ASA AWI'RLI'Q HA'M SALMAQSI'ZLI'Q

`

Nókis rayonı XBMXMThSHBne qaraslı

№ - 22- sanli' uluwma orta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Aǵılash   Saylauovtıń

ASA AWIRLIQ  HÁM  SALMAQSIZLIQ

atlı teması boyınsha

sabaqlıq is jobası

2015-2016 jıl

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

№26-TEMA          ASA AWIRLIQ  HÁM  SALMAQSIZLIQ

Sabaqtıń maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Oqıwshılarǵa Asa hám salmaqsızlıq teması  haqqında uluwma tusinikler beriw hám bul temanıń basqa temalardan ózgesheligin túsindiriw.

b) Tarbiyalıq maqseti.

Oqıwshılarǵa temadan kelip shıqqan halda ómirde jaqsı menen jamannıń birdey juriwin biraq jaqsılıqtıń jeńip shıǵıwın tusindirip, oqıwshılardı jaqsılıq ruwxında tárbiyalaw.

c)Rawajlandırıw maqseti

Oqıwshılardıń pánge degen qızıǵıwshılıǵın arttırıw nátiyjesinde olardıńoqıw ham jazıw kónlikpelerin arttırıp barıw

Sabaqtı qurallandırıw

Sabaqlıq kitap,tarqatpa materiallar, hám kórgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalanılǵan metodlar: «Blits» interaktiv metodı «Skarabey» interaktiv metodı

Sabaq jobası

Sabaqtın barısı

Shólkemlestiriw

Klassqa kirip oqıwshılardıń tazalıǵına, klass tazalıǵina itibar qaratıw.Oqıwshılardıń oqıw quralların kózden keshirip  náwbettegi sabaqqa tayarlıǵın tekseriw

Úyge tapsırma soraw

Dene awırlıǵı temasın soraw

Tema

Asa awırlıq

Dinamometrdi joqarıdaǵı ilgishinen uslap turıp oǵan massası  bolǵan dene asılsa,dinomometrdiń kórsetkishi   ǵa teń boladı. Eger dinomometrdi  tezleniw menen joqarıǵa vertikal baǵıtta qozǵaltsaq dinomometrdiń prujinası kóbirek sozıladı.Prujinanıń qosımsha sozılıwına hám dinomometr kórsetkishiniń artıwına sebep, dinomometr a tezleniw menen qozǵalǵanda dene salmaǵı  ǵa artadı.Bunda dene salmaǵı tómendegige teń boladı.

  yamasa 

m massalı dene joqarıǵa vertikal baǵıtta  tezleniw menen qozǵalǵanda onıń salmaǵı  ǵa artadı.Bul artıw asa awırlıq dep ataladı.

Eger  massalı dene asılǵan dinomometr  tezleniw menen joqarıǵa vertikal qozǵatılsa onıń kórsetkishi  ǵa artadı.Dinomometr  tezleniw alǵan momenttegi deneniń salmaǵı  ǵa teń boladı.

Kundelikli turmısımızda asa awırlıqtıń payda bolıwın kóp ushratqanbız.Mısalı: tınısh haldaǵı lift kóterile baslaǵanda ol  tezleniw aladı.Bunda onıń ishinde turǵan adam lift polına ádettegiden kóbirek kúsh penen basadı.Lifttegi adam awırlıǵınıń artıwı  ǵa teń boladı.

Samalyot jerden tezleniw menen kóterilgende asa awırlıq tásirinen bazıbir adamlar bas miyinde awırıw p.b.Ásirese raketa úlken tezleniw menen ushırılǵanda onıń ishindegi kosmanavt úlken asa salmaqlıqqa shıdam beriwi kerek.

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Sslmaqsızlıq

Eger m massalı dene ilingen dinomometrdi  tezleniw menen tómenge vertikal boylap qozǵalsaq dene awırlıǵı  ǵa kelmeydi.Bunda dinomometr prujinası deneniń bul waqıttaǵı salmaǵı tómendegishe tabıladı.

      yamasa     

M massalı dene tómenge tik a tezleniw menen qozǵalǵanda onıń salmaǵı ma ǵa kemeyedi.

Eger dinomometrge  massalı dene ilingen hám ol  tezleniw menen tómenge qozǵalıp atırǵan bolsa,dene awırlıǵı  ǵa teń boladı.

Tınısh halda turǵan lift a tezleniw menen tómenge qozǵalıp atırǵan waqıtta onıń ishindegi adam ma ǵa jenillesip qaladı. Eger adamnıń massası 80 kg qozǵalsa lift1=3m/s² tezleniw menen bolsa,qozǵalıp atırǵan waqıtta sol adamnıń awırlıq kúshi  ǵa salmaǵı bolsa  ǵa teń boladı. Eger dene asılǵan dinomometrdi taslap jibersek dinomometrdiń ózi a=g tezleniw menen tómenge qozǵaladı.Bunda dinomometr oǵan asılǵan dene salmaǵı nolge teńligin,yaǵniy salmaqsızlıq halın kórsetedi. (66-suwret)

Ishinde m massalı júk bolǵan lift trosı úzilip,ol tómenge a=g tezleniw menen erkin túspekte dep oylayıq.Bul jaǵdayda da lift ishindegi júktiń salmaǵı  yaǵniy salmaqsız bolıp qaladı.

(67-suwret) Jer betine erkin túsip atırǵan dene salmaqsızlıq halında boladı.Denelerdiń erkin túsiwi awırlıq kúshi pútkil dunyalıq tartısıw kúshi tásirinde payda boladı.Denelerdiń erkin túsiwi awırlıq kúshi pútkil dunyalıq tartısıw kúshi tásirinde payda boladı.Sol sebepli salmaqsızlıq halın tómendegishe bayanlaw múmkin.

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

`Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Tek ǵana putkil dunyalıq tartısıw kúshleri tásirinde erkin qozǵalıs jasap atırǵan hárqanday dene salmaqsızlıq halında boladı.

Jer dógereginde orbita boylap aylanıp júrgen kosmoslıq keme onıń ishindegi kosmanavt,kemeden ashıq kosmosqa shıqqan kosmanavt, erkin túsiw tezleniw menen túsip atırǵan samalyot salmaqsızlıq halında boladı.Salmaqsızlıq halındaǵı kosmanavt kosmoslıq keme orınlıǵına basım túsirmeydi keme ishinde erkin júzip júredi. Bul jaǵdayda kosmanavttıń salmaǵı nolge teń boladı.

Sabaqtı bekkemlew

Bekkemlew ushın «Debat», «klaster» interaktiv metodı usınıs etiledi. Tema boyınsha oqıwshılarǵa  qayta sorawlar berip hám qosımsha tapsırma túrinde hár toparǵa krosvordlar tarqatıladı.tapsırma orınlanıp bolǵannan soń boslıqlardı tolıqtırıw maqsetinde,bilimlerin bekkemlep barıw ushın

1.Asa awırlıq dep nege aytamız?

2.Salmaqsızlıq halın túsindirip beriń hám oǵan mısallar keltirin.

3.Salmaqsızlıq halınıń bolıwı ushın dene vertikal tómenge qanday tezleniw menen qozǵalıw kerek.?

4.m massalı dene asılǵan dinamometr  tezleniw menen tómenge vertical qozǵalǵanda deneniń salmaǵı nege teń boladı?

5.m massalı dene asılǵan dinamometr a tezleniw menen joqarıǵa tik qozǵalıp atırǵanda serpimlilik kúshi muǵdarı jaǵınan  tan  ǵa deyin artıp baradı.Dene salmaǵı ushında usı tastiyıqlawdı aytıw múmkin

Úy tapsırma tapsırıw

Asa awırlıq hám salmaqsızlıq temasın oqıp keliw ham 15-shınıǵıwdı orınlaw

Sabaqtı juwmaqlaw

Úy jumısın qayta yadına salıp ótip, búgingi sabaqqa belsene qatnasqan oqıwshılarǵa tiyisli bahaların qoyǵan halda búgingi sabaǵıma juwmaq jasayman

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash