O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI
|
“Tasdiqlayman” O’quv ishlari bo’yicha prorektor ___________ R. G’. Jumayev _____ __________ 2023 yil |
TUPROQ VA AGROEKOLOGIYA
FANI BO’YICHA
SILLABUS
Kunduzgi bo’lim uchun
Bilim sohasi: 700000-Muhandislik, ishlov berish va qurilish sohalari
Ta’lim sohasi: 720 000-Ishlab chiqarish va ishlov berish sohalari
Ta’lim yo‘nalishi: 60710400-Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi
(tarmoqlar va sohalar bo‘yicha)
BUXORO–2023
Modul/Fan sillabusi
Tabiiy fanlar fakulteti
Ta’lim yo‘nalishi: 60710400-Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi
(tarmoqlar va sohalar bo‘yicha)
Fan nomi: |
Tuproq va agroekologiya |
Fan turi: |
Majburiy |
Fan kodi: |
TAE 1310 |
Yil: |
4 |
Semestr: |
3-4 |
Ta’lim shakli: |
Kunduzgi |
Mashg’ulotlar shakli va semestrga ajratilgan soatlar: |
300 |
Ma’ruza |
40-20 |
Amaliy mashg’ulotlar |
20-10 |
Laboratoriya mashg’ulotlari |
20-10 |
Seminar |
- |
Mustaqil ta’lim |
160-20 |
Kredit miqdori: |
10 |
Baholash shakli: |
Imtihon |
Fan tili: |
O’zbek |
Fan maqsadi (FM) |
|
FM1 |
Avvalo bu fan tuproqshunoslik, agrokimyo hamda ekologiyaning yangi yo’nalishi bo’lib, tabiiy va antropogen tuproqlarda yashab rivojlanayotgan biotsenozlar va zootsenozlar (o’simlik va hayvonot dunyosi), tirik organizmlar va biogen elementlarning biosferadagi rolini o’rganadigan fandir. Shuningdek inson faoliyati natijasida tuproqda sodir bo’ladigan eroziya, sho’rlanish, pestitsidlar va og’ir metallar bilan ifloslanishiga qarshi kurash ilmiy va amaliy chora-tadbirlarni ishlab chiqish imkonini beradi. |
Fanni o’zlashtirish uchun zarur boshlang’ich bilimlar |
|
1 |
Shahar va sanoat ekologiyasi (SSE1510) |
2 |
Umumiy kimyo (UMK 1104) |
3 |
Ekologiya asoslari (EKA 1110) |
Ta’lim natijalari (ТN) |
|
Bilimlar jihatidan: |
|
ТN1 |
Bilimlarning bir butun tizimi bilan o’zaro bog’liqlikda ushbu fanning asosiy muammolari to’g’risida, o’z bo’lajak kasbining mohiyati va ijtimoiy ahamiyati to’g’risida, tevarak muhitni ekologik bashoratlash. |
ТN2 |
O’quv kursi bo’yicha qabul qilingan qonun hujjatlari va boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlarning asosiy talablarini o’rganish. |
Ko`nikmalar jihatidan: |
|
ТN3 |
Insonlarni texnosferadagi faoliyati xavfsizligining asoslarini o’rganish avvalo, tirik mavjudotlarning o’zaro va atrof-muhit bilan bir-biriga munosabati to’g’risidagi umumiy bilimlarda Tuproq va agroekologiyaning o’rnini bilishdan boshlanadi. |
ТN4 |
Tuproq va agroekologiya fanini o’qitish talabalarning o’quv rejasida rejalashtirilgan matematik va tabiiy hamda umumkasbiy va ixtisoslik fanlardan olgan bilimlariga tayangan holda olib boriladi. |
ТN5 |
Bo’lajak mutaxassislarga hayotiy faoliyatlarida yuzaga keladigan ekologik xavflarning kelib chiqish sabablarini, xususiyatlarini, oqibatlarini va ularning oldini olish qoidalarini o’rgatishdan iborat |
ТN6 |
Talabalarni turli ekologik falokatlarni umumiy tavsiflari, oldini olish mumkin bo’lgan oqibatlari, oqibatlarni yumshatish, umumekologik talafotlarni kamaytirish yo’llari bilan tanishtirish. |
