Aa

[ei]

Nn

[en]

Bb

[bi:]

Oo

[əu]

Cc

[si:]

Pp

[pi:]

Dd

[di:]

Qq

[kju:]

Ee

[i:]

Rr

[a:]

Ff

[ef]

Ss

[es]

Gg

[dӡi:]

Tt

[ti:]

Hh

[eitʃ]

Uu

[ju:]

Ii

[ai]

Vv

[vi:]

Jj

[dӡei]

Ww

[´dᴧblju:]

Kk

[kei]

Xx

[eks]

Ll

[el]

Yy

[wai]

Mm

[em]

Zz

[zed]

sound

дыбыс

examples

мысалдар

sound

дыбыс

examples

мысалдар

[b]

bed [bed]

[θ]

think [θiηk]

[p]

page [peiʤ]

[ʃ]

shirt [ʃə:t]

[d]

dark [da:k]

[ӡ]

pleasure [´pleӡə]

[t]

tip [tip]

[ʧ]

chair [ʧεə]

[k]

keen [ki:n] catch [kætʃ]

[ʤ]

[h]

cabbage [´kæbidӡ] hair [hεə]

[g]

game [geim]

[l]

lamp [læmp]

[v]

vest [vest]

[m]

men [men]

[f]

file [fail]

[n]

name [neim]

[z]

ease [i:z] zone[zəun]

[η]

sing [siη]

[s]

spoon [spu:n] centre [´sentə]

[r]

[w]

run [rᴧn] wish [wiʃ]

[ð]

this [ðis]

[j]

yet [jet]

sound

дыбыс

examples

мысалдар

[ei]

play [plei], name [neim]

[ai]

my [mai], pie [pai]

[ɔi]

boy [bɔi]

[iə]

ear [iə]

[εə]

fare [fεə]

[əu]

note [nəut]

[uə]

plural [´pluərəl]

[au]

house [haus]

Әріп тіркестері

оқы луы

мысалдар

ai

[ei]

main, pain, vain

au

[ɔ:]

autumn, author

aw

[ɔ:]

paw, raw, jaw

ay

[ei]

say, pay, May, day

ea

[i:]

veal, lead, ease, tea

ea+d

[e]

spread, instead, bread

ee

[i:]

fee, deep, been

ei

[ei]

weight, veil

ew

[ju:]

crew, dew, few

ey

[ei]

grey, prey

oa

[əu]

boat, goat, foam

oo

[u:]

pool, fool, soon

oo+k, d

[u]

cook, hook, food, good

ou

[au]

cloud, out, ground, found

ow

[au]

down, crowd, frown

sound

дыбыс

examples

мысалдар

sound

дыбыс

examples

мысалдар

[i]

f ish [f iʃ]

[i:]

me [mi:], free [fri:], tea [ti:]

[e]

leg [leg]

[a:]

part [pa:t]

[æ]

cat [kæt]

[ɔ:]

port [pɔ:t]

[ɔ]

got [gɔt]

[u:]

roof [ru:f]

[u]

foot [fut]

[ə:]

girl [gə:l]

[ᴧ]

but [bᴧt]

[ə]

an [ən] under [ᴧndə]

дауыссыздар,

әріп тіркестер

оқылуы

мысалдар

Cc [si:]

1) [s] болып e, i, y-алдында

center [´sentə], city [´siti], pencil [pensl], nice [nais], icy [´aisi]

2) қалған жағдайларда [k] болып оқылады

cat [kæt], cup [kᴧp], disc [disk], cycle [saikl], cake [keik], come [kᴧm]

ck

     [k]

rack [ræk], stick [stik]

tch, ch

1) [tʃ]

catch [kætʃ], teach [´ti:tʃ]

2) [k] – грек тілінен енген сөздерде

chemistry [´kemistri], technical [´teknikəl]

Gg [dʒi:]

1) [dӡ] – e, i, y-алдында

large [la:dӡ], page [peidӡ], gim [dӡim], gipsy [´dӡipsi]

    Кейбір сөздер ережеге бағынбайды

give [giv], get [get]

2) [ӡ] француз тілінен енген сөздерде

garage [´gæra: ӡ]

3) қалған жағдайларда [g] болып оқылады

big [big], grey [grei], green [gri:n], great [greit]

Ss [es]

1) [z] болып екі дауыстының ортасында, сөздің соңында ұяң дауыссыздардан кейін, дауыстыдан кейін оқылады

use [ju:z], goods [gudz], visit [´vizit]

2) [ӡ] -ure-тіркесінің алдында.

pleasure [´pleӡə], treasure [´treӡə]

3) [s] сөздің басында, сөздің соңында қатаң дауыссыздардан кейін

save [seiv], past [pa:st], sits [sits]

sh

     [ʃ]

shelf [ʃelf], she [ʃi:], shut [ʃᴧt], share [ʃεə]

Xx [eks]

1) [ks] болып дауыссыздардың алдында жəне сөздің соңында оқылады

exchange [iks´tʃeindӡ], box [bɔks], tax [tæks]

2) [gz] болып екі дауыстының ортасында оқылады

exam [ig´zæm], exert [ig´zə:t]

3) [z] болып сөздің басында дауыстылардың алдында оқылады

xylonite [´zailənait], xylophone [´zailəfoun]

ng

1) [η] сөздің соңында жəне етістіктен түрленген зат есімдерде

sing [siη], singer [´siηə], ring [riη]

2) [ηg] қалған жағдайларда, сөз ортасында

single [´siηgl], English [´iηgliʃ], language [´læηgwidӡ]

nk

     [ηk]

bank [bæηk], rink [riηk]

W

1) [w] «o» əрпінен бұрын келмесе

what [wɔt], where [wεə], white [wait]

2) [h] «o» əрпінің алдында

who [hu:], whole [həul]

3) «r» əрпінің алдында оқылмайды

wrong [rɔη], write [rait]

r

1)    [r] дауыстының алдында

2)    Cөздің соңында жəне дауыстыдан кейін оқылмайды

rabbit [´ræbit], race [reis], tiller [´tilə], tyre [taiə]

g, k

    «n» əрпінің алдында, сөздің соңында жəне басында оқылмайды

gnat [næt], knee [ni:]

p

    pn, ps əріп тіркестерінде оқылмайды

pneumatic [nju:´mætik], psychology [sai´kɔlədӡi]

the Indefinite article (a/an) белгісіздік артиклі

the definite article (the) белгілік артиклі

Cases of using қолданылуы

examples

мысалдар

Cases of using қолданылуы

examples

мысалдар

Затты атағанда зат есімнің жəне оған қатысты сөздердің алдында «а» белгісіздік артиклі қолданылады

This is a tree.

It is a big stone.

Ағылшын тілінде, сөйлеушіге мəлім, зат туралы нұсқағанда зат есімнің алдына белгілілік артиклі the қолданылады.

Қазақ тілінде мұндай жағдайда осы деген сөзді қолдануға болады.

Take the pen. What colour is the box?

Дауысты əріптен басталатын сөздердің алдына «аn» қойылады

This is an apple.

Көпше түрдегі зат есімдердің алдына белгісіздік артиклі қолданылмайды

These are ______ bags.

They are _____ students.

Proper nouns Жалқы есімдер

Common nouns Жалпы есімдер

Aset

Almaty England the Thames The French

a book, hatred a man, development a girl, marriage people, arrival family, rain sand, a horse glass, education love

Countable санауға келетін

Uncountable санауға келмейтін

a girl (three girls)

silver, hair, light

a man (two men)

snow, air, darkness

a table (four tables)

love, beauty

a city (thousand cities)

iron, life

№

articles are not used

қолданылмайтын кездері

examples

мысалдар

1.

Егер зат есімнің алдында сілтеу есімдігі тұрса

This man is a student.

The book is on that desk.

2.

Әдетте, жалқы есімдер артикльсіз қолданылады

This is Betty White. Askar is a schoolboy.

3.

Егер зат есімнің алдында тəуелді есім дік немесе тəуелді жалғаулы жалқы есім тұрса

This is my friend. His name is Marat. Alya´s mother is a doctor.

4.

Егер зат есімнен кейін оған қатысты есептік сан есім тұрса

Go to Room 1.

Open your book at page 2.

санауға келмейтін зат

есімдердің категориялары

examples

мысалдар

formation Жасалуы

examples

мысалдар

I

Белгілі бір формасы жоқ заттар: a) сұйық заттардың атаулары

milk, tea, coffee, water

-s

boy – boys, cat – cats, place – places

b) газ тектес заттардың аттары

steam, air, fog, smoke

-ch, -s, -ss, -sh, -tsh, -x тіркестеріне аяқталса -es жалғауы жалғанады

benches, buses, dresses, fishes, watches, boxes

c) өздігінен табиғи бөлшектенбейтін кесек материалдардың аттары

gold, wool, leather, wood

d) кішкентай бөлшек заттардың аттары

sand, ice, sugar, snow

o- ден кейін -es

potatoes, tomatoes, Negroes

II

Абстрактілі ойлар мен ұғымдарды білдіретін зат есімдер

freedom, honesty, knowledge, peace, love, mind, happiness

у- ға аяқталып, оның алдында дауыссыз тұрса, -у -ies- ке өзгереді.

a baby – babies, a fly – flies, a lady – ladies

III

a) Ғылыми зерттеу салаларының аттары

mathematics, economics, music, science

b) Белсенділік іс-қимылды білдіретін зат есімдер

travelling, running, swimming, dancing

-f (-fe) аяқталса, əдетте -ves болып өзгереді

a wife – wives, a leaf – leaves, a wolf – wolves Бірақ: roof – roofs,

            belief – beliefs.

IV

Белгілі бір категорияға жатпайтын санауға келмейтін зат есімдер

news, traffic, money, furniture, homework, goods, hair

тек жекеше түр­

де қол данылады

тек көпше түрде

қолданылады

weather

goods

knowledge

clothes

money

trousers

information

spectacles

news

earnings

progress

thanks

air

premises

singular number Жекеше түрі

Plural number көпше түрі

a man [mæn]

men [men]

a woman [wumən]

women [wimin]

a foot [fut]

feet [fi:t]

a tooth [tu:θ]

teeth [ti:θ]

Жекеше түрде де, көпше түрде де формалары бірдей

Жалпы ережеге бағынбайтын зат есімдерге біріктірілді

a deer

deer

a sheep

sheep

кейбір күрделі зат есімдердің көпше түрінің жасалуы

a mother-in-law

mothers-in-law

a man-of-war

men-of-war

Use қолданылуы

singular number Жекеше түрі

Plural number көпше түрі

Proper nouns Жалқы есімдер

Maxat’s friends.

Asel’s copybook.

Mr. Smith’s house.

–

–

The Smiths’ family

Animate nouns Жанды заттар

a girl’s hat

a man’s suitcase a dog’s tail

girls’ room

men’s suits dogs’ tails

Inanimate nouns Жансыз заттар

a minute’s walk a day’s work a week’s stay

five minutes’ walk three days’ work few weeks’ stay

Collective nouns Жинақтау зат есім

the company’s office

my family’s welfare

companies’ offices our families’ welfare

with countable nouns. Plural

санауға келетін зат есімдермен.

көпше түрде

with uncountable nouns. singular санауға келмейтін зат есімдермен. Жекеше түрде

many

much

There are many people in the room. Бөлмеде адамдар көп. (Бөлмеде көп адам бар).

There isn’t much bread on the plate. Тарелка да нан аз (көп емес)

Have you got many books in your library? Сіздің кітапханаңызда кітап көп пе?

Is there much tea in the tea-pot? Шайнекте шай көп пе?

a lot of

a lot of

There are a lot of notebooks on the desk. Үстел де көп дәптер жатыр.

There is a lot of butter in the fridge. Тоңазыт қыш та май көп.

few, a few

little, a little

He has few friends. Оның достары аз.

We have little sugar. Бізде қант аз.

He has a few friends.

Оның бірнеше досы бар.

We have a little sugar. Бізде азғана (жеткілікті мөлшерде) қант бар.

formation Жасалуы

Base form

негізгі

Past

Indefinite

Жалпы өткен шақ

Past

Participle өткен шақ есімше

Түбірдегі дауыстылар өзгереді

write

sing

wrote

sang

written

sung

Жалпы өткен шақта түбірдегі дауысты

өзгереді, ал өткен шақ

есімшеде -en,-n жалғанады

speak

take

spoke

took

spoken

taken

Түбір өзгермейді

put

cast let

put

cast let

put

cast let

Әртүрлі түбірден жасалады

be go

was, were went

been gone

formation Жасалуы

Base form түбір

(негізгі)

Past Indefinite

Жалпы өткен шақ

Past Participle өткен шақ есімше

Негізгі (түбір) етістік + -ed (-d)

work

like clean decide

worked [wə:kt] liked [laikt] cleaned [kli:nd] decided [di´saidid]

worked liked cleaned decided

Етістік y əрпіне аяқталып, оның алдында дауысты кел се, y өзгермейді.

Ал y-ға аяқталып, оның ал дында дауыссыз тұрса, y – i-ға өзгереді

stay annoy deny

try

stayed [steid] annoyed [ə´noid] denied [di´naid] tried [traid]

stayed annoyed denied tried

Бір буынды етістік да уыс сызға аяқталып, оның алд ын да қысқа да уыс ты тұрса, да уыс сыз қо сарла на ды

chat slip

chatted [´t∫ætid] slipped [´slipt]

chatted slipped

Етістік r əрпіне аяқталып, оның алдында қос дауыст ы келсе,  r əрпі қосар лан бай ды; етістік  r əрпіне аяқт алып, оның алдында екп ін түсетін дауысты тұр са, ол қосарланады

fear refer stir

feared [fiəd] referred [ri´fə:d] stirred [stə:d]

feared referred stirred

Бірақ:

offer

offered [´ɔfəd]

offered

modal verbs модаль етістіктер

functions қызметтері, қолданылуы

examples

мысалдар

can

be able to

1. Біреудің бір нəрсені істей алу, істей алмау қабілетін көрсеткенде

She can speak English quite well now. He is able to phone us twice a week.

2. Бір нəрсенің істеліну ықтималдылығын, мүмкіндігін білдіргенде

We can go there whenever we want.

3. Сөйлеушінің біреуден рұқсат сұрауын білдіргенде

Can I use your bike?

