Неиропсихолог

ÜÚ²ð¸²ÚÆÜ ÐÆì²Ü¸àôÂÚàôÜÜºð

àõëáõÙÝ³Ï³Ý Ó»éÝ³ñÏ µ³Ï³É³íñÇ³ïáõÙ ÜÛ³ñ¹³µ³ÝáõÃÛáõÝ ³é³ñÏ³ÛÇ å³ñ³åáõÝùÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ

ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ñ»ï³½áïÙ³Ý ëË»Ù³Ý.

².êáõµÛ»ÏïÇí Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ

1. ²ÝÓÝ³·ñ³ÛÇÝ Ù³ë

2. ÐÇí³Ý¹Ç ·³Ý·³ïÝ»ñÁ

3. ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ý³ÙÝ»½

4. ÎÛ³ÝùÇ ³Ý³ÙÝ»½

´.úµÛ»ÏïÇí Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ

ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ëáÙ³ïÇÏ ëï³ïáõë ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ëï³ïáõë

1. ¶³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ

2. Þ³ñÅáÕ³Ï³Ý ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ

3. ¼·³óáÕáõÃÛáõÝ

4. ì»·»ï³ïÇí ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ

5. Ø»ÝÇÝ·»³É Ýß³ÝÝ»ñ

6. ´³ñÓñ³·áõÛÝ Ï»Õ¨³ÛÇÝ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ êáõµÛ»ÏïÇí Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ

²ÝÓÝ³·ñ³ÛÇÝ Ù³ë

ÐÇí³Ý¹Ç ³ÝáõÝ, ³½·³ÝáõÝ, Ñ³Ûñ³ÝáõÝ

ÌÝÝ¹Û³Ý ³Ùë³ÃÇí

´Ý³ÏáõÃÛ³Ý í³ÛñÁ

²ßË³ï³í³ÛñÁ ¨ Ù³ëÝ³·ÇïáõÃÛáõÝÁ

ÎÉÇÝÇÏ³ ÁÝ¹áõÝí»Éáõ ³Ùë³ÃÇíÁ ÐÇí³Ý¹Ç ·³Ý·³ïÝ»ñÁ:

¶ÉË³ó³í, ·ÉË³åïáõÛï, ³ÕÙáõÏ ¨ Í³ÝñáõÃÛ³Ý ½·³óáõÙ ·ÉËáõÙ, ëñïË³éÝáó, ÷ëËáõÙ, ËáëùÇ Ë³Ý·³ñáõÙ, ï»ëáÕáõÃÛ³Ý, ÉëáÕáõÃÛ³Ý, Ñáï³éáõÃÛ³Ý, Ñ³ÙÇ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Çç»óáõÙ Ï³Ù µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝ, í»ñçáõÛÃÝ»ñáõÙ áõÅÇ Çç»óáõÙ Ï³Ù µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝ, áÕÝ³ß³ñáõÙ ¨ í»ñçáõÛÃÝ»ñáõÙ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉÇ Çç»óáõÙ Ï³Ù µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝ, ó³í»ñ, ÃÙñ³ÍáõÃÛ³Ý ¨ ÙñçÛáõÝÝ»ñÇ ù³ÛÉùÇ ½·³óáÕáõÃÛáõÝ Ù³ñÙÝáõÙ ¨ í»ñçáõÛÃÝ»ñáõÙ, ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Çç»óáõÙ Ï³Ù µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝ, ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÃáõÉáõÃÛáõÝ, ³ñ³· Ñá·Ý³ÍáõÃÛáõÝ, ·ñ·éí³ÍáõÃÛáõÝ, É³óÏ³ÝáõÃÛáõÝ, ï³·Ý³å, í³Ë, ïñ³Ù³¹ñáõÃÛ³Ý ³ÝÏáõÙ, ÑÇßáÕáõÃÛ³Ý Çç»óáõÙ Ï³Ù µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝ, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ïáñáõëï,, áõß³·Ý³óáõÃÛáõÝ, ÙÏ³Ý³ÛÇÝ óÝóáõÙÝ»ñ, ùÝÇ Ë³Ý·³ñáõÙ Ï³Ù ³ÝùÝáõÃÛáõÝ, ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý Çç»óáõÙ Ï³Ù µ³ñÓñ³óáõÙ, Ù³ñÙÝÇ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÇ µ³ñÓñ³óáõÙ, ë³ñëáõé, ¹áÕ ³ÙµáÕç Ù³ñÙÝáõÙ, ÙÇ½³Ï³åáõÃÛáõÝ ¨ ³ÝÙÇ½³å³ÑáõÃÛáõÝ, ÏÕ³½³ïÙ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, ë»é³Ï³Ý ÃáõÉáõÃÛáõÝ ¨ ë³éÝáõÃÛáõÝ: Ê³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ µÝáõÛÃÁ, Ýñ³Ýó ï»Õ³Ï³ÛáõÙÁ, ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛáõÝÁ ¨ »ñÏ³ñ³ï¨áõÃÛáõÝÁ: Ê³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ íñ³ ³½¹áÕ áõÅ»Õ³óÝáÕ ¨ ÃáõÉ³óÝáÕ ·áñÍáÝÝ»ñÁ:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ý³ÙÝ»½:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏÇ½µÁ` ëáõñ, »ÝÃ³ëáõñ, ³ëïÇ×³Ý³Ï³Ý: Ê³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ³é³ç³óÙ³Ý ×ß·ñÇï Ï³Ý Ùáï³íáñ Å³ÙÏ»ïÝ»ñÁ: êÏ½µÝ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ ¨ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ, áñáÝóáõÙ ¹ñ³Ýù ëÏëí»É »Ý:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³ç³óÙ³ÝÁ Ý³Ëáñ¹áÕ ¨ áõÕ»ÏóáÕ Ñ³Ý·³Ù³ÝùÝ»ñÁ:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùÁ` åñá·ñ»ëÇíáÕ, Ýáå³Û³Ó¨, é»óÇ¹ÇíáÕ: ²é³ç³óÙ³Ý Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ¨ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ½³ñ·³óáõÙÁ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ ³ßË³ïáõÝ³ÏáõÃÛ³Ý, ÇÝùÝ³ëå³ë³ñÏÙ³Ý, ß³ñÅáÕ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý íñ³: ìÇ×³ÏÇ µ³ñ»É³íÙ³Ý ¨ í³ïÃ³ñ³óÙ³Ý íñ³ ³½¹áÕ å³ÛÙ³ÝÝ»ñ ¨ ³½¹»óáõÃÛáõÝÝ»ñ: Ü³Ëáñ¹áÕ µáõÅáõÙÁ ¨ Ýñ³ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÁ: ²ÛÉ µáõÅ³Ï³Ý Ñ³ëï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ Ï³ï³ñí³Í ³ËïáñáßÇã Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ïíÛ³ÉÝ»ñ:

ÎÛ³ÝùÇ ³Ý³ÙÝ»½:

Ð³ÏÇñ× Ï»Ýë³·ñ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ ËñáÝáÉá·ÇÏ Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ ÑÇí³Ý¹Ç ÍÝáõÝ¹Çó ÙÇÝã¨ ÏÉÇÝÇÏ³

ÁÝ¹áõÝí»ÉÁ` áñ ï³ñÇùÇó ¿ ëÏë»É ù³ÛÉ»É, Ëáë»É, ¹åñáó Ñ³×³Ë»É, ³é³ç³¹ÇÙáõÃÛáõÝÁ ¹åñáóáõÙ, ÏñÃáõÃÛáõÝÁ, ÇÝùÝáõñáõÛÝ ³ßË³ï³Ýù³ÛÇÝ ÏÛ³ÝùÇ ëÏÇ½µÁ ¨ Ñ»ï³·³ ³ßË³ï³Ýù³ÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ, Ù³ëÝ³·ÇïáõÃÛáõÝÁ, í»ñ³å³ïñ³ëïáõÙÁ, ³ßË³ï³ÝùÇ ëï³ÅÁ, ³ßË³ï³ÝùÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ, Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý íÝ³ë³Ï³ñ ·áñÍáÝÝ»ñÁ:

ÀÝï³Ý»Ï³Ý ³Ý³ÙÝ»½Á ¨ Å³é³Ý·³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ` ë»é³Ï³Ý ÏÛ³ÝùÇ ëÏÇ½µÁ, á±ñ ï³ñÇùÇó, ³ÙáõëÝáõÃÛáõÝÁ, Ï³Ý³Ýó Ùáï` Ù»Ýëïñáõ³óÇ³ÛÇ ëÏÇ½µÁ, ÑÕÇáõÃÛáõÝÝ»ñ, ÍÝÝ¹³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñ, ³µáñïÝ»ñ, ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ Ùáï ³½·³Ï³ÝÝ»ñÇ Ùáï, Å³é³Ý·³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ:

Îñ³Í ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ÃáõÝ³íáñáõÙÝ»ñÁ (³Û¹ ÃíáõÙ Ý³¨ ³ÉÏáÑáÉÇ½Ù, ÃÙñ³ÙáÉáõÃÛáõÝ, ÝÇÏáïÇÝÇ½Ù), ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý ïñ³íÙ³Ý»ñ (³Û¹ ÃíáõÙ Ý³¨ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ïñ³íÙ³, áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ïñ³íÙ³. å»ñÇý»ñÇÏ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ïñ³íÙ³Ý»ñ), Ñá·»Ï³Ý ïñ³íÙ³Ý»ñ ¨ ·»ñÉ³ñí³ÍáõÃÛáõÝ: ´Ý³ÏáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ ¨ ÝÛáõÃ³Ï³Ý ³å³Ñáíí³ÍáõÃÛáõÝÁ:

²É»ñ·ÇÏ ³Ý³ÙÝ»½` ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÇ ï³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝÁ, ³É»ñ·ÇÏ é»³ÏóÇ³Ý»ñÁ Ýñ³Ýó ÝÏ³ïÙ³Ùµ: úµÛ»ÏïÇí Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ:

ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ëï³ïáõë:

Ð³ë³ÏÁ, ù³ßÁ, Ï³½Ùí³ÍùÁ, ëÝáõóáõÙÁ, Ù³ßÏÁ ¨ ï»ë³Ý»ÉÇ ÉáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÁ, ÉÇÙý³ïÇÏ Ñ³Ý·áõÛóÝ»ñÁ: Ü»ñùÇÝ ûñ·³ÝÝ»ñÇ íÇ×³ÏÁ` ¼Ö, ÞÐ, ê¼Ð:

¶Çï³ÏóáõÃÛ³Ý íÇ×³ÏÁ` ÏáÝï³ÏïÁ ÑÇí³Ý¹Ç Ñ»ï, ÏáÕÙÝáñáßáõÙÁ ë»÷³Ï³Ý ³ÝÓÇ Ù»ç, ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý ¨ Å³Ù³Ý³ÏÇ Ù»ç, áñÁ å³ñ½ ¿ ¹³éÝáõÙ Ñ»ï¨Û³É Ñ³ñó»ñÇ ÙÇçáóáí

- ÆÝ±ãå»ë ¿ Ò»ñ ³ÝáõÝ, ³½·³ÝáõÝ, Ñ³Ûñ³ÝáõÝÁ

- à±ñï»Õ »ù ¸áõù ·ïÝíáõÙ

- Þ³µ³Ãí³ á±ñ ûñÝ ¿ ³Ûëûñ, ³ÙÇëÁ, ï³ñÇÝ

ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ëï³ïáõëÁ:

1.¶³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ýáõÝÏóÇ³Ý:

I½áõÛ·: Ðáï³éáõÃÛ³Ý Ñ»ï³½áïáõÙ` ï³É ½·³Éáõ ï³ñµ»ñ Ñáï³í»ï ÝÛáõÃ»ñÇ Ñáï»ñÁ, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ùÃ³Ýóùáí ³é³ÝÓÇÝ-³é³ÝÓÇÝ:

II ½áõÛ·: î»ëáÕáõÃÛ³Ý ëñáõÃÛáõÝÁ Ïáñ»ÏóÇ³Ûáí Ï³Ù ³é³Ýó Ïáñ»ÏóÇ³ÛÇ, ï»ë³¹³ßï»ñÁ, ³ÏÝ³Ñ³ï³ÏÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ:

III, IV, VI ½áõÛ·: ²ÏÝ³×»Õù»ñÇ ¨ µµ»ñÇ íÇ×³ÏÁ(É³ÛÝáõÃÛáõÝÁ, Ù»ÍáõÃÛáõÝÁ, Ñ³Ù³ã³÷áõÃÛáõÝÁ): ´µ»ñÇ é³ÏóÇ³Ý ÉáõÛëÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ (áõÕÇÕ ¨ ÷áËÏ³å³Ïóí³Í), ÏáÝí»ñ·»ÝóÇ³ÛÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ: ²ÏÝ³·Ý¹»ñÇ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ í»ñ¨, Ý»ñù¨, ³ç, Ó³Ë:

V ½áõÛ·: ¶ÉËÇ ¨ ¹»ÙùÇ Ù³ßÏÇ, µ»ñ³ÝÇ ÉáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÇ ¨ É»½íÇ ó³í³ÛÇÝ, ç»ñÙ³ÛÇÝ ¨ ÑåÙ³Ý ½·³óáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ÜÛ³ñ¹Ç ×ÛáõÕ»ñÇ ¹»ÙùÇ íñ³ »ÉùÇ ³Ýóù»ñÇ ßáß³÷áõÙÁ: ºÕç»ñ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÁ: Ì³ÙÇã ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³Ý:

VII. ½áõÛ·: ØÇÙÇÏ³ÛÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³Ý` ÏÝ×éáï»É ×³Ï³ïÁ (µ³ñÓñ³óÝ»É ÑáÝù»ñÁ), Ñ³í³ù»É ÑáÝù»ñÁ(Çç»óÝ»É ÑáÝù»ñÁ), ÷³Ï»É ³ãù»ñÁ, ÏÏáó»É ³ãù»ñÁ, óáõÛó ï³É ³ï³ÙÝ»ñÁ, áõé»óÝ»É ³Ûï»ñÁ: ì»ñÑáÝù³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÁ:

VIII ½áõÛ·: ÈëáÕáõÃÛ³Ý ëñáõÃÛáõÝÁ ³éûñÛ³ ¨ ßßáõÏáí ËáëùÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ: ì»ëïÇµáõÉÛ³ñ Í³Ýñ³µ»éÝí³ÍáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ï³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝÁ(³íïáµáõëáõÙ, ÇÝùÝ³ÃÇéáõÙ, Ý³íÇ íñ³):

IX, X ½áõÛ·: üáÝ³óÇ³Ý: ö³÷áõÏ ùÇÙùÇ ß³ñÅáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ` ½ÝÝ»É ùÇÙùÇ ï»Õ³Ï³ÛáõÙÁ, ³ñïµ»ñ»É §³¦ ï³éÁ: ÎÉáõÙÁ` Ñ³ñóÝ»É Ç±Ýãå»ë ¿ áõïáõÙ, ã±Ç ÁÝÏÝáõÙ ³ñ¹Ûáù áõï»ÉÇùÁ ùÃÇ Ù»ç: øÙ³ÛÇÝ ¨ ÁÙå³Ý³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ: Ð³Ù³ÛÇÝ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ñ»ï³½áïáõÙÁ:

XI ½áõÛ·: îñ³å»ó³Ó¨ ¨ ÏñÍáëÏñ³³Ýñ³Ï³åïÏ³Ó¨ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ »½ñ»ñÁ ¨ ýáõÝÏóÇ³Ý` ·ÉËÇ ßñç³¹³ñÓ»ñÁ, áõë»ñÇ µ³ñÓñ³óáõÙÁ:

XII ½áõÛ·: È»½íÇ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ: È»½íÇ Ã»ùáõÙÁ ¹»åÇ ÏáÕÙ µ»ñ³ÝÇ ËáéáãÇó ¹áõñë Ñ³Ý»ÉÇë: È»½íÇ ³ñï³ùÇÝ ï»ëùÁ` ³ïñáýÇ³Ý»ñ, ýÇµñÇÉÛ³óÇ³Ý»ñ, óÝóáõÙÝ»ñ:

2.Þ³ñÅáÕ³Ï³Ý ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ:

2.1 ØÏ³ÝÝ»ñÇ ½ÝÝáõÙÁ, å³Éå³óÇ³Ý ¨ ã³÷áõÙÁ:

¼ÝÝÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï áõß³¹ñáõÃÛáõÝ ¿ ¹³ñÓíáõÙ ·³Ý·Ç Ó¨ÇÝ, áÕÝ³ß³ñÇÝ, ÏñÍù³í³Ý¹³ÏÇÝ, í»ñÇÝ ¨ ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇÝ, ³ÙµáÕç Ù³ñÙÝÇ ÙÏ³ÝáõùÇÝ:

ä³Éå³óÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï áñáßíáõÙ ¿ ÙÏ³ÝÇ ÏáÝýÇ·áõñ³óÇ³Ý ¨ Í³í³ÉÁ: Æñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Í³í³ÉÇ Ñ³Ù»Ù³ï³Ï³Ý ã³÷áõÙ ë³ÝïÇÙ»ïñ³ÛÇÝ Å³å³í»Ýáí, ëÇÙ»ïñÇÏ ï»Õ³Ù³ë»ñáõÙ: ¼ÝÝÙ³Ý, å³Éå³óÇ³ÛÇ ¨ ÙÏ³ÝáõùÇ ã³÷Ù³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ³ïñáýÇ³ ÑÇåáïñáýÇ³, ÑÇå»ñïñáýÇ³, ýÇµñÇÉÛ³ñ ¨ ý³ëóÇÏáõÉÛ³ñ óÝóáõÙÝ»ñ:

2.2 ²ÏïÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉÁ ¨ Ù³Ý³ÛÇÝ áõÅÁ:

²ÏïÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉÇ Ñ»ï³½áïáõÙÁ Çñ³Ï³ÝóíáõÙ ¿ Ñ»ñÃ³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ µáÉáñ Ñá¹»ñáõÙ:

¶ÉËÇ ¨ Ù³ñÙÝÇ ßñç³¹³ñÓ»ñÁ, Çç»óáõÙÁ, áõë»ñÇ µ³ñÓñ³óáõÙÁ, ß³ñÅáõÙÝ»ñ áõë³ÛÇÝ, ³ñÙÝÏ³ÛÇÝ, ×³×³Ýã¹³ëï³Ï³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ (Í³ÉáõÙ ¨ ï³ñ³ÍáõÙ, åñáÝ³óÇ³ ¨ ëáõåÇÝ³óÇ³) ¹³ëï³ÏÇ Ù³ïÝ»ñáõÙ (Í³ÉáõÙ, ï³ñ³ÍáõÙ, ½³ïáõÙ, ³éµ»ñáõÙ, I Ù³ïÇ Ñ³Ï³¹ñáõÙÁ ×ÏáõÛÃÇÝ), ß³ñÅáõÙÝ»ñ ÏáÝù³½¹ñ³ÛÇÝ, ÍÝÏ³Ý, ëñáõÝùÃ³Ã³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ (Í³ÉáõÙ, ï³ñ³ÍáõÙ, åïï³ß³ñÅáõÙ ¹»åÇ Ý»ñë ¨ ¹áõñë), áïÝ³Ã³ÃÇ Ù³ïÝ»ñÇ Í³ÉáõÙ ¨ ï³ñ³ÍáõÙ:

²ÏïÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉÇ Ñ»ï³½áïáõÙÁ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ áõÅÇ ÙÇ³Å³Ù³Ý³ÏÛ³ Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ùµ` ÑÇí³Ý¹Ç ³ÏïÇí ¹ÇÙ³¹ñáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ:

Æñ³ÝÇ ¨ å³ñ³ÝáóÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ áõÅÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ Ýñ³Ýó Ã»ùáõÙáí ¹»åÇ ³é³ç, Ñ»ï, ³ç ¨ Ó³Ë:

ì»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ áõÅÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ Ñ³Ù»Ù³ï»Éáí »ñÏáõ ÏáÕÙ»ñÁ` µ³½ÏÇ, Ý³Ë³µ³½ÏÇ, ¹³ëï³ÏÇ, Ó»éù»ñÇ Ù³ïÝ»ñÇ, ³½¹ñÇ, ëñáõÝùÇ, áïÝ³Ã³ÃÇ, áïù»ñÇ Ù³ïÝ»ñÇ Í³ÉÇãÝ»ãÁ ¨ ï³ñ³ÍÇãÝ»ñÁ:

ØÏ³Ý³ÛÇÝ áõÅÁ ·Ý³Ñ³ïíáõÙ µ³É»ñáí(0-Çó ÙÇÝã¨ 5µ³É), Ó»éù»ñÇ Ù³ïÝ»ñÇ Í³ÉÇãÝ»ñÇ áõÅÁ (¹³ëï³ÏÇ ë»ÕÙÙ³Ý áõÅÁ)

¹ÇÝ³ÙáÙ»ïñÇ³ÛÇ ÙÇçáóáí` ÏÇÉá·ñ³ÙÝ»ñáí:

2.3ä³ëÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉÁ ¨ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÁ:

ä³ëÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ Ñ»ï³½áïíáõÙ »Ý ÑÇí³Ý¹Ç ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ÉñÇí ÃáõÉ³óÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ, ³ÛÝ ¹»åùáõÙ, »ñµ ãÏ³ ³ÏïÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Í³í³ÉÇ ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏáõÙ Ï³Ù µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝ, ³ÛëÇÝùÝ å³ñ»½Ý»ñ Ï³Ù å³ñ³ÉÇãÝ»ñ:

ØÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÁ áñáßíáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹Ç ÏáÕÙÇó ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ù³ùëÇÙ³É ÃáõÉ³óÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ, å³ëÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ, í»ñÇÝ áõ ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ßáß³÷Ù³Ý Å³Ù³Ý³Ï:

ØÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÁ ëïáõ·»ÉÇë Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ` ÝáñÙ³É ïáÝáõë, ³ïáÝÇ³, ÑÇåáïáÝÇ³, ÑÇå»ñïáÝÇ³ (§Í³ÉáíÇ ¹³Ý³ÏÇ¦ Ç Ó¨áí` ëå³ëïÇÏáõÃÛáõÝÁ, §³ï³ÙÝ³íáñ ³ÝÇíÇ Ó¨áí¦` éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝÁ), ÑÇå»ñïáÝÇ³ÛÇ Í³Ûñ³Ñ»Õ ³ëïÇ×³Ýñ µ»ñáõÙ ¿ ÏáÝïñ³Ïïáõñ³Ý»ñÇ ³é³ç³óÙ³Ý (¹Åí³ñ³ß³ñÅáõÃÛáõÝ):

2.4 ì»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ñá·Ý³ÍáõÃÛ³Ý ýáõÝÏóÇáÝ³É ÷áñÓ»ñÁ üáõÝÏóÇáÝ³É ÷áñÓ»ñÁ ÏÇñ³éáõÙ »Ý å³ñ»½Ý»ñÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ` å³ñ»ïÇÏ í»ñçáõÛÃÁ ÇçÝáõÙ ¿ :

ì»ñÇÝ í»ñçáõÛÃÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ñá·Ý³ÍáõÃÛ³Ý ýáõÝÏóÇáÝ³É ÷áñÓ»ñ` ´³ñ»ÛÇ í»ñÇÝ ÷áñÓÁ, ´³ñ»ÛÇ ÷áñÓÇ Ùá¹ÇýÇÏ³óí³Í ï³ñµ»ñ³ÏÁ, ³ÏïÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ éÇÃÙÇÏáõÃÛ³Ý ÷áñÓÁ` Ù³ïÝ»ñÁ ë»ÕÙ»É µéáõóùÇ Ó¨áí ¨ µ³ó»É:

êïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ñá·Ý³ÍáõÃÛ³Ý ýáõÝÏóÇáÝ³É ÷áñÓ»ñ` ´³ñ»ÛÇ ëïáñÇÝ ÷áñÓÁ, ³ÏïÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ éÇÃÙÇÏáõÃÛ³Ý ÷áñÓÁ` ß³ñÅ»É áïù»ñÁ Ñ»Í³ÝÇí í³ñ»Éáõ ÝÙ³Ý:

2.5 Þ³ñÅáõÙÝ»ñÇ Ïááñ¹ÇÝ³óÇ³Ý:

èáÙµ»ñ·Ç ÷áñÓÁ` (Ñ³í³ë³ñ³ÏßéáõÃÛ³Ý ÷áñÓÁ Ñ³Ý·ëïÇ Å³Ù³Ý³Ï) Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ ¿ Ñ³í³ë³ñ³ÏßéáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ` ³ï³ùëÇ³ ¨ ³ÝÏ³ÛáõÝáõÃÛáõÝ` ³ëï³½Ç³: Ø³ï-ùÃ³ÛÇÝ ¨ ÏñáõÝÏ-ÍÝÏ³ÛÇÝ ÷áñÓ»ñÁ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ »Ý íñÇåáõÙÁ ¨ ÇÝï»ÝóÇáÝ ïñ»ÙáñÁ: ¸Ç³¹áËáÏÇÝ»½Ç ÷áñÓÁ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ ¿

³¹Ç³¹áËáÏÇÝ»½ ¨ µñ³¹ÇÏÇÝ»½Ç³: Þ³ñÅáõÙÝ»ñÇ Ñ³Ù³ã³÷áõÃÛÝ ÷áñÓÁ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ ¿

¹ÇëÙ»ïñ³(ÑÇå»ñÙ»ïñÇ³): ø³ÛÉùÁ(ù³ÛÉí³Íù):

ä³ÃáÉá·ÇÏ ù³ÛÉí³Íù` Ñ»ÙÇå³ñ»ïÇÏ, å³ñÏÇÝëáÝÇÏ, §å³ñáÕ¦, ³ï³ÏïÇÏ, å³ñ³å³ñ»ïÇÏ, ³ÝÃ³É·ÇÏ, ëï»É³Å³ÛÇÝ, ÏñáõÏ³ÛÇÝ, åáÉÇÝ¨ñÇïÇÏ, µ³¹Ç ù³ÛÉí³Íù:

2.6 è»ýÉ»ùëÝ»ñ

Ò»éù»ñÇ í»ñÝáëÏñ³ÛÇÝ ¨ çÉ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ` ×³×³Ýã-¹³ëï³Ï³ÛÇÝ(×³×³ÝãáëÏñÇ í»ÝáëÏñÇó), Í³ÉÇã³ñÙÝÏ³ÛÇÝ(µ³½ÏÇ »ñÏ·ÉáõË ÙÏ³ÝÇ çÉÇó), ³ñÙÏ³ÛÇÝ–ï³ñ³ÍÇã(µ³½ÏÇ »é³·ÉáõË ÙÏ³ÝÇ çÉÇó): è»ýÉ»ùëÝ»ñÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ`³é»ýÉ»ùëÇ³, ÑÇåáé»ýÉ»ùëÇ³, ÑÇå»ñé»ýÉ»ùëÇ³: Ò»éù»ñÇ å³ÃáÉá·ÇÏ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ` èáëáÉÇÙáÛÇ ì»Ý¹»ñáíÇãÇ í»ñÇÝ é»ýÉ»ùëÁ, ´»Ëï»ñ»¨Ç í»ñÇÝ é»ýÉ»ùëÁ, ÄáõÏáíëÏáõ é»ýÉ»ùëÁ:

àïù»ñÇ Ù³ßÏ³ÛÇÝ ¨ çÉ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ` ÍÝÏ³Ý é»ýÉ»ùëÁ (³½¹ñÇ ù³é³·ÉáõË ÙÏ³ÝÇ çÉÇó), ³ùÇÉ»ëÛ³Ý é»ýÉ»ùëÁ (ëñáõÝùÇ »é³·ÉáõË ÙÏ³ÝÇ çÉÇó), Ý»ñµ³Ý³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÁ (áïÝ³Ã³ÃÇ ¹ñë³ÛÇÝ »½ñÇ Ù³ßÏÇó):

è»ýÉ»ùëÝ»ñÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ` ³é»ýÉ»ùëÇ³, ÑÇåáé»ýÉ»ùëÇ³, ÑÇå»ñé»ýÉ»ùëÇ³:

àïù»ñÇ å³ÃáÉá·ÇÏ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ` ï³ñ³ÍÇã é»ýÉùëÝ»ñ` ´³µÇÝëÏáõ, úå»ÝÑ»ÛÙÇ,

Í³ÉÇã é»ýÉ»ùëÝ»ñ` èáëáÉÇÙáÛÇ, ÄáõÏáíëÏáõ, ´»Ëï»ñ»¨Ç: Ø³ßÏ³ÛÇÝ áñáí³ÛÝ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñ` í»ñÇÝ, ÙÇçÇÝ, ëïáñÇÝ:

3. ¼·³óáÕáõÃÛáõÝ:

3.1. ò³í³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß:

ò³í³ÛÇÝ Ï»ï»ñ` »éáñÛ³Ï ÝÛ³ñ¹Ç, ¾ñµÇ, å³ñ³í»ñï»µñ³É, ÷áõß»ÉáõÝ³ÛÇÝ, ÙÇçÏáÕ³ÛÇÝ, ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ óáÕáõÝÝ»ñÇ

Ò·Ù³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ` Ü»ñÇÇ, È³ë»·Ç, ì³ë»ñÙ³ÝÇ, Ø³óÏ¨ÇãÇ: ²ÝÃ³É·ÇÏ ï»Õ³Ï³ÛáõÙ` ÑÇí³Ý¹Ç ¹ÇñùÁ, ëÏáÉÇá½, ÏÇýá½, Éáñ¹á½

3.2. Ø³Ï»ñ»ë³ÛÇÝ ¨ Ëáñ³ÝÇëï ½·³óáÕáõÃÛáõÝ:

Ø³Ï»ñ»ë³ÛÇÝ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ñ»ï³½áïáõÙÁ: ò³í³ÛÇÝ ½·³óáÕáõÃÛáõÝÁ Ñ»ï³½áïáõÙ »Ý ³ë»ÕÇ Í³ÏáóÝ»ñáí Ù³ßÏÇ ëÇÙ»ïñÇÏ ï»Õ³Ù³ë»ñáõÙ: æ»ñÙ³ÛÇÝ ½·³óáÕáõÃÛáõÝÁ Ñ»ï³½áïáõÙ »Ý ï³ù ¨ ë³éÁ çñáí Éóí³Í ÷áñÓ³ÝáÃÝ»ñÁ Ù³ßÏÇ ëÇÙ»ïñÇÏ ï»Õ³Ù³ë»ñÇÝ Ñå»ÉÇë: ÐåÙ³Ý ½·³óáÕáõÃÛáõÝÁ Ñ»ï³½áïáõÙ »Ý Ù³ßÏÇÝ µ³ñ³Ï ÃÕÃáí, µ³Ùµ³Ïáí Ï³Ù ÷³÷áõÏ íñÓÝÇÏáí Ã»Ã¨ Ñåí»ÉÇë:

Êáñ³ÝÇëï ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ñ»ï³½áïáõÙÁ: ØÏ³Ý³Ñá¹³ÛÇÝ ½·³óáÕáõÃÛáõÝÁ Ñ»ï³½áïáõÙ »Ý Ï³ï³ñ»Éáí å³ëÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ Ù³Ýñ ¨ Ëáßáñ Ñá¹»ñáõÙ: ìÇµñ³óÇ³ÛÇ ½·³óáÕáõÃÛáõÝÁ Ñ»ï³½áïáõÙ »Ý ÃñÃé³óáÕ Ï³Ù»ñïáÝÇ ÙÇçáóáí Ù³ßÏÇ ëÇÙ»ïñÇÏ ï»Õ³Ù³ë»ñáõÙ, áñï»Õ áëÏñ»ñÁ å³ïí³Í »Ý µ³ñ³Ï Í³ÍÏáõÛÃÝ»ñáí:

ÖÝßÙ³Ý ½·³óáÕáõÃÛáõÝÁ áñáßíáõÙ ¿ Ù³ßÏÇ ëÇÙ»ïñÇÏ ï»Õ³Ù³ë»ñÇÝ Ù³ïÝ»ñÇ ÙÇçáóáí áõÕÕ³ÏÇ ×ÝßáõÙ ·áñÍ³¹ñ»Éáí:

4. ì»·»ï³ïÇí ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ:

ì³½áÙáïáñ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ` Ù³ßÏÇ ·áõÛÝÁ (ÃáõÛÉ í³ñ¹³·áõÛÝ, ·áõÝ³ïáõÃÛáõÝ, Ï³ñÙñáõÃÛáõÝ, óÇ³Ýá½ ¨ ³ÛÉÝ), Ù³ßÏÇ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÁ(ÝáñÙ³É, µ³ñÓñ³ó³Í, Çç³Í), ¹»ñÙá·ñ³ýÇ½ÙÁ( Ï³ñÙÇñ, ëåÇï³Ï, é»ýÉ»Ïïáñ):

îñáýÇÏ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ` ÝáñÙ³É, Ù³ßÏÇ ãáñáõÃÛáõÝ, »ÕáõÝ·Ý»ñÇ ³ÙñáõÃÛ³Ý µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝ, ï»Õ³ÛÇÝ Ù³½³Ã³÷áõÃÛáõÝ, Ëáó»ñ, ·³Ý·ñ»Ý³, áëÏñ³ÛÇÝ ÑÛáõëí³ÍùÇ ù³Ûù³ÛáõÙ:

ê»Ïñ»ïáñ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ (ùñïÝ³ñï³¹ñáõÃÛáõÝ, Ãù³ñï³¹ñáõÃÛõÝ, ×³ñå³ñï³¹ñáõÃÛáõÝ)`ÝáñÙ³É, ÑÇå»ñÑÇ¹ñá½ (ï»Õ³ÛÇÝ Ï³Ù ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ), ³é³ï Ãù³ñï³¹ñáõÃÛáõÝ, ¹»ÙùÇ ×³ñåáïáõÃÛáõÝ ¨ ³ÛÉÝ:

²ßÝ»ñÇ ³ÏÝ³-ëñï³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÁ`ÝáñÙáïáÝÇ³, ëÇÙå³ïÇÏáïáÝÇ³, í³·áïáÝÇ³: úñÃáÏÉÇÝáëïëïÇ ÷áñÓÁ` ÝáñÙáïáÝÇ³, ëÇÙå³ïÇÏáïáÝÇ³, í³·áïáÝÇ³:

ÎáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ` ÝáñÙ³É, ÙÇ½³Ï³åáõÃÛáõÝ Ï³Ù ³ÝÙÇ½³å³ÑáõÃÛáõÝ, ÏÕ³½³ïÙ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, ë»é³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ:

5. Ø»ÝÇÝ·»³É ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ:

Ø»ÝÇÝ·»³É ¹Çñù: ä³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝ: ´ñáõÓÇÝëÏáõ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ (í»ñÇÝ ¨ ëïáñÇÝ):

Î»ñÝÇÝ·Ç ³Ëï³ÝÇß:

6. ´³ñÓñ³·áõÛÝ Ï»Õ¨³ÛÇÝ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ:

¶Ýá½Çë` ëïáõ·»É ÑÇí³Ý¹Ç ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÁ ³é³ñÏ³Ý»ñÝ áõ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÁ ×³Ý³ã»Éáõ ½·³Û³Ï³Ý ÁÝÏ³ÉÙ³Ý ÙÇçáóáí, ¨ ãÏ³ ³±ñ¹Ûáù Ýñ³ Ùáï ï»ëáÕ³Ï³Ý, ÉëáÕ³Ï³Ý, Ñáï³é³Ï³Ý, Ñ³Ù³ÛÇÝ ³·Ýá½Ç³Ý»ñ: äñ³ùëÇë` ëïáõ·»É ÑÇí³Ý¹Ç Ýå³ï³Ï³áõÕÕí³Í ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñ Ï³ï³ñ»Éáõ áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ` ÏñÏÝ»Éáõ Ó¨áí ¨ Ñ³ÝÓÝ³ñ³ñ»Éáõó Ñ»ïá, ¨ ãáõÝÇ ³±ñ¹Ûáù ÑÇí³Ý¹Á Ç¹»³ïáñ, Ùáïáñ, ÏáÝëïñáõÏïÇí ³åñ³ùëÇ³Ý»ñ: ÊáëùÁ` ëïáõ·»É ÑÇí³Ý¹Ç ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÁ Ëáë»É ¨ Ñ³ëÏ³Ý³É Ëá³Ïó³Ï³Ý ËáëùÁ, ³Ýí³Ý»É óáõó³¹ñíáÕ ³é³ñÏ³Ý»ñÁ, ¨ ãáõÝÇ ³±ñ¹Ûáù ÑÇí³Ý¹Á Ùáïáñ, ë»Ýëáñ, ³ÙÝ»ëïÇÏ ³ý³½Ç³Ý»ñ:

¶ÉáõË 2. Ð»ï³½áïÙ³Ý Éñ³óáõóÇã Ù»Ãá¹Ý»ñ

Ð»ï³½áïÙ³Ý Éñ³óáõóÇã Ù»Ãá¹Ý»ñÇÝ »Ý å³ïÏ³ÝáõÙ é»Ýï·»ÝáÉá·Ç³Ï³Ý, ¿É»ÏïñáýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý, É³µáñ³ïáñ, ûýÃ³ÉÙáÉá·ÇÏ ¨ ûïáÉ³ñÇÝ·á-Ý¨ñáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

Ð³ë³ñ³Ï é»Ýï·»Ýá·ñ³ýÇ³

1. úµ½áñ é»Ýï·»Ýá·ñ³ýÇ³

2. ÊáßáñÏ³¹ñ³ÛÇÝ é»Ýï·»Ýá·ñ³ýÇ³ 3. îáÙá·ñ³ýÇ³

ÎáÝïñ³ëï³ÛÇÝ é»Ýï·»Ýá·ñ³ýÇ³

1) ³Ý·Çá·ñ³ýÇ³

2) åÝ¨Ùá·ñ³ýÇ³

3) ÙÇ»Éá·ñ³ýÇ³

ÎáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ é»Ýï·»Ýá·ñ³ýÇ³

1) ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³

2) Ù³·ÝÇë-é»½áÝ³Ýë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³

è»Ýï·»Ýá·ñ³ýÇ³Ý Çñ Ñ»ñÃÇÝ µ³Å³ÙíáõÙ ¿ Ïñ³ÝÇá·ñ³ýÇ³ÛÇ ¨ ëåáÝ¹ÇÉá·ñ³ýÇ³ÛÇ:

Îñ³ÝÇá·ñ³ýÇ³Ý ·³Ý·Ç é»Ýï·»Ýá·ñ³ýÇ³Ý ¿:

êåáÝ¹ÇÉá·ñ³ýÇ³Ý áÕÝ³ß³ñÇ é»Ýï·»Ýá·ñ³ýÇ³Ý ¿:

ÊáßáñÏ³¹ñ³ÛÇÝ é»Ýï·»Ýá·ñ³ýÇ³Ý å³ïÏ»ñÇ 2-3 ³Ý·³Ù Ù»Í³óáõÙÝ ¿` ûµÛ»ÏïÇ ¨ Å³å³í»ÝÇ ÙÇç¨ ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý Ù»Í³óÙ³Ý Ñ³ßíÇÝ: îáÙá·ñ³ýÇ³Ý ß»ñï³íáñ é»Ýï·»Ýá·ñ³ýÇ³Ý ¿:

²Ý·Çá·Ç³ýÇ³Ý(ó»ñ»µñ³É ³Ý·Çá·ñ³ýÇ³) ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ é»Ýï·»ÝáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ ¿` Ýñ³Ýó Ù»ç ÏáÝïñ³ëï ÝÛáõÃ»ñÇ Ý»ñ³ñÏÙ³Ý ÙÇçáóáí:

äÝ¨Ùá·ñ³ýÇ³Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÉÇÏíáñ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç é»Ýï·»ÝáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ ¿` ÃÃí³ÍÝÇ Ï³Ù û¹Ç Ý»ñÙáõÍáõÙÇó Ñ»ïá: äÇ»Éá·ñ³ýÇ³Ý áÕÝáõÕ»ÕÇ ëáõµ¹áõñ³É ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý ÏáÝïñ³ëï³ÛÇÝ é»Ýï·»ÝáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ

¿:

ÎáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÇ é»Ýï·»ÝáÉá·Ç³Ï³Ý ³ËïáñáßÙ³Ý Ù»Ãá¹ ¿, áñÁ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë ëï³Ý³É ïíÛ³ÉÝ»ñ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÑÛáõëí³ÍùÇ ¨ ÉÇÏíáñ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç Ù³ëÇÝ: Ø»Ãá¹Á ÑÇÙÝí³Í ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ï³ñµ»ñ ËïáõÃÛ³Ý ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó é»Ýï·»ÝÛ³Ý ×³é³·³ÛÃÝ»ñÇ ÏÉ³ÝÙ³Ý ¨ óáõó³ÝÇßÝ»ñÇ ã³÷Ù³Ý íñ³: ²Ûë Ù»Ãá¹Á Çñ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñáí Ùáï 100 ³Ý·³Ù ·»ñ³½³ÝóáõÙ ¿ Ñ³ë³ñ³Ï ïáÙá·ñ³ýÇ³ÛÇÝ:

Ø³·ÝÇë-é»½áÝ³Ýë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³(Øèî) Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý Ýáñ Ù»Ãá¹ ¿: Øèî-Ç ÑÇÙùáõÙ ÁÝÏ³Í ¿ áñáß ùÇÙÇ³Ï³Ý ï³ññ»ñÇ(çñ³ÍÇÝ, ýáëýáñ) ³ïáÙÝ»ñÇ Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÁ ³é³ç³óÝ»É é»½áÝ³Ýë áõÅ»Õ Ù³·ÝÇë³Ï³Ý ¹³ßïáõÙ: ¾É»ÏïñáÙ³·ÝÇë³ÛÇÝ ÇÙåáõÉëÝ»ñÇ Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ³é³ç³óÝáõÙ ¿ ³½¹³Ï, µÝáõÃ³·ñ³Ï³Ý

Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÑÛáõëí³ÍùÇ Ñ³Ù³ñ, áñÁ ·ñ³ÝóíáõÙ ¨ Ùß³ÏíáõÙ ¿ ÏáÙåÛáõï»ñÇ ÏáÕÙÇó ¨ ÷áË³ÝóíáõÙ ¿ ¿Ïñ³ÝÇÝ å³ïÏ»ñÇ Ó¨áí: Ð»ï³½áïÙ³Ý Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý ëÏ½µáõÝùÝ»ñÁ ÝáõÛÝÝ »Ý, ÇÝã áñ ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï:

2. Ð»ï³½áïÙ³Ý ¿É»ÏïñáýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñ

¾É»ÏïñáýÇ½ÇáÉá·Ç³ÏÝ Ñ»ï³½áïÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñÝ »Ý`

1) ¿É»Ïïñá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ(¾¾¶)

2)¿Ëá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³(¾Ëá¾¶)

3) é»á¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³(è¾¶)

4) ·»ñÓ³ÛÝ³ÛÇÝ ¹áåÉ»ñá·ñ³ýÇ³(¶¸)

5) ¿É»ÏïñáÙÇá·ñ³Ç³(¾Ø¶)

¾É»Ïïñá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ ýáõÝÏóÇáÝ³É íÇ×³ÏÇ Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ù»Ãá¹ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ µÇá¿É»Ïïñ³Ï³Ý ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ·ñ³ÝóÙ³Ý ÙÇçáóáí, Ñ³ïáõÏ ³å³ñ³ïÇ û·ÝáõÃÛ³Ùµ (¿É»Ïïñá¿Ýó»ý³É·ñ³ý): ¾É»Ïïñá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³Ý Ñ³çáÕáõÃÛ³Ùµ ÏÇñ³éíáõÙ ¿ ¿åÇÉ»åëÇ³ÛÇ, áõéáõóùÝ»ñÇ, ïñ³íÙ³Ý»ñÇ, ·ÉËáõÕ»ÕÇ µáñµáù³ÛÇÝ ¨ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ, Ñ³×³Ë ÏÇñ³éíáõÙ ¿ íÇñ³ï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ³Ý½·³Û³óÙ³Ý ËáñáõÃÛ³Ý ·ñ³ÝóÙ³Ý(áñáßÙ³Ý) Ñ³Ù³ñ:

¾Ëá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³Ý (áõÉïñ³Ó³ÛÝ³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³) ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÙÇçÇÝ Ï³éáõÛóÝ»ñÇ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý ·ñ³ÝóÙ³Ý Ù»Ãá¹Ý ¿ Ýñ³ÝóÇó ³Ý¹ñ³¹³ñÓíáÕ ·»ñÓ³ÛÝ³ÛÇÝ ³½¹³ÏÇ М-¿Ëá ëï³óÙ³Ý ×³Ý³å³ñÑáí` Ñ³ïáõÏ ³å³ñ³ïÇ û·ÝáõÃÛ³Ùµ(·»ñÓ³ÛÝ³ÛÇÝ ¿Ëá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ý): ¾Ëá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³Ý åñ³ÏïÇÏ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ ·ÉËáõÕ»ÕÇ Í³í³É³ÛÇÝ ·áÛ³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ(áõéáõóù, ³µëó»ë, Ñ»Ù³ïáÙ³, ÏÇëï³): è»á¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ù»Ãá¹ ¿` ÑÇÙÝí³Í áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÑÛáõëí³ÍùÇ ¹ÇÙ³¹ñáõÃÛ³Ý éÇÃÙÇÏ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ·ñ³ÝóÙ³Ý íñ³ ¿É»Ïñï³Ï³Ý Ñáë³ÝùÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ, áñÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ³ÝáÃÝ»ñÇ ³ñÛáõÝ³É»óÙ³Ý åáõÉë³ÛÇÝ ï³ï³ÝáõÙÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ, ·ñ³ÝóíáõÙ ¿ Ñ³ïáõÏ ë³ñù³íáñÙ³Ý ÙÇçáóáí (é»á·ñ³ý):

