JANARMAYDI’N’ SALI’STI’RMALI’ JANI’W JI’LLI’LI’G’I’

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

JANARMAYDI’N’ SALI’STI’RMALI’ JANI’W JI’LLI’LI’G’I’

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№ 9-TEMA    JANARMAYDI’N’ SALI’STI’RMALI’ JANI’W JI’LLI’LI’G’I’

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Janarmaydi’n’ sali’sti’rmali’ jani’w ji’lli’li’g’i’ haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti’

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Blits» interaktiv metodi’ «Skarabey» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi

Sabaqti’n’ bari’si’

Sholkemlestiriw

Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Ji’lli’li’q mug’dari’.sali’sti’rmali’ ji’lli’li’q si’yi’mli’li’g’i’’temasi’n soraw

TEMA

Woti’n,tasko’mir,ta’biyg’I’y gaz,benzin siyaqli’ janarmaylar jang’anda ji’lli’li’q aji’rali’p shi’g’adi’.Bul qanday ji’lli’li’q? Bunday zatlardan ji’lli’li’q aji’rali’p shi’g’I’wi’na sebep ne?

Belgili bolg’ani’nday,molekulalar atomlardan quralg’an.Ms: vodorod molekulasi’ (H₂) yeki vodorod atomi’nan,suw molekulasi’ (H₂O) bolsa yeki vodorod ha’m bir kislorod atomi’nan ibarat.Molekulani’ atomlarg’a aji’rati’w mu’mkin.

Molekulalardi’n’ atomlarg’a aji’rali’wi’ ximiyali’q bo’liniw reakciyasi’ dep ataladi’.

Ximiyali’q bo’liniw reakciyasi’nda molekulalardag’I’ atomlardi’ bir-birinen aji’rati’w,yag’niy wolardi’n’ arasi’nda tarti’si’w ku’shin jen’iw ushi’n jumi’s wori’nlaw ha’m,energiya sari’plaw kerek boladi’.Kerisinshe atomlar birigip molekulalar payda boli’wi’nda energiya aji’rali’p shi’g’adi’.Janarmaydi’n’ jani’wi’ tap sonday proceske,yag’niy atomlardi’n’ birigip molekulalar payda boli’wi’nda aji’rali’p shi’g’atug’I’n energiyag’a tiykarlang’an.

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

A’dette janarmaydi’n’ (ko’mir,ta’biyg’I’y gaz,benzin h.t.b.) uglerod bar.Jani’w waqi’ti’nda uglerod atomlari’ hawadag’I’ kislorod atomlari’ menen birigedi.Uglerodtti’n’ ha’r bir atomi’ (C) hawadag’I’ kislorod molekulasi’ (O₂) penen birigedi ha’m karbonat angidridi molekula (CO₂) si’n payda yetedi.(15-suwret) Bunda karbonat angidrid molekulasi’ni’n’ payda boli’wi’nda energiya aji’rali’p shi’g’adi’.

Janarmay jang’anda aji’rali’p shi’g’atug’I’n ji’lli’li’q tu’rli janarmaylar ushi’n ha’r tu’rli boladi’.Ms: 1 kg qurg’aq woti’n biratala jang’anda 10⁷ Dj, tap sonday massali’ benzin jang’anda bolsa 4,6*10⁷ Dj ji’lli’li’q aji’rali’p shi’g’adi’.

1 kg janarmay toli’q jang’anda qanday mug’darda ji’lli’li’q aji’rali’p shi’g’i’wi’n ko’rsetiwshi fizikali’q shama janarmaydi’n’ sali’sti’rmali’ jani’w ji’lli’li’g’i’ dep ataladi’.

Janarmaydi’n’ Sali’sti’rmali’ jani’w ji’lli’li’g’I’ q ha’ribi menen belgilenedi,woni’n’ tiykarg’i’ wo’lshew birligi .Ha’r tu’rli janarmaydi’n’ Sali’sti’rmali’ jani’w ji’lli’li’g’I’ ha’r tu’rli boladi’.(2-keste)

Ayi’ri’m janarmay tu’rlerinin’ Sali’sti’rmali’ jani’w ji’lli’li’g’i’

Janarmay jang’anda aji’rali’p shi’g’atug’I’n ji’lli’li’q mug’dari’ Q di tabi’w ushi’n woni’n’ Sali’sti’rmali’ jani’w ji’lli’li’g’I’ q di biratala jang’an janarmaydi’n’ massasi’ m g’a ko’beytiw kerek.

Sabaqti’ bekkemlew

«Jalpi’ pikirge hu’jim» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’lardi’ 3 toparg’a boli’p wolarg’a tema boyi’nsha qayta sorawlar berip,qosi’msha tapsi’rma tu’rinde yesaplar beriledi 10 minut ishinde berilgen tapsi’rmalar boyi’nsha topardan bir woqi’wshi’ juwap beredi ha’m yen’ ko’p duri’s juwap bergen topar jen’ilpaz boladi’. Son’ bosli’qlardi’ toli’qti’ri’w maqsetinde bilimlerin bekkemlep bari’w ushi’n yadtan formula jazi’wg’a kirisedi .

1 Tuti’ni’wshi parallel jalg’ang’anda shi’nji’rdag’I’ kernew ha’m ha’r bir tuti’ni’wshi ushlari’ndag’i’ kernew arasi’nda qanday baylani’s boladi’ ?

2.Parallel jalg’ang’an tuti’ni’wshi’lardag’i’ tok ku’shi ha’m shi’nji’rdag’i’ toli’q kernew arasi’ndag’i’ baylani’s qanday boli’wi’n ayti’p berin’

3.Parallel jalg’ang’an tuti’ni’wshi’lardi’n’ qarsi’li’g’i’ ha’r bir tuti’ni’wshi’ni’n’ qarsi’li’g’i’ arqali’ qalay an’lati’ladi’?

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Janarmaydi’n’ sali’sti’rmali’ jani’w ji’lli’li’g’i’ temasi’n woqi’p keliw

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash