Химическая промышленность Казахстана. (9 класс)

Тексерілді                               Директордың  оқу – ісі жөніндегі    орынбасары                                            Сабақ № 25 Сынып:  9  Пән: Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы Сабақтың тақырыбы: Химия кешені Сабақтың мақсаты : Білімділік: Оқушыларға Қазақстан химия өнеркәсібінің құрылымы, заңдылықтары жөнінде түсіндіру. Дамыту: Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру. Тәрбиелік: Жан­жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін Сабақтың көрнекілігі: Сабақтың түрі: Аралас сабақ Сабақтың тәсілі : Қосымша деректер, оқулық, кескін карта арттыру. тірек – сызба Негізгі ұғымдар: химия өнеркәсібі, құрылыс материалдарының өнеркәсібі, кен­химия саласы, негізгі химия, полимерлер химиясы, полимерлерді өңдеу, фармацевтикалық химия, күкір   қышқылы,   химиялық   қосылыс,   фосфор   мен   минералдық   тыңайтқыштар, химиялық талшықтар, пластмасса  Сабақ барысы : Сабақтың кезеңдері 1.Ұйымдастыру кезеңі 2.Үй   тапсырмасын тексеру кезеңі. Мұғалімнің іс ­ әрекеті Оқушыларды түгендеу, оқу құралдарын дайындатып, зейіндерін сабаққа аударту.  1. Металлургия кешенінің салалары? 2. Түсті металлургия? 3. Қара металлургия? 4. Орналасу принциптері? 3.Жаңа   материалға көшу кезең 4.Жаңа тақырыпты  меңгеруге  дайындық 5.Жаңа білімді  меңгеру     Химия өнеркәсібі, құрылыс материалдарының өнеркәсібі, кен­химия саласы, негізгі  химия,  полимерлер  химиясы,  полимерлерді   өңдеу, фармацевтикалық химия,   күкір   қышқылы,   химиялық   қосылыс,   фосфор   мен   минералдық тыңайтқыштар, химиялық талшықтар, пластмасса – анықтама беру Кіріспе сұрақтар:  1) Конструкциялық материалдарының негізгі топтарын еске түсіріңдер. 2) Жаңа материалдарға не жатады? Химия   өнеркәсібі­   шаруашылықтың   техникалық   дамуын   анықтайтын маңызды саланың бірі. Бұл өнереәсіп шаруашылық салаларын әртүрлі дайын химиялық   шикізаттармен   қамтамасыз   етеді.   Химия   өнеркәсібі   –   ауыр өнеркәсіптің бір саласы, оның құрамына минералды және басқа да химиялық қайта өңдеуден өтетіт түрлі шикі зат өнімдерін өңдейтін өндіріс орындары кіреді.    Тараз,   Шымкент,   Ақтөбе   химия   комбинаттары  минералды     тыңайтқыштар,   Атырау,   Павлодар,   Шымкент   мұнай   өңдеу   кәсіп­ орындары  жанармай  Қостанай   химия   зауыты  жасанды   талшық, Шымкент   химия   комбинаты  шина,   резина,   техникалық   бұйымдар, синтетикалық жуу  заттарын, фармацептік препараттар, Теміртау зауыты синтетикалық каучук шығарады.                 Химия   өнеркәсібінің   салалық   құрамы   өте   күрделі,ол   кен химиясы,негізгі   химия   және   органикалық   синтез   бен   полимер   химиясы салаларынан тұрады.Кен химиясы саласына Жамбыл облысындағы, Қаратау фосфорит   алабы   кіреді.   кен   орындары­ Жаңатас,Ақсай,Шолақтау.Қаратау фосфоритінен фосфор тынайтқыштарын өндіру   республикада   жолға   қойылған.Тараз   суперфосфат   зауыты   1946 жылдан бері фосфор өнімдерін шығарады. Күкірт   қышқылы­химия   өнеркәсібінің   маңызды   әрі   көп   қолданылатын өнімдерінің өнімдерін тазалауда,аккумуляторды толтыруда,арамшөптерге қарсы күресу үшін ауыл шаруашылығында пайдаланылады. Шымкент   фосфор   тыңайтқышы   мен   фосфор   тұздарын   өндіретін   химия зауыттары және Тараз суперфосфат зауыты Қаратау фосфоритінің негізінде жұмыс   істейді.   Осы   зауыттарда   өндірілетін   тыңайтқыштар   мақта   мен қызылша   егістіктерінде   пайдаланылады.   Қазіргі   тоқыма   өнеркәсібінде табиғи   талшықтарымен   бірге   көп   мөлшерде   химиялық   талшықтар пайдаланылады.Химиялық талшықтар: жасанды және синтетикалық болып екіге бөлінеді. Синтетикалық талшық органикалық және органикалық емес талшықтардан   алынады.Химия   өнеркәсібі   басқа   химия   өнеркәсіп салаларымен салыстырғанда суды көп мөлшерде қажет етеді.          Қарағанды синтетикалық каучук зауытында кокс химия және смола айдайтын цехтар жұмыс істейді.Сентетикалық смоладан пластмасса алуға болады.                   Пластмасса   механикалық   жағынан  өте   берік   және   жеңіл.Қатты болғанымен,   кесу   және   қысу   арқылы   өңдеуге   болады.Химия   өнеркәсібі менералды   тыңайтқыштар   өндірудің   негізінде   ауыл   шаруашылығын интенсивтендіруде,   халықты   тұтыну   заттармен   толық   қамтамассыз   етуге жағдай туғызады. Кесте   арқылы   химия   өнеркәсібі   кәсіпорындарының   орталықтарын, шығаратын өнімдерін түсіндіру.   Оның   ең   бірі.Күкірт мұнай ірі     қышқылы Орталықтары Шығаратын өнімдері Тараз, Шымкент, Ақтөбе. Минералды тыңайтқыштар. Павлодар, Шымкент.   Қостанай.                                               Шымкент. Теміртау. Жанармай. Жасанды талшық. Шина, резина, техникалық бұйым,  синтетикалық жуу заттары,  фармацептік препараттар. Синтетикалық каучук. Тірек­сызба арқылы химия өнеркәсібінің салалық құрамын түсіндіру. Химия өнеркәсібі Кен химиясы    Негізгі химия Фосфор және  калий тұздары,  ас тұзы,  апатит. Сода өндірісі, күкірт  қышқылы, минералды тыңайтқыштар. Органикалық синтез бен полимер химиясы. Жасанды талшық,  жасанды каучук,  пластмасса, бояу,  кір жуатын ұнтақ. Қазіргі заманғы химиялық технологияның көптеген артықшылықтары бар:      1.Алуан түрлі шикізат қорларын аса бағалау өнеркәсіп өнімдеріне  айналдырады.Оған химиялық минералды шикізаттар:минералды отындар,  әсіресе мұнай,газ,көмір,жанғыш тақтатас,апатит,фосфорит,калий  тұзы,миробилит,ас тұзы,күкірт,ағаш,су және ауылшарушылық шикізаттар  жатады.      2.Техникалық погресті пайдаланудың негізінде өндіріске шикізаттың  жаңа түрлері егізілуде.      3.Қымбат және тапшы шикізаттар арзан және көп тараған шикізаттармен  алмастырылады.      4.Шикізатты кешенді пайдалануға жағдай туғызылады.      5.Өндірістік қалдықтарды пайдаланудың негізінде жаңа өнімдер  алынады.      6.Бір шикізаттан әртүрлі өнімдер, керісінше, бір өнімді әртүрлі  шикізаттардан алуға болады. Республика шарушылығының жетекші салаларының бірі – құрылыс      материалдары өнеркәсібі.Бұл барлық шарушылықтың салаларымен тығыз  байланысты. Құрылыс материалдары өнеркәсібінің  ішіндегі ең негізгісі – бетон және  темір­бетон бұйымдарын жасау.Олар – болат,арматура,цемент және бетон  толықтырғыштарынан жасалады.Саз,гипс,асбест – Солтүстік  Қазақстан,Оңтүстік Қазақстан,Орталық Қазақстан және Шығыс  Қазақстаннан,ең жоғары сапалы ақ саз (каолинді саз) – Ақмола  облысындағы Алексеев кенішінен,кварц құмы – Ақмола,Павлодар  облыстарынан өндірілуде.Табиғи асфальт – Атырау облысында,гранит­ Қаскеленде,асбест – Жетіқарада,керамзит және саз – Алматыда Шымкент Жергілікті кварцитті пайдаланып жұмыс істейтін шыны зауыты  маңында өндіріледі.      Шортандыда және Атырау облысы Құрманғазы елді мекенінде орналасқан.    қаласында қатырма қағаз (картон) шығару зауыты жұмыс істейді.  Жергілікті қамыс және қоға шикізаты негізінде Қызылорда  6.Жаңа   тақырыпты түсінгенін тексеру 7. Жаңа білімді  бекіту Картамен жұмыс. Химия кешеніне байланысты зауыттарды картадан  көрсету 1. Химия өнеркәсібінің өнімдері? 2. Химия өнеркәсібінің басқа салалармен байланысы? 3. Кен химиясы? 4. Негізгі химия? 5. Органикалық синтез бен полимер химиясы? 8. Үйге тапсырма  беру.  Химия кешені.