ä»ï³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛáõݦ / Հայոց պատմության դպրոցական դասընթացի ընդհանուր բնութագիրը

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

   ԹԵՄԱ           ─     §ä»ï³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛáõݦ

                                 / Հայոց  պատմության  դպրոցական   դասընթացի

                                 ընդհանուր   բնութագիրը /

  

  

 

  

 

 

 

 

 

 

2012Ã.

 

 

 

 

( Հայոց պատմության  դպրոցական դասընթացի  ընդհանուր  բնութագիրը)

 

                                                <<Հայրենիք- սկիզբն  ու  վախճանն  է  մեր  մտածումի, ապրումի  և  գործի:

                                              Մենք հավատում  ենք  Հայաստանին- դա  նշանակում  է, որ  կյանքում  սրµազնագոõյնը   

                                              մեզ  համար Հայրենիքն  է: Մենք  շնչում, ապրում  ենք  Հայաստանով, միշտ  պատրաստ   

                                              տառապելու,  գործելու  և  մեռնելու   նրա  համար: Դա  է  արժեքների  արժեքը  մեզ  հա- 

                                              մար:  Դա  է  մեր  սրµազան  ցավը,  կարոտը, ուրախությունը,  մեր  գոյութÛան  իմաստն   

                                              ու  իրավունքը,  մեր  անմահությունը`  միաժամանակ>>:

                                                                                                                                   Գ.  ՆԺԴԵՀ

 

    Հայոց պատմության  դասընթացի ուսուցումը հանրակրթական  դպրոցում  նպա-

ïակադրված  է նրան,  որ  սովորողները  հիմնարար  և  կայուն  գիտելիքներ  ձեռք     

բերեն  Հայաստան   երկրի   ու  պետության  անցած   փառավոր  ուղու,  հայկական    

քաղաքակրթության  ստեղծած  արժեքների  մասին,  գիտական պատկերացում  ու-

նենան  Հայոց պատմության  հիմնախնդիրների վերաբերյալ: Ժողովրդի  պատմութ-

յունը  նրա  անցած  ուղին  է, նրա կենսագրությունն  ու  հիշողությունը, բազմադար-

յա  հորձանոõտում  նրա  կերտած  հոգևոր  և  նյութական   արժեքների  ամբողջութ-

յունը: Հայոց  պատմության  իմացությամբ  է հիմնականում  ձևավորíում  հայի ազ-

գային   ինքնագիտակցությունն   ու  մտածողությունը,  նրա   միջոցով  է  աճող   սե-

րունդը  հաղորդակցվում  իր  ժողովրդի  անցյալին,  պատմամշակութային   ժառան- գությանը:

    Պատմությունն   աշխարհաճանաչողության   և  ինքնաճանաչողության  հիմքն  է:

Անցյալի   չիմացությունն  անխուսափելիորեն  հանգեցնում   է  ներկան  չհասկանա-

լուն: Տեղին  է  հնչում Գ. Նժդեհի  խոսքը. §Հայրենիքը  չի  տրվում  այնպես, ինչպես  ժառանգվում  է  հայրենական  հարստությունը, այն  ձեռք  է  բերվում  ամեն  մի  սե-

րÁնդի  և  նրա  առանձին   անդամի  կողմից`   հայրենաճանաչումով,  հայրենապաշ-

տությամբ, նրան  արժանի դառնալու  ձգտումով ¦:

     Հայոց պատմությունը բովանդակում է դաստի³րակչական վիթխարի  և  անգնա- հատելի    ներուժ`  աճող   սերնդի    համար    հանդիսանալով   հայրենասիրության, անձնուրաց  պայքարի և ազգային արժանապատվության ապացույցների  անսպառ 

աղբյուր: Սեփական  պատմության  իմացությունը  հայ  ժողովրդին   հնարավորութ-

յուն է  տալիս  իրականացնելու  ազգային  նպատակները, պահպանելու  և  ապահո-

վելու   հայ   ազգի  և  պետության   գոյությունն  ու  շարունակականությունը:  Պատ-

մության   միջոցով  է  պահպանվում  ու  փոխանցվում  ազգերի   և   ժողովուրդների 

-1-

պատմական   հիշողությունը:  Նա   հանդիսանում   է  սերունդներն   իրար   կապող

հիմնական  օղակը: Պատմական  ժառանգությունը   և  փորձը  ծառայում  են   սովո-

րողի  բարոյական  ու   մշակութային  կատարելագործմանը, հասարակության   մեջ

իր  տեղը  գտնելուն, իր պատմական  արմատները  ճանաչելուն  և պատմական  հի- շողությունը  ձևավորելուն:

       Հետևյալ   առանցքային   գաղափարները    և  սկզբունքները  հիմք  ընդունելով`

եզրահանգում  ենք  պատմության  առարկայական   չափորոշիչներով   համակարգ-

ված  այն  հիմնական  մոտեցումներին,   որոնք   ընկած   են   պատմության   ուսուց-

ման   գործընթացի  նպատակների  հիմքում: Այսպես`  åատմության  ուսուցման  ա-ռանցքում  պետք  է   դնել   ազգային  առանձնահատուկ   նպատակներ,  որոնք   բը-

խում  են  Հայաստանի,  հայ  ժողովրդի   բազմադարյա  հարուստ   փորձից,  ներկա  իրավիճակից  և  զարգացման  հեռանկարից`  միաժամանակ  հաշվի  առնելով  համ- աշխարհային  պատմական  փորձն  ու  համամարդկային  արժեքները:

     Հայոց  պատմության  յուրահատուկ  գծերից   է  ազատության  և  անկախության

պահպանման  կամ  վերականգման  համար   մղված   դարավոր  պայքարը:  Առանձ-

նահատկությունը  կայանում  է  նրանում, որ  կարծես  հայ   ժողովուրդը  կոչված   էր

ի  սկզբանե   պայքարելու   հանուն  արդարության,   բարօրության   և   գոյատևման:

Հարցը  կապված  է  նաև  Հայաստան  աշխարհի   աշխարհագրական   դիրքի,  բնա- կլիմայական  պայմանների, ազգային և  հոգևոր  նկարագրի  և  ունեցած   արժեքնե-

րի  հետ:

      Հայաստանը  հին  ժամանակներից  հայտնի է որպես  քաղաքակրթության  բըն-

օրրան,  եղել  է  Եվրոպական  ու  Արևելյան   քաղաքակրթությունների,  փոխհաղոր- դակցության ու փոխազդեցության  կենտրոնում: Եվ  այս  պայմաններում  հայ ժողո-

վուրդը    ստեղծել,   պահպանել   ու  զարգացրել   է   յուրատիպ  քաղաքակրթական  արժեհամակարգ, որի  շնորհիվ   հայությունը, հազարամյակներ  կտրելով,  հասել  է  մարդկության   պատմության  արդի   փուլին:  Եվ   ահա   դրա  ուսումնասիրումն  ու  վերհանումն  է ընկած  պատմության  դասավանդման  առանցքային  մոտեցումների  հիմքում:

Պետականություն

_______________

 

     Հայ  ժողովրդի  ամենայուրահատուկ  գծերից  մեկը  թերևս  այն  է, որ  նրա  կազ-

մավորման  գործնթացը,  ինչպես  նաև  նրա  քաղաքակրթական  զարգացման   փու-

լերը  ներդաշնակվում  են Հայաստան  երկրի, այսինքն` Ñայոց պետականության շա- րունակական  արժևորման  գաղափարի  հետ: Եվ  դա  է  պատճառը , որ պատմութ-

յան որոգայթներում դարեր շարունակ  պետություն  չունեցող  մեր  ժողովուրդը, պե- տականությունն  իբրև  փարոս  ընդունելով,  շարունակում է հարատևել, և  ոչ միայն,

այլև  կերտել  արժեքներ: Ուստի  պետականության  պատմության  փաստով  չպետք

է  հասկանանք  Ñայոց  պետականությունների  պատմությունը, այլ  հայոց  պատմու-

թյան  ողջ  շղթան: Եվ  երբ  մենք  հիմնովին  կհամոզվենք  դրանում,  ապա  կհասկա-

նանք  ու  կզգանք  նաև  այն  հզոր խթանը, որը  առաջնորդում  է մեզ  հազարամյակ-

ների  խորքից: Իրոք, ժողովրդի  ամենամեծ  նվաճումը  պետականությունն  է.

    Հայ  ժողովուրդը պետականակերտ, պետականապաշտ  ժողովուրդ  է: 

-2-

     Յուրաքանչյուր  ազգ, որպես  գոյապահպանական   գիտակցությ³ն   արտահայ-

տում, ձեռնամուխ  է  լինում  իր  ազգային  ծրագրերի  իրականացմանը, որի   բարձ-

րագույն  աստիճանն է  հանդիսանում  պետության  և  պետականության   ստեղծու-

մը: Հայոց  պատմություն  առարկայի դասավանդման  գլխավոր  նպատակը   ազգա-

յին գիտակցությամբ  օժտված,  համակողմանի  զարգացած,  Éիարժեք  դաստի³րա-

կություն  ստացած,  ազգային  և  համամարդկային  արժեքներով  առաջնորդվող  ա-

զատ,  գիտակից  անհատի,  հայ  մարդու  և  քաղաքացու  ձևավորումն  է: Այս  գործ-

ընթացը  նախ  պայմանավորվում  է  մի  շարք  հիմնարար  սկզբունքներով.

     __Ñայոց  ազգային  գաղափարախոսությամբ, որը  ներառում  է   հայ   ազգի  ամ-

բողջական  կենսափորձը  և  հայ  ազգային  պետականության  գաղափարի  ամբող-

ջական  շղթան,

    __Ñայ  ազգային  պետականության  ինքնիշխան  տարածքներում  պատմական

այն  զարգացումն  է  ներկայացվում,  որը  նախատեսում  է  հայ ազգի  և  նրա  պե-

տականության  համալիր  բարգավաճում,

   __Ñայության   ամբողջ   կարողությունը   նպատակադրվում  է  հայ  ժողովրդի   և

նրա   պետականության   զարգացմանը  ծառայեցնելուն,  որն  էլ  հանդիսանում  է

ազգի  և  նրա  պետականության  հզորացման  հիմքը,

  __Ñայության  համախմբվածությունը  և  համակենտրոնացումը  հայոց  ազգային 

պետականության  շուրջը, ինչպես  նաև  նրա  պատմականորեն   ընդհանուր   տա-

րածքներում`  համարելով    այն   ազգի  պատմական   հեռանկարայնության   ·ñա-

վաÏանÁ,

  __³զգի  և  նրա  պետականության   զարգացմանն  իր   կարողությունների   առա-

վելագույն  չափով  նպաստելն  ամեն  մի  հայի  սուրբ  պարտականությունն  է,

  __Ñայոց   ազգային  հանրակրթական  դպրոցն  ու  հայկական  բանակը,    հայ  ու-

սուցիչն  ու  սպան,  աշակերտն   ու  զինվորը  պետք  է  արժանանան  հայ  ազգի  և 

նրա  ինքնիշխան  պետականության   հոգածությանը,   փայփայանքին  ու  գուրգու-

րանքին,

  __Ñայ ազգի  և  նրա   ինքնիշխան  պետականության  պատմական   հեռանկարայ-

նության  կերտմանը  նպաստող  ամեն  մի  սկզբունք  ենթակա  է  ազգային  գաղա-

ղափարախոսության  ջատագովմանը:

___________________________________

      Հայոց   պատմության   ողջ   շղթան,  նախ  և  առաջ,   պետականության  պատ-

մությունն  է,  որի   ներքո    իրականացվում  է  հայ   ժողովրդի,  նրա   ազգային-հո-

գևոր  կերպարի  ձևավորումը,  զարգացումն  ու   պահպանումը: Պետականության

գաղափարը   ոչ   միշտ  է  ամրապնդվում   պետությունների   ստեղծումով,  այլ  եր-

բեմն  պատմական   հորձանուտներում   դրսևորվում   է  հայ  ժողովրդի  միասնութ-

յամբ,   համընդհանուր   արժեքների   պահպանմամբ  և  ազատագրական   պայքա-

րով:  Այսինքն`  հայոց   պետականության   պատմությունը   նրա  հոգևոր-ազգային

արժեքների   կերտման,   նրա   մղած  ազգային-ազատագրական  պայքարի  պատ-

մությունն  է: Եթե   փորձենք   համեմատել   հայի   պատկերը   անցյալում   և  արդի

շրջանում, ապա  կտեսնենք  նրանում  նույն   ձգտումները,  գաղափարները,  որոնց

համադրմամբ  յուրաքանչյուր   պատմական   ժամանակաշրջանում  հայը  դառնում

է  արժեքակիր,  նրա  գործունեությունն   ինքնին  արարում  է`  ոչ  միայն  ազգային,

այլև   համամարդկային  արժեքների…

-3-

     Պետականության   պատմության  շղթան  ուսումնասիրելիս  անհրաժեշտ  է  ըն-

թանալ   առանձին   ժամանակաշրջաններով,  վեր  հանել   ժամանակին  համապա-

տասխան   նրա  բնութագծերը,  կառույցը,   խաղացած  դերը  ոչ   թե  հայոց  պատ-

մության   մեջ,  այլ`  տվյալ  ժամանակաշրջանի  աշխարհաքաղաքական   մթնոլոր-

տում:  Ըստ  որում,  պարբերացումն   իրականացվում  է  հայոց  պատմության   ժա-

մանակաշրջաններին   համապատասխան:

                                                    

    Հայկական   լեռնաշխարհը    մարդկության   պատմության  զարգացման  վա-

ղընջական   բնօրրանն  է,  դա  են  վկայում   ոչ   միայն  հայագիտական   ուսումնա-

սիրությունները,  այլև  օտար  գրավոր   հիշատակությունները:  Հայ  ժողովրդի  ծա-

գումնաբանության  հարցը   արդի   պատմագիտության   մեջ   հիմնվում  է  նաև   ա-

վանդազրույցների  վրա, ինչպես   նաև  Աստվածաշնչից  բխող   հոգևոր   ընկալում-

ների   վրա: Հայաստանն  անվանվել  է  իմաստության,  անմահության,  արվեստնե-

րի  երկիր,  երկրային   եդեմ-դրախտ:                              

     Հնագույն  շրջանում, որպես առաջին պետական  կազմավորումը  Հայկական լեռ-

նաշխարհում, հանդես  է գալիս  Արատտան /Քա. XXVIII-XXVIIդդ./,  որը  նույնատիպ

է Սուբուր /Սուբարի, Սուբարտու/   անվանմանը:  Արատտան  եղել  է  աստվածապե-

տական /թեոկրատական/   կարգերով  երկիր.  արքան,  որը   նաև  երկրի  գլխավոր

քուրմն  էր,  Աստծո  անունից  կառավարում  էր   երկիրը:  Կառավարմանը  մասնակ-

ցում  էին  նաև  ավագների  ժողովը,  կառավարիչը և  առանձին  պաշտոնյաներ: Եր-

կիրն  ունեցել  է  բանակ  և  պարսպապատ  մայրաքաղաք:

             Այնուհետև   Քա. XXVI-XXIII դդ.   հիշատակվում   են   Արման(ի),   Արմի,   Ա-

րամ     և  այլ   երկրներ,  որոնք« Արմենիայի  նախաձևերն  են:  Քա. II  հազարամյա-

կում,  ըստ   գտնված   սեպագիր  արձանագրությունների,  հիշատակվում  են  շուրջ

մեկ  տասնյակ իշխանություններ`Ծուփանա /Ծոփք/,  Թեգարամա /Թորգոմա տուն /,

Խախ(ում)  և այլն:  Հիշատակվում  են   նաև  Միտաննի,  Հայասա,   Իսուվա,   Մելիդ,

Էթիունի  պետական  կազմավորումները, ինչպես  նաև  Նաիրի  և Ուրարտրի  ցեղա-

յին համադաշնությունները` որպես  հայ նախարարական  համակարգի  վաղագույն

դրսևորում:  Քա.IX դ. ձևավորվում  է  Ուրարտու/Վանի  թագավորություն/  պետութ-

յունը, որը  ներկայացվում  է  որպես  Հայկազունների  Այրարատյան  թագավորութ-

յուն: Ուրարտուն  ներկայացվում  է  որպես  Արարատ` ուՐ-աՐ-Տու /աՐ-աՐ-աՏ/  հա-

մադրությամբ: Այս   շրջանի   ուսումնասիրման   ընթացքում  շեշտը   դրվում  է  Հայ-

կական  լեռնաշխարհի երկրների  մեկ  պետության  մեջ միավորվելու  գործընթացի

վրա,  ներկայացվում  են  Վանի  հզորագույն  արքաների` Սարդուրի I-ի, Արգիշտի I-

ի, Սարդուրի II-ի ներքին  և արտաքին  քաղաքականությունը, որը  նպաստում է պե-

տականության  հզորացÙաÝը  և  Առաջավոր  Ասիայում  նրա  դերի  բարձրացմանը:

Պետք  է  նշել,  որ  Ուրարտուն, անգամ  եթե  պատմագիտության Ù»ç  հավաստի չէ

նրա   հայկական   լինելու   փաստը,  կարևորագույն  դեր  է  խաղում  հայոց   պատ-

վրդի   կազմավորման  ընթացքի  համար:

       Այս  շրջանի  ուսումնասիրման  հետ  ներկայացվում  է  հայ  ժողովրդի  ծագում-

նաբանությունը   և  կազմավորման   վաղ   շրջանը:   Հետաքրքիր  է,  որ  հայ   ժողո-

վÁրդի  ինքնանվանումը   կապվում  է  ոչ  թե  Հայկ  նահապետի,  այլ   առաջին  հեր-

 

-4-

 

թին  Ար /հԱր→ հԱյ/  Աստծո  անվան  հետ:  Ընդ  որում,  Հայկը  դիտվում  է  որպես

Հայ(ա) Աստծո որդի, և  այս  հանգամանքով  է  բացատրվում  այն  փաստը,  որ հայ

իրականության  մեջ  անհամեմատ  շատ  են   ար-ով  կազմված  անվանումները` Ա-

րաքս, Արտաշատ, Արմավիր  և  այլն:

        Հանրակրթական  դպրոցում  / հատկապես` ավագ/  այս   շրջանի  ուսումնասի-

րությունը  առանձնակի  կարևորություն  ունի,  քանի  որ   նեկայացվում   է  հայ  ժո-

ղովրդի  ծագումնաբանությունը, նրա  կարևորագույն  ձեռքբերումները,  և  դրա  մի-

ջոցով  կերտվում  է ազգային արժեհամակարգÁ`  կարևորելով  ու  գնահատելով  նը-

րա  տեղն  ու  դերը   համաշխարհային  պատմության   մեջ:  Ուսուցման  գործընթա-

ցում  անհրաժեշտ  են  սկզբնաղբյուրների  կիրառումը,   խմբային   հետազոտական

աշխատանքները, ուսումնասիրությունները:

      Պատմության  հաջորդ  փուլում  ասպարեզ   է  իջնում Երվանդական Հայաստա-

նը /Ք.ա. Vll-lll  դդ./` որպես  համահայկական  պետություն,  որը  սերում  է  Հայկյան-

ներից (Սկայորդի,Պարույր նահապետ):Պատմական այս ժամանակաշրջանի համար   տեղին   են  հնչում  Մ.Խորենացու   տողերը. §Ահա  այժմ  ես  կուրախանամ`  ոչ  փո-

քըր  խնդություն  զգալով,  որ  հասնում  եմ  այն  տեղերը,  ուր  մեր   բնիկ  նախնիի  սերունդները    թագավորության   աստիճանի   են   հասնում¦:  Անկախ   հայկական 

պետականության  մեծ   ջատագով   Պատմահայրը,  որն    իր   երկը   ստեղծում   էր

մարզպանության  շրջանում,  գրում  է. §Ես  շատ  կփափագեի,  որ  այն  ժամանակ  

աշխարհ   եկած  լինեի,  նրանց   տերությամբ   զվարճանայի   և   այժմյան  վտանգ-

ներից    խուսափած   լինեի¦:

       Հետաքրքիր  է,  որ  Բեհիսթունյան   արձանագրության   մեջ   Հայաստանը  շա-

րունակվում  է  կոչվել   Արմինա,  Հարմինույա, Ուրարտու:  Արտաքին  քաղաքական

պայմանները   խոչընդոտում   են   հայկական   բոլոր  երկրամասերի  միավորմանը,

որն   իրականանում է  հաջորդ` Արտաշեսյան  թագավորության  օրոք: Վերջինս Հա-

յոց  պատմության  կարևորագույն  շրջաններից է / Ք.ա.189թ.-1թ./, միավորվում  են

հայկական   հողերը  /Արտաշես Ա/, Հայաստանը  վերածվում  է  աշխարհակալ  տե-

րության /Տիգրան  Բ  Մեծ/,  սկսում  է  խոշոր   դեր   խաղալ  միջազգային  հարաբե-

րություններում:  Այս  շրջանի  ուսուցման  գործընթացում  պետք   է  վեր  հանել  ազ-

գային  պետական   գիտակցության   զարգացումը   հենց   Տիգրանյան   աշխարհա-

կալության  մտապատկերով:

       Հաջորդ, Արշակունյաց   թագավորության  հաստատման  շրջանում /Ք.ա.l-Vդդ./ 

այնքան   ամուր  էր  հայ ազգային  արժեհամակարգը,  պետական-նախարարական 

կառույցն  այնքան   հզոր,  որ  տեղի  է   ունենում  պարթև   Արշակունիների  հայաց-

ման  գործընթաց: Այս  փուլում   կերտվում   են   հայոց   ազգապահպան  կարևորա-

գույն  արժեքները` Գրերի  գյուտը  և  Քրիստոնեության  ընդունումը:  Հայ  պետակա-

նության  կառույցը  ձեռք   է  բերում   հզորագույն  հենարաններ` Հայ  Առաքելական 

եկեղեցին,  որը,  պետականության   բացակայության   պայմաններում   իրականաց-

նում  է  հայապահպան   գործընթաց,   ուժեղ  նախարարական   համակարգ,  ամուր  

պետական   կարգ   և  հզոր  բանակ:

       Այս   ձեռքբերումները,  գումարվելով   Բագրատունյաց  /lX-Xl դդ./  և  Կիլիկյան 

թագավորության  /X-XlVդդ./  շրջաններում   ամրապնդված   պետականակերտ  ար-

ժեքներին,  նախապայման  և  խթան   են  հանդիսանում   պետականության  բացա-

կայության   պայմաններում   ոչ   միայն  գոյատևելու,   այլև   ազգային   նկարագրի, 

-5-

պետական   գաղափարախոսությունից    ծնվող    ազգային -ազատագրական   պայ-

քարի  հասունացման  համար:

        Ահա   դրա   շնորհիվ   է,   որ   Առաջին  աշխարհամարտի    բովով   անցած,  Ե-

ղեռնի   արհավիրքը   կրած   ժողովուրդը   նորագույն   շրջանում   կերտեց   իր   պե-

տականությունը:  Այս   շրջանի  ուսուցման  գործընթացում   պետք  է  սովորողը  գի-

տակցի  և  ընկալի  այն  անսպառ   ազգային  կորովը,  որով  ծնվեց   մեր  պետակա-

նությունը`   Հայաստանի  l  Հանրապետությունը  / 1918-1920թթ./`   որպես  բազմա-

դարյա   հայ  ազգային- ազատագրական  պայքարի  հրավառ  մի  փարոս:  Պետք  է

կարևորել   ՀՀ   արտաքին  և  ներքին   քաղաքականությունը,  որը   նպաստեց   երկ-

րի   ամրապնդմանը`   հաստատելով   ամուր,  ժողովրդավար   պետական    կառույց

և  կայուն   բանակ:

