«Дойбы ойынының бастапқы жүрістері» атты жобаның мектеп жасына дейінгі балаларды оқытуға арналған бағдарлама

«Дойбы ойынының бастапқы жүрістері» атты жобаның мектеп жасына дейінгі балаларды оқытуға арналған  бағдарлама Құрастырған: 1 санатты тәрбиеші Тулкина Г.Е. Мектеп жасына дейінгі балаларды оқытуға арналған «Дойбы ойынының бастапқы жүрістері» атты 2015 жыл бағдарламасы Түсінік хат   туындады. Дойбы   ойынының   біздің   елімізде   әйгілі,   әрі   ойын   шарттарының   оңай және  кең   қолданысқа  ие  болуына  байланысты  бұл бағдарламаны  дайындау және   білім   үрдісіне   енгізу   қажеттілігі   Бала­бақша тәрбиеленушілерінің   ата­аналары   балаларының   дойбы   ойынын   ойнауға үйретуде   қызығушылықтарының   болғанымен,   алайда   ойынға   деген   бос уақыттары табыла бермейді. Мектеп жасына дейінгі балаларды дойбы ойынын үйретуге   арналған   оқулықтар   саны   аз.   Педагогтар   мен   ата­аналардың балаларды   дойбы   ойынына   үйретуде   бірдей   қателіктер   кетіреді.   Бірінші ойыннан­ақ   дойбы   тастарын   дұрыс   қоюды   және   жүрістерді   көрсетеді. Қорытындысында, балалар ойынның бастапқы шарттар: жүрістерін және би (төрге   шыққан   дойбы   тасы),   бір   немесе   бірнеше   дойбы   тастарының қақтығысын   меңгереді,   бірақ   жүрістерді   алдын­ала   жоспарлауды   дұрыс бағыттауды, ойындағы жүрістерді қиыстыруды санауды білмейді. Облыс, қала білім   ордаларында   дойбы   ойынымен   айналысу   бір   реттік   сипатқа   (топтық жарыс,   бала­бақшалардағы   жарыстар)   ие.   Сондықтан   дойбы   ойынын ойнаудағы   шеберлік   бастамаларын   жоспармен   және   рет­ретімен   жүргізу мақсатында   оқыту   кезеңін   белгілеу   үшін   арнайы   бағдарлама   қажеттігі туындады. «Дойбы ойынының  бастапқы  жүрістері» атты  бағдарламасы  мектепке дейінгі   тәрбиеленушілердің   ойынға   деген   ынталарын   арттыру   негізінде, оқытудағы   ойынның   әдістемесін   қолдануды   жоспарлайды.   Біріншіден, оқытуға   балалардың   қызығушылықтарын   арттыру   мақсатында   ертегі кейіпкерлері қатысады. Екіншіден, дойбы тақтасымен танысу үшін бірнеше рет оқыту (көрсету, қарастыру, тақтаны бояу, тақтайшаның төрт бұрышты сызықтардан   құрастыру,   дойбы   тақтасының   тік   және   көлденең   шеттерін белгілеу) ұйымдастырылады. Үшіншіден, оқыту дойбының 1 тасын қолдану арқылы   басталып,   шешімі   қажет   сұрақтарға   жауап   іздеуге   (биге   шығу жолдары   және   қарсыластың   тасымен   кездесудің   жолары   қандай?) бағытталады. Бірте­бірте 1­2 тастан қосыла түрлі тапсырмалар беріледі. Ойын ережесінің дұрыс сақталуы мақсатында диаграммалармен танысу өткізіледі. Осылайша,   балалардың   танымдық   белсенділігін,   бейнелі   және   талдамалы ойлауды,   қиялдауды,   ой­өрісін   арттырады.   Ойын   барысында   бала   өзіне қарсыласты таңдай отырып, ойын мәдениетін меңгеруге, іскерліктің танымдық және   жеке   тұлғалық   қарым­қатынасын   қолданады.   Үлкендер   мен жасөспірімдер   ойындағы   қоршаған   ортаны   тани   отыра,   қажет   жағдайда балалық   сезімдерін   және   адами   қасиеттерін   (өзін­өзі   ұстай   білу,   ойын барысында   қажет   жүрісті   ұймдастыру)   бағытталады.   Бала   ойн   арқылы ережелердің күнделікті өмірде сақталуы қажеттігін ұғынады. Сонымен қатар, ойын   барысында   балалар   ұжымының   ұйымдасуы   және   отбасы   мүшелерінің эмоционалды өзара қарым­қатынасы, яғни бала­шамалас (жасты бала)­ ат­ана – тәрбиеші. Бұл   бағдарламаның   ең   басты   ерекшелігі   –   мектеп   жасына   дейінгі балаларды   дойбы   ойынын   үйренуге   бағыттау.   Бағдарлама   балалардың мәдениеттілігін   қалыптастыруға   және   ойынға   деген   қызығушылықтарын зияткерлік   тұрғыдан   арттыруға,   интерактивті   қасиеттерін   дамытуға,   қоғам алдындағы   жетістікті   қамтамасыз   етуге,   оқу   іс­әрекетінің   алғышарттарын негіздеуге,   бала­бақша   түлегінің   мемлекеттік   талаптарға   сай   денсаулығын сақтауға   сілтеме   жасайды.   Осы   бағдарламаның   тақырыптық   жоспары   мен мазмұндық   байланысының   болуы   тәрбиешіге   оқу­тәрбие   жұмысын   жүзеге асыруға   (білуге   деген   ынтасын   жетілдіріп,   жеке   қызығушылықтары   мен икемділігін тануға, қоршаған ортаға бейімдеуге) көмектеседі. Бағдарламаның мақсаты:  ­ дойбы ойының оқыту үрдісінде тәрбиеленушілердің зияткерлік және жеке еріктік әлеуетін ашу; ­   дойбы   ойыны   арқылы   бос   уақыттарын   дұрыс   пайдалану   мен шығармашылық жетілдіруді ұйымдастыру. Бағдарламаның міндеттері: Білімділік: ­ дойбы ойынындағы тасты алып жүру шеберлігіне оқыту; ­ балаларды жойбы ойынының теориялық жағымен таныстыру; Дамытушылық: ­мектеп   жасына   дейінгі   тәрбиеленушілердің   ойлау   іс­әрекетін,   яғни ойлаудағы   логикалық   және   адын   ала   жоспарлауды,   есте   сақтауды   , байқағыштық қасиеттерін жаттықтыру; ­ Алғырлық қабілеттіктерін (алдағы жүрістерді санауды білу, бейнелі және аналитикалық талдауды) жетілдіру; ­ көзқарасты бағыттай білу. Тәрбиелік: ­   дойбы   ойының   шығармашылық   және   спорттық   ойын   түрі   ретінде балалардың   қызығушылықтарын   оята   отырып,  пайдалы   әрекеттер   қатарына жатқызуға тәрбиелеу; ­   батылдыққа,   ұмтылысқа,   табандылыққа,   жеңіске   деген   сенімділігін арттыру; ­ іс­тәжірибеден үйренген аалдарды бала бойына төселту. Оқу­тәрбие жұмысында қолданылатын әдіс­тәсілдер: ­ ойын қатынасы (таным саласына деген белсенділігі артады); ­   күрделі   мәселелерді   шешу   методикасы   (үлкен   нәтиже   көрсетуге жағдай жасау); ­ ойын­сайыстары ­ ойын саяхаты ­ ойын­жарыстар  ­зияткерлік ойындар. Сабақтың ұйымдастырылуы Сабақ   түрдері   –   ұжымдық,   топтық   және   жеке   дара   жұмыстары жүргізіледі.   Балалардың   жұптсып   ойнауы,   олардың   ұжымдық   топ   мүшесін сезіну,   ойынға   деген   белсенділіктерімен   алғырлықтарының   артуына   жұмыс жасау. Ұйымдастырудың ерекшелігі Балалармен   дойбы   ойының   ұйымдастырылуы,   балалардың   мақсат­ мідеттерін   ескере   отырып   бірлесіп   жасалынады.   Ойын   барысындағы   жеңіс немесе   жеңіліс   баланың   танымдық   қабілетін   ынталандырады.   Жаіа   нәрсе үйренуге   өзінің   көзқарасын   кеңейтеді.   Балалармен   өткізілетін   дойбы үйірмесінде жұптасып ойнаудың, ойну кезіндегі қарым­қатынастың нәтижелігі мен ойынның басты шыңына жету жолдарын табу.  Сабақтың қорытындысы ­ ойлау қабілетіне байланысты қолдан жасалған кітапшалар ­ топ ішіндегі дойбы сайыстары ­ зиякерлік ойындарға қатысу. Бағдарламаны игеру анықтамасы ­ баланың жалпы икемділік, дамытушылық, салыстыру, болжау  нәтижелерін талдау; ­ баланың өздігінен ойлау, қиялдау қабілеттері артады. Дойбы ойынына қызығушылықты спорттық – зияттық бос уақыт ретінде  де қарастыруға болады. Дойбы жарысының нәтижесін жүзеге асыру бағдарламасы Әдістемелік қамтамасыз ету: ­ ойынның бастапқы жүрістерінің карточкасы ­ тірек­сызба схемасы ­ компьютер ­ дойбы тақтайшасы ­ қара қарындаш ­ сызғыш ­ ақ қағаз. Дойбы ойынына арналған тақырыптық перспективалық жоспар № 1 2 3  4­5 6 7­8 Тақырыптар   кейіпкерлерінің Ертегі қонаққа келуі Спорт залға саяхат Дойбының шығу тарихы туралы ертегі Алтын тақтайша Дойбы жиегін бояу Дойбы алаңына саяхат Сағат 1 1 1 2 1 2 Мақсаты Дойбы туралы мәлімет Дойбы жайлы түсінікті кеңейту Дойбының тарихын талқылау Дойбы тақтайшасы мен тастары  Дойбы алаңы туралы толық мәлімет беру Дойбы алаңына бейімделу Ойын «көшеде серуендеу» (а,ә,б...), «Лифтіге көтеру» (керек санына қарай), «Зымыран» (ақ пен қара түстер бойынша тігінен, ұзынынан жүріп отырып, ойын ережесін түсіндіру). 9­10 Дойбыны құру 11,12,1 3 Дойбы жүрістері 14­15 Дойбы ойынының ережесі 16,17,1 8 Негізгі жүрістер  19­20 Дойбыны қағып алу Алаңға дойбыны құра білу Тастардың алаңда қиғаш жолдармен жүрістерді үйрету Дойбы ойынының ережесімен танысу Негізгі   жүрістерді бекіту. Қарсы жақты жеңу мақсатын ойлау. Ойлау қабілетін   есептеу. Ойын ережесіне   Қарама­ сүйену. қарсы көзқарас орындарын айырбастау.             Дойбыны   қағып   алу ережені әдісіне сақтай отырып үйрету,   таспен   алға артқа   жей   отырып, қағып алынған дойбылар   ойыннан алынады.   21­22 Би және оның мүмкіндігі Би   дойбысымен оның   және мүмкіндігімен танысу 23 Бір дүркін ойында бастау Ойынның   бастапқы 24,25,2 6 Қысқа ойын 27 «Дойбы туралы не білем» викторинасы 28­29 Жұпталған қысқа ойын    ережесімен танысу Қысқа дүркін ойындар   ойнатуды үйрету   (екі,   үш дойбымен) Дойбы   ойынының ережесін бекіту Балаларға   өздігімен қысқа дүркін ойындарды   ойната отырып   жұптасып   2 3 2 3 2 2 1 3 1 2 30 31 32 ойнатуды дамыту Топтық сайысқа дайындық Сайысқа   дайындық. Алдын­ала   болатын қарсыластын болжамын сезе білу. Топтың қатысушысын анықтау Топтың   жеңімпазын анықтау Дойбы сайысын іріктеу  «Алтын дойбы» атты дойбы турнирі 1 1 1 Барлығы 32 сағат 1 қосымша  «Балаларды дойбы ойынына үйретудегі» әдістемелік нұсқаулықтар Дойбы әрбір үйде бар, бірақта кішкентай балалардың санаулысы ғана оны   сүйісіне   онайды,   ал   үлкендердің   бұған   уақыты   жоқ.   Дойбыны   ойнау кезіндегі  қағида  ойыншының  ойлау  қабілетін  дамытады,  алғырлықты  талап етеді.   Үстел   үсті   ойындары   қазіргі   заман   технологиясы   компьютерге   жол берген.  Комьютерге   балалар   сағаттап   уақытын   кетіреді.  Қазіргі   ата­аналар балаларының күн бойына копьютер алдында отырғанын құптайды, ол дұрыс емес.   Үстел­үсті   ойнында   бала   өзіне   деген   жауапкершілікті   сезінеді, жұптасып,   топтық   жеңіске   деген   жігерлік   сезімі   пайда   болады.   Соның   бір дәлелі «дойбы ойыны» бқл ойын барлығына таныс бірақ та қазіргі уақытта үлкендердің уақыт тапшылығына байланысты бұл ойынға сұраныс болмады. Дойбы   –   зияткерлік   спорт   ойын   түрі,   баланың   логикалық   және жоспарлау ойын дамытады. Балаға әр жүрісті дойбы тақтайшасына ойлана отырып, жүру керек. Ойын барысында жүру маторикасы дамиды. Нәтижеге жету үшін келесі тапсырмаларды орындау қажет. ­ дойбы ойынына қызығушылық таныту; ­ балаларды шығармашылық және спорттық ойын түріне жақындату; ­ ата­аналарға ойын үйрету кезіндеі көмек; ­   дойбы   ойынын   бала­бақшада   ғана   емес   үйдегі   бос   уақытта ұйымдастыру. Ойынды үйрету. Бұл   ойын   сатылы   түрде   үйретіледі.   Бірінші   кезеңде,   балалардың ойынмен танысқанда, тәрбиеші балалармен әңгіме жүргізеді. Балаларға үлкен, кіші, магнитті фишкаларды ұсынады. Одан кейін тақтайшаларды  қарап, ақ және   қара  түсті   жиекті   белгілейді.  Бала   өзіне   түсті,  пішінді,  материалдың үстін қарайла отыра, тәрбиешінің таратқан фишканы ішкі және сыртқы жағын зерттеп, қарайды. Екінші кезеңде тәрбиеші балаларға екі түрлі түсті фишка беріп түсіндіреді. Дойбы алаңда қара түсті торлармен қозғалып кедледі. Ол қарсыластарға   ойын   кезінде   кездесу   үшін   айтылады.   Тәрбиеші   балаларға өздігінен фишкаларын дойб алаңының қалаған жеріне қойғызып, бірақ та қара түсті торларға қоюын қадағалу қажет. Балалар   дойбыны   бақылап   болғаннан   кейін   орындарына орналастырылады. Тәрбиеші балаларға екі түрлі фишкалардың тақтайшаның екі   жағында   орналасатының   түсіндіреді.   Добы   тақтайшасының   ортасы   бос болып,   ойын   басталатын   алаң   болып   есептеледі.   Дойбыларды   дойбы тақтайшасына   3   қатар,   қара   төркөздерге   орналстырамыз.   Екі   балаға   12 фишкадан   бөліп   төркөздерге   қоямыз.   Мектепке   дейінгі   балалардың   дойбы ойынына   бірден   сұранысы   болмайды,   ол   біртіндеп   жеке   дара   жұптасып, топтық жұмыс болып дамиды. Ойынды үйрету, ойын үстінде тәжірибе ретінде көрсетіледі. Басында ойынға қызығушылығы артпаған баланың ойынға деген сезімі   екінші   кезеңде   оянады.  Тәрбиеші   өткен   сабақтарды   қайтала   отырып үйренеді.   Үйренген   балалар   келесі   балаларды   үйретеді.   Ойын   шартының мазмұны:   қарсыластың   дойбысын   жою,   дойбыны   алға   жүреотырып, қарсыласқа төтеп беру жәй фишка артқа жүре алмайды. Жеңілген деп дойбы алаңында   дойбы   қалмағанда   немесе   жүрістін   алдын   алып   тастағанда есептеледі. Дайындық ойыны з фишкалармен ойнатылады. Олардың жүрістері ойын   кезіндегі   қиыншылықтарға   төтеп   беру.   Қарсылас   дойбылар   қиғаш тұрғанда қарсыластың атқы алаңы бос . Тәрбиешіні балаларға ойын барысында дойбыны   жеп   қою   тәсіліндегі   дойбыны   алаңнан   алып   тастау   керектігін түсіндіру керек. Жәй добы ол тек бір адым алға және бір адым артқа жейді. Келесі   кезеңде   әрбір   жеңістің   өзінің   батыры   болатынын   айту   керек.   Жәй дойбы   және   би   дойбасы   болады.  Би   дойбысы   дойба   тақтайшысының   ұзын, көлденең қисық сызықтармен жүреді. Олар жәй дойбымен шатастырмау үшін басқа түс қоямыз. Осы жатттығуларды аяқтағаннан кейін ойынды бастаймыз. Ойынды үнемі ақ ойбы бастайды. Бірінші сабақтарда дойбы ойынын үйретуде ұқсас   жұптарды   табуға   болады.   Бұл   топтық   жұмыста   екі   баланың   мықты қарсылас болатындығына сенудеміз. Балалардың өздеріне жұп іздеуіне жол бермеуіміз керек, себебі кейбір балалар өздерінен әлсіз балаларды қояды, бұл дұрыс емес. Баланың ойынды үйреніп келе жатқан баламен емес өзіне сай қарсыласпен күш сынстыруы қажет. Шеберліктің бастапқы деңгейін анықтау Балаларды дойбы ойынына үйрету ата­аналардың көмегінсіз мүмкін  емес. Сондықтан тәрбиешілердің ата­аналарға балаларының дойбы ойынына  қызығушылықтарын арттыру мақсатында үндеу жасап үйде балаларымен  дойбы ойнауларын сұрау. Ойын барысында тасты беріп (дойбы ойынында кім  бұрын беріп бітірсе, сол ұтады) ұтуды болдырмау үшін үлкендердің дұрыс  бағыттауларын назарына жеткізу. Бала ойын кезінде жеңіліс табуды үйренуі  қажет. Өйткені, бала шамалас немесе көптің ішінде жеңіліске қарағанда,  жақындарының алдыңдағы жеңілісті жүрегіне жақын қабылдамайды. Ата­аналармен бірлесе жұмыс істеу нәтижесінде бала дойбы ойнауда  өзінің қателіктерін түсіне отырып, жеңісіне қуанады. Мектеп жасына дейінгі балалардың дойбы ойынын ойнаудағы  шеберліктерінің қалыптасу нәтижесін талдау үшін арнайы зерттеу картасы,  тексерісті өткізу әдістемесі және нәтижені бағалау критерийлері  құрастырылды. Тәрбиеші балалардың бұл ойынды үйренуге бағыттауының  себебі, әр істі бастар алдында ойлау қабілетінің негізінде дұрыс бағыт­бағдар  ұстануы болып табылады. Ең бастысы тәрбиленушілердің бір­бірімен қарым­ қатынас жасауы арқылы өмірге деген қызығушылықтарының артуы, ойын  барысында ұтқыр ойыншы атануға белсене ат салысуы байқалды. Бұл  оқытудан өткен көптеген балаларға дойбы ойыны түсінікті, әрі  қызығушылықтарын оятатын ойын түріне айналды. Зерттеуді жүргізудің әдістемесі Бұл зерттеу баланың дойбы ойнаудағы қабілеттінің қалыптасқандығы сұрақтар   қою,   тәрбиешімен   ойын   барысын   қадағалау,   ата­аналармен балаларының үйде дойбы ойнауын әңгімелесу арқылы анықталады. Зерттеу картасының үлгісі Ойын ның  басы Тастар дың жүрісі Қарсылас тың  тас алысы Шешім  диаграм ма сы Би Ойынның  соңы Тәрбиелену шінің  аты­жөні Тақтай ша дағы  тастар дың  орнала суы жүріс  алыс  Кестенің тармақтарына түсіндірме: 1. Ойынды бастау үшін балаға екі түсті дойбының 24 тасын орналастыруды  тапсыру. 2. Тәрбиеші баладан: «Ойынды кім және неге бастайтының?» «Ақ тастармен  кім ойнайтынын қалай анықтауға болатынын?» сұрайды. 3. Ойынды бастауды тәрбиеші балаға жүктейді де, жүрістер бағыттарын  қадағалайды. 4. Дойбы ойнауда тәрбиеші балаға қарсыластың бір немесе бірнеше тастарын  алуға мүмкіндік береді. 5. Арнайы шарттар негізінде тәрбиеші диаграмманы шешуді ұсынады. 6. Тәрбиеші ойын барысында «би» жүрісін қалай жүргізілетінің байқайды.  7. Тексерісті үлкендер мен балалардың ойнауы кезінде жүргізеді. 8. Егер бала ойынды аяғына дейін апармаса, тәрбиеші «неліктен?» соңына  дейін ойнамау себебін анықтауы қажет. Баланың ойында жеңілгісі  келмейтіндігі, қарсыласқа деген реніші, тастардың қарсыластың ұтып алған  тастарынан аз болуы ойнауға деген ынтсының төмен екендігімен түсіндіріледі. Бағалау нәтижесінің критерийлері Жоғары деңгей – баланың берілген тапсырманы өзі және дұрыс  орындауы. Орташа деңгей – баланың тапсырманы орындауы үшін бірнеше өзіндік  талпыныс немесе тәрбишінің еске түсіруі қажет. Төмен деңгей – баланың тәрбиеші көмегінен кейін де тапсырманы  орындай алмауы. Ата­аналарға арналған «Отбасындағы дойбы ойыны» атты тақырыптағы сауалнама Сіз қандай үстел үсті ойындарын білесіз?__________________________ 1. ________________________________________________________________ 2. Сіз дойбы ойынымен таныссыз ба? а) иә ә) жоқ б) жартылай 3. Қай жаста дойбы ойнуды үйрендіңіз? а) 2­5 жас ә) 6­8 жас б) 9­11 в) 12­15 жас  г) 16­20 д) 21­30 е) 3­40 ж) 41­60 з) 60 және одан үлкен жаста. 4. Отбасымен дойбы ойнайсыз ба? а) иә ә) жоқ  б) кейде 5. Сіздің балаңыз қандай үстел үсті ойында ұнатады?___________________ _________________________________________________________________ 6. Сіздің ойыңызша, баланы қай жастан дойбы ойнауды үйретуді бастау дұрыс деп санайсыз?_____________________________________________ ______________________________________________________________ 7. Баланың жетілуі үшін дойбы ойнау қалай әсер етеді?_________________ ________________________________________________________________ 8. Дойбы ойыны бала­бақшадан үйретуді бастаса сіздің көзқарасыңыз? ________________________________________________________________ 9. Сіздің балаңыз ойнай алады ма? а) иә ә) жоқ  б) кейде в) қызыққан емес 10. Дойбы ойнауды қандай деңгейде білесіз? а) өте жақсы ә) жақсы б) нашар ойнаймын  в)ойнай алмаймын «Алтын дойбы» сайысының сценариі Мақсаты: 1.Дойбы ойынының ойнау ережесін білу.                  2.Балалардың логикалық ойларын, қиялын дамыту.                  3.Топтық­ұжымдық жұмысқа тәрбиелеу. Алдын­ала   жұмыс:  Дойбы   ойынын   ойнату,топтық   жеңімпаздарды анықтау. Қатысушылар: 5­6 жастағы балалар және Шахмат патшайымы Сайыс басталды; Балалар вальс билеп отырады. Жүргізуші: Құрметті балалар,қонақтар. Бүгін біз Дойбы еліне қонаққа келдік. Балалар сендер қандай үстел­үсті ойындарын білесіңдер? Дойбы ойынына не керек? Дойбы тақтайшасы қандай пішінді? Қандай түсті тақтайша? Бізде бүгін дойбы сайысы.бүгін ойнап дем аламыз. ­ ­ ­ ­ Сайысымыз «Алтын дойбы» әуен ойнатылады сол мезетте   Шахмат патшайымы кіреді: ­ ­ Жүргізуші: ­ ­ Шахмат патшайымы:  ­ Мында мен не істеп жүрмін,қалай тап болдым. Сіз кімсіз,қалай келдіңіз? Балалар   сендер   шахмат   ойынын   білесіңдер   ме?   Мен   шахмат патшайымымын.Өз   меншігімді   қараймын   деп   адасып   кеттіппін.   Мен қайдамын? Құрметті ханшайым сіз дойбы әлеміндесіз. ­ Жүргізуші: ­ ­ Шахмат патшайымы: ­ Қызық екен шахмат елінен басқа тағы да ел болуы мүмкін бе? Шахмат ойыны ертеден патша кезден басталған. Ал дойбы?...   пайда   болған.   Дойбыны   көп   ­ Жүргізуші:  Тоқтаңыз   қымбатты   патшайым.   Біз   дойбы   туралы   көп білеміз.   Ең   алғашқы   дойбы   Ежелгі   Египетте   пайда   болған.Біздің   елде   10 ғасырда   ойнайды. Англия,Америке,Италия,Канада   және   /тб   елдерде.   Дойбыны   төртбұрышты тақтайшада екіге бөлінген ақ жіне қара дойбылары орналастырып ойнайды.Екі қарсылас   ойнайды.   Біреуінді   ақ   және   екіншісінде   қара   дойбы.Ойынды   ақ дойбы   бастайды.Кезек   жүрістерден   ойын   жалғаса   береді.Дойбы   қиғаш сызықтар   арқылы   жүреді.Жәй   жүрістегі   дойбы   қарсыласын   жеп отыра,қарсыластық тақтайшасының соңғы қатарына барса би болады. Би ол барлық дойбылардың төресі.Ол дойбы тақтайшасының төрт жағынан секіріп жүреді. елде Дойбыны ақылды,алғыр балалар ойнайды. Шахмат   патшайымы:  Сендер   дойбы   ойыны   туралы   көп   білесіңдер екен.Ендеше менің сұрағыма жауап бересіңдер ме? 1) 5   алмұрт   емен   өсіп   тұр.Балалар   келіп   2   қағып   түсірді.   Неше алмұрт қалды? (Еменде алмұрт өспейді) 2) 3) Көзді жабулы түрде не көресің?  (Ештеңе) Адам   бөлмеде   қай   кезде   бассыз   болады?   (Әйнектен   басын шығарғанда) Кемпірқосақтың түсін ата? 4) ­Жарайсыңдар   балалар   сендер   ақылдысыңдар.Менің   кеутім керек,болашақта тағы кездесерміз. Жүргізуші: Шахмат патшайымы сау бол! Енді балалар сендермен сайсымызды бастаймыз. Ортаға командаларды шақырамыз. Қымбатты   бүлдіршіндер   бүгін   сендер   қарсылассыңдар,сендерге   тек сәттілік тілеймін. 1­сайыс «Өз түсіңдң таңдап ал» Балалар дойбы тақтайшаларын таңдайды. 2­сайыс «Кім жылдам» Дойбыны тақтайшаға орналастыру. 3­сайыс «Дойбы ойыны» Әр   сайыс   арасында   музыкалық   әуен   ойнатылады.Әділқазы   бағасы. Марапаттау. Жүргізуші:  Осымен сайысымыз өз мәресіне жетті.Қатысқан балаларға үлкен рахмет! Келесі кездескенше сау болыңыздар.                                  Дойбышының әнұраны 1.  Ақ­қара алаңдар      Көк пен жердің арасы      Тақтайша – біздің ғаламшар Уақытты босқа кетірме      Алаңдама жан­жаққа      Сенің жүрісіңді солдттар тосып тұр алда Қайырмасы: Әншілер сияқты атақты Қызықты ойыншылар Біз дойбымыз алғырмыз Шын шайқасқа шық алға 2. Жеңіске тек жетеді Кім жүрісті нық қойды Бір, екі оқыстан  Бұл тыныштық соққысы Бұлшықетке баға жоқ Ал жақсы баға баста ғой. Қайырмасы сол: Балаларға ойын ережесін жақсы есте сақтауға арналған өлеңдер 1. Соққыны батыл соқ Бірінші жүріс үнемі ақ дойбынікі 2. Дойбы ақырын бірақ мерген  Тек қара торкөзді аттайды 3. Дойбының жолы болмайды Өйткені дойбы алға жүреді 4. Барлығы үлкен жасы біледі Дойбымен алға артқа соққы береміз Ата­аналарға кеңес 1. «Балаларды дойбы ойнауға үйрету» Қазіргі балалар көп уақыттарын теледидар алдында немесе пернетақта алдында өткізеді. Ата­ана өз баласының бос уақытын тиімді ұйымдастыру, өз қолдарында.   Дойбы   ойыны   кезінде   баланың   мүмкіндігі   кеңейеді,   басқа   да ерекше қасиеттері дамиды. Осы мақсат барлығымызға бала кезімізден таныс, дойбы   ойынын   алуға   болады.   Балаға   дойбы   ойынын   үйрете   отырып,   бала бойына   мінсіз   қасиеттерді   қалыптастырамыз:   шыдамдылық,   алғырлық, логикалық ойлауы дамыған бала қалыптасады.  1.   3­4   жастағы   балаларға   арналған   дойбы   тақтайшасы   мен   дойбы фишкаларын   балаларға   арналған   (ұшақ,   машина   тәріздес   ойыншықтар).   Ол балаларға қызығушылық әкеледі. 2.   Балаға   түсінікті   түрде   дойбынығң   ережесін   түсіндіру   керек.   Бұл ойынныңең   дұрыс   таңдалған   түрі   «орыс   дойбысы».   Бұл   ойын   тақтайшада ойнатылады. 8х8 торкөзбен өлешенеді. Әр ойыншының 12 дойбысы бар. Ойын басында 3 қатар қойылады. Дойбыны бос қара торкөздерге қисығынан жүруге болады. Қарсыластың дойбысын жеп жолдан алып тасталынып отырады. Бір шеттен   екінші   шетке   жеткен   дойбы   –би   атанады.   Би   барлық   жағдайда жолындағы   дойбыларды   жеп  қояды.  Ойын   мақсаты  –  қарсыластың   барлық дойбысын жеп қою.  3. Балаларға ойнау ережесіне байланысты мағлұмат беру.  4.   Баланы   дойбы   ойынына   үйреткенде   алға   талпынысын   байқауға болады. Ойын кезінде бала өзінен мықты қарсыласпен де әлсіз қарсыласпен де ойнауы керек. 5. Бала ойын кезінде шатасып жатса, араласпау керек. Бала өздігінен ойланып тығырықтан шыға білуі қажет. 6. Баланы міндетті түрде мақтау керек. 2. Балаларға арналған дойбы Көптеген ата­аналар балаларының ойлау қабілеттері дамуына пайдалы нәрселерді біле бермейді. Балаларға тән ойын түрі бұл – дойбы.  Балаларға   арналған   дойбы   –   баланың   есте   сақтау   логикалық   ойлау қабілетін   дамытады.   Осымен   қатар   бала   бойына   сезімталдық,   алғырлық, шешім   қабылдай   алатын   сияқты   қасиеттерді   бойларына   сіңіреміз.   Келесі сұрақ   туындайды:   балаға   қалай   дойбы   ойынын   ойнатамыз.   Бір   қарағанда қиындық туғызбайтын сияқты ойын ережесі оңай болғандықтан оны кішкентай балаға дейін ұғынуы мүмкін. Іс­тәжірибеде үйрету аз уақытты талап етеді. Дойбы ойынының пайдасы болу үшін, дойбы үйірмесіне қатысу керек. Оған баланың өзінің сұранысы, үйірмеге деген құлшынысы, сүйіспеншілігі болуы керек. Ең басты мақсат – балаға дойбы ойынын қалай қызықты етіп үйрету. Бұл   сұраққа   бірден   жауап   бере   алмайды.   Дойбы   ойының   кішкентай балалармен ойнаған кезде әрбіреуіне жеке тұлға ретінде көңіл бөліп, үлкен тәжірибе   арқасында   үйрету   керек.   Ең   басты   сәт   –   баланы   дойбыға қызықтырғанда   өзін   бірге   қызығушылық   таныту   керек.   Балаға   қалай   ойын кезіндегі қызықты айтып қана қоймай, бірге сезіну керек. Осындай кезде бір нәтижеге жетуге болады.  1. Дойбыға туралы әдебиет, сайттарды оқындар. ­ дойбы туралы жаңалықтар; ­ өздігінен жүрістерді үйрену; ­ шешім қабылдай алып, жай жүріс түрлерін түсіндіру; ­ дойбы ойынындағы қызық жүрістерге үйрету. 2. Дойбыны адаммен немесе компьютер арқылы ойнау керек. 3.   Балаға   дойбы   ойыны   туралы   қызықты   ертегі   кейіпкерлерін   қосып әңгіме айту керек.  4.   Балаға   дойбы   ойынындағы   жүрістердің   үзінді   жерлерін   әрекетпен көрсету.  5. Баланы мадақтап отыру керек. 6. Баланың жетістігін айтып отыру керек 7. Баланы қинап ойнатпай қызықтыра үйрету. 8. Асықпаңыз. Бастысы жүріс үйрену қызықты және баланы талпынысқа жетелейтін сезім тудыруы керек. Осы   әдіс­тәсілдер   арқылы   баланы   дойбы   ойынына   деген қызығушылығын артады деген сенімдеміз. Егер де балаға ойынды қызықтыра жеткізсеңіз онда ол ойынға деген ынтасы артады. Дойбы ойынындағы терминдердің қысқаша тізімі 7 қосымша Жәй­ жәй дойбы(би емес) Бүйір­ дойбы тақтайшасын бүйірден түретін дойбысы Би­ төрге шыққан дойбы тасы Жүріс­ дойбылардың бір шетпен екінші шеттің арасындағы қозғалысы Жәй жүріс­ дойбының жәй қозғалысы Соққы жүріс­ қарсыластың дойбы тасын жеу жүрісі Беру­ әдейі дойбыны қарсыласқа ұсыну Бастапқы   жүріс­   алғашқы   қарсыластардың   жүрістерінің   кейінгі   жүріске дайындығы  Миттельшпиль­ ортаңғы сәт 7­12 жүрістен кейінгі соққы Эндшпиль­   аяқталар   кезеңі.   Миттельшпиль   кезеңіне   өту,   қарсыластарда алтыдан төмен дойбы қалады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. Барский Ю.П., Городецкий В.Б. Сеня, Храбрик и шашки. Правила шашек.  Книга для детей младшего возраста. М.: Владос,1998 2. Гришин В.Г. Малыши играют в шахматы. – М.: Просвещение,2007 3. М.Бодров, В.М. Высоцкий. Центральная партия.­М. Валдос,1999 4. И.М. Бодров, В.М. Высоцкий. Курс шашечных окончаний. Часть 1. Две на  две. –М.Валдос,2001 5. А.А. Косенко. Избранные партиии И.А. Тимсковского и современная  теория. – М.Валдос,2001 6. Давыдова Т.Г., Атаян Г.М. Обучение детей игре в шашки. – Справочник  старшего воспитателя. №8\август 2011 7. Интернет сайт для любителей шашек             http://www.kombinashki.ru/roditelyam.php