è»á¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³Ý ó»ñ»µñ³É Ñ»Ùá¹ÇÝ³ÙÇÏ³ÛÇ Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ù»Ãá¹ ¿, áñÁ ÇÝýáñÙ³óÇ³ ¿ ï³ÉÇë ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ñÛáõÝ³Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛ³Ý, áõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ ïáÝáõëÇ ¨ »ñ³Ï³ÛÇÝ Ñ»ïÑáëùÇ Ù³ëÇÝ: èº¶-Á ÏÇñ³éíáõÙ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ` ó»ñ»µñ³É ³Ã»ñáëÏÉ»ñá½, ÑÇå»ñïáÝÇÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ, áõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ Ëó³ÝáõÙ, ÙÇ·ñ»Ý, ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ:

¶»ñÓ³ÛÝ³ÛÇÝ ¹áåÉ»ñá·ñ³ýÇ³Ý áõÕ»ÕÇ ³ñÛáõÝ³Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ù»Ãá¹ ¿, áñÁ ÏÇñ³éíáõÙ ¿ áõÕ»ÕÁ ëÝáÕ ³ÝáÃÝ»ñÇ ³Ýó³Ý»ÉÇáõÃÛ³Ý Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ (ùÝ³ÛÇÝ ¨ áÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ): Ø»Ãá¹Á ÑÇÙÝí³Í ¿ ¸áåÉ»ñÇ ¿ýý»ÏïÇ ÏÇñ³éÙ³Ý íñ³, áñÁ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ áõÕ³ñÏí³Í ·»ñÓ³ÛÝ³ÛÇÝ ³½¹³ÏÇ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ß»ÕáõÙáí, áñÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ß³ñÅíáÕ Ù³ëÝÇÏÝ»ñÇ, Ù³ëÝ³íáñ³å»ë ³ñÛ³Ý Ó¨³íáñ ï³ññ»ñÇó Ýñ³ ³ñï³óáÉÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: Ø»Ãá¹Á ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë áñáß»É ³ñÛ³Ý ÑáëùÇ áõÕÕáõÃÛáõÝÁ ¨ ·Í³ÛÇÝ ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ áõÕ»ÕÇ Ù³·Çëïñ³É ³ÝáÃÝ»ñáõÙ, ¨ Áëï Ýñ³Ýó ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ÝáõÕÕ³ÏÇ ¹³ï»É ³Û¹ ³ÝáÃÝ»ñÇ ³Ýó³Ý»ÉÇáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³áõÙÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ(ûÏÉÛáõÕÇ³Ý»ñÇ, ëï»Ýá½Ý»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï):

¾É»ÏïñáÙÇá·ñ³ýÇ³Ý ÝÛ³ñ¹³ÙÏ³Ý³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ù»Ãá¹ ¿ ÏÙ³Ëù³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ µÇáåáï»ÝóÇ³ÉÝ»ñÇ ·ñ³ÝóÙ³Ý ÙÇçáóáí, Ñ³ïáõÏ ë³ñù³íáñÙ³Ý ÙÇçáóáí (¿É»ÏïñáÙÇá·ñ³ý): ¾Ø¶-Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë áõëáõÙÝ³ëÇñ»É Ù³ñ¹áõ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñÁ ýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ¨ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É ÝÛ³ñ¹³ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

3. Ð»ï³½áïÙ³Ý É³µáñ³ïáñ Ù»Ãá¹Ý»ñ

ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³Ý³ÉÇ½Ý»ñÁ` ³ñÛ³Ý ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ³Ý³ÉÇ½Á, Ù»½Ç ÁÝýÑ³Ýáõñ ³Ý³ÉÇ½Á, ÏÕ³ÝùÇ ³Ý³ÉÇ½Á áñ¹»ñÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ, ì³ë»ñÙ³ÝÇ é»³ÏóÇ³Ý ³ñÛ³Ý Ù»ç, ³ñÛáõÝÁ ØÆ²ì ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ, å»ïù ¿ Çñ³Ï³Ý³óí»Ý µáÉáñ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ:

ØÝ³ó³Í ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý, µÇáùÇÙÇ³Ï³Ý, ÇÙáõÝáÉá·Ç³Ï³Ý ¨ ÙÇÏñáµÇáÉá·Ç³Ï³Ý ³Ý³ÉÇ½Ý»ñÁ Ï³ï³ñíáõÙ »Ý Áëï óáõóÙ³Ý:

²ñÛ³Ý ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³Ý³ÉÇ½:

²ñÛ³Ý ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³Ý³ÉÇ½Á Ý»ñ³éáõÙ ¿ Ñ»Ùá·ÉáµÇÝÇ ÏáÝó»Ýïñ³óÇ³ÛÇ áñáßáõÙÁ, ¿ñÇÃñáóÇïÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ, ·áõÝ³ÛÇÝ óáõó³ÝÇßÁ, É»ÛÏáóÇïÝ»ñÇ, ÃñáÙµáóÇïÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ, É»ÛÏáóÇï³ñ ýáñÙáõÉ³ÛÇ Ñ³ßí³ñÏÁ, ¿ñÇÃñáóÇïÝ»ñÇ Ýëï»óÙ³Ý ³ñ³·áõÃÛ³Ý áñáßáõÙÁ:

Ð»Ùá·ÉáµÇÝÇ ÝáñÙ³Ý Ï³Ý³Ýó Ùáï 12-14·% (120-140·/É), ïÕ³Ù³ñÏ³Ýó Ùáï 13-16·% (130-160·/É).

ÜáñÙ³ÛáõÙ 1ÙÏÉ ³ñÛ³Ý Ù»ç Ï³Ý³Ýó Ùáï å³ñáõÝ³ÏíáõÙ ¿ 3 900 000 - 4 700 000, ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó Ùáï 4 000 000 - 5 000 000 ¿ñÇÃñáóÇïÝ»ñ:

ÜáñÙ³ÛáõÙ ·áõÝ³ÛÇÝ óáõó³ÝÇßÁ ï³ï³ÝíáõÙ ¿ 0,86 ÙÇÝã¨ 1,1. ÜáñÙ³ÛáõÙ Ñ³ëáõÝ Ù³ñ¹áõ 1 ÙÏÉ ³ñÛáõÝÁ å³ñáõÝ³ÏáõÙ ¿ 4000-9000 É»ÛÏáóÇïÝ