Дебат ойыны

ДЕБАТ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ИНТЕЛЛЕТУАЛДЫ ОЙ­ӨРІСІН, ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫН ДАМЫТУДАҒЫ ЖӘНЕ ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ РОЛІ.               Қазіргі егеменді еліміздің ағарту жүйесінің мақсаты -               өркениетті елдермен деңгейлес дамуымызға мүмкіндік беретін жаңа ағарту жүйесін қалыптастыру. Ол үшін оқу-тәрбие үрдісін жаңартып, оқытуда жаңа педагогикалық технологияларды қолданып, оқытушы мен оқушылардың шығармашылық әрекетін дамыту, арттыру қажеттігі туып отыр. Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп практикасына енгізілуде. білімді Жаңа педагогикалық технологиялар демократияландыруға және ізгілендіруге, оқыту сапасын арттыруға, басқару тиімділігін жетілдіруге, оқушылардың дамуына бақылау жасауға негізделген. Шәкірттерді өзгермелі өмірде еркін өмір сүруге, өмірде еркін бағдар алатындай және өз ойы мен пікірі бар етіп тәрбиелеуде инновациялық технологиялардың ролі ерекше. Осы педагогикалық тәжірибе оқушылардың білімі, ізденушілік қабілеті,  шығармашылығын дамытудың тиімді тұстарын ұсынады.Тәжірибенің жаңашылдығы оқушылырдың білімді жүйелі меңгеруін, интеллектуалдық және логикалық ой­ өрісін дамыта отырып,оларды жоба құруға, проектілеуге және модельдеуге  үйретуінде.Тәжірбиенің теориялық базасы ретінде «Дебат технологиясының  оқушылардың шығармашылығын дамытуда даралап, саралап, жіктеп оқытудағы  тиімділігі» тақырыбында  әдістемелік құрал жасалды  Бұндағы басты    педагогикалық идея  негізінен мынаған саяды:оқушылардың сөйлеу мәдениетін  қалыптастырып, ұтымды ұсынуга үйрету және жеке тұлғалық ұстанымын  қалыптастыру Осыған байланысты бұл педагогикалық  технология қандай  міндеттерді шешеді деген сұрақ туады. Технологияның басымдығы мынадай  бірқатар мәселелерді шешуге көмектеседі деп есептеймін: 1. Оқушыны ізденіске жетелейді 2. Сөйлеу шеберлігін қалыптастырады 3. Дүниетанымын, көз қарасын кеңейтеді. Жалпы бұл педагогикалық тәжірибені жүзеге асыру үшін жұмыс барысын   мынандай  негізгі кезеңдерді ажыратып алған жөн: 1. Мұғалімнің теориялық базасы мен кәсіби шеберлігінің шыңдалу кезеңі 1 2. Кешенді бағдарлама және оқу­әдістемелік және көмекші құралдар жасау 3. Оқушыларды бейімдеу, жетелеу және нәтижеге бағыттау Тәжірибе тұтастай нәтижеге бағытталған. Себебі: 1. Оқушылардың ғылыми  жобалар, конференцияларға қатысуда белсенділігі артады 2. Оқушылардың жетістерін облыстық, қалалық семинарларда көрсету мүмкіндігі  артады 3. Қалалық, облыстық турнирлерге қатысып, жүлделі орындарға ие болып тәжірбие алмасу жолға қойылады 4. Мектепте сабақтастық жалғасып, жоғары сынып оқушылары мен орта буын  оқушылары арасындағы байланыс кеңейеді           Тәжірбиенің практикалық маңызы: Бұл технология сабақта да, сабақтан тыс  тәрбие жұмысында да қолдануға өте қолайлы. Тақырыптардың мәнін терең ашып,  дидактикалық материалдар жасап шығаруға болады Мысалы, сабақтарда «Қоршаған ортаның ластанбауы үшін экономиканың дамуына шек қою қажет», «Қазақстанда табиғатты қорғау жұмыстарын күшейту керек», «Адамзаттың ғаламдық проблемалары шешіледі, шешілмейді», «Ғылыми- техникалық революция адамзатқа қауіп төндіруде» деген тақырыптарда пікір-сайыс өткізіп, балалардың географиялық, экологиялық, саяси және экономикалық білімдерін тереңдетуде де көмегі мол. Бағдарламаны сабақтан басқа сыныптан тыс жұмыстарда, тәрбие сағаттарында кеңінен қолдануға болады. Мектепте дебат клубын құрып, оның мүшелері мен президентін, жылдық жұмыс жоспарын бекітіп, жүйелі жұмыстың арқасында шығармашылық табыстарға жетуге болады. Пікірсайыс бағдарламасын оқу үрдісіне енгізілуі оқушының тұлға, білім алуға деген қызығушылығының артуына зор ықпал етуі сөзсіз. Сонымен бірге пікір-сайыс бағдарламасы жаңа орта білім беру жүйесінің идеяларымен толық үйлеседі деуге болады. оқушылырдың БАҚ-рын, сөздіктерді қолдана Сондықтан білуі,оқушылардың сөздік қорының кеңеюі, өз ойын жүйелі және ұтымды жеткізуі, жоспарлауға,проектілеуге,кейс құруға үйренуі, оқушылардың ой қорыта білуі,оқушылырдың логикалық ойлауы басты назарда болады. Сонымен бірге мұғалімге оқушыларды даралап, саралап,жіктеп оқытуға көмектеседі және оқушының алған білімін әділ бағалауға көмектеседі. Педагогикалық тәжірибені іске асыру үшін басты негізделген болжам: «Егер тарих сабақтарында дебат технологиясы тиімді адамзат ретінде жетілуіне, 2 қолданылса,онда оқушылардың білім деңгейімен қоса, сөйлеу, ұсыну шеберлігі, интеллекиуалды-логикалық ой-өрісі дамытылып, шығармашыл жеке тұлға қалыптасады» Осыдан келіп концептуалды идея тұжырымдалды: «Оқушыларды нәтижеге бағытталған әрекетке үйрету және алған білімді тәжірибеде қолдана білуге үйрету әр мұғалімнің міндетіне айналуы тиіс» Бұл технология бойынша оқушы білімін мына критерийлерге сәйкес бағалауға болады: 1.Оқушының нақты білімді, фактілерді меңгеруі 2. Оқушының сөздік қорының деңгейі 3.Деректерді қолдана білуі 4. Баяндау стилі 5. Тұжырым жасау, ой қорыту шеберлігі 6. Өз көзқарасын білдіре алу дәрежесі Тақырып бойынша жұмыс кезеңдері мына кестеде көрсетілген: Тәжірибенің кезеңдері:                            Кесте­1 1. Теориялық кезең: 2. Практикалық кезең: А) Технологияны меңгеру Ә) Бағдарлама құру,  әдістемелік­дидактикалық  кешен жасау Б) Техникалық жабдықтау  жұмыстарын жүргізу А) Оқушыларды бейімдеу,әдіс­ тәсілдерді меңгерту Ә) Сабақтарда қолдану Б)Клуб жұмысын алға қою В) Нәтижеге жету, Тәжірибе алмасу Дебат технологиясын жүзеге асыруда сынып оқушылары жан­жақты зерттелуіне де  назар аудаған жөн.  Сыныптың даму деңгейі ,интеллектуалдылық деңгейі,мектеп  мотвациясы мен сыртқы мотивация деңгейі, сынып оқушыларының өзін­өзі бағалау  деңгейі, эмоционалдық көңіл­күйі, оқушылардың мазасыздық деңгейі сияқты  мәселелер мектеп психологымен бірлесе отырып жұмыс істеуді қажет етеді. Облыстық,қалалық семинарларда  мектебіміздегі дебат клубы өз  жұмысын жыл  сайын көрсетіп отырды Озық педагогикалық тәжірибені таратудың формалары жөнінде қысқаша мағлұмат: 1. Облыстық, қалалық семинарларда оқушылардың жетістіктерін көрсету 2. Кешенді бағдарламалар мен оқу­әдістемелік құралдар жасау 3 Біздің жетістіктеріміз: 1.Дебат технологиясы бойынша  « Дебат технологиясының  оқушылардың интеллектуалды ой­өрісін, шығармашылығын дамытудағы және жеке тұлғаны қалыптастырудағы ролі» тақырыбындағы әдістемелік құрал «Болашақ» дебат клубының командаларын қалалық, облыстық дебат  турнирлеріндегі жетістіктері           Дегенмен оқытудағы проблемалар да баршылық. Атап айтқанда: 1. Дебат  технологиясы бойынша оқушылардың білімді өздігінен және жүйелі меңгеруін  бағалауда белгілі бір тиімді бағыт ұсынылмаған 2.Оқушылардың сөйлеу шеберлігін қалыптастырудың тиімді жолдары  қарастырылмаған .  3. Облыстық, қалалық  оқушылар арасында дебат турнилерінің өткізілуі өте сиреп  кетті. Бұл қала, облыс мектептер арасында пікір­сайысшылар арсындағы қарым­ қатынастың, тәжірибе алмасудың  әлсіреуіне әкеледі.          Тәжірибе нысаны: №35 жалпы білім беру мектебіндегі дебат технологиясы  бойынша сабақ жүргізілетін сыныптардағы оқушылар Тәжірибенің жүзеге асырылуын қадағалаған : № 35 жалпы білім беру мектебінің  әкімшілігі         Қорыта айтар болсақ,  ойын технологиясын пайдаланудың негізгі мақсаты – оқушылардың   жалпы   қабілеттерін   дамыту   болса   (қисындық   ойлау,   сөйлеу мәдениеті,   өзін   ­өзі   ұстай   білу   т.б.),     қоғамдық­гуманитарлық   пәндерді   оқу процесінде     меңгерген   нақты   білімдері     мен   дағдылары   өзіндік   мақсат   емес, жоғарғы мақсатқа жетуге бағытталған құрал болып табылады.    Әдебиеттер: 1. Хейзинга Й. Homo ludens. В тени завтрашнего дня. /Пер. с нидерландского. М.: Прогресс – Академия, 1992. 2. Щукина   Г.   И.   Проблема   познавательного   интереса   в   педагогике.   ­М.: Просвешение, 1971. ­352 б.   3. Беркінбаев М. Қосымша гуманитарлы білім беруді пікір­сайыс технологиясы арқылы     жетілдіру   жолдары//   Жалпы   тарих   және   құқықтану   мектепте.   ­, 2004. ­N 6. 4