Электролиттердегі электр тогы. Электролиз. Электролиз заңы

Сабақ   43 §46­47. Электролиттердегі электр тогы. Электролиз. Электролиз заңы Электролиттердегі электр тогы. Электролиз. Электролиз заңы жайлы   мағлұмат беру Электролиттердегі электр тогының физикалық    табиғатын  түсіндіру:  Электрондық  теория  тұрғысында  Фарадейдің  1­ші  және  2­ші заңын  қорытып  шығару. Фарадей  заңын  қолданып  есептер   шығара  білу. Электролиттердегі электр тогы. Электролиз. Электролиз заңы жайлы мағлұмат алады Электролиттердегі электр тогы. Электролиз. Электролиз заңын  күнделікті өмірде және  өндірістерде,  есептер шығаруда   қолдана  білуге  үйренеді Мұғалімнің әрекеті Оқушының  әрекеті Сол суреттерге  байланысты төрт  топқа бөлініп  отырады Оқушылар бір­ біріне жақсы  тілек тілеп,  сыныпта жақсы  ахуал  қалыптастырады. Оқушылар  бағалау  нұсқаларымен  танысады Оқушылар  тексереді,дұрысы н белгілейді Сабақтың аты Жалпы мақсаты Күтілетін  нәтиже Топқа бөлу Парталарда суреттер тұрады, оқушылар мұғалімнің үстелінде жатқан суреттерді  таңдап, сол сурет орналасқан партаға отырады. Сөйтіп 4 топ құрамыз.   Ынтымақтасты қ атмосферасы Күн жарығын алақанға саламын. Жүрегіме басып ұстай қаламын. Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан­жағым. Бағалау  парақшасымен  таныстыру Үй  тапсырмасын  пысықтау Әр топқа бағалау парағын таратамыз. Онда жалпы бағалау жүйесі мен ұпай  көрсеткіштері көрсетілген.  Қайталау (сұрақтар) 1.Жартылай  өткізгіштерде  зарядты  тасымалдаушылар. А)  Теріс   иондар В)  Кемтіктер С)  Электрондар Д)  Электрондар  мен  кемтіктер Е)  Оң  иондар 2.Транзистордың  қанша  p­n ауысуы  бар? А) Бір В) Үш С)  Төрт Д) Бес Е)  Екі 3. Жартылай өткізгіштердің температурасы  артқанда  кедергісі . А) Артады. В)  2 есе  артады С)  Кемиді. Д)  Өзгермейді Е)  өзгереді. 4. Транзисторлар қандай мақсатта  пайдаланылады? А) Айнымалы  токты  тұрақты  токқа  түзету  үшін . В) Тұрақты  токты   айнымалы  токқа  айналдыру  үшін. С)  Кез –келген  электрлік  тербелісті  күшейту  үшін. Д) Тізбекті  токты  тұрақты  етіп ұстап  тұру  үшін. Е)  Жартылай  өткізгіштің  электрондық  немесе  кемтіктік  өткізгіштігін   қамтамасыз  ету. 5. Жартылай өткізгішті диодтар  қандай  мақсатта  пайдаланылады? А)  Тізбектегі  ток  шамасын   күшейту  үшін . В)  Тізбектегі  кернеуді  күшейту  үшін. С)  Кез –келген  электрлік  тербелісті  күшейту  үшін. Д)  Айнымалы  токты  тұрақты  токқа  түзету  үшін. Е)  Тұрақты  кернеуді  айнымалы  кернеуге  айналдыру  үшін   Жаңа сабақ  Металдардың элетрондық өткізгіштігі Металдағы токты еркiн электрондар туғызады. Олардың концентрациясы үлкен болады және металл атомдарының  концентрациясымен бiр реттi болады. Металдар электр өткiзгiштiгiнiң классикалық электрондық теориясының негiзiнде келесi ұйғарымдар жатады: 1) металдағы еркiн электрондар өздерiн идеал газ молекулары төрiздi ұстайды; “электрондық газ" идеал газ заңдарына  бағынады; 2) ретсiз қозғалыс кезiнде еркiн электрондар өзара соқтығыспайды ( идеал газ молекулалары төрiздi), олар кристалдық  торлардың иондарымен соқтығысады; 3) электрондар иондармен соқтығысқанда өздерiнiң кинетикалық энергиясын толығымен бередi. Металдағы электрондардың реттелген қозғалысының орташа жылдамдығы  өрiсiнiң кернеулiгiне пропорционал болады:  өткiзгiштiң берiлген нүктесiндегi элекр   (7.1) мұндағы е­ электрон заряды, m­ оның массасы,  еркiн жолының орташа уақыты). Кедергiнiң температураға тәуелдiлiгi. Асқын өткiзгiштiк  ­ тектелес екi соқтығудың арасындағы орташа уақыт (электронның  7.1­сурет Температураның өзгеруiне қарай өткiзгiш кедергiсi өзгередi. Егер T0= 273oK (0oC)­да өткiзгiш кедергiсi R0­ге тең,  ал T температурада R­ға тең болса, онда кедергiнiң салыстырмалы өзгеруi, тәжiрибиенiң көрсетуi бойынша,  ΔT температураның өзгеруiне тура пропорционал:  (7.7) мұндағы α ­ кедергiнiң температуралық коэффициентi, ол сан жағынын өткiзгiштi 1oК қыздырғандағы кедергiнiң  салыстырмалы өзгерiсiне тең. (7.2)­i келесi түрде жазайық: R = R0(1+αδT). (7.8) Бұл тәуелдiлiк 7.1 суретте көрсетiлген. 1911 жылы Камерлинг­Оннес сынапты бiртiндеп мұздатқанда, оның кедергiсi әуелi сызықты заңдылықпен азайып, ал  температура 4,15 К­ге жеткенде кенет 0­ге дейiн төмендейтiнiң ашты. Бұл құбылыс асқын өтгiзгiштiк деп аталады. 0­ге  тең емес температурада асқын өткiзгiштiк күйге ауыса алатын материалды асқын өткiзгiштер дейдi. Асқын өткiзгiштен ток өткенде энергия шығыны болмайды, өткенi асқын өткiзгiштiк күйдегi сақинада бiр қоздырылған  электр тогы барынша ұзақ уақыт өзгермейдi. 7.2­сурет Асқын өткiзгiштер пратикада кеңiнен қолданылады, олар электромагниттерде пайдаланылады. Электромагнитттерде  пайда болған магнит өрiсi ұзақ уақыт аралығында болады, өткенi асқын өткiзгiштi орамаларда жылу бөлiну болмайды.  Бiрақ асқын өткiзгiштертердiң көмегiмен үлкен магнит өрiсiн құруға болмайтын айта кету керек. Өткенi үлкен магнит  өрiсiнде асқын өткiзгiштiк күйi бұзылады. Өткiзгiштен ток өткенде, оның iшiнде және айналасында магнит өрiсi пайда  болады. Асқын өткiзгiштен едәуiр ток өткенде, оның асқын өткiзгiштiгi жойылады. Асқын өткiзгiштен едәуiр ток өткенде үлкен магнит өрiсi пайда болады да, асқын өткiзгiштiк жойылады. Сондықтан, әрбiр өткiзгiштiң асқын өткiзгiштiк күйi  үшiн оның осы күйiн бiлдiретiн ток күшiнiң кризистiк мәнi болады. Асқын өткiзгiш магниттер магнитогидродинамикалық генераторларда, элементар бөлшектердi үдеткiш құрылығыларда  пайдалынады. Асқын өткiзгiштi электiрлiк берiлiс жолдарын құрылуы зерттелiп жатыр. Жоғарғы температурадағы асқын өткiзгiштiң ашылуы бүкiл электротехника, радиотехника және ЭВМ – дi  конструкциялауда жаңа техникалық төнкерiске жеткiзу мүмкiн. . Иондық тордың еріткіш молекулаларының әсерінен ыдырауын электролиттік диссоциация деп атайды. Еріткіштің әсерінен иондарға ыдырайтын заттар электролиттер деп аталады. Нағыз электролиттерге тұздар, қышқылдар, сілтілер мен көптеген органикалық қосылыстар жатады.    Электролиттер ерітінділеріндегі ток – иондардың реттелген қозғалысы.  Ерітінділер немесе электродтарда   заттардың   бөліну кезінде электр   мөлшеріне   пропорционал. Электролиз     электролиттер   балқымасы   арқылы   электр   тогы   өткенде құбылысын электролиз деп атайды. электродта   бөлінетін   зат   массасы   электролит   арқылы   өтетін Бұл заң ФАРАДЕЙ заңы деп аталады. m=kq=kIt m – бөлінген зат массасы, кг q  –электролит   арқылы k  ­ электрохимиялық эквивалент, кг/Кл Сергіту сәті «Қара жорға» биі өтетін заряд, Кл Ой толғаныс Әр оқушы өзіне жүктелген рөлдің міндеттерін атқарады. Топ пікірлерін тыңдау.   Топтық    жұмыс (суретпен жұмыс) (5 минут)  Оқушылар әуенге билеп,сергиді Электролиз    дегеніміз не? Электролиздағы  электр тогына    мысал келтір? Электр тогын  электролиттерде не үшін қолданамыз  ? Пласмасса  пен электролиттегі электр тогын   салыстыр? Электролиттегі  электр тогын білудің маңызы қаншалықты? t=10 мин аралығында гальваникалық ыдыстан массасы m=0,67г күміс бөлініп шықты. Ыдысқа  тізбектей жалғанған амперметр І=0,9 А токты көрсетеді. Амперметрдің көрсетуі дұрыспа? Электролиттердегі электр тогын тасымалдаушылар ­ ... Электролиттер дегеніміз ­ ... Электролиз ­ .. Фарадейдің І заңы: ... Фарадейдің ІІ заңы: ...  Сөзжұмбақ  №4   Кері байланыс:«Екі жұлдыз, бір тілек» Шығармашылыққа  тапсырма Үй тапсырмасы  Бағалау Кеі байланыс Оқушылар  күнделіктеріне  жазады Бағалау  парақшасын  толтырады