4. Сөйлеушінің біреуден іс-əрекетті орындауын өтінгенде қолданылады

Can you read a little louder, please?

will be able to

     Біреудің келешекте бір нəрсені істей, орындай алу қабілеттілігін көрсеткенде қолданылады

He will be able to go with us.

was/were able to

     Біреудің бір нəрсені істей алу қабілеттілігі өткенде болғандығын көрсету үшін қолданылады

I was able to finish the book before I gave it back to the library.

could

1. Сөйлеушінің біреуден рұқсат сұрауын білдіргенде

Could I make a phone call, please?

2. Сөйлеушінің біреуден бір нəрсені істеуін өтінгенде

Could you open the window, please?

3. Мүмкіндік, ықтималдық, болжамды білдіргенде

I could learn Latin very soon.

4. Біреудің бір нəрсені бұрыннан істей алатындығын көрсеткенде

He could read when he was five years old.

may

1. Сөйлеушінің біреуден рұқсат сұрауын білдіргенде

May I borrow your umbrella, please? She may know about it.

2. Біреудің бір нəрсе жайында болжамын, ықтималдылығын, мүмкіндігін көрсетуде

It may rain this afternoon.

3. Шек қою, тыйым салуды білдіргенде

May I go home? – No, you may not.

may have

    Өткенде болған істің мүмкіндігін, жорамалын білдіргенде

I may have put it on the table

must

1. Істелетін істің:

а) қажеттілігін

I must go to work at 8 o’clock.

б) міндеттілігін көрсеткенде

You must leave the room at once.

2. Шек қою, тыйым салуды білдіргенде

You must not talk aloud in the reading-hall.

must not

Біреудің бір істі істегенінің абзал екендігін көрсету үшін қолданылады.

You must not read this book. It is not interesting.

singular number Жекеше түрі

Plural number көпше түрі

subjective case атау септік

objective case тәуелді септік

subjective case атау септік

objective case

тәуелді септік

I жақ

I – мен

Me – мені

We – біз

Us – бізді

II жақ

You – сіз (сен)

You – сені

You – сіздер (сендер)

You – сіздер ді (сендерді)

III жақ

He – ол (ер адам)

Him – оны

They – олар

Them – оларды

She – ол (əйел адам)

Her – оны

It – ол (жансыз заттар)

It – оны

1­ші тұлға

2­ші тұлға

singular number

Жекеше түрі

I – мен

My – менің

Mine – менікі

You – сіз

Your – сіздің (сенің)

Yours – сіздікі (сенікі)

He – ол

His – оның

His – оныкі

She – ол

Her – оның

Hers – оныкі

It – ол

Its – оның

Its – оныкі

Plural

number көпше түрі

We – біз

Our – біздің

Ours – біздікі

You – сіздер (сендер)

Your – сіздердің (сендердің)

Yours – сіздердікі (сендердікі)

They – олар

Their – олардың

Theirs – олардікі

singular number

Жекеше түрі

… + ­self

Plural number көпше түрі

… + ­selves

my

myself – өзім

our

ourselves – өзіміз

your

yourself – өзіңіз, өзің

your

yourselves – өздеріңіз, өздерің

him

himself – өзі

them

themselves – өздері

her

herself – өзі

it

itself – өзі

Qualitative adjectives сапалық сын есімдер

Relative adjectives қатыстық сын есімдер

excellent, big cold, heavy

tall, green strong, beautiful

historical, English

wooden, magnetic weekly, golden

Жекеше түрі

көпше түрі

Сөйлеушіге жақын

this – мынау, бұл, осы

these – мыналар, бұлар

Сөйлеушіден алыс

that – анау, сол, ана

those – аналар, солар

formation Жасалуы

Positive

Жай шырай

Comparative салыстырмалы

superlative күшейтпелі

-y, -ow, -er, -le - жалғауларына аяқталған бір жəне екі буынды сын есімдер

clever happy

narrow simple

cleverer happier

narrower simpler

the cleverest the happiest

the narrowest the simplest

Егер сын есім дауыссызға аяқталып оның алдында қысқа дауысты тұрса, онда дауыссыз қосарланады.

sad fat

sadder fatter

the saddest

the fattest

-er, -est жалғауларының алдын да -y (егер оның алдынд а дауыссыз тұрса) i-ға өзгереді.

funny

busy

funnier

busier

the funniest

 the busiest

Irregular forms.

Ерекше жасалуы

far

good bad

little

much

farther  better worse less

more

the farthest the best

the worst the least the most

-y, -ow, -er, -le жалғаула ры на аяқталмайтын екі не одан да көп буын ды сын есімдердің шырай ла ры ның жасалуы

interesting beautiful important

more interesting more beautiful more important

the most interesting the most beautiful the most important

+

–

?

some – бірнеше, жуы қ, біршама, азғана

any – кез келген, қандай да болмасын

any – біраз, бірнеше, біршама

somebody – біреу, əлдекім, əркім

anybody – біреу, əлдекім

anybody – біреу

someone – əлдебіреу, біреу

anyone – əлдекім, əркім, біреу

anyone – біреу

something – бірнəрсе, бірдеме

anything – бірдеме nothing – ештеме

anything – бір нəрсе

somewhere – бір жерде, бір жерге

anywhere – еш жерде, бір жерде nowhere – еш жерде

anywhere – бір жерде

№

есептік сан есімдер

реттік сан есімдер

1

one [wᴧn]

first [fə:st]

2

two [tu:]

second [´sekənd]

3

three [θri:]

third [θə:d]

4

four [fɔ:]

fourth [fɔ:θ]

5

five [faiv]

fifth [fifθ]

6

six [siks]

sixth [siksθ]

7

seven [sevn]

seventh [sevnθ]

8

eight [eit]

eighth [eitθ]

9

nine [nain]

ninth [nainθ]

10

ten [ten]

tenth [tenθ]

11

eleven [i´levn]

eleventh [i´levnθ]

12

twelve [twelv]

twelfth [twelfθ]

13

thirteen [´θə:´ti:n]

thirteenth [´θə:´ti:nθ]

14

fourteen [´fɔ:´ti:n]

fourteenth [´fɔ:´ti:nθ]

15

fifteen [´fif´ti:n]

fifteenth [´fif´ti:nθ]

16

sixteen [´siks´ti:n]

sixteenth [´siks´ti:nθ]

17

seventeen [´sevn´ti:n]

seventeenth [´sevn´ti:nθ]

18

eighteen [´ei´ti:n]

eighteenth [´ei´ti:nθ]

19

nineteen [´nain´ti:n]

nineteenth [´nain´ti:nθ]

20

twenty [´twenti]

twentieth [´twentiiθ]

30

thirty [´θə:ti]

thirtieth [´θə:tiiθ]

40

forty [´fɔ:ti]

fortieth [´fɔ:tiiθ]

50

fifty [´fifti]

fiftieth [´fiftiiθ]

60

sixty [´siksti]

sixtieth [´sikstiiθ]

70

seventy [´sevnti]

seventieth [´sevntiiθ]

80

eighty [´eiti]

eightieth [´eitiiθ]

90

ninety [´nainti]

ninetieth [´naintiiθ]

100

a (one) hundred [´hᴧndrid]

hundredth [´hᴧndrədθ]

1 000

a (one) thousand [´θauzənd]

thousandth [´θauzəntθ]

1 000 000

a (one) million [´miljən]

millionth [´miljənθ]

Есептік сандар алғашқы ондыққа -teen жəне -ty жұрнақтарының жалғануы арқылы жасалады

seven-seventeen-seventy; nine-nineteen-ninety.

Бірақ

one, two, ten, eleven, twelve, hundred, thousand, million.

Күрделі сандар жай сандардың бірігуі арқылы жасалады

twenty-two,

sixty-eight, one hundred and two, five hundred and fifty-two, ten thousand five hundred and two.

Реттік сан есімдер (алғашқы үш санды қоспағанда) есептік сандарға -th жұрнағын жалғау арқылы жасалады

fourth, thirteenth, twentieth, ninety-ninth, hundredth, two hundred and seventy-fifth, millionth.

Алғашқы үш реттік сан ережеден тыс жасалады

one – first (1st), two – second (2nd), three – third (3rd).

Бұл сандар күрделі реттік сандардың соңында да осылайша оқылады

21st – twenty-first,

32nd – thirty-second, 63rd – sixty-third.

+

–

?

I

I

 I

You work

You do not work

 Do you work?

We

We

 we

They

They

 they

He works

He does not work

 Does he work?

She

She

 she

+

–

?

I

I

I

You

You

you

He worked

He did not work (come)

Did he work (come)?

She (came)

She

she

We

We

we

They

They

they

1

Жалпыға белг і лі (мəлім), ақи қат, шын дық.

The earth is round. Жер дөңгелек. Water consists of oxygen and hydrogen. Су оттегі мен сутегіден тұрады.

2

Тұрақты, əдетт егі, жиі қай та ла на тын, əдетк е ай нал ған іс- əрек ет

Every day pupils come to school. Күн сайын оқушылар мек тепке келеді. We drink coffee in the morning. Ертеңгісін біз кофе ішеміз. He lives beside the sea. Ол теңіздің жанында тұрады.

3

Осы шақ тағ ы оқи ғаның, іс-əрек ет тің бір із ді лі гі

Every day I get up at 7, wash, dress and take a walk. Then I have my breakfast and begin working. Күн сайын мен 7­де тұрамын, жуынамын, киінемін де серуендеп келемін.

Сосын таңертеңгі асты ішіп, жұмысты бастаймын.

4

Әдетте қолданылатын үстеу жəне пысықтауыш сөздер

Every day/ morning/ year, at night, in the morning/ afternoon/ evening always, often, rarely, usually, never, sometimes, etc.

Сөйлеу кезінен бұрын болып өткен іс-əрекет

I saw Didar yesterday. Кеше мен Дидарды көрдім.

Jack came home late on Monday.

Дүйсенбі күні Джек үйіне кеш келді.

Бірінен соң бірі орындалған іс-əрекет

Mary got up, had breakfast and went to work. Мэри тұрып, ертеңгі асын ішті де, жұмысына кетті.

Әдетте қайталанып отырылған іс-əрекет

She visited her parents every day. Ол ата­анасына күнде барып тұрды.

Әдетте қолданылатын үс теу жəне пысықтауыш сөздер

ago, yesterday, last week/ month/ year , the other day

+

–

?

I / we shall write

I / we shall not write

Shall I / we write?

He / she / you / they will write

He / she / you / they will not write

Will he / she / you / they write?

+

–

?

I / we shall be writing / playing

I / we shall not be writing / playing

Shall I / we be writing / playing?

He / she / you / they will be writing / playing

He / she / you / they will be writing / playing

Will he / she / you / they be writing / playing?

Cases of using қолданылатын кездері

Using of adverbs and adverbial modifiers

Әдетте қолданы латын үстеу мен пысық тауыш сөздер

examples

мысалдар

Келешекте белгіл і бір уақыт аралы-

ғын да             жүріп

жататын іс-əрекет

at… o’clock – сағат... at that moment – сол уақытта, at midnight – түн ортасында

He will be having dinner at 1 o’clock tomorrow. Ертең сағат 1­де ол түскі асын ішіп оты ра ды.

Көрсетілген, белгілен ген уақыт аралығын да болатын, іске асып жататын ісқимыл

from… till – -дан, -ден... while – сол кезде, сонда, сол уақытта

I shall be translating that article from 5 till 6.

Сағат 5­тен 6­ға дейін мақаланы аударып отырамын.

Екінші бір іс-əрекет басталғанша бо лып жататын, созылыңқы іс-əрекет (болатын іс-əрекет етістік тің Present Simp-

le          формасында

қолдан ы лады)

when – қашан, сонда, -да, -де

My friend will be preparing for her written test when I come. Мен келгенде менің досым жазбаша тестке дайындалып отырады.

tHe PResent ContInUoUs tense нақ осы Шақ

+

–

?

I am working

I am not working

Am I working?

He/she is working

He/she is not working

Is he/she working?

We/you/they are working

We/you/they are not working

Are we/you/they working?

+

–

?

I /he /she was working

I /he /she was not working

Was I /he /she working?

We /you /they were working

We /you /they were not working

Were we /you / they working?

+

–

?

I / we/ you/ they have played/ written

I / we/ you/ they have not

Have I /we /you/ they played/ written?

He /she has played/ written

played/ written he /she has not played /written

Has he / she played /written?

Cases of using қолданылатын кездері

уақыты белгісіз

(анықталмаған) осы кезге

(уақытқа қатысты) өткенде аяқталған іс­әрекет

өткенде басталып, қазіргі уақытқа дейін, сөйлеу кезінде жалғасып

жатқан күй­жағдайдың, іс­әрекеттің аяқталмағанын білдіреді

белгісіз үстеулермен қолданылуы

Using of adverbs and adverbial modifiers

Әдетте қолданылатын үстеу, пысықтауыш сөздер

–

for – уақыт бойы, since – бері

never – ешқашан, already – əлдеқашан, ever – бір кезде, just –қазір, yet – əлі, recently – кейінгі

examples

мысалдар

I have read this book.

Мен бұл кітапты оқыдым.

I have broken my pencil.

Мен қарындашымды сындырып алдым.

She has torn the letter.

Ол хатты жыртып тастады.

He has lived here for 10 years.

Ол бұл жерде 10 жылдан бері тұрады.

I haven´t seen him since February.

Мен оны ақпаннан бастап көрген жоқпын.

He has just phoned me.

Ол маған қазір ғана қоңырау соқты.

I have already done my homework. Мен үй тапсырмасын әлдеқашан орындадым.

I haven´t spoken to him yet.

Мен онымен әлі сөйлескен жоқпын.

+

–

?

I / we / you / they have been played / written

I / we/ you / they have not been played / written

Have I / we / you / they been played / written?

He / she has been played / written

He / she has not been played / written

Has he / she been played / written?

Cases of using

қолданы латын кездері

Using of adverbs and adverbial modifiers

Әдетте қолданылатын үстеу мен пысық тауыш сөздер

examples

мысалдар

Бұрын басталып, сөйлеу ке зі не дейін бо лып жат қан іс-əрекет

for an hour – бір

сағаттан бері, for 2

hours (months, weeks)

2 сағаттан (айдан,

I have been studying English for five years.

Мен ағылшын тілін бес жылдан бері үйреніп жүрмін.

Белгілі бір уақыт аралығында басталып, сөйлеу кезінің алдында ға на аяқталып, оның нə тижесі осы кез бен байланыс ты іс-əрек ет

аптадан) бері, for a long

time – көп уақыттан бері,

since yesterday – кешеден бері, since 3 o’clock – 3 сағаттан бері, т.б.

How long? Қанша уақыт?

Since when? Қашаннан бері?

Somebody has been drinking from this bottle. It’s half empty.

Мына бөтелкеден біреу ішкен. Ол жартылай бос. Roger’s been cutting the grass. (I can smell it.)

Роджер шөпті шапқан.

(Мен иісін сезіп тұрмын)

+

–

?

I / he / she / we / you / they had been playing/ writing

I / he / she / we / you / they had not been playing /writing

Had I / he / she / we / you / they had been playing/ writing?

Cases of using

қолда­

ны ла тын кездері

Using of adverbs and adverbial modifiers

Әдетте қолданылатын үстеу немесе

пысықтауыш сөздер

examples

мысалдар

Өткенде екінші бір іс-əрекет басталғанша болып өткен созылыңқы өткен шақ (Past Simple) түрінде беріледі

for two hours (when) 2 сағаттан бері (­да,

­де) т.с.с.

for a month (when) бір айдан бері (­да, ­де, ­та, ­те) т.с.с.

since… o’clock ...сағаттан бері

When I came mother had been baking bread for an hour.

Мен келгенде мамамн ың нан пісіргеніне бір сағат болған.

The teacher had been speaking for 15 minutes when he came in. Ол келгенде мұғалімнің сөйлеп тұрғанына 15 мин болған.

+

–

?

/ we / shall / have played / written

/ we shall not have played

/ written

Shall I / we have played / written?

He / she / you / they will have played / written

He / she / you / they will not have played / written

Will he / she / you / they have played / written?

+

–

?

/ he / she / we / you / they had played/ written

/ he / she / we / you / they had not played/written

Had I / she / he / we / you / they played / written?

Cases of using қолданылатын кездері

Using of adverbs and adverbial modifiers

Әдетте қолданылатын үстеу

мен пысық тауыш сөздер

examples

мысалдар

Нəтижелі біткен істі екінші бір біткен іс мына:

1) үстеулер арқылы үзе алады after, before, no sooner. 2) бір істің екінші өткен іске дейін бітуі.

3) мына етістіктермен expect, intend, hope, think, suppose нəтижелі біте ме деген істің бітпеуін береді.

by 5 o’clock – сағат 5­ке дейін by Saturday – сенбіге дейін

(қарай)

by that time – сол уақытқа дейін

by the end of the year – жылдың аяғына дейін

before – дейін

We had finished our work by 7 o’clock last night.

Біз сағат 7­ге де йін жұ мысты аяқтап қой дық.

Cases of using қолданылатын кездері

Using of adverbs and adverbial modifiers

Әдетте қолданылатын

үстеу мен мезгіл пысықтауыштар

examples

мысалдар

Келешектегі болатын іс-əрекеттің белгілі бір кезеңде аяқталуы

by – қарай, таяу by the end of the year (week, day) – жыл (апта, күннің) аяғына дейін

I shall have written the letter by 6 o’clock. Сағат 6­ға дейін мен хатты жазып бітіремін.

Жалпы осы шақта тұрған, келешекте болатын басқа бір

іс-əрекет мезгіл,

шартты бағыныңқы сөйлемдерде before, when сөздерімен келсе

before – -ға, - да, -де,

т.с.с., дейін when – -де, -да, қашан, т.с.с.

We shall have painted the fence before you come.

Сен келгенше шарбақ сырланып тұрады.

Passives етістер

forming the Perfect tenses Passive

Жасалуы

examples

мысалдар

The Present

Perfect Passive Аяқталған осы

шақ ырықсыз етіс

Have / has + been + Past Participle

I / we / you / they have been invited He / she has been invited

The question has been discussed.

Сұрақ талқыланды

The Past Perfect

Passive Аяқталған өткен шақ ырықсыз етіс

had + been + Past

Participle

I / he / she / we / you / they had been invited

The bicycle had been repaired by that time. Велосипед ол уақытқа дейін жөнделіп болған.

The Future

Perfect Passive Аяқталған келер шақ ырықсыз етіс

shall / will + have + been + Past Participle

I / we shall have been invited

He / she / you / they will have been invited

The text will have been translated into Kazakh. Мәтін қазақшаға аударылып қойылады.

Passives етістер

           forming the indefinite                     examples

tenses Passive Voice        мысалдар Жасалуы

Present Indefinite

Passive Voice

Жалпы осы шақ ырықсыз етіс

am / are / is + Past

Participle

I am invited

He / she is invited We / you / they are invited

Houses are built very quickly now. Қазір үйлер тез салынып жатыр.

Past Indefinite

Passive Voice Жалпы өткен шақ ырықсыз етіс

was / were /

+ Past

Participle

I / he / she was invited

We / you / they were invited

The theatre was built last year.

Бұл театр былтыр салынды.

Future Indefinite

Passive Voice Жалпы келер шақ ырықсыз етіс

shall / will

+ be + Past

Participle

I / we shall be invited He / she / we / you / they will be invited

The rules will be revised at the next lesson.

Бұл ережелер келесі сабақта қайталанады.

Passives етістер

forming the continuous

Passive

Жасалуы

examples

мысалдар

The Present

Continuous

Passive Нақ осы шақ ырықсыз етіс

am / are / is + being + Past

Participle

I am being invited He / she is being invited

We / you / they are being invited

The letter is being written

Хат жазылып жатыр

The Past continuous Passive Созылыңқы өткен шақ ырықсыз етіс

was / were + being + Past Participle

I / he / she was being invited

We / you / they were being invited

The book was being read when I came in Мен келгенде кітап оқылып жатқан

№

Жағдайлары

төл сөз

төлеу сөз

І

Төл сөз төлеу сөзге айналғанда that жалғаулығымен басталатын бағыныңқы сөйлем арқылы беріледі

She says, «You may take out any book you like»

She says that I may take out any book I like

II

Өздік жəне тəуелді есімдіктер төлеу сөзде мағынасына қарай өзгереді

My friend says, «I have bought an interesting book today»

My friend says he has bought an interesting book today

Жалпы сұрақ if (whether)

She says to him, «Have you been here long?»

She asks him if (whether) he has been here long

III

жалғау лы ғы немесе сұ рау лық сөзден басталып сөздердің ту ра орын тəртібін сақт ай айтылатын ба ғыныңқы

The child asks his mother, «What time is it?»

The child asks his mother what time it is

сөйлем ар қылы беріледі

The teacher says to the students, «Who has finished the exercise?»

The teacher asks the students who has finished the exercise

IV

Төлеу сөзде бұйрық рай

тұйық етістік тұлғасында айтылады

Mother says to me, «Come back as soon as you can»

Mother asks me to come back as soon as I can

Alma says to her little

sister,

«Don’t play in the street»

Alma tells her little sister not to play in the street

V

Егер басыңқы сөйлемдегі баяндауыш өткен шақта берілсе, онда төлеу сөз шақтардың қиысу ережесіне сəйкес айтылады

She said, «I shall try to come in time»

She said (that) she would try to come in time

төл сөзде

төлеу сөзде

Present Indefinite

→

Past Indefinite

Present Continuous

→

Past Continuous

Present Perfect

→

Past Perfect

Past Indefinite

→

Past Perfect

Past Perfect

→

Past Perfect (өзгермейді)

Future Indefinite

→

Future Indefinite-in-the Past

төл сөз

төлеу сөз

this, these

→

that, those

now

→

then

here

→

there

today

→

that day

tomorrow

→

the next day

the day after tomorrow

→

two days later, in two days

yesterday

→

the day before

the day before yesterday

→

two days before

ago

→

before

Predicate баяндауыш

formation Жасалуы

examples

мысалдар

The Compound Verbal Predicate Күрделі етістікті баяндауыш

Модаль етістік + тұйық етістік

I can do it

Модальдік сөз + тұйық етістік немесе герундий

He wants to work there

The pupils went on writing

The Compound Nominal Predicate Күрделі есімді баяндауыш

Байланыстырушы етістік пен баянд ау ыштың есімді (атаулы) бөлігінен тұрады

Байланыстырушы етістік + зат есім

This young girl is my sister

Байланыстырушы етістік + сын есім:

The table is round

Байланыстырушы етістік + есімдік

This pencil is mine

Байланыстырушы етістік + сан есім

They were five

Байланыстырушы етістік + тұйық етістік немесе герундий

His task was to guard the stores

suffix           formation Жұрнақ    Жасалуы

word formation сөзжасам

-er (-or)

зат есімдік жұрнақ, етістікке жалғанады, əрекет етуші адамды білдіреді

to write – a writer жазушы to teach – a teacher мұғалім, оқытушы.

Зат есім Noun

-ion (-ation)

зат есімдік жұрнақ, етістікке жалғанады, қимыл-əрекет, қимыл үрдісін немесе нəтижесін білдіреді

action, organization.

-ness

зат есімдік жұрнақ, сын есімге жалғанады, сапа, күйін білдіреді

darkness, coldness.

-ing

зат есімдік жұрнақ, етістікке жалғанады, үрдіс, əрекетін білдіреді

meeting, reading.

-y

сын есімдік жұрнақ, зат есімге жалғанады, сапасын білдіреді

stony, sunny.

Сын есім

-able (-ible)

сын есімдік жұрнақ, етістікке жалғанады

to comfort – жұбату comfortable – жайлы

Adjective

-less

сын есімдік жұрнақ, етістікке жалғанады, қандай да бір қасиеттің болмауы

endless, lifeless

-ful

сын есімдік жұрнақ, зат есімге жəне анда-санда етістікке жалғанады, толық қасиетке ие болуды білдіреді

fruitful, beautiful, forgetful, playful.

Үстеу Adverb

-ly

үстеулік жұрнақ, сын есімге жалғанады

coldly, slowly.

Prefix

қосымша

word formatoin сөзжасам

un-

pleasant – unpleasant

in- (il-, im-, ir-)

definite – indefinite

re-

to read – reread