         Խորհրդային  Հայաստանի   հաստատման  ընթացքում / ll Հանրապետություն`

1920-1991թթ./ պետք  է  ուշադրություն  դարձݻɠ Հայաստանի  նկատմամբ  իրակա-

կանացվող  թուրք-բոլշևիկյան  համագործակցությանը, և, դրան զուգահեռ  պետք է

ուսուÙնասիրել   դաշնակիցների   եվրոպա-ամերիկյան  գործոնը:  Սովորողը   պիտի

ըմբռնի  ամբողջատիրական  վարչակարգի,  համայնավար  գաղափարախոսության

ամենատարբեր   բնութագծերը`  միաժամանակ  ուշադրություն  դարձնելով   ազգա-

յին  ինքնագիտակցության  կերպարանափոխմանը,  որը  հանգեցնում  է  հայի  նկա-

րագրից   դուրս   սոցիալիստական   քաղաքացու    կերպարի   և  նրան   համահունչ

սոցիալիստական պետության  ձևավորմանը:  Սակայն, դրա  հետ  մեկտեղ,  քննար-

կումների,  բանավեճերի  և  սկզբնաղբյուրների   ուսումնասիրման   միջոցով  պետք

է կարևորել  Խորհրդային  Հայաստանի  անառարկելի  և  հիմնարար  բազում  ձեռք-

բերումները:

       Վերջապես,  պետք   է   հանգամանորեն   կանգ   առնել   հայ  ժողովրդի   նորօր-

յա  ձեռքբերումների  վրա:  Հայոց   Ազգային   զարթոնքից  ծնվող  Արցախյան  շար-

ժումը  վեր  է  ածվում  անկախության  պայքարի: Եí  դա  էլ  իր հերթին   պսակվում

է Հայաստանի  lll  Հանրապետության  ծնունդով,  որի  ժամանակակիցը  լինելու  եր-

ջանկությունն  ունենք:

      Այստեղ   արդեն  պետք  է   մեծ   նշանակություն   տալ   այսօրվա   Հայաստանի

ներքին  և  արտաքին   խնդիրների,   դրանց   լուծման  համար   արվող  քայլերի   ու-

սումնասիրմանը`  որպես  Հայկական  հարցի  լուծում  ընդունելով  ինչպես ԼՂՀ  ան-

կախության  ճանաչման   և   Ցեղասպանության  ընդունման  գործընթացը, այնպես 

էլ` ներքին  կայունությունը,  տնտեսական  և  մշակութային  վերելքը,  առհասարակ`

հայ  ժողովրդի  բարօրությունը  և  պետականության  գիտակցման  բարձրացáõմը:

            ____________________________________

       

        Եվ  այսպես,  աշակերտները,   ամբողջացնելով    իրենց  գիտելիքները   հայոց  

պատմությունից,  ոչ   միայն   գիտակ   քաղաքացիներ,  այլև   գալիք   սերնդին  փո-

խանցվող  արժեքների   կրողը  պիտի  հանդիսանան: Քանի  որ  նրանց  աշխարհա-

ճանաչողական   էության  մեջ   ոչ   միայն  պատմական  անցյալն  է,   այլև   դրանով

շրջանակված  այսօրվա  աշխարհը.  Հայաստանն  իր  զարգացումներով  ու  ձեռքբե-

րումներով:  Ահա  սա  է  պետականության  պատմության  դասավանդման  կիզակե-

տը.  Այսինքն`

      

-6-

 

 Ամուր,  հպարտ  իր  անցյալի  պատմությամբ,  իրազեկ  Հայաստանի

 խնդիրներին ,  վճռականությամբ  լի  և պետականապաշտ  քաղաքացի-

անհատի  ձևավորումը:                 

                          

       ,,Մենք` այս  պետության  պատասխանատուներս,  չպետք  է  թույլ  տանք,  որ

        ԱՆԿԱԽՈւԹՅՈւՆԸ,  ԱԶԱՏՈւԹՅՈւՆԸ, ՀԱՂԹԱՆԱԿԸ 

                  հայ  ժողովրդի  համար  դառնան  սովորական  գաղափարներ…,,

                                                                             ՎԱԶԳԵՆ  ՍԱՐԳՍՅԱՆ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

-7-