Հոգեբանության նոր մոտեցումները երեխաների գնոստիկ, բնախոսական և բնակազմական հատկությունների ձևավորման աշխատանքում: Հոգեբան-բուժակ

ԱՐԱՔՍ ՀԱՄԱՅՆՔԻ գ. ԳԱՅԻ ՄԻՋՆ.ԴՊՐՈՑ ՊՈԱԿ

2023-2024  ՈՒՍԾՐԱԳԻՐ

Վարդանյան Կարմեն

1.    Օժանդակել ուսուցիչներին մեթոդաբանության ընտրության հարցում:

2.    Կազմել անհատական մոտեցման պլան-օրագիր և դասը վարել ուսուցչի հետ համատեղ:

3.    Ընտրել դասավարման օժանդակ միջոցներ:

4.    Օրվա դասի պլանավորսւմ ուսուցչի հետ փոխհամագործակցային ուսուցման ընթացքում:

5.    Մասնակցել դասղեկի ժամերին ըստ անհրաժեշտության՝ ելնելով տվյալ դասարաններում առկա սոցիալ-հոգեբանական խնդիրներից:

6.    Տարրական դպրոցում իրականացնել հավասարակշռության պահպանման , հմտությունների ամրապնդման խաղեր և խաղային վարժություններ:

7.    Մշտական հսկողություն սահմանել ԿԱՊԿՈՒ սովորողների  կրթության կազմակերպման գործընթացին:

8.    Հետևել երեխաների ուշադրությանը, մտածողությանը, հիշողությանը և լինել հոգատար երեխայի ես-ի համաչափ, հարմոնիկ զարգացման, տարիքային յուրահատկության հանդեպ:

9.    Ուշադիր լինել կրտսեր դպրոցականների / ամեն առանձնահատուկ / տարիքային ճգնաժամին:

10.  Իրականացնել դասավանդում և դասալսումներ:

11.  Կազմել անհատական / հոգեբանորեն գնահատելով երեխային, գրավոր / թղթապանակներ:

12.  Հարգել և պաշտպանել սովորողի իրավունքներն ու ազատությունները, պատիվն ու արժանապատվությունը:

Ներածություն

     Համագործակցային ուսուցումը այլընտրանքային մանկավարժական մոտեցում է։ Այն ենթանդրում է խմբային աշխատանքի համագործակցության նոր մշակույթ։ Համագործակցային ուսուցման կարևոր պայմաններից է խմբի անդամների միջև դրական աջակցող փոխկախվածության ապահովումը։

Աշխարհը փոխվում է արագընթաց տեմպերով և անկանխատեսելիորեն: Տեղեկատվությունն ու գիտելիքները ձևավորում են մեր աշխարհայացքը: Այն ինչ մի ժամանակ թվում էր հավերժական ու անփոփոխ, այսօր  միայն հարաբերական է կամ նույնիսկ ամբողջությամբ՝ սխալ:

    Կրթության ոլորտի աշխատողները ամենուրեք գիտակցում են, որ  դասավանդման և ուսուցման հնացված  ձևերը այլևս անկարող են ստեղծել  ու զարգացնել  գիտելիքներ ու հմտություններ, որոնք անհրաժեշտ են քաղաքացուն գիտելիքների տնտեսության մեջ  բարեկեցիկ կյանքով ապրելու համար: Հետրաբար ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ ամենուրեք, դպրոցում անհրաժեշտ են  դասավանդման և ուսուցման  այլընտրանքային նոր մոտեցումներ:

       Դասավանդման  խնդիրների լուծման նպատակով  համագործակցային ուսուցումը ուսուցիչների կողմից փորձարկվող  միջոցներից մեկն է: Չնայած իր տարածմանը ուսուցիչների շրջանում և  երկարատև պատմությանը, այն չի գտել լայն կիրառում: Դրա պատճառն  ամենևին  սովորողների առաջընթացի և  ընդհանուր զարգացման  վրա  համագործակցային   ուսուցման  դրական  ազդեցության  վկայությունների  բացակայությունը չէ:Իրականում,  համագործակցային   ուսուցումը ժամանակակիրց  կրթության,  դասավանդման և  ուսուցման  ամենաշատ ուսումնասիրված ոլորտներից մեկն է: Կարճ ասած՝ գիտելիքների հասարակությունում անհրաժեշտ գիտելիքների և  հմտությունների  ուսուցման վերաբերող  հետազոտությունների  արձագանքները  բավական  խոստումնալից  են:

      Խիստ կարևոր է իրարից   տարբերել ավանդական խմբային աշխատանքը և համագործակցային  ուսուցումը: ՈՒսուցիչներից շատերն են  դասավանդման ընթացքում կիրառում  խմբային աշխատանքը, սակայն  քչերն ունեն  ուսուցման գործընթացում  համագործակցային ուսուցման հիմնական  տարրերն ու մեթոդները ինտեգրելու համար  անհրաժեշտ  վարպետություն:  Հենց այդ պատճառով,  համագործակցային ուսուցումը քիչ է կիրառվում դասարանում և  դպրոցում կիրառվող  փոքր խմբերով  աշխատանքները ավելի շատ խմբային աշխատանքներ են , քան համագործակցային ուսուցում: Համագործակցային  ուսուցման կիրառումը սովորելը ժամանակատար գործընթաց է: մեկ աշխատանքային հանդիպումը կամ սեմինարը դռևս բավարար չէ: ՈՒսուցիչներից պահանջվում է մեկ  կամ երկամյա  մասնագիտական վերապատրաստում և ուսուցում: Այդ ժամանակահատվածում չափազանց  կարևոր է  դասարանում պարբերաբար  կիրառել  ուսուցման  հնտությունները, ուսոմնասիրել  համագործակցային  ուսուցման վերաբերյալ   գրականություն,  ինչպե նաև  համագործակցել  նմանատիպ գործընթացներում ներգրավված  ուսուցիչների հետ:     

       Հայաստանի դպրոցներն, ի տաբերություն  այլ երկրների դպրոցների, ավելի շատ  հիշեցնում են  ուսուցիչների և սովորողների ավանդական համայնքներ: Ուստի  համագործակցային  ուսուցումը Հայաստանոմ ունի ներդրման ու զարգացման  համար անհրաժեշտ հիմք և բարենպաստ պայմաներ:

Գրական ակնարկ

Համագործակցային ուսուցման կիրառման պատմությունը գալիս է դեռևս անտիկ ժամանակներից:  Հին հույն Սենեկան պնդում էր, որ սովորեցնողը սովորում է կրկնակի:

            Համագործակցային ուսուցման հիմքում ընկած են հիմնականում երեք տեսություններ՝ սոցիալական փոխկախվածություն, ճանաչողության զարգացման, վարքագծային  ուսումնառություն:

            Սոցիալական փոխկախվածության տեսության ներկայացուցիչները դիտում են խումբը որպես դինամիկ ամբողջություն, որտեղ շեշտադրվում է ընդհանուր նպատակից բխող փոխկախվածությունը. Խմբի անդամներից մեկի վիճակի փոփոխությունը հանգեցնում է մյուսների վիճակների փոփոխության: Իսկ ներխմբային լարումը հանգեցնում է խմբի ընդհանուր նպատակի իրականացմանը:

