ԴԱՍԻ ՊԼԱՆԱՎՈՐՈՒՄԸ ՈՐՊԵՍ ԴԱՍԱՐԱՆԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՏԱՐՐ

ԴԱՍԻ ՊԼԱՆԱՎՈՐՈՒՄԸ ՈՐՊԵՍ ԴԱՍԱՐԱՆԻ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՏԱՐՐ

Ս․ Հովհաննիսյան

Շատերը կարծում են, որ մաթեմատիկան չոր ու անհետաքրքիր առարկա է։ Շատ աշակերտների մոտ այդ կարծիքը հաստատվում է միջին դպրոցից սկսած, տեսնելով հետևյալ  պատկերը։ Ուսուցիչը բացատրում է դասը, հետո սկսվում է խնդիրների և վարժությունների լուծումը, որոնց ընթացքում մեկը գրում է գրատախտակին, մի քանիսը ուշադիր արտագրում են և սխալներ ուղղում, իսկ մեծ մասը լուռ, ուղղակի արտագրում է, եթե վախենում է ուսուցչից, իսկ եթե չի վախենում, ապա դասարանում աղմուկ է բարձրանում, ինչը հիմնահատակ կործանում է դասը՝ տվյալ դասաժամը դարձնելով անարդյունավետ։ Այս ամենը կանխելու համար մաթեմատիկայի ուսուցիչը առաջին հերթին պետք է կարողանա դասարանը կառավարել ։

Դասարանի կառավարումը այն ամենն է, ինչ անում է ուսուցիչը դասապրոցեսին։ Ուսուցիչը ծրագրում է, թե ինչպես պետք է օգտագործել տարածքը, ժամանակը, նյութերը, որպեսզի ուսուցումը հաջողությամբ իրականացվի։

Որպեսզի դասարանը լինի լավ կառավարվող պետք է բոլոր աշակերտները լինեն ներգրավված դասապրոցեսում և իմանան թե ուսուցիչն ինչ է սպասում իրենցից  , ինչ նպատակ ունի ուսուցիչն այդ դասին։  Սա ամենակարևորն է, երբ աշակերտը նախապես իմանում է դասի նպատակը , նա գիտակցում է ինչ է սովորելու, առավել կարևոր է երբ աշակերտն իմանում է, թե  ինչու է դա սովորելու։  Լավ կառավարվող դասարանում հաջողության են հասնում և աշակերտը և ուսուցիչը։

Կառավարման ուսուցչի ռազմավորությունը

·         Շատ մանրամասն պլանավորել օրվա դասը /անկախ ւսուցչի տարիների փորձից/,  

·         Իրականացնել համագործակցային ուսուցում և յուրաքանչյուր աշակերտն իր դերն ունենա,

·         Ստեղծել արդյունավետ աշխատանքային միջավայր,

·         Խրախուսել աշակերտի յուրաքանչյուր կատարած աշխատանքը,

·         Դասին կիրառել տարաբնույթ մեթոդներ և հնարներ,

·         Հնարավորության դեպքում ներգրավել ՏՀՏ գործիքակազմ,

·         Դասաժամերին կիրառել խաղային դադարներ,

·         Բոլոր տեսակի ստուգողական աշխատանքների արդյունքները ցույց տալ աշակերտներին և անհրաժեշտության դեպքում հիմնավորել գնահատականը,

·         Հետադարձ կապ պահել աշակերտի հետ։

Շատ ուսուցիչներ իրենց համարում են փորձառու և առանց դասի պլանի մտնում դասարան։ Բայց երբ պլանավորում ես դասդ թղթի վրա թեկուզ մի քանի կետով, ավելի հետաքրքիր մտքեր և գաղափարներ են առաջ գալիս, հատկապես երբ պլանավորումը կատարվում է համակարգչի  կամ սմարթֆոնի առկայությամբ։ Իսկ առանց դասի պլանի միայն ավանդական դաս է ստացվում,  ինչը չի ընդունում ժամանակակից աշակերտը, այդ ժամանակ դժվար է լինում դասարանի կառավարումը , եթե իհարկե աշակերտները չեն վախենում ուսուցչից։

Մաթեմատիկայի ուսուցիչների մեծ մասը կարծում է, որ մեթոդներն անիմաստ ժամանակ են տանում դասից, այն խնդիրների և վարժությունների քանակը, որ վազքի ուղին բռնած պետք է լուծել և բաց չթողել ոչ մի վարժություն, կարծում են ավելի արդյունավետ է քան մի վարժության լուծումը  որևէ մեթոդի կամ խաղի միջոցով․ գուցե այստեղ ինչ որ բան այն չէ, գուցե ժամաքանակը և դասագրքում տեղ գտած վարժությունների և խնդիրների քանակը միմիանց չեն համապատասխանում։ Շատ հաճախ ես էլ եմ ափսոսում այն խնդիրներն ու վարժությունները, որոնք չենք հասցնում լուծել  և հանդիպում եմ աշակերտների կատակներին թե, «ընկեր Հովհաննիսյանի գյոզալ խնդիրները թռանք»։ Բայց փորձը ցույց է տալիս,  որ  ավելի լավ է մեկ վարժություն լուծել հասկանալով, համակոմանիորեն վերլուծելով, քան թե երկուսը՝ առանց հասկանալու։

Կարելի է ասել դասի պլանավորումը ուղիղ համեմատական է դասարանի կառավարմանը․ որքան հետաքրքիր  և բովանդակալից է պլանավորված դասը, այնքան կառավարելի է դասարանը։ Մաթեմատիկայի դասի պլանը ուսուցչի ստեղծագործական մտքի արտացոլումն է կառուցվածքային մոդելի տեսքով, որը ստեղծվում է դպրոցական մաթեմատիկայի դասընթացում սովորողներին ուղղորդելու գիտելիքների յուրացմանը:

Նախ և առաջ պետք է հաշվի առնել, որ դասի պլանը ունի ոչ խիստ կառուցվածք, որը մեծապես կախված է ուսուցչի անհատականությունից և նրա աշխատանքի մեթոդներից, ինչպես նաև այն սովորողների առանձնահատկություններից ։ Մաթեմատիկայի դասի պլանի ընդհանուր ձևը պետք է հարմար լինի ուղղակիորեն ուսուցչին: Այնուամենայնիվ, կան մի շարք տարրեր, որոնք անպայման պետք է ներկա լինեն դասի պլանում: Դասի պլանները կարող են ներառել ընդհանուր բնույթի խորհուրդներ և հնարքներ՝ կախված նրանից, թե ինչ պահանջներ են դրվում բովանդակության վրա:

               Միաժամանակ անհրաժեշտ է նյութի մատուցման մեջ պահպանել մտածված հաջորդականություն, որը կբարելավի աշակերտների կողմից մաթեմատիկական նյութի յուրացումը։ Դասի պլանը ներառում է ուսումնասիրվող նյութի բովանդակությունը, դասերի փուլերի բաշխումը, նկարագրությունը, թե ինչ պետք է անեն սովորողները մաթեմատիկայի դասին, ինչպես նաև օգտագործվող նյութեր և տնային առաջադրանքները: 

               Դասի պլանում ակնհայտ պետք է երևա աշակերտի և ուսուցչի գործողությունները։ Ուսուցիչը պլանավորման գործընթացում պետք է պատասխանի 4 հարցի։ 

• Ի՞նչ պետք է անի ուսուցիչը դասին նախապատրաստվելիս և դասի ընթացքում։ 

• Ի՞նչ պետք է անեն ուսուցիչն ու աշակերտները միասին։ 

• Ի՞նչ պետք է անեն աշակերտներն իրար հետ՝ առանց ուսուցչի միջնորդության։ 

• Ի՞նչ պետք է անի յուրաքանչյուր աշակերտ ինքնուրույն։ 

Այս հարցերին պատասխանելը հնարավորություն է տալիս պլանավորելու դասը, որի ընթացքում տեղի են ունենում ուսուցողական տարբեր գործընթացներ։ Վերոնշյալը պարզ երևում է հետևյալ գծապատկերում։

Գծապատկերը չկա

Դասի պլանավորման ժամանակ շատ կարևոր է դնել նպատակ և սահմանել վերջնարդյունքները։ Յուրաքանչյուր դասի պլանավորման ժամանակ չպետք է մոռանալ մաթեմատիկայի ուսուցման կարևորագույն խնդիրները՝ մաթեմատիկայի նկատմամբ հետաքրքրությունների, նյութական, հոգեկան, կրթական, գեղագիտական, բարոյական, կրոնական, սոցիալական, ազգային, համամարդկային արժեքների ձևավորումը։

Գիտելիքների ամրությունն ապահովելու համար անհրաժեշտ է դասը պլանավորելիս նկատի ունենալ ուսուցման ինտերակտիվ մեթոդները։ Ինտերակտիվ մեթոդներ մշակելիս անհրաժեշտ է ստեղծել նոր բովանդակությամբ նյութ` անհրաժեշտ քանակությամբ փոխներգործուն այնպիսի առաջադրանքների հավաքածու, որոնք մեծ մասամբ բացակայում են դպրոցական դասագրքերում: Այսպիսով` ուսուցման նոր բովանդակությունը ենթադրում է ուսուցման նոր մեթոդների կիրառության պահանջարկ, իսկ նոր մեթոդների կիրառությունն իր հերթին ենթադրում է նոր բովանդակության անհրաժեշտություն: Նոր խմբում որևէ մեթոդ կիրառելուց առաջ անհրաժեշտ է ճանաչել երեխաներին, հասկանալ նրանց հետաքրքրությունները և փոքր-ինչ ճկունություն գործի դնելով՝ հնարը կամ մեթոդը համապատասխանեցնել երեխաների նախասիրություններին: Ցանկացած մեթոդ կիրառելուց առաջ պետք է հաշվի առնել, թե որքանով է դասարանը պատրաստ նման վարժությունների։ Իմ փորձից կարող եմ ասել, որ ներքոնշյալ մեթոդները շատ արդյունավետ են և կիրառելի։

Օրինակ՝ 1  Դասի սկզբում գրատախտակին մոտ, տեսանելի վայրում, փակցնել  թեկուզ A4  ֆորմատի թղթի վրա գրված դասի նպատակները /կետերով համառոտ ներկայացումը/, իսկ դասի վերջում հետադարձ կապի միջոցով ստուգել վերջնարդյունքը, յուրաքանչյուր  նպատակի կողքին թռչնակ դնելով, կամ որ  հետաքրքիր տարբերակ եմ կիրառում հաճախ՝ like-եր և dizlike-երի կիրառումը, նախապես աշակերտներին տրամադրելով փոքրիկ, գեղեցիկ և գունագեղ ցուցանակներ։ Բոլոր տարիքներին դա հետաքրքիր է հիմնականում։

Օրինակ՝ 2 ՈՒսուցման գործընթացում տեղի է ունենում տեղեկատվության փոխանցում երկու ուղղություններով՝ ուսուցչից աշակերտին`ուղիղ կապ և, հակառակը, աշակերտից ուսուցչին` հետադարձ կապ որն ավելի կարևոր է։ Իմ կարծիքով անիմաստ է ուսուցչի  տեղեկատվության փոխանցումը , եթե չկա հետադարձ կապը:

Հետադրձ կապի մի կարևոր օրինակ եմ կիրառում նաև «Այսօր ինչ սովորեցինք» ակնարկով, որտեղ աշակերտները թվարկելով օրվա սովորածը՝ ամրապնդում են անցած նյութը։

Օրինակ՝3

Շատ տարածված երևույթներ են, երբ․

•  խմբում աշակերտ իր վրա է վերցնում ողջ աշխատանքը՝ կարդում է նյութը, պարտադրում է իր կարծիքը, գրում է, նկարում է, և մյուսները մնում են ստվերում,

• աշխատանքը ժամանակի առումով չի վերահսկվում և կարող է ժամանակին չավարտվել,

• ուսուցիչը չի ուղղորդում խմբի ներսում կատարվող աշխատանքը, այն երբեմն շեղվում է պլանից կամ բոլորովին հասկացված չի լինում,

• խմբի ներսում հստակ չեն բաժանվում պարտականությունները,

• սենյակում լսվող ոչ գրադարանային ձայնը խանգարում է աշխատել։

Հաշվի առնելով վերոնշյալ կետերը, նոր դասի հաղորդման ժամանակ կիրառում եմ այն մեթոդը, որի ընթացքում աշակերտը ինքն է  բացատրողը, ուսուցիչը՝ միայն ուղղորդող։ Սկզբում հանձնարարում եմ կարդալ տեքստը զույգերով կամ խմբերով՝ 10 րոպե, յուրաքանչյուրին տալով դերեր՝ կարդացողներ, առանցքային կետեր հայտնողներ, բացատրողներ, լրացնողներ, սխալներ ուղղողներ, հարց տվողներ, եթե խմբային է  խմբի կարգապահության կանոններին հետևողներ։ Առաջադիմող աշակերտին տալիս եմ սովորեցնող ուսուցչի դեր, այդ դեպքում յուրաքանչյուր խումբը կազմված է լինում վերոնշյալ դերակատարողներից։ Խմբերի բաժանումը պետք է կատարել ոչ թե պատահականության սկզբունքով, այլ համաչափորեն: Իսկ այս ամենը մրցույթային կազմակերպելու դեպքում ՝ շատ ակտիվ է լինում ուսումնառությունը  ու հետաքրքիր է ստացվում  նոր դասի հաղորդումը գրեթե բոլոր տարիքային խմբերում։

SUMMARY

I consider math lesson planning to be the most important element of classroom management. It can be said that lesson planning is directly comparable to classroom management.

Գրականություն

1.      https://odiplom.ru/lab/plan-konspekt-uroka-matematiki.html

2.      https://odiplom.ru/lab/otkrytyi-urok-po-geometrii.html

3.      https://www.emaze.com/@AWLWLCIT/--?fbclid=IwAR3ncgUUURpuMHbJV00oZB60Xgou-1gTIgu04fgXp4q6tps5SV9IeXRqrhc

4.      https://library.fes.de/pdf-files/bueros/georgien/16023.pdf

5.      Ս.Խաչատրյան, Կամուրջներ պատերի փոխարեն, Անտարես, Երևան, 2014.

6.      ԱՅՎԱԶՅԱՆ Է. ՄԱԹԵՄԱՏԻԿԱՅԻ դասավանդման մեթոդիկա, Երևան ԵՊՀ հրատարակչություն 2016

Ամփոփումը հայերեն և անգլերեն՝ մի քիչ ծավալուն- մի հինգ-վեց տող։

Բանալի բառերը հայերեն և անգլերեն

Скачано с www.znanio.ru