Индустрияландыруға бағыт алу және оның барысы

Омарова Гульшат Амангельдиновна                                            №18 жалпы білім беретін орта мектеп                                                       Тарих пәні мұғалімі                                                        Қарағанды қаласы Тақырыбы: Индустрияландыруға бағыт алу және оның барысы Сабақтың мақсаты: 1920­1930 жылдары  Қазақстанда  жүргізілген  индустрияландыру   саясатының  жетістіктері   мен зардаптарын ашу. Оқушылардың  ой ­ өрісін дамыту, білімділік   пен  білік дағдыларын  қалыптастыру, түрлі танымдық  тапсырмалар  арқылы  оқушылырдың   тарихи  танымын  кеңейту. Өз елінің  тарихын  білумен қатар, оны  құрметтеуге, Отан   сүйгіштікке, ұлтжандылыққа, адамгершілікке  тәрбиелеу. Сабақтың  түрі: ( топтық оқыту ) жарыс сабақ.  Сабақтың  әдіс­ тәсілдері: тірек сызбалар арқылы жаңа сабақты  түсіндіру, сұрақ ­ жауап,  оқулықпен  жұмыс      Сабақтың  көрнекілігі: Слайд, тірек сызба, кеспе қағаздар, карта  І. Сабақтың  барысы: Оқушыларды топқа бөлу Топ  аттарымен  таныстыру  « Зиялылар » тобы « Екпінділер  » тобы « Озаттар » тобы ІІ. Үй  тапсырмасын пысықтау  сұрақтары   «Зиялылар» тобына  Қазақ  автономиясының құрылуы  және  оның  тарихи  маңызы  Автономияның алғашқы  жылдарындағы  қоғамдық – саяси  өмір «Екпінділер» тобына  Қазақ  жерлерін  Қазақ АКСР­ інің құрамына  біріктіру қалай  жүргізілді Қазақстандағы  1921 ­1922 ж. аштықтың  себебі және  оның  зардаптары  қандай  болды? «Озаттар» тобына 1921­1922 жж. жер­ су  реформасының мәні  неде? Жаңа  экономикалық  саясаттың   қиыншылықтары  мен  табыстары ІІІ. Жаңа  сабақты  түсіндіру. Жоспары: Елді  индустрияландыруға  бағыт алу және оны қиыншылықтары Қазақстан  индустриясының  жетекші  объектерін  жүзеге  асыру Қазақстандағы  индустрияландырудың ерекшеліктері Жұмысшы  тобының  социалистік индустрияланыруды жүзеге  асыруда  атқарған  қызметі. 1925 ж жетекші  билеуші  партияның ХІV съезі өтіп елді индустрияланыру  бағытын  жолға  қойды.  Бұл бағыт бойынша ел аграрлық даму бағыт өнеркәсіптің  дамуы елге ой тастады. Қазақстандағы  индустрияланыру  ісі  уақыты жағынан  КСРО халық  шаруашылығын   дамытудың  бірінші  бес жылдығымен  ( 1928­1932 ж) тұтас  келді  және  мейілінше  қиын  жағдайда  өтті. Ол  кезде  халық  шаруашылығын  қалпына  келтіру  әлі аяқталмаған  еді.   Өнеркәсіп  өндірісі тұтас  алғанда  соғысқа   дейінгі  деңгейінің  61%  ­ ына  ғана жетті . Қазақстан экономикасында бұрынғышынша ауыл шаруашылығы  басым болатын, оның  үлесіне   бүкіл жалпв  өнімнің 84, 4 % тиетін, халықтың 90% ­ і ауылды  жерлерде  тұратын.  Сонымен  бірге  жаңа  экономикалық  саясат жағдайында өлке экономикасында  елеулі   өзгерістер  болғанын  атап көрсеткен  жоқ. Иесіз  қалдырған  шахталар мен кәсіпшіліктер қайтадан қатарға  қосылды. 1926 жылы ол Қазақстандағы өнеркәсіп өнімінің  үштен  бірін   берді. Сауда  жандана  түсті. Шаруашылық  есепті, өзін ­өзі өтеуді, өзін­ өзі қаржыландыруды   енгізу және басқа  шаралар өнеркәсіптің жаңа  экономикалық  саясат арнасында дамуына  игі   әсер  етті. Өнеркәсіптен Орал­ Ембі өңіріндегі  бірінші  мұнай  кәсіпшіліктері Орталық    Қазақстандағы  көмір  өндіретін шағын   шахталар Алтайдағы  құтты шамалы   түсті  металлургия   кәсіпорындары ғана бар еді Республика  өнеркәсібі  дамуының  төмен  деңгейде   болуының себептері: Оның жер   қойнауының әлі  де толық   зерттелмегендігі мен  түсіндіруге   болады Байланыс   және тасымал   құралдары   нашар  дамыған Қазақстанның  экономикасында  ауыл   шаруашылығының   үлесі  басым   болғандықтан ЖЭС  жағдайындағы   өзгерістердің  әсері әлі сезіле   қоймаған   болатын Ұлттық  инженер­  техник  саусақпен  санарлықтай   болды Халық шаруашылығы  ауыр  өнеркәсіптің  жетекші   салаларын  дамытуды  талап  етті Шахталар мен  кеніштерді толық  іске  қосуды Жергілікті өнеркәсіп  орындарының ескілерін   қалпына келтіріп,  жаңаларын салуды Халық  шаруашылығының   мұқтажына қажетті теміржолдар   мен техникалық байланыс   құралдарын орнықтыруды Бұған  жергілікті халық өкілдерін кеңінен тарту   арқылы  жұмысшы  табы мен өндірістік­ техникалық   зиялы қауымды қалыптарстыру қажет болды Өлкенің  бұрын  отарлық жағдайда болуында  байлынысты экономикалық жағынан да, мәдени   жағынан да шектеулігі,  халық  билігінің жеке  диктатурамен  алмастырылуы әміршілдік   төрешілдік басшылық  әдістің  енгізілуі  асқындыра  түсті.          Қазақстанда  социализмнің былайша  бұрмалануы 1925­1933 жылдары  Қазақ  Өлкелік  партия  комитетінің  бірінші хатшысы болған  Ф.И.Голощекиннің  есімімен  және қызметімен  тікелей  байланысты . Ол капиталистік емес даму жағдайындағы социализмнің тебіретші рөлін атқаруға тырысты.        « Кіші Қазан » бағытына  қарсы жетекшілерінің бірі  С. Сәдуақасов өнеркәсіптің шикізат   көзіне  жақындату  идеясын  қорғады. Қазақстандағы индустрияландыру  жолдары  туралы   түрлі  көзқарастар болды. Бірулер « түйеден  социализмге » өту  мүмкін  емес, далада   фабрикалар мен  зауыттар салу  шамадан тыс  нәрсе болып  табылды. Ірі  саяси қайраткерлер  С.Сәдуақасов, Ж. Мыңбаев және  т.б бұған  қарсы  шықты.  Қазақстанда  индустрияландыру   ісін болашақ  өнеркәсіп  үшін  қажетті  табиғи  байлықтарды  зерттеуден бастауы КСРО Ғылым  академиясы  20 – жылдардың аяғы 30 – жылдардың  басында  көптеген  көрнекті ғалымдардың   қатысуымен ұйымдастырған кешенді  экспидициялар  іс жүзінде  республиканың  бүкіл   аумағын  қамтыды. КСРО Ғылым  академиясының  20 жылдардың  аяғы  ­ 30­ жылдардың  басында  көрнекті  ғалымдардың  қатысуымеен  ұйымдастырылған экспедициясының  нәтижесі Академик Н.С. Курнаков   басшылық  еткен  топ  Орталық  Қазақстанның   минерал  ­ шикізат  байлықтарын зеттеді.  Нәтижесінде  «Қазақ  Республикасы Кеңес  Одағының  тұтас  метоллогенді  провинциясы »  болып  табылады  деген   тұжырым  жасады Академик  И.М.Губкин   Орал –Ембі  мұнайлы   ауданын  зерттеп, бұл  кен  орынын  елдегі  аса бай  облыстарының  бірі деген  қорытындыға  келді К.И. Сәтбаев Қазақтың жас   инженер­ геологы, кейіннен   академик, Қазақ КСР ғылым   академиясының  президенті   болды.  Ол Жезқазған  ауданындағы  мыс ­ кен  орындарын мұқият зерттеп  аймақтың болашағы  зор екенін  дәлелдеп берді Елді индустрияландыру  туралы  жаңа  саясатты жүргізу үшін темір жол салу ісін жалғастыру  қолға алынды. Қазақстан  индустриясының  жетекші  объектілері. 1927 жылы  Түркістан – Сібір теміржол  магистралі салына бастады. Бұл  теміржол  құрылысы  еліміздің тарихына  еңбек   ерлігінің  үздік  үлгісі  ретінде  енді. Теміржолды салуға  басшылық  етушілердің  арасында   белгілі қазақ зиялылары Т. Рысқұлбеков, М. Тынышбаев, т.б. болды. Оның құрылысында 100  мыңдай  адам – орыстар,  қазақтар, украиндар, қырғыздар , татарлар, башқұрттар  еңбек  етті.  Он мыңдай қазақ  жұмысшылары теміржолшы, құрылысшы,  техник,  жол ісінің шебері  мамандықтарын меңгерді. Түркісіб жоспарда белгіленген бес жылдың  орнына үш жылда  салынып бітті. 1930 жылғы 28 сәуірде солтүстік және оңтүстік учаскелері Айнабұлақ  станциясында түйісіп, жол уақытша іске қосылды, ал 1931 жылғы қаңтар айында  тұрақты  пайдалануға берілді. Қарағанды   шахталары Қазақстан   индустриясының  жетекші  объектілері Түрксіб  теміржолы Шымкент  қорғасын   зауыты Кенді Алтай мен  Ащысайдағы   полиметалл  кәсіпорындары Ембінің   мұнай   кәсіпшіліктері Балқаш мыс   балқыту  зауыты Ақтөбе   комбинаты ІІІ. Жаңа тақырыпты  бекіту  « Зиялылар  » тобына  Даталар  сөйлейді. 1928­1932 жж 1925­1933 жж 1930ж. 20 сәуір  « Екпінділер » тобына  Тарихи  сынақхат  Қазақстанда  индустрияландыру  ісі болашақ өнеркәсіп үшін  қажетті ....... зерттеуден   басталады. Түрксіб темір жолы ........ жылдан  бастап  салына  бастады. Оның  құрылысында ....... еңбек  етті. « Озаттар » тобына  Төмендегі сөздерді кімдер  айтқан?  « 1925 жылдың  күзіне дейін  бізде болған  жағдайларды Қазақстан мен оның  партия  ұймдары  тарихының  алғышарттары деп атауға  болады» « Құрылысшылар зор кедергілерден өтіп отырды. Болат жол ұшы ­  қиыры  жоқ  дала, тау   жоталары, өзендер мен  терең сайлар арқылы салынды. Жазда ­ ыстық, аптап, қыста – үскірік,  аяз, қарлы боран титықтатты. Бірақ кеңес адамын ешқандай қиындық тоқтата алмады.»  « Қазақстан отар болып келді және солай болып қалды...»  ІV. Қорытындылау : « Ең  озат топ  атағына  ие болу» Оқушыларды  жеке  бағалау. V. Үйге  тапсырма: § 9 Индустрияландыруға  бағыт алу және оның барысы. Түрксіб темір жолының жетекшілері Т Рысқұлов, М.Тынышбаев  жөнінде  мәлімет  жинау,  реферат  жазу.