№ |
Mashg’ulotlar shakli: мa’ruza (М)
|
|||
3-semestr |
||||
M1 |
Tuproq va agroekologiya fanining predmeti, vazifalari va o‘rganish usullari |
|||
M2 |
Tuproqning umumbiosfera bilan uzviy bog‘liqligi |
|||
M3 |
Tuproq paydo bo’lishi jarayonining umumiy sxemasi. Tuproq paydo bo’lish omillari |
|||
M4 |
Tuproqlarning mexanik tarkibi. Tuproqlarning umumiy fizik va fizik- mexanik xossalari va ularining ahamiyati |
|||
M5 |
Tuproq organizmlarining ekologik tarqalishida edafik omillar roli |
|||
M6 |
Tuproqda uchraydigan organizmlarning asosiy tarkibi |
|||
M7 |
Tuproq tarkibi organizmlarining ekologik guruhlari |
|||
M8 |
Tuproqlar strukturasi. Tuproq strukturasining yo’qotilishi va tiklanishi |
|||
M9 |
Tuproqlarning suv xossalari |
|||
M10 |
Tuproqning havo rejimi va havo xossalari |
|||
M11 |
Tuproqning genezisi, klassifikatsiyasi va geografiyasi. Tuproqlar unumdorligi |
|||
M12 |
Sho’rlangan tuproqlar |
|||
M13 |
Quruq subtropiklarni tog’ oldi cho’l zonasi tuproqlari. Bo’z tuproqlar |
|||
M14 |
Gidromorf tuproqlar. Cho’l zonasi tuproqlari |
|||
M15 |
Tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash chora – tadbirlari |
|||
M16 |
Tuproq banitirovkasi va yerlarni iqtisodiy baholash |
|||
M17 |
Tuproq xaritalari va ulardan qishloq xo’jaligida foydalanish |
|||
M18 |
Qishloq xo’jalik ekosistemalarining biologik mahsuldorligi |
|||
M19 |
Qishloq xo’jalik yerlarinig og’ir matallar bilan ifloslanishi |
|||
M20 |
O’zbekistonning yer zaxiralari va ulardan oqilona foydalanish |
|||
4-semestr |
||||
M21 |
O’zbekistonda sug’oriladigan yerlarning hozirgi holati va yaxshilash yo’llari |
|||
M22 |
Foydali yerlarning bioekologik holati |
|||
M23 |
Qishloq xo’jaligini kimyolashtirishdagi ekologik muammolar |
|||
M24 |
Qishloq xo’jaligida turli zaxarli kimyoviy moddalar ishlatilishining tiriklikka ekologik salbiy ta’siri |
|||
M25 |
Qishloq xo’jaligida ekologik toza mahsulot yetishtirish |
|||
M26 |
Qishloq xo’jalik ishlab chiqarishda tabiatni muhofaza qilish tadbirlari |
|||
M27 |
Agroekologik monitoring moxiyati, maqsadi va asosiy yo’nalishlari |
|||
Mashg’ulotlar shakli: amaliy mashg’ulot (А) |
||||
3-semestr |
||||
A1 |
Tuproq kesmasini olish usullari (chuqurcha, yarim chuqurcha, asosiy chuqur) |
|||
A2 |
Tuproqning morfologik belgilarini o’rganish |
|||
A3 |
Tuproqdan namuna olish texnikasi(monolit, aralash namuna va mikrobiologik analizlar uchun) |
|||
A4 |
Tuproq strukturasi, uning shakllari, buzilish sababi va tiklash usullarini dala sharoitida o’rganish |
|||
A5 |
Tuproqlarni geografik tarqashi qonuniyatlarini o’rganish |
|||
A6 |
Tuproqning havo rejimi va havo xossalarini o’rganish |
|||
A7 |
Tuproq eroziyasi va unga qarshi kurash chora-tadbirlarini o’rganish |
|||
A8 |
Tuproq banitirovkasi va yerlarni iqtisodiy baholashni o’rganish |
|||
A9 |
Tuproq xaritalarini o’qish va chizishni o’rganish |
|||
A10 |
Tuproq xaritalarida GAT texnologiyalarini qo’llashni o’rganish |
|||
4-semestr |
||||
A11 |
Qishloq xo’jalik ekosistemalarining biologik mahsuldorligini o’rganish |
|||
A12 |
Qishloq xo’jalik yerlarining og’ir metallar bilan ifloslanishini o’rganish |
|||
A13 |
O’zbekistonda sug’oriladigan yerlarning hozirgi holatini tahlil qilish |
|||
A14 |
Qishloq xo’jalikni kimyolashtirishdagi ekologik muammolarni o’rganish |
|||
A15 |
Qishloq xo’jaligida ekologik toza mahsulot yetishtirish texnologiyalarini o’rganish |
|||
Mashg’ulotlar shakli: amaliy mashg’ulot (L) |
||||
3-semestr |
||||
L1 |
Laboratoriyalarda ishlash tartib-qoidalari va ehtiyot choralari |
|||
L2 |
Tuproqni analizga tayyorlash. Tuproqning gigraskopik namligini aniqlash |
|||
L3 |
Tuproqning umumiy fizik xossalari: hajm og’irligi, solishtirma og’irligini aniqlash va ular orasidagi g’ovaklikni hisoblash |
|||
L4 |
Tuproq tarkibidagi gumus miqdorini Tyurin usulida aniqlash |
|||
L5 |
Tuproq mexanik tarkibini quruq va ho’l usulda aniqlash |
|||
L6 |
Suvli so’rim analizi |
|||
L7 |
O’simlik namunasini kuydirishning quruq va ho’l kuydirish usullari bilan tanishish |
|||
L8 |
O’simlik namunasi tarkibidagi gigraskopik namlikni aniqlash |
|||
L9 |
Bitta o’simlik namunasida azot, fosfor, kaliyni aniqlash (K. Ginzburg, G. Sheglova va E. Vulfius usulida) |
|||
4-semestr |
||||
L10 |
Tuproq namunasida o’simlik o’zlashtiradigan azot, fosfor va kaliy shakllarini aniqlash |
|||
L11 |
Go’ng tarkibidagi azot, fosfor va kaliy miqdorini aniqlash |
|||
L12 |
O’simliklarning transpiratsiya jadalligi va nisbiy transpiratsiyani aniqlash |
|||
L13 |
O’simliklarning issiqlikka chidamliligini aniqlash |
|||
Mashg`ulot shakli: mustaqil ta`lim (MT) |
||||
3-semestr |
||||
MT1 |
Tuproqning kimyoviy tarkibi va organik qismi, ularning ahamiyati |
12 |
||
MT2 |
Tuproqning genezisi, klassifikatsiyasi va geografiyasi |
12 |
||
MT3 |
Tuproqlar unumdorligi |
12 |
||
MT4 |
MDH davlatlari tuproqlari |
12 |
||
MT5 |
O’zbekistonda uchraydigan tuproq xillari va ularning ekologik muammolari |
12 |
||
MT6 |
Tuproqlarning inson hayotidagi roli |
12 |
||
MT7 |
Tuproq sifati va oziq-ovqat xavsizligi |
12 |
||
MT8 |
Tuproqlarni muhofaza qilish va ekologik monitoring olib borish |
12 |
||
MT9 |
Biosfera va uning qonunlari ta’rifi |
12 |
||
MT10 |
Texnogen omillarning agrosistemalar holatiga salbiy ta’siri |
12 |
||
MT11 |
O’zbekiston tabiatining asosiy agroekologik omillari tasnifi |
12 |
||
MT12 |
Tuproqning bioenergetik tasnifi |
14 |
||
MT13 |
Tuproqda organizmlarning ekologik tarqalishida edafik omillar roli |
14 |
||
4-semestr |
|
|||
MT14 |
O’simliklarni kimyoviy va biologik uslublar bilan himoyalash |
6 |
||
MT15 |
Qishloq xo’jalik ekologiyasining asosiy yo’nalishlari va qonunlari |
7 |
||
MT16 |
O’zbekistonning yer zahiralari va ulardan oqilona foydalanish |
7 |
||
Asosiy adabiyotlar |
|
1 |
Alexander, Earl В. Soils in Natural Landscapes. October 21, 2013 by CRC Press. London, New York 2013. |
2 |
Добровольский Г. В., Никитин Е. Д. Экология почв. Учебник / 2-еизд., уточн. и доп.-М.: Издательство МГУ, 2012.-412 с. |
3 |
Эргашев А. Э. ва бошқалар. Агроэкология.-Тошкент, 2006.-Б.534. |
4 |
Xoliqulov Sh., Uzoqov P., Boboxo’jayev I. Tuproqshunoslik.-Toshkent, 2011.-B.574. |
Tavsiya qilinadigan qo’shimcha adabiyotlar |
|
1 |
Турсунов Х. Х. Агроэкология.-ЎзМУ, 1999. |
2 |
Турсунов Х. Х. Суғориладиган тупроқлар экологияси.-ЎзМУ, 2000. |
3 |
Турсунов Х. Х. Тупроқшунослик. Маърузалар матни.-ЎзМУ, 2000. |
4 |
Жарикова Е. А. Экология почв в вопросах и ответах.-Владивосток: Изд-во ДВГТУ, 2005.-С.150. |
Internet manbalari |
|
1 |
www.zivonet.uz |
2 |
www.nature.uz |
3 |
www.uznature.uz |
4 |
www.lex.uz |
5 |
www.zoomet.ru |
6 |
www.oak.uz |
7 |
www.vak.ru |
Talabaning fan bo`yicha o`zlashtirish ko`rsatkichini nazorat qilish mezoni:
Oraliq nazoratda talaba bilimini baholash talablari
Baholash bali |
Talaba bilimi va malakasiga qo’yiladigan talablar |
A’lo 5 |
Mavzularga tegishli savollarning barchasi asoslangan, ilmiy xatoliklarga yo’l qo’yilmagan holda javoblar berilsa, mavzu materiali mohiyatini to’la tushunib yetgan bo’lsa, ijodiy fikr yuritsa, mavzu materiali bo’yicha mustaqil mushohada qilib bilsa, nazariy bilimlarni amalda qo’llashga misollar keltirib bilsa, mavzu bo’yicha xulosalar va qarorlar qabul qilishda faol bo’lsa, material bo’yicha to’la tasavvurga ega bo’lsa. |
Yaxshi 4 |
Savollarning barchasiga to’liq javob bersa, ju’ziy xatoliklarga yo’l qo’ymasa, mavzu materiali mohiyatini to’la tushunib yetgan bo’lsa, ijodiy fikr yurita olsa, nazariy bilimlarni amaliy ahamiyatini anglab yetgan bo’lsa, material bo’yicha tasavvurga ega bo’lsa. |
Qoniqarli 3 |
Savollarga javoblar yozgan bo’lsa, yo’l qo’ygan xatolari ju’ziy bo’lsa, material mohiyatini sayoz tushungan bo’lsa, nazariy bilimlarni amaliy ahamiyatini sayoz anglagan bo’lsa, mavzular bo’yicha to’liq tushunchaga ega bo’lmasa. |
Qoniqarsiz 2 |
Savollarga javoblar yozmagan bo’lsa, yo’l qo’ygan xatolari fizika qoidalariga zid bo’lsa, material mohiyatini tushunmasa, nazariy bilimlarni amaliy ahamiyatini qo’llay olmasa, mavzular bo’yicha to’liq tushunchaga ega bo’lmasa. |
Yakuniy nazoratda talaba bilimini baholash talablari
Baholash bali |
Talaba bilimi va malakasiga qo’yiladigan talablar |
A’lo 5 |
Mavzularga tegishli savollarning barchasi asoslangan, ilmiy xatoliklarga yo’l qo’yilmagan holda javoblar berilsa, mavzu materiali mohiyatini to’la tushunib yetgan bo’lsa, ijodiy fikr yuritsa, mavzu materiali bo’yicha mustaqil mushohada qilib bilsa, nazariy bilimlarni amalda qo’llashga misollar keltirib bilsa, mavzu bo’yicha xulosalar va qarorlar qabul qilishda faol bo’lsa, material bo’yicha to’la tasavvurga ega bo’lsa, masalalarni mustaqil fikr chiqarib to’g’ri yechsa, javoblarni izohlab ularning amaliy ahamiyatini anglay olsa, masalani yechishga ijodiy yondashsa, o’z fikrini to’la ifodalay olsa. |
Yaxshi 4 |
Savollarning barchasiga to’liq javob bersa, ju’ziy xatoliklarga yo’l qo’ymasa, mavzu materiali mohiyatini to’la tushunib yetgan bo’lsa, ijodiy fikr yurita olsa, nazariy bilimlarni amaliy ahamiyatini anglab yetgan bo’lsa, material bo’yicha tasavvurga ega bo’lsa, yozma ishlarni bajarishda masalalarni yechib ayrim noju’ziy xatoliklarga yo’l qo’ygan bo’lsa. |
Qoniqarli 3 |
Savollarga javoblar yozgan bo’lsa, yo’l qo’ygan xatolari ju’ziy bo’lsa, material mohiyatini sayoz tushungan bo’lsa, nazariy bilimlarni amaliy ahamiyatini sayoz anglagan bo’lsa, mavzular bo’yicha to’liq tushunchaga ega bo’lmasa, masalani yechish jarayonini tushuntira olsa, yozma ishda berilgan masalalarning yarmidan ko’pini to’g`ri yechsa. |
Qoniqarsiz 2 |
Savollarga javob berishda qiynalsa, material mohiyatini tushunmasa, tasavvuri sayoz bo’lsa, nazariy bilimlarni amaldagi ahamiyatini anglab yetmasa, savollarning ko’pchiligiga javob bera olmasa, masalalarni shartini to’g’ri tushunib ularni yecha olmasa, masalalarni yechimi to’g’risida aniq tasavvurga ega bo’lmasa. |
Baholashni 5 baholik shkaladan 100 ballik shkalaga o’tkazish jadvali |
|||||||
5 baholik shkala |
100 ballik shkala |
5 baholik shkala |
100 ballik shkala |
5 baholik shkala |
100 ballik shkala |
||
5,00 — 4,96 |
100 |
4,30 — 4,26 |
86 |
3,60 — 3,56 |
72 |
||
4,95 — 4,91 |
99 |
4,25 — 4,21 |
85 |
3,55 — 3,51 |
71 |
||
4,90 — 4,86 |
98 |
4,20 — 4,16 |
84 |
3,50 — 3,46 |
70 |
||
4,85 — 4,81 |
97 |
4,15 — 4,11 |
83 |
3,45 — 3,41 |
69 |
||
4,80 — 4,76 |
96 |
4,10 — 4,06 |
82 |
3,40 — 3,36 |
68 |
||
4,75 — 4,71 |
95 |
4,05 — 4,01 |
81 |
3,35 — 3,31 |
67 |
||
4,70 — 4,66 |
94 |
4,00 — 3,96 |
80 |
3,30 — 3,26 |
66 |
||
4,65 — 4,61 |
93 |
3,95 — 3,91 |
79 |
3,25 — 3,21 |
65 |
||
4,60 — 4,56 |
92 |
3,90 — 3,86 |
78 |
3,20 — 3,16 |
64 |
||
4,55 — 4,51 |
91 |
3,85 — 3,81 |
77 |
3,15 — 3,11 |
63 |
||
4,50 — 4,46 |
90 |
3,80 — 3,76 |
76 |
3,10 — 3,06 |
62 |
||
4,45 — 4,41 |
89 |
3,75 — 3,71 |
75 |
3,05 — 3,01 |
61 |
||
4,40 — 4,36 |
88 |
3,70 — 3,66 |
74 |
3,00 |
60 |
||
4,35 — 4,31 |
87 |
3,65 — 3,61 |
73 |
3,0 dan kam |
60 dan kam |
Dastur muallifi: |
Katta o’qituvchi Boymurod Normurotovich Doniyorov |
E-mail: |
b.n.doniyorov13051984@mail.ru |
Tashkilot: |
Buxoro davlat universiteti, Ekologiya va geografiya kafedrasi |
Taqrizchilar: |
Jabborova O.I. _________ Buxoro davlat tibbiyot instituti Tibbiy biologiya kafedrasi mudiri. Xayitov Y.Q. ___________ Buxoro davlat universiteti Ekologiya va geografiya kafedrasi professori
|
Mazkur Sillabus Buxoro davlat universiteti Ilmiy Kengashining 2023 yil __ avgustdagi 1-sonli yig`ilish bayoni bilan tasdiqlangan.
Mazkur Sillabus Tabiiy fanlar fakulteti ilmiy kengashining 2023 yil __ avgustdagi 1-sonli yig`ilish bayoni bilan maqullangan.
Mazkur Sillabus Ekologiya va geografiya kafedrasining 2023 yil __ avgustdagi 1-sonli yig`ilish bayoni bilan maqullangan.
O’quv-uslubiy boshqarma boshlig’i: M.A. Tursunov
Fakultet decani: E.D. Niyozov
Kafedra mudiri: Y.D. Xolov
Tuzuvchi: B.N. Doniyorov
Скачано с www.znanio.ru
Материалы на данной страницы взяты из открытых источников либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.