DENELERDIŃ MEXANIKALÍQ QOZǴALÍSÍ. TRAEKTORIYA

Nókis rayonı XBMXMThSHBne qaraslı

№  22- sanlı ulıwma orta bilim beriw

mektebiniń

Fizika páni muǵallimi

Aǵılash   Saylauovtıń

DENELERDIŃ MEXANIKALÍQ QOZǴALÍSÍ. TRAEKTORIYA

atlı teması boyınsha

sabaqlıq is jobası

2016-2017 jıl

Nókis Rayonı                                                                                                         22-mektep  Saylauov Aǵılash

№ 11-TEMA       DENELERDIŃ MEXANIKALÍQ QOZǴALÍSÍ. TRAEKTORIYA.

Sabaqtıń maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Oqıwshılarǵa Denelerdiń mexanikalíq qozǵalísí.Traektoriya haqqında keńnen túsinik berip, bul temanıń bsaqa temalardan ózgesheligin bildiriw.

b) Tarbiyalıq maqseti.

Oqıwshılarǵa temadan kelip shıqqan halda ómirde jaqsı menen jamannıń birdey júriwin biraq jaqsılıqtıń jeńip shıǵıwın túsindirip, oqıwshılardı jaqsılıq ruwxında tárbiyalaw.

c)Rawajlandırıw maqseti

Oqıwshılardıń pánge degen qızıǵıwshılıǵın arttırıw nátiyjesinde olardıń oqıw hám jazıw kónlikpelerin arttırıp barıw

Sabaqtı qurallandırıw

Sabaqlıq kitap,tarqatpa materiallar, hám kórgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalanılǵan metodlar: «Blits» interaktiv metodı «Skarabey» interaktiv metodı

Sabaq jobası

Sabaqtın barısı

Shólkemlestiriw

Klassqa kirip oqıwshılardıń tazalıǵına, klass tazalıǵina itibar qaratıw. Oqıwshılardıń oqıw quralların kózden keshirip  náwbettegi sabaqqa tayarlıǵın tekseriw

Úyge tapsırma soraw

Suyıqlıqlarda diffuziya qubılısın úyreniw temasin soraw

Tema

Siz fizika sabaǵında otırıp oqıtıwshıńızdıń sabaǵın tıńlap otırsız. Bunnan aldın úyińizden shıǵıp mektepke kelgensiz. Siz otırǵan stol, mektep binası ornında turıptı. Terezeden qarasańız ótip baratırǵan adamlardı, avtomobillerdi kóresiz. Olarǵa qarap ayırımları qozǵalısta, ayırımları tınıshlıqta degen juwmaqqa kelesiz. Bunday juwmaqtı shıǵarıwda biz nelerge itibar berdik? Hár bir nárse yáki predmet berilgen waqıtta belgili bir orında boladı. Endi ol sizden 2 m uzaqlıqta otır. Oqıtıwshı ornınan turıptaqta aldına bardı. Endi ol sizden 2,5 m aralıqta. Demek oqıtıwshınıń klassta turǵan orını waqıt ótiwi menen ózgeredi. Tap usınday mashinalardıń da sizge salıstırǵanda ornı waqıt ótiwi menen ózgergenligi sebepli olardı hárekette degen juwmaqqa kelesiz. Al klass diywalınıń ornı ózgermeydi.Olardıń barlıǵınıń háreketin mexanikalıq qozǵalıs dep ataymız.

Mexanikalıq qozǵalıs dep denelerdiń waqıt ótiwi menen keńislikte jaylasqan ornınıń basqa denelerge salıstırǵanda ózgeriwine aytıladı.

Bul jerde biz basqa deneler degende terek, binanı, poezd vagonı otırǵıshın h.t.b. túsinemiz. Dene awhalınıń ornı mine usı taılanǵan denege salıstırǵanda waqıt dawamında qarastırılǵanlıǵınan onı sanaq denesi dep ataymız. Taılanǵan sanaq denesi bir denege salıstırǵanda tınıshlıqta bolsa, basqa denede salıstırǵanda qozǵalısta bolıwı múmkin. Mısalı, sanaq denesi sipatında Tashkentten Samarqandqa ketip baratırǵan poezdi alatuǵın bolsaq, onda adam poez vagonına salıstırǵanda tınıshlıqta boladı. Lekin vagonnıń ózi jerge salıstırǵanda qozǵalısta. Sol sebepli denelerdiń qozǵalısın úyreniwde álbette sanaq denesi tańlanıwı kerek.

Deneler qozǵalǵanda keńislikte iz qaldıradı. Usı izge traektoriya dep ataladı. Dalada júrgen avtomobil, traktor yáki aspanda ushıp baratırǵan samolyot qaldırǵan izler buǵan mısal bola aladı. Traeltpriyanıń kórinisine qarapqozǵalıs tuwrı sızıqlı yáki iymek sızıqlı boladı.

Avtomobil dóngelekleriniń kósheri (B) jerge salıstırǵanda tuwrı sızıqlı, A noqat dóńgelek kósheri (B) ne salıstırǵanda iymek sızıqlı qozǵalısta boladı (11-suwret).

Stadionda juwırıp baratırǵan sportshınıń traektoriyası 1 hám 2 aralıǵında iymej, 3 hám 4 arasında tuwrı sızıqlı boladı (12-suwret).

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Traektoriyanıń kórinisi qarastırılıp atırǵan sanaq sistemasına salıstırǵanda hár túrlı bolıwı múmkin. Mısalı,Aydıń Jerge salıstırǵanda qozǵalısı sheıber kórinisnde bolsa, Quyashqa salıstırǵanda quramalı kóriniste boladı. Sebebi Jer Ay menen birgelikte. Quyash átirapında qozǵaladı. Tap usında avtomobil dvigatelinde suwıtatuǵın párrik ushınıń háreketi traektoriyasi dvigatelge salıstırǵanda sheńberden ibarat bolsa, jerge salıstırǵanda vint tárizli boladı.

Sabaqtı bekkemlew

Bekkemlew ushın «Debat», «klaster» interaktiv metodı usınıs etiledi. Tema boyınsha oqıwshılarǵa  qayta sorawlar berip hám qosımsha tapsırma túrinde hár toparǵa krosvordlar tarqatıladı. tapsırma orınlanıp bolǵannan soń boslıqlardı tolıqtırıw maqsetinde, bilimlerin bekkemlep barıw ushın yadtan formulalar jazadı.

1.Mexanikalıq qozǵalıs dep nege aytıladı?

2.Sanaq denesi degende neni túsinesiz?

3.Jazıp atırǵanda ruchka ushınıń qozǵalısı qanday qozǵalısta boladı?

4.Qozǵalıstaǵı denelerdi materiyallıq nohat dep qarastırıw múmkin bolǵan jaǵdaylar ushın mısallar keltiriń.

Úy tapsırma tapsırıw

Denelerdiń mexanikalíq qozǵalísí.Traektoriya oqıp keliw

Sabaqtı juwmaqlaw

Úy jumısın qayta yadına salıp otip, búgingi sabaqqa belsene qatnasqan oqıwshılarǵa tiyisli bahaların qoyǵan halda búgingi sabaǵıma juwmaq jasayman

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash