IDEAL GAZ MOLEKULYAR-KINETIKALI’Q TEORIYASI’NI’N’ TIYKARG’I’ TEN’LEMESI

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

IDEAL GAZ MOLEKULYAR-KINETIKALI’Q TEORIYASI’NI’N’ TIYKARG’I’ TEN’LEMESI

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№ 4 TEMA    IDEAL GAZ MOLEKULYAR-KINETIKALI’Q TEORIYASI’NI’N’ TIYKARG’I’ TEN’LEMESI

 Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Ideal gaz molekulyar-kinetikali’q teoriyasi’ni’n’ tiykarg’i’ ten’lemesi haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti’

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Modifikaciyalang’an bayanat» interaktiv metodi’ «Mashqalali’ jag’day» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi

Sabaqti’n’ bari’si’

Sholkemlestiriw

Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Zatti’n’ mug’dari’.molyarli’q massa temasi’n soraw

TEMA

Ideal gaz

Gaz hali’ndag’i’ zatlarda molekulalar arasi’ndag’i’ wortasha arali’q molekulalar wo’lsheminen ju’da u’lken boladi’.Molekulalar arasi’ndag’i’ wo’z-ara ta’sir ku’shleri wolar bir-birine ju’da jaqi’n kelgende g’ana payda boli’p,basqa waqi’tlarda ju’da kishi boladi’.Soni’n’ ushi’n gaz molekulasi’ bir soqli’g’i’si’wdan keyingi soqli’g’i’si’wg’a shekem yerkin ha’m tegis qozg’aladi’ dep ali’w mu’mkin.

Molekulalar bir-biri menen wo’z-ara ta’sirlesetug’i’n hali’nda molekulalari’ materiyalli’q nohatlar gaz ideal gaz dep ataladi’.

Ta’biyatta hesh qashan ideal gaz ushramaydi’.

Qa’siyetleri molekulalari’ni’n’ wo’z-ara ta’sirine baylani’sli’ bolg’an gaz real gaz dep ataladi’.

Real gaz molekulalari’ wo’z-ara ta’sirlesedi.Biraq a’piwayi’ jag’dayda molekulalardi’n’ wo’z-ara ta’siri na’tiyjesinde payda bolg’an potenciyal energiyani’n’ wortashasi’ kinetikali’q energiyasi’ni’n’ wortashasi’nan biraz kishi bolg’anda bunday gazdi’ da ideal gaz dep yesaplaw mu’mkin.

Siyrek gaz wo’zin ideal gaz siyqli’ ko’rsetedi.Bunday gaz ideal gaz ni’zamlari’na bag’i’nadi’.

Ideal gazdi’n’ basi’mi’.

I’di’sta belgili temperaturada ideal gaz bar dep ko’z aldi’mi’zg’a keltireyik.I’di’sti’n’ ishindegi molekula xaotikali’q qozg’ali’p,i’di’sti’n’ diywallari’na uri’ladi’.Ha’r bir uri’lg’ani’nda i’di’sti’n’ diywallari’na ku’sh penen ta’sir yeteedi.Bir molekulani’n’ ta’sir yetetug’i’n ku’shi ju’da kishi.Biraq i’di’sta ju’da ko’p molekulalar bar.Wolardi’n’ diywalg’a u’zliksiz ta’sirinen diywal betinde basi’m payda boladi’.I’di’stag’i’ gaz molekulalari’ni’n’ diywalg’a beretug’i’n usi’ basi’mi’n ani’qlayi’q.

Bizge belgili bolg’ani’nday,molekulani’n’ tezligi sonsha qatti’ ku’sh penen uri’ladi’ ha’m gazdi’n’ i’di’s diywali’na bolg’an basi’mi’ sonsha u’lken boladi’.Yag’niy basi’m molekulalardi’n’ tezliklerine baylani’sli’.

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Yesap-sanaqlarg’a tiykarlani’p,gaz molekulasi’ni’n’ basi’mi’ ushi’nto’mendegi ten’leme keltirilip shi’g’ari’lg’an.

Bunda  n gaz molekulalari’ni’n’ konsentraciyasi’,m_o bir molekulani’n’ massasi’ v² molekulalar tezlikleri kvadratlari’ni’n’ wortasha ma’nisi.

Bul ten’lemenin’ won’ ta’repin 2 ge ko’beytip ha’m bo’lip,to’mendegi formulani’ ko’rsetemiz.

  yamasa 

Binda   bir molekulani’n’ wortasha kinetikali’q energiyasi’.

Ideal gazdi’n’ basi’mi’ ko’lem birligindegi gaz molekulalari’ni’n’ kinetikali’q energiyalari’ ji’yi’ndi’si’ni’n’ u’shten yeki bo’legine ten’.

(1) ha’m (2) ten’lemeler ideal gaz molekulyar kinetikali’q teoriyasi’ni’n’ tiykarg’i’ ten’lemesi dep ataladi’.

Sabaqti’ bekkemlew

«Ha’r kim ha’r kimge u’yretedi» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’lar u’yretiwshige aylani’wi’,ma’lim bilimlerdi wo’zlestirip boli’p doslari’ menen bo’lisiw imkani’n beriwshi woqi’ti’w usi’li’ yesaplanadi’.Bunda woqi’wshi’lardi’ 3 toparg’a boli’p wolarg’a tema boyi’nsha qayta sorawlar berip,qosi’msha tapsi’rma tu’rinde yesaplar beriledi 10 minut ishinde berilgen tapsi’rmalar boyi’nsha topardan bir woqi’wshi’ juwap beredi ha’m wog’an qasi’ndag’i’ toparlaslari’ ja’rdem berip turadi’.Yen’ ko’p duri’s juwap bergen topar jen’ilpaz boladi’.

1.Qanday sh’rtler qanaatlandi’rg’an gazge ideal gaz dep ataladi’?

2.Real  gazdi’n’ ideal gazden parqi’ neden ibarat?

3. (1) formulani’ analiz yetip berin’

4. ideal gaz molekulyar kinetikali’q teoriyasi’ni’n’ tiykarg’i’ ten’lemesin ko’rsetin’

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Ideal gaz molekulyar-kinetikali’q teoriyasi’ni’n’ tiykarg’i’ ten’lemesi temasi’n woqi’p keliw

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash