Абдулла Алишның “Сертотмас үрдәк” әкиятендә сер саклауның әһәмияте.

Тема:

 Абдулла Алишның  “Сертотмас үрдәк” әкиятендә сер

                          саклауның   әһәмияте.

              ( 5 сыйныфның  татар төркеме  өчен )

Тема:Абдулла Алишның “Сертотмас үрдәк” әкиятендә сер саклауның әһәмияте.

Максат:А.Алиш иҗаты белән тирәнтен танышу;

             “Сертотмас үрдәк” әкиятенең мәгънәсенә төшенү;

              Сер саклауның әһәмиятен аңлау һәм үзеңдә булдыру .

 Материал: А.Алиш китаплары, әкиятләре,дәреслек.

Җиһазлау: проектор, иллюстрацияләр

Дәрес барышы

I.Оештыру өлеше.

Исәнмесез, укучылар! (слайд-1язылган) Ул - нигездә балалар язучысы. Балаларны ярата,                                                                                                                            алар белән аралаша, алар белән сөйләшә.

Аларның телен, теләкләрен,

дөньяга карашларын яхшы белә иде.

                  Абдулла Әхмәт

-А.Әхмәт тарафыннан әйтелгән әлеге юллар кайсы язучыга адресланган?

-А.Алиш турында.

II.Белемнәрен тикшерү.

- Әйе, укучылар. Узган дәрестәа.алишның тормышы һәм иҗаты белән таныша башладык. Өй эшен тест ярдәмендә тикшереп үтик.

Тест сораулары.

1.А.Алишның туган елы һәм көне

А.1908нче ел 15енче сентябрь

Ә. 1941 нче ел 22нче июнь

Б. 1909 нчы ел 9ынчы гыйнвар

        2.А.Алиш туган авыл

        А.Спас районы Көек авылы

        Ә. Кукмара районы Көек авылы

        Б.Арча районы Кушлавыч авылы

3.Укырга-язарга кемнән өйрәнә?

           А.әнисеннән

           Ә.әтисеннән

           Б.абыйсыннан

              4.1917-1919нчы елларда кайда белем ала?

    А.Ямбакты мәдрәсәсендә

              Ә.Казан мәдрәсәсендә

              Б.авыл мәктәбендә

                    5.Мәктәп елларында нинди эшләр башкара?

                    А.бии, җырлый

                    Ә.рәсем ясый

                    Б.түгәрәкләр оештыра, газета-журналлар чыгаруда катнаша

6.Нинди әсәрләр иҗат итә?

А.Мәзәкләр, табышмаклар

Ә. Шигырьләр, хикәяләр, әкиятләр

Б.Әкиятләр, романнар, хикәяләр

     7.Казан җир төзү техникумында укыганда нәрсә белән кызыксына?

     А.җыр-бию белән

    Ә.әдәбият белән

    Б.рәсем ясау белән

         8. Әдипнең беренче әсәре

         А.”Нечкәбил”

         Ә.”Чуар тавык”

         Б.”Капкорсак патша”

               9.Ул күбрәк кемнәр өчен яза?

               А.өлкәннәр өчен

               Ә.балалар өчен

               Б.әти-әниләр өчен

                     10. Ул тоткынлыкта кем белән очраша?

                     А.Ф.Кәрим белән

                     Ә.М.Җәлил белән

                     Б.Г.Тукай белән  

Бер-берегез белән эшләрне алыштырдык.Тиз генә слайдтагы язма ярдәмендә эшләрне тикшереп, билгеләр куябыз.(слай-2)

         III.Актуальләштерү.

-Тестан күренгәнчә ул иҗатын күбрәк кемнәргә багышлый

(слайд-3)-Ул балалар өчен язган.

-Нинди жанрда иҗат иткән?

-(слайд-4)Әкиятләр.

1.Иллюстрацияләр ярдәмендә А.Алиш әкиятләрен тану һәм исемен атау.

(слайд-5)

2.Әкиятләрдән өзекләр уку һәм әсәрнең исемен әйтү.

Зур калаклы,бик иркә,бик кадерле кыз икән ул әнисенә...

                                                                                     (“Куян кызы”)

Татлыдан татлы бал җыялар, яраклы балавыз коялар.Ерак-ерак җирләргә очып китәләр.Укларын кадасалар еларлык итәләр.

                                                                                        (“Нечкәбил”)

      Бөтен тынычлыгымны боздыгыз,сайраган булып колагымны тондырдыгыз,сайраган булып колагымны тондырдыгыз,ичмасам безнең төсле сайрый алсагыз икән,алардан уздырсагыз икән...Без-нең җырны бар тавыклар да хәйран калып тыңлый,безне хуҗа дабик зурлый

                                                     (“Мактанчык чыпчык белән тыйнак сыерчык”)

     Бер әбинең ике әтәче булган.Бу әтәчләрнең берсе ак,берсе кара икән.Ул аларның икесен дә бертигез ярата икән.Әтәчләр күп вакытларын сугышып үткәрәләр,сугышырга тотынсалар,канга батып бетәләр икән

                                                                          (“Тукмар һәм Чукмар”)

3.-Димәк, А.Алиш күбрәк әкиятләр язган.Хәзер Э.Шарифуллинаның “Әкиятләр нинди була ул?”дигән шигырен укым. Сез автор әйткән фикерләр белән килешәсезме?

Әкиятләр нинди була ул?

Әкиятләр батырлар,

Бар бит анда ак аюлар

Көчле Камыр Батырлар.

Әкиятләр нинди була?

Әкиятләр шаяннар:

Йөгерешә Җилаяклар,

Чакмый торган Чаяннар.

Әкиятләр нинди була?

Әкиятләр хәйләле:

Чөнки анда зирәк Былтыр,

Тагын елак Шүрәле...

Серле,кызык әкиятләрне

Тыңларга бик яратам.

Әкият сөйләгәннәрен

Көн саен көтеп алам.

-Әйе......

-Әкият нәрсәне аңлата?

 - (Слайд-6)әкиятнең нигезендә уйдырма,ялган ята.

-Кем иҗат иткәненә, эчтәлегенә карап ниндиләргә бүленә?

-<.............>

                                       Әкиятләр

ялган                                                            уйдырма

халык иҗат                                                 автор иҗат

иткән әкиятләр                                         иткән әкиятләр

хайваннар                   тылсымлы          тормыш-көнкүреш

турындагы                  әкиятләр                  әкиятләре

әкиятләр

4.Тема һәм максатны хәбәр итү

-Бу дәрестә А.Алиш иҗат иткән хайваннар турындагы әкиятне укырбыз.Әкиятнең исеме кроссворд эченә яшеренгән. Әйдәгез, бергәләп чишик.                    

                          Йорт хайваннарыры.

1.Нәрсә безгә сөт ашата?

2.Кызыл төс кайсы хайванның дошманы?

3.Җылы бияләйгә нәрсә йон бирә?

4.Өйнең сакчысы, Кешенең дусты.

5.Нәрсә сары чебиләр әнкәсе?

6.Тычканның дошманы.

7.Эшчән хайван.

8.мәченең икенче атамасы.

Ерткыч хайваннар

1.Халык әкиятендә кайсы хайванның коерыгы бозга каткан.

2.Энәле хайван.

3.Сазда мыркылдап нәрсә ята.

5.Урманның иң хәйләкәр җанвары.

-Димәк, без А.Алишның Сертотмас үрдәк” әкияте буенча сөйләшербез.

Эчтәлегенә төшенербез һәм әһәмиятен ачыкларбыз.

IV.Яңа тема.

1.Әсәрнең эчтәлеген искә төшерү.

-Хуҗа кая китә?

-<.........>

-Ул йортындагы кош-кортларга нәрсә ди?

-<.........>

-Кош-кортлар хуҗаны эзләргә нәрсәне җибәрәләр?

-<.........>

-Үрдәк иркенгә чыккач нишли?

-<...........>

Ул нәрсәләр белән очраша?

-<...............>

-Үрдәк алар белән үзен ничек тота?Ул серне ачамы?

-<.............>

-Нинди бәлагә очрый?

-<............>

-Хуҗалыкка ни өчен зыян килми кала?

-<..............>

2.Әлеге әкиятнең эчтәлегенә ясалган иллюстрацияләрне дөрес тәртиптә урнаштыру.

-Үзегезне режиссёрлар итеп күз алдына китерегез.Балалар бакчасына барып әкиятне шушы тәртиптә күрсәтсәк дөрес булырмы?Рәсемнәр дөрес тәртиптәме?

(1 укучы чыгып, иллюстрацияләрне дөрес тәртиптә урнаштыра.аннан 7нче слайд ярдәмендә тикшерәбез)

3.Иң ошаган өлешләрне рольләргә бүлеп уку.

4.-Әсәрдә нәрсәләр катнаша? Аларны бер исем белән ничек атап бу?

-<..............>

                                              Образлар  (слайд8)

                 Уңай                                                          Тискәре

5.Тактада әкият геройларын икегә аерып язу.

                              (9нчы слайд ярдәмендә тикшерү)

6. Төркемнәрдә эш. Һәр төркем бәр хайванга характеристика бирә.

-Үрдәк нинди ораз?

-<............>

-Аның бәхетсезлеккә очрау сәбәбе?

-<...........>

-Нәрсә соң ул сер?

-<...........>

-Ул кош-кортларның ышанычын аклыймы?Аны чын дус дип атап буламы?

-<............>
-Укучылар уйлап карагыз әле, хайваннар аша язучы кем тормышын сурәтли?

-<............>

-Андый кешеләр белән очрашканыгыз бармы?

-<.............>

-Нинди дус куркынычрак?Сер саклый белүчеме, әллә саклый белмәүчеме?

-<.............>

-Әкият турында үзебез билгеләмә чыгарып карыйк әле?

-<..............>

-(слайд-10) Әкият-ялган, әмма аның эчендә дөреслек ята.  Әлеге билгеләмә белән килешәсезме?

7.Сер турында мәкальләр әйтү яки уку. (слайд-11)

V.Йомгаклау.

-Кем турында сөйләштек? Нинди әкиятен өйрәндек? Нәрсә турында белдек? Әкият нәрсә ул? Сер саклау ни өчен кирәк?Аны сакламау куркынычмы?

Кайсы мәкаль әкиятнең эчтәлегенә туры килә?

--<..............>

<“Күп сөйләгән авыз-бәхетсезлек капкасы”>

VI.Өй эше.

“Сердәшем” дигән темага кечкенә күләмле хикәя язарга.