке - бұл көлеңкенің жарығырақ бөлігі. Ол жарық бөгет болған денеден өтіп, бетке жеткенде пайда болады. Сонымен бірге, жарық көзі толық не жартылай жабылған кездегі ауданды шала көлеңке деп те атауға болады. Яғни, толық көлеңке шала көлеңкенің түрі болып табылады. Кейде көлеңкенің үшінші бөлігін де байқауға болады. Оны антумбра (шала көлеңке) деп атайды. Бұл - бөгет жасайтын дене жарық көзінің центрінде орналасқан сияқты болып көрінетін аудан. Егер жарық жолына бөгет жасайтын денені жарық көзіне жақындатсақ, онда шала көлеңкенің ауданында оның нақты өлшемін көруге болады.

Бір күн ішінде көлеңкенің ұзындығы және орналасуы өзгеріп отырады. Күн сағаттарында Жерге түсірілген көлеңкенің ұзындығының өзгеру қасиеті алынды, ол Күннің көтерілу бұрышының θ котангенсіне тура пропорционал болады. Соған сәйкес, таң сәріде және күн батар кезде өте ұзын көлеңке алынады, себебі бұл тәулік уақытында θ бұрышы нөлге тең болады.

θ бұрышы 90° тең болған кезең - тал түстік мезгіл. Күн тура төбеде, яғни зенитте болады, көлеңке тура дененің астында пайда болады, тәуліктегі ең қысқа көлеңке осы уақытта алынады.

Ширату тапсырмасы.

Көлеңке қалай пайда болады?

Неліктен көлеңкенің түсі қара болады?

Жарықтың түзусызықты таралуы туралы жаңалықты геометрияның негізін салушы ғалым Евклид тапқан. Біртекті ортада жарық түзу сызық бойымен таралады. Жарықтың жіңішке шоғын жарық сәулесі деп атайды. Көлеңке дегенміз – кеңістіктің жарық түспейтін бөлігі. Мөлдір емес заттардың көпшілігі жарықты өткізбейді, соның себебінен көлеңке пайда болады. Егер Күн, Ай мен Жер түзу сызық бойында орналасса, онда Жердің беті алакөлеңке болып тұрар еді.

Белсенді оқу тапсырмалары.

Дескриптор:

v    көлеңкенің пайда болу себептері мен ерекшеліктерін түсіндіреді.

v   көлеңкенің не екенін біледі.

v   көлеңкенің қалай пайда болғанын түсінеді

Психологиялық ахуал қалыптастыру

айтылым

белсенді оқу тапсырмалары.

оқулық

суреттермен жұмыс

айтылым

1 минут

Оқушылар кезек-кезек көршісінің аттас саусақтарына қолын тигізеді. Бас бармақтан бастайды:

       Мен саған тілеймін (бас бармағын тигізеді);

-           Табыс (сұқ саусақ);

-           Үлкен (ортаңғы);

-           Барлығында (атаусыз);

-           Барлық жерде (шынашақ);

-   Сәлеметсің бе! (алақанын тигізеді).

Сергіту әті

«Галлерияда ой шарлау»

(ҚБ) “Екі жұлдыз, бір тілек” әдісі

«Галлерияда ой шарлау»

айтылым

оқылым

айтылым

Сабақтың соңы

1 минут

Рефлексия.  Оқушылар «Бағдаршам» әдісі бойынша сабаққа кері байланысты жасайды.

Рефлексия

1 минут

Үйге тапсырма: 54 – 55 бет  оқу, мазмұндау

күнделік

Дифференциация – топпен  жұмыс  жүргізу, жұптық  жұмыста  өз  ойларын  жеткізу  дағдыларын  жетілдіру

Бағалау: көлеңкенің пайда болу себептері мен ерекшеліктерін түсіндіреді.Көлеңкенің не екенін біледі.Көлеңкенің қалай пайда болғанын дәлелдей алады.

«Мәңгілік Ел» жалпыұлттық идеясының құндылықтарын қамтиды. Орта білім берудің құндылықтары: қазақстандық патриотизм және азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық, өмір бойы білім алу.