            Ճանաչողական զարգացման տեսությունն իր հիմքում ներառում ՝ Պիաժեի և Բրուների հայացքները: Վիգոտսկին ասում  էր՝ ,, Գիտելիքին հատուկ է սոցիալական որոշակի բնութագիր, և ծնվում է ծագած խնդիրների ըմբռնման  և լուծման ընթացքում գործադրած համատեղ ջանքերով: Նյութը վերապատմելու կամ վերաշարադրելու ընթացքում սովորողներն արդեն ձևավորված ճանաչողական կառուցվածքներում որոշակի փոփոխություններ են կատարում: Հետևաբար, ըստ Վիգոտսկու, մտավոր աշխատանքի լավագույն ձևը սովորածը ընկերոջը բացատրելն է: Իսկ Բրուները մշակեց հետազոտական ուսուցման գաղափարը, որը շրջադարձային եղավ: Նա ներկայացնում է ճանաչողական ուսուցման մի մոդել, որտեղ տեղեկությունն անցնում է ընկալում-դասակարգում-յուրացում շղթայով և վերաճում գիտելիքի՝ հիմնվելով ոչ թե ինչ սովորեու, այլ ինչպես սովորելու սկզբունքի վրա:

Վարքագծային ուսումնառության տեսության կողմնակիցները շեշտադրում են խմբային աշխատանքի խրախուսումը, որը որոշակի դրդապատճառ կամ շարժառիթ է դառնում ուսուցման գործընթացի համար: Սքիները մշակեց ծրագրավորված ուսուցման մի ձև, ըստ որի՝ ուսումնական նյութը բաժանվում է տրամաբանական հաջորդականություն ներկայացնող փոքրիկ մասերի՝ քայլերի: պատասխանելով համեմատաբար պարզ և հեշտ մի քանի հարցերի՝ աշակերտները խրախուսանք են ստանում, ինչը դառնում է ուսուցման գործընթացը շարունակելու և նյութն ամբողջությամբ յուրացնելու խթան:

Խմբում սոցիալական  փոխկապվածության գաղափարը ամբողջացրին  ամերիկացի Ջոնսոն եղբայրները: Նրանք զարգացրին <<Սոցիալական փոխկապվածության>> տեսությունը՝ նշելով սոցիալական փոխկապվածության ազդեցությունը սովորողների նվաճումների, փոխհարաբերությունների, հոգեբանական առողջացման և սոցիալական զարգացման  վրա:

Ներկայումս համագործակցային ուսուցումը լայն տարածում ունի սկանդինավյան երկրներում և ԱՄՆ-ում:

Համագործակցային ուսուցման կարևորագույն ձեռքբերումներն են

o   Անձի զարգացումը և անհատականության ձևավորումը

o   Հոգեբանական և ֆիզիկական ապահովումը

o   Սթրեսի հաղթահարումը

o   Շրջապատողների հետ փոխհարաբերությունների կառուցումը

Համագործակցային ուսուցումը ակնկալում է ուսուցչի դերի փոփոխություն, ուսուցիչն առաջնորդում և ուղղորդում է դասարանը՝ ստեղծելով փոխադարձ վստահության մթնոլորտ և համագործակցությունը խթանող միջավայր:

Ուսուցիչր համագործակցությունն ուսուցման գործընթացը դարձնում է առավել գրավիչ և հետաքրքիր՝ բոլոր սովորողների համար ապահովելով մասնակցության հավասար հնարավորություններ: Այն թույլ է տալիս ուսուցչին՝ լուծելու ավանդական մեթոդներով բոլոր սովորողների ակտիվ մասնակցության ապահովման հարցը: Դասարանը դառնում է ընդհանուր նպատակներ ունեցող փոքր խմբերի թիմ, ուր հեշտությամբ կարելի է լուծել ամենաբարդ մանկավարժահոգեբանական խնդիրները՝ անկախ առարկայից և թեմայից: Մասնավորապես սովորողներն իրենց ավելի ազատ և անկաշկանդ են զգում փոքր համագործակցային խմբերում, որտեղ ստանում են ինքնադրսևորման լայն հնարավորություններ:

            Սովորողները համատեղ ջանքերով առավել հեշտությամբ են ընկալում նոր նյութը՝ հայտնագործելով գիտելիքը և կիրառելով այն: Համագործակցային ուսուցումը ուսուցչին առաջադրում է որակապես նոր և ավելի բարձր խնդիրներ՝ կապված ուսուցման նպատակների հետ:

 Գիտելիքի մատուցմանն ու վերարտադրման  ստուգմանը փոխարինելու են գալիս ուսուցման գործընթացի կառավարման և սովորողների համագործակցային հմտությունների ուսուցման նոր մոտեցումները: Խիստ արդիական են դառնում ինչ և ինչպես սովորեցնել:

            Համագործակցային ուսուցումն արդյունավետ է բոլոր տարիքի սովորողների, այդ թվում՝ մեծահասակների՝ ուսուցիչների և դասախոսների համար: Ուսուցիչները, ինչպես իրենց աշակերտները, սովորում են տարբեր եղանակներով: Տեղեկատվություն հաղորդելու դասախոսական և դաս պատասխանելու  կամ այսպես կոչված <<դաս հարցնելու>> ավանդական մեթոդները չեն համապատասխանում սովորել սովորեցնելու մոտեցմանը: Հին ասացվածքն ասում է. <<Ուսուցման նոր մեթոդներ սովորելու լավագույն ճանապարհը հենց մեթոդի միջոցով սովորելն է>>:

            Համագործակցային ուսուցման առավելությունները հիմնվում են լուրջ ուսումնասիորւթյունների և հետազոտությունների վրա: Ըստ Ջոնսոնների՝ 1898-1989 թթ. Ընթացքում անցկացվել է ավելի քան 550 համեմատական հետազոտություն՝ համագործակցային , անհատական և մցակցային ուսուցման արդյունավետությունը պարզելու նպատակով: Այդ հետազոտությունները ցույց են տվել, որ համագործակցային ուսուցումը կիրառելի է բոլոր դասարաններում, բոլոր ուսումնական դասընթացներում, բոլոր տնտեսական, տարիքային, ազգային միջավայրերում: Հետազոտությունների հիման վրա Ջոնսոնները և Հոլուբեկը առանձնացնում են երեք արդյունքներ.

            ա) բարձր առաջադիմություն և արդյունավետություն

            բ) ավելի աջակցող և նվիրված հարաբերություններ

            գ) հոգեբանական առողջության, բանիմացության ու ինքնարժևորման ավելի                                                                                                    

                բարձր աստիճան

ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑԱՅԻՆ  ՈՒՍՈՒՑՄԱՆ  ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄԸ

Համագործակցային մանկավարժության նպատակն այնպիսի մեթոդների կիրառումն է, որոնք ուսման գործընթացը վերածում են սոցիալական շփման։ Հիմնական իմաստն աշակերտների՝ որպես գործընկերների խմբի համագործակցությունն է: Գոյություն ունեն համագործակցային կրթության և ուսուցման բազմաթիվ մեթոդներ (նախագծերի մեթոդը, քննարկումը, խնդիրների լուծման վրա հիմնված և դիտարկման միջոցով իրականացվող ուսումը և այլն)։ Այս մեթոդներից յուրաքանչյուրի համար գոյություն ունեն համատեղ աշխատանքի տարատեսակ եղանակներ, վարժություններ և առաջարկություններ։  Համագործակցային մեկ ճիշտ մեթոդ գոյություն չունի, սակայն կա համագործակցային մի քանի եղանակ, և ավելին՝ ներկայումս գոյություն ունեն հարյուրավոր վարժություններ և կազմակերպման եղանակներ։ Հետևաբար, ուսուցիչները կարող են այս կամ այն մեթոդը որդեգրելու փոխարեն ընտրել տվյալ մանկավարժական իրավիճակին համապատասխանող լուծում, իսկ այլ իրավիճակում՝ կիրառել այլ լուծումներ։

  Համագածակցային ուսուցման ընթացքում խմբի յուրաքանչյուր անդամ կամ ամբողջ  դասարանը ակտիվորեն ներգրավված են ուսուցման մեջ, իսկ նոր  գիտելիքը մշակվում ու յուրացվում են հենց  աշակերտների միջոցով:

   Համագործակցային ուսուցման ընթացքում կարևորվում է ոչ միայն ակադեմիական գիտելիքների և հմտությունների ձեքբերումը, այլև խմբային գործընթացի մշակման միջոցով հմուտ համագործակցողների /համագործակցային հմտություններ կիրառողներ/ և գիտելիքների ակտիվ  կիրառողներ / մտածողության  հմտություններ կիրառողներ/ ձևավորելը: Համագործակցային ուսուցումը մեծացնում է նաև  սովորողների ինքնուրույնությունը և պատասխանատվությունը /ինքնաճանաչման և ինքնուղղորդման  հմտություների կիրառումը/:

Համագործակցային  ուսուցման   առաջադրանքները   պատրաստելիս, ուսուցիչը  պետք է հետևի երեք  հիմնական պայմանների.  ա) խմբի բոլոր անամները  պետք է ունենան   մասնակցելու  դրդապատճառներ, բ)  առաջադրանքը  պետք է  խմբի բոլոր անդամներին  արտահայտվելու հնարավորություն ընձեռի , գ) խմբի անդամները պետք է առաջադրանքը կատարելիս  ընտրություն կատարեն  և որոշում  ընդունեն :

Հարկավոր է նաև տարբերել ավանդական և համագործակցային ուսուցման տարբերությունները:

Համագործակցային քննարկում

Համագործակցային քննարկումը աշակերտների հաղորդակցման և ճարտասանական կարողությունները զարգացնելու լավ եղանակ է։ Քննարկման ընթացքում բոլոր մասնակիցները հնարավորություն ունեն խոսելու (պայմանով, որ սահմանված կանոնները պահպանվում են)։

Այս եղանակի փուլերն են՝

ա) քննարկումը վարողն առարկայի վերաբերյալ հակասական հայտարարություններ է անում։Այդ հայտարարությունները փակցված են սենյակի տարբեր մասերում.

բ) յուրաքանչյուր աշակերտ, ըստ իր կարծիքի/ընկալման, կանգնում է այդ հայտարարություններից մեկի մոտ.

գ) քննարկման համար խմբեր ձևավորելուց հետո վարողը ժամանակ է սահմանում հնչեցված հայտարարությանը կողմ փաստարկները ներկայացնելու համար.

դ) փաստարկները պատրաստելուց հետո յուրաքանչյուր խումբ ընտրում է իր խոսնակին.

ե) խոսնակները նստում են սեղանի շուրջ և ստանում այսպես կոչված «քննարկման խաղանիշեր» (3-6 հատ՝ կախված քննարկման համար սահմանված ժամանակահատվածից և մասնակիցների թվից):

զ) խմբի անդամները շարվում են իրենց խոսնակի հետևից և նույնպես խաղանիշեր են ստանում: Խաղանիշերն օգտագործվում են հետևում կանգնած աշակերտներին քննարկման մեջ ներգրավվելու նպատակով: Որպես այլընտրանք, խմբի անդամներն իրենց խաղանիշերը կարող են տալ իրենց խոսնակին, եթե վերջինս սպառել է իր բոլոր խաղանիշերը, սակայն դեռևս ներկայացնելու փաստարկներ ունի.

է) Իր փաստարկներից յուրաքանչյուրը ներկայացնելիս խոսնակն իր խաղանիշերից մեկը դնում է սեղանի կենտրոնում։ Խաղանիշերը որոշում են ելույթների թիվը։ Մեկ փաստարկի գինը մեկ խաղանիշ է։ Այս եղանակն օգտագործելով՝ ուսուցիչը ոչ միայն կառավարում է քննարկման ժամանակը, այլև աշակերտներին սովորեցնում է իրենց փաստարկները ձևակերպել հստակ և հակիրճ։

Скачано с www.znanio.ru