Поделиться
№ 42 Tema ELEKTROMAGN1ТLIК RELE.doc
No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’
№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'
Fizika pa'ni mug'allimi
Ag’i’lash Saylauovti’n’
ELEKTROMAGN1ТLIК RELE
atli’ temasi’ boyi’nsha
sabaqli’q is jobasi’
|
|
2015-2016 ji’l
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
№ 42-TEMA ELEKTROMAGN1ТLIК RELE
Sabaqti’n’ maqseti
a)Bilimlendiriw maqseti
Woqi’wshi’larg’a Elektromagnlikк rele haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.
b) Tarbiyali’q maqseti.
Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.
c)Rawajlandi’ri’w maqseti’
Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w
Sabaqti’ qurallandi’ri’w
Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.
Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Ba’seki sa’wbet» interaktiv metodi’ «Debatlar» interaktiv metodi’
Sabaq jobasi
|
1 |
Sholkemlestiriw bolimi |
2-minut |
|
2 |
Uyge tapsi’rmalardi soraw |
10- minut |
|
3 |
Taza temani tusindiriw |
15-minut |
|
4 |
Taza temani bekkemlew |
16-minut |
|
5 |
Uyge tapsi’rma beriw |
2-minut |
Sabaqti’n’ bari’si’
Sholkemlestiriw
Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw
Uyge tapsi’rma soraw
Elektromagnitti jiynaw ha'm islewin sinaw temasi’n soraw
TEMA
Relenin' du'zilisi ha'm islew principi:
Elektromagnitlik rele si’rtqi’ ta'sir (signal) boyi’nsha avtomat tu'rde elektr shi’nji’ri’n u'zip-jalg'ap turatug'i’n du'zilis.
157- su'wrette yen' a'piwayi rele sxemasi’ su'wretlengen. Relenin' tiykarg'i’ bo'limi elektromagnit (1) den ibarat. Gilt u'zilip, elektromagnit konturdan tok wo'tkende elektromagnittin' wo'zegi magnitlenedi ha'm yakor (2) wo'zine tartadi’ Buni’n' menen yakor (3) jumi’sshi’ shi’nji’rli’ kontakt (4) ti jalg'aydi’
Jumi’s shi’nji’ri’na ha'rtu'rli elektr tuti’ni’wshi’lar elektr dvigateller, elektr lampalar ha'm basqa elektr a'sbaplari’ jalg'ani’wi’ mu'mkin. Rele shi’nji’ri’ u'zilgende prujina (5) yakor (2) ni joqari’g'a tartadi’ ha'm jumi’s shi’nji’ri’ u'ziledi. Jumi’s shi’nji’ri’na dvigatel (6) jalg'ang'an.
«Rele» so'zi fransuzsha boli’p, «almasti’ri’p qosi’w degen ma'nisti bildiredi Bul at penen Fransiyada baylani’s bo'limleri atalg'an. Baylani’s bo'limlerinde baylani’s arbalari’ni’n' sharshag'an atlari’ jan'alari’ menen almasti’ri’li’p turi’lg'an.
Elektromagnitli relenin' yakori’ (2) nin' tarti’li’wi’ ushi’n elektromagnitli shi’nji’rg'a kishi kernewli, mi’sali’, 1,5-4,5 V kernewli derek jalg'anadi’. Bunda yakordi’n’ eleklromagnitlik tarti’li’wi’ ushi’n woramnan ku'shsiz tok wo'tkizsek jetkilikli. Jumi’s shi’nji’ri’ bolsa u’lken kernewli, ma'selen. 220-5000 V kernewli elektr tarmaqqa jalg'ang'an boli’p. worni’nan u’lken tok wo’tedi
|
|
|
157-suwret |
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
Rele kishi kernewli shi’nji’r ja'rdeminde u'lken kernewli shi’nji’rlardi’ jalg'ap u'ziwge mu'mkinshilik beredi.
Elektrotexnikali’q sxemalarda elektromagnitlik rele ha’m kontaktlardi’n’ belgileniwi 158- su'wrette ko'rsetilgen.
|
|
|
|
|
158-suwret |
159-suwret |
160-suwret |
Elektromagnitlik relenin' qollani’li’wi’na mi’sallar:
Elektromagnitlik rele texnikani’n' barli’q tarawlari’nda. a'sirese. avtomatika tarawi’nda ken'nen qollani’ladi’.
1.U'lken imaratlarda wo'rt haqqi’nda xabar beriwshi quri’lmani’n’ islewin ko’rip shi’g'ayi’q.Bo'lmenin' to’besine wornati’lg'an termoelement wo'rttin' boli’wi’ mcnen qi’zadi’ ha'm wonda tok payda boladi’. Termoelement relege jalg'ang'an boli’p. termoelement payda yetken tok rele kontaktlerin jalg'aydi’
(159- su'wret). Usi’ waqi’tta sirena lamposhkalari’ janadi’ ha'm wo'rt wo'shiriw nasoslar dvigatelleri iske tu'sedi yamasa wo'rt wo'shiriw ma'kemelerine xabar beredi.
2.Metrog'a kiriwdegi wo'tiw worni’nda fotoelementli elektromagnitlik rele qollani’ladi’. Yeger wo'tiw worni’nan jeton taslamastan wo'tpekshi bolsan'iz, yeki shetten (kuraklar) gu'rek shi’g'adi’ ha'm joli’n'i’zdi’ tosi’p qoyadi’. Sizin' jeton taslamastan wo'tip ati’rg'ani’n'i’zdi’ gu'rekler qalay sezedi?
Yeger itibar bergen bolsan'i’z, wo'tiw worni’ni’ni’n' bir ta'repinen nur da'stesi shi’g'i’p, yekinshi ta'reptegi san'laq ishine tu'sip turadi’ (160- su'wret). Jaqti’ nuri’ fotoelementke tu'sip turg'ani’nda wonda u'zliksiz tok payda boli’p turadi’ ha'm relenin' yakori’ elektromagnitke tarti’lg'an halda boladi’. Yakordi’n' bul tarti’si’p turi’wi’ jumi’sshi’ shi’nji’rdi’ u'zik halatta uslap turadi’.
Yeger yeki san'laq arasi’nan adam wo'tse. nur da'stesi tosi’ladi’ ha'm usi’ waqi’tta fotoelementte tok payda boli’wi’ toqtaydi’. Da'rhal yakor elektromagnitten uzaqlasadi’ ha'm jumi’sshi’ shi’nji’rg'a jalg'anadi’. Jumi’sshi’ shi’nji’rg'a arnawli’ mexanizmler wornati’lg'an boli’p.wonnan tok wo'tiwi menen wo'tiw worni’ndag'i’ gu'reklerdi ha'reketke keltiredi ha'm wolar joldi’ tosi’p qoyadi’.
Adam wo'tiw worni’nan keyinge qayti’wi’ mencn san'laqlardan nur da'stesi fotoelementke tu'sip, ja'ne yakor elektromagnitke tarti’ladi’ ha'm jumi’sshi’ shi’nji’rdi’ u'zedi. Usi’ waqi’tta gu'rekler wo'z worni’na qaytadi’ ha'm jol ashi’ladi’. Jeton taslamastan ja'ne bir ret wo'tiwge ha'reket yetilse, gu'rekler ja'ne joldi’ tosi’p qoyadi’.
|
|
Yeger wo'tiw worni’na wornati’lg'an arnawli’ tesikke jetondi’ taslasan'i’z. wol sol waqi’tta ishki shi’nji’rdi’ basqa bir jerden u'zedi. Bul jag'dayda san’laq arasi’ndag'i’ nur da'stesin kesip wo'tsen'iz de gu'rekler qozg'ali’sqa kelmeydi ha"m joli’n'i’z tosi’lmaydi’. Metroni’n' wo'tiw worni’nda u'ziwshi rele qollani’ladi’. 3. Ko'p qabatli’ imaratlarda ali’p bari’wshi’ liftlerde de fotoelementli rele qollani’ladi’. Lift qapi’si’ni’n’ to'mengi bo’liminde bir san'laqtan nur da'stesi shi’g'i’p. yekinshi san'laqqa tu'sedi (161- su'wret). Lifttin' qapi’si’ jawi’li’p ati’rg'anda adam wo'tip ati’rg'an bolsa. nur da’stesi tosi’ladi’. Sol waqi’tta qapi’ jabi’li’wdan toqtaydi’ ha’m keyin qaytadi’. Usi’ni’n' menen liftke kirip ati’rg'an yamasa wonnan shi’g'i’p ati’rg'an adamdi’ qapi’ qi’si’p qali’wi’ni’n' aldi’ ali’nadi’. Liftte qollani’latug'I’n relenin' islew prinsipi metroni’n' wo'tiw worni’na qoyi’lg'an relenikinen ayi’rmashi’li’g'i’ sonda, metroni’n' wo'tiw worni’inda nur da'stesi tosi’lsa. jol jabi’ladi’. Liftte bolsa nur da'stesi tosi’lsa. qapi’ ashi’ladi’. Metroni’n' wo'tiw worni’inda u'ziwshi rele qollani’latug'i’n bolsa. liftte jalg'awshi’ rele qollani’ladi’.
|
|
161-suwret |
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
Sabaqti’ bekkemlew
«Kishi toparlarda islesiw» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’lar tiykari’nan bo’lek ma’seleler boyi’nsha wo’z pikirin islep shi’qqan halda woni’ toparda taqi’lawg’a ha’m ha’r tu’rli pikirler tiykari’nda uyi’mlasqan ko’z qarasqa keliwge u’yretedi.Woqi’wshi’lardi’ kishi toparlarg’a bo’lgen halda islesiw.Ha’r toparg’a ha’r tu’rli sorawlar taslap juwaplar yesitip qatelerin basqa toparlarg’a baqlati’w menen woqi’wshi’lardi’n’ bilim da’rejelerin bekkemlep bari’w.
2.Wo’'rt haqqi’nda xabar beriwshi quri’lma qalay isleydi?
3.Metrog'a kiriw worni’nda qollani’latug'i’n relenin' waziypasi’ neden ibarat?
4.Liftte qollani’latug'i’n relenin' islewin tu'sindirin'
Uy tapsi’rma tapsi’ri’w
Elektromagnlik rele temasi’n woqi’p keliw
Sabaqti’ juwmaqlaw
Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
Материалы на данной страницы взяты из открытых источников либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.
