Ռազմական խոհեր

Իմ նույնանուն ձեռագրից

Աշակերտիր ճշմարտորեն մեծերին ՝ ռազմի հանճարներին, սակայն , մի մոռանա ,որ վտանգն է զորականի լավագույն ուսուցիչն ու դաստիարակը:

Պատմության բոլոր դարաշրջաններում՝ դյուցազնական Հելլադայից մինչև Հռոմը և Հաննիբալից մինչև Նապոլեոնը, մարդը համառորեն խորհրդածել է այն մասին ,թե ինչով և ինչպես է ձեռք բերվում հաղթանակը : Եվ ձգտելով պատասխանելով այդ հարցին , նա ծնունդ է տվել մի շարք տեսությունների , որոնցից ամեն մեկը բովանդակում է ճշմարտության հատիկներ միայն , բայց ոչ  ամբողջ ճշմարտությունը:

Մի հատիկ ևս ավելացրած կլինենք ճշմարտությանը , եթե ասենք, որ էականը պատերազմում , կռվում, ամենաէականը մահն է՝ աներևույթ , սակայն, իրական երրորդ գործոնը  , ուժը՝ երրորդ դերակատարը :

************

Հաղթանակը կռվում, նշանակում է մահվան սպառնալիքով իր կամքը պարտադրել հակառակորդին:

Մահ սպառնալ՝ ահա կռվի մեջ  ողջ էությունը և դաժանությունը միաժամանակ :

Հետախուզական պարզ աշխատանքից սկսած մինչև բարդ ու բախտորոշ  ճակատամարտը , կռվող կողմերն իրապես մրցում են ահավարության մեջ:

Կռվի նման մեթոդի առավելությունն այն է , որ նրանցից մեկն իբրև ավելի ակտիվ կողմ, , մնում է զերծ մահվան   երկյուղից կամ նրա ազդեցությունն իր համար հասցնում է նվազագույնի:

Մարդկային արարածն  ընդունակ է հոգեֆիզիկական որոշ աստիճանի լարվածության միայն, որի սահմանն անկարելի է անցնել առանց պատժի , առանց սուր կորովաթափության , որը  նախորդում է անձնատվությանը, պարտությանը:

Նոր  զենքեր  ճարտարող  արդիական գյուտարարը , թե վայրենին, որը կռվի մտնելուց առաջ ահուսարսափի ազդող դրսերևույթ է տալիս իր դեմքին,ասես՝ մաահակերպարանավորվում է , սրանք երկուսն էլ ղեկավարվում են միևնույն հոգեբանական հաշվով , ռազմի կատաղությամբ կաթվածահարել հակառակորդի հոգեֆիզիկական ուժերը և այսպիսով , նրան մղել անձնատվության : Մահակերպարանավորման գործում կատարյալ դասականներ , կատարյալ արտիստներ են եղել  Հաննիբալը , Բոնապարտի փոթորկաշունչ այրուձին ու Սուվորովը՝ սվինի ջատագովը :

Գիտեք, որ իրար հանդիպելիս  սարսափազդու մոլեգնության  են դիմում  նաև գազանները ՝  բնազդի  ուժով:

********************

Զորավար  չես, եթե նախ զինվոր չես:Այդ ճշմարտությունը, առավել ևս , պատշաճում է հայ մարդու հոգեբանությունը : Հայը սիրում է կռվի ժամանակ իր ղեկավարներին տեսնել կրակի առաջինն գծի վրա , դեմ առ դեմ մահվան հետ : Նա սիրում է հավասարությունը մահվան մեջ: Եվ արդար է նրա պահանջը : Հրեշավոր   անհեթեթություն է անարի , շահախնդիր , մորթապաշտ զորականը :Հաճախ խաբում են ուսադիրները ՝  այդ լավ գիտե հայը: Նրանք միշտ էլ չեն համապատասխանում ենթակայի  ներքին հնարավորություններին , նրա հոգեկան ուժերին :

Բազեն էլ թռչուն է, բայց ամեն թռչուն բազե չէ :

Այո, ամեն սպա ղեկավար չէ:

********************

Պատերազմում հարվածում է, սպանում , վերքեր հասցնում , ցավեր և ավերներ պատճառում և ինքնապաշտպանվող կողմը , բայց նա չի դառնում հանցագործ:

Որքան անիծյալ է սուրը հարձակվողի՝ այնքան նվիրական է ինքնապաշտպանվողի ձեռքում :

 Հակահարվածել , սպանել ակամայից՝առանց սպանիչ դառնալու ՝ ահա , թե որպիսի գիտակցություն են ծովացնում մեր հոգեկան ուժերը:

Սուվորով  չէ ամեն զորավար , որը  սվինը գերադասում է հրազենից: Սուվորով լինելու համար պետք է լինել Սուվորով , այսինքն ՝պատերազմական հանճար , հերոս ու զինվոր միաժամանակ :

Հանճար ու զինվոր էին Կեսարը , Հաննիբալը, Նապոլեոնը : Կատարելատիպ հերոսներ էին Մամիկոնյան Մուշեղ , Վասակ , Վարդան զորավարները : Սակայն , կարելի է ռազմական տաղանդ , հանճար լինել , բայցևայնպես հերոս չլինել:

Հերոսը բարոյական հանճար է , սրտի հանճար և միշտ քաջաքաջ ու մահապատրաստ:

Հանճարի  համար պատերազմն ամեն բանից առաջ մտքի գործ է: Իր բանակի հաղթանակն ապահովելու համար ՝ նա համադրում է ռազմի գործում դեր կատարող բոլոր գործոնները , միաժամանակ վարպետորեն օգտվելով հակառակորդի գործած սխալներից :

Ընդհակառակը , հերոսի հաղթանակը պսակողն իր հոգեկան ուժն է, որով սնվում են իր արիությունն ու մահապատրաստությունը:

Հանճարը ՝ դա բանակի ուղեղն է, հերոսը՝ սիրտը:

Օրհնություն է  հանճարը , բայց , ավաղ, նա հեշտ  ու հաճախ  չի ծնվում :

Կարելի է հաղթանակել նաև առանց  հանճարի , առանց հերոսների՝ երբեք:

Նախընտիր իբրև թշնամի ունենալ նեմեյան առյուծին ,  քան ՝ աղվեսին : Զորավորի հետ չափվելն ավելի հեշտ , նաև ավելի պատվաբեր է, քան՝նենգողի: