ELEKTROSKOP HA'M ELEKTROMETR. WO’KIZGISHLER HA'M IZOLYATORLAR

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

ELEKTROSKOP HA’M ELEKTROMETR WO’TKIZGISHLER HA’M IZOLYATORLAR atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№ 2 TEMA     ELEKTROSKOP HA’M ELEKTROMETR WO’TKIZGISHLER HA’M IZOLYATORLAR.

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Elektroskop ha’m elektrometr wo’tkizgishler ha’m izolyatorlar haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti’

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Aqi’li’y hu’jim» interaktiv metodi’ «6x6» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi

Sabaqti’n’ bari’si’

Sholkemlestiriw

Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Denelerdin’ elektrleniwi temasi’n soraw

TEMA

Eleklroskop

Plastmassali’ tiykarg'a (tayani’shqa) wornati’lg'an si’mg'a yeki bu'klengen folgani’  7- su'wrette ko'rsetilgendcy yetip asi’p (ildirip) qoyami’z. Folga - bul juqa metal qag'az. A'dette shay yamasa shokolodlar woralg'an qag'az da folgadan ibarat boladi’.

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Ebonit tayaqshani’ terige i’sqi’lap elektrleymiz ha'm woni’ si’mg'a tiygizemiz Bunda si’mda. wog'an ildirilgen folga japi’raqshalari’ da elektrlenedi ha'm japi’raqshalar bir-birinen iyterisedi. Bug'an japi’raqshalardi’n' birdey belgide elektrlengenligi sebep boladi’. Bul ta'jiriybe elektroskopti’n’ islewine tiykar yetip ali’ng'an. «Elekrroskop» so'zi grekshe «elektron» ha'm «skopeo» so'zlerinen ali’ng'an. «Skopeo» — «baqlaw «bayqaw» degendi bildiredi.

Elektroskop - denelerdin' elektrlengenligi seziw, baqlaw ushi’n qollani’latug'i’n a'sbap.

Yen' a'piwayi’ elektroskop 8 - su'wrette ko'rsetilge Wonda metall qursawg'a wornati’lg'an plastmassa ti’g'i’n arqali’ metall sterjen wo'tkizilgen. Sterjennin’ joqarg'i’ ushi’na sharik wornati’lg'an, to'mengi ushi’na folga japi’raqshalari’ bekitilgen. Qursawdi’n' yeki ta'repi ayna menen jabi’lg'an

Elektrometr

Elektr wo'tkizgishler ha'm izolyatorlar

Birdey yeki elektrometr alayi’q.Wolardi’n' birewinin' sharigi elektrlengen bolsi’n. Wolardi’ qatara jaqi’n qoyi’p, elektrometrler shariklerin shiyshe tayaqsha menen wo'z ara tutasti’rayi’q. Elektrlengen elektrometrdin' ko'rsetkishi wo'zgermeydi. Woni’n' elektrlengenligi yekinshi elektrometrge shiyshe tayaqsha arqali’ wo'tpeydi (10- a su'wret). Bug'an sebep shiyshe elektrdi wo'tkizbeydi.

Yendi elektrometrdin' shariklerin metall tayaqsha menen wo’z ara tutasti’rayi’q. Birinshi elektrometrdin' elektrlengenligi yekinshi elektrometrge wo'tedi. Na'tiyjede birinshi elektrometrdin' ko'rsetkishi kemeyedi. yekinshisiniki artadi’ (10- b suwret). Bug'an sebep metall elektrdi jaqsi’ wo'tkizedi.

Elektrdi wo'zinen wo'tkiziwshi zatlar elektr wo'tkizgishler dep ataladi’.

Barli’q metallar. duz ha'm kislotalardi’n' eritpeleri menen jer. beton. ko'mir ha'm basqalar elektr wo'tkizgishler. Adam denesi de elektrdi wo'tkizedi.

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Wo’zinen elektrdi wo’tkizbeytug’i’n zatlar dielektrikler dep ataladi’.Dielektrikten tayarlang’an buyi’mlar izolyatorlar dep ataladi’

«Dielektrik» grekshe so’z boli’p «wo’tkizbeytug’i’n»  degen ma’nisti an’latadi’. «Izolyator» so’zi lati’nsha «izolaro» so’zinen ali’ng’an boli’p,»jekkelengen» degen ma’nisti an’latadi’.Dielektriklerge barli’q tu’rdegi shiysheler,plastmassalar,rezina,kaushik,spool,hawa kiredi.

Sabaqti’ bekkemlew

«Klaster» interaktiv metodi’ woqi’wshi’larg’a qalegen mashqala (tema) lar haqqi’nda yerkin,woni’n’ woylaw jeke pikirlerin biyma’lel bayan yetiwi ushin sha’rayat jarati’wg’a ja’rdem beredi.Ha’r bir woqi’wshi’g’a jeke tu’rde sorawlar ha’m tapsi’rmalar beriw ja’rdeminde taza tema bekkemlenedi..

1.1 -su'wrette ko'rsetilgen ta'jiriybeni tu'sindirip berin'.

2.Elektroskop dep qanday a'sbapqa ayti’ladi’?

3.Mektep elektrometrinin' du'zilisi ha'm qalay islewin ayti’p berin'.

4.Elektr wo'tkizgishler dep qanday zatlarg'a ayti’ladi’?

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Elektroskop ha’m elektrometr wo’tkizgishleri ha’m izolyatorlar temasi’n woqi’p keliw

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash