Қазақ әдебиеті:І.Жансүгіров "Әнші"(7-класс)

Пәні :Әдебиет Класы:7 Сабақтың тақырыбы: І.Жансүгіров «Әнші» өлеңі Сабақтың мақсаты: ақын өмірімен,шығармаларынан мәлімет беру білімділік: «Әнші» өлеңінің мағынасын түсіндіру.Әнші композитор,айтыскер ақын Найманбайұлы Әсеттің өмірінен мағлұмат беру. дамытушылығы:  танымдық   қызығушылықты   оята   отырып,өнерді   сүйе   білуге   қабілеттілікті арттыру. тәрбиелігі: адамгершілікке,іздене білуге,қазақ өнерінің қасиетін дәріптеуге тәрбиелеу. Көрнекілігі:Ілиястың   және   отбасының   суреттері,әнші   Әсет   суреті,ақынның   кітаптары,   «Үш бәйтерек» суреттері Техникалық құралдар: интерактивті тақта,электронды оқулық Сабақ түрі: аралас сабақ Сабақтың типі: жаңа тақырыпты меңгерту Сабақтың әдісі: баяндау,сұрақ­жауап,мәнерлеп оқу,топтастыру, бес жолды өлең жазу,талдау Пәнаралық байланыс: қазақ тілі,ән Сабақ барысы: І.Ұйымдастыру «Ой шақыру»:Біз қандай ерекше мерекені қарсы алғалы тұрмыз.Ендеше біздер де класта жиырма оқушымыз, жиырма оқушыдан жиырма тілек арнайық.(оқушылар тілек айтады) Осындай жақсы тілектерден кейін.... ІІ. Үй тапсырмасын сұрау,бағалау. 1. Сәкен өлеңдерін жатқа айту. 2. Сұрақ­жауап ІІІ. Жаңа сабақ. Әдебиетіміздің өркендеуіне,осындай тәуелсіздікке жетуімізге өзіндік үлес қосқан ақын Ілияс Жансүгіровтың өмір жолымен танысамыз.Және «Әнші» өлеңін өтеміз. (Сабақтың мақсатын айту) «Үш бәйтерек» деп кімдерді айтамыз? (Суреттерін көрсету,түсінік беру) Сәкен.Бейімбет,Ілияс! Үшеуінің де жөргегі ұлан –ғайыр бір даланың топырағы.Біреуі­ соның кіндік ортасында,біреуі теріскей,біреуі  күнгей   шалғайында   бір  жылы  туыпты.   Үшеуі   де  бір  жаздың   майсасынан   нәр  татып,бір  қыстың ызғырығынан алғаш қар басқан.    «Суреттер сөйлейді» интерактивті тақтадан Ілияс және отбасы туралы суреттер көрсетіледі. Ақынның кітаптарына тоқталу. «Жылдар сөйлейді»:  хронологиялық кесте бойынша өмір жолы мен шығармашылығына түсінік беру. 1894 жылы –қазіргі Алматы облысының Ақсу ауылында дүниеге келген. 1905   ­1911   ж.ж   ­әкесінен   хат   танып,сонан   соң   молдадан   оқиды.Қарағаштағы   татар   үлгісіндегі мектепте дәріс алады. 1916 жылы­ «Әншіге» өлеңін жазады. 1920 жылы – Алматыда үш айлық мұғалімдеп курсын бітіреді. 1921 жылы­  «Ағынды менің,Ақсуым»өлеңін жазған. 1925 жылы – Мәскеудегі журналистика институтына түседі. 1928 жылы – оқуын бітіріп, «Еңбекші қазақ» (қазіргі Егемен Қазақстан) газетінде қызмет атқарады. «Сағанақ»деген  тұңғыш кітабы жарық көреді. 1934­1936 жылдары Қазақстанда көркем әдебиет баспасында поэзия бөлімін басқарады. 1938 жылы ату жазасына кесіледі. Ілияс   құнарлы   да   құнды   мұра   қалдырды.Оның   әдеби   асыл   мұрасын   іштей   астасып,бірін­бірі толықтырып тұрған негізгі үш салаға бөлуге болады: ­өнер, өнер адамы жайлы жыр, поэма ( «Күй», «Күйші», «Құлагер», «Дала») Ғалымдар,әдебиетшілер оны «Сөз Құлагері» , «Өнер жаршысы», «Күй жаршысы» деп мадақтаған. Өлеңнің тақырыбын ашу. 1. Ән­зат есім,жалпы есім 2. «Ән» ­ әуен,саз,музыка (синонимі) 3.  Әнші –туынды сөз, ән айтатын адам. Ендеше, әнші кім екен? Ә.Найманұлы туралы мәлімет беру. Шығыс   Қазақстан   облысы   Мақаншы   ауданындағы   Бақты   ауылында   дүниеге   келген.   Әкесі Найманбай, анасы Кермеқас.  Поэзиялық шығармалары: өлеңдері,айтыстары, қисса дастандары. Айтысында ерекше орын алғаны Ырысжанмен айтысы. «Әнші» өлеңін электронды оқулықтан тыңдату,оқыту. ­Өлең кімнің атынан жырланған? ­ Қандай қазақ жерінің аттары кездеседі? ­ Бұл қандай сөздер? ­ Жалқы есім дегеніміз не? Бөлімдерге ат қою. Балалар,сендер ақын болсаңдар қандай тақырып қояр едіңдер? ­ақынның өзіне қояр талабы қандай? Жазамыз: аңыратып, жайлантып, т.б. (көсемше етістікке жан бітіре сөйлетеді) Дәптермен жұмыс. Өлеңді құрылысына талдау. Буыны: 11, бунағы :3 , ұйқасы:шұбыртпалы Өлеңге теориялық талдау: Метафораны табайық. 1. Метафора   дегеніміз   не?Сөз   мәнін   өңдендіре,өзгерте   айту,   суреттеліп   отырған   затты   не құбылысты   айқындай   түсуүшін   өзіне   ұқсас   өзге   затқа   не   құбылысқа   бақылау. (бұлбұлмын,тұлпармын,жорғамын,майдамын,тауықпын,құм­қыстау,өлке­көктеу, өзен­ күзеу,жайлауым­жалпақ дала,сөз­жаңбыр,даусым­ дауыл, әнім –ескек)   2. Өлеңнен теңеуді табу: Теңеу дегеніміз не? «Үйректей,қаздай   қалқып   жүрмін   жүзіп...аққудай   аспандағы   әнді   өрлетіп...   қоңыр   қаздай мамырлатып....інгендей күңірентіп... нөсердей жауындатып....қазандай дауылдатып....қамыстай сауылдатып» деп әнші өзінің халқының еркесіне айналғанын мақтанышпен сездіреді.   «Топтастыру»:  Өз халқының еркесіне,мақтанышына  айналған  Әсет дәуірінде  өмір сүрген әнші ақындарды топтастыру. (солардың әндерінен 1­2 шумақ өлең айтқызу) «Бес жолды өлең » құрату Кім? Ілияс .....(оқушылар жалғайды) Сабақты қорытындылау. Өнердің биігіне талмай ұшқан, Көбейсін өнерпаздар әрбір тұстан. Ата –салт дәстүрлерге берік болып, Тәуелсіз жасай берсін Қазақстан !» Болашақта өнерді жалғастыратын өздеріңсіңдер. Қазірде  қазақ  өнерінің  өркендеуіне  үлес  қосып  жүрген  әншілерімізде  бар.  Мысалы:  Қайрат Байбосынов,Рамазан Стамғазиев т.б. Өнер жайлы мақал­мәтелдер айтқызу. «Әсер бөлісу» хатын жаздыру,оқыту. Бағалау Үйге: Өлеңнен ұнаған бөлімін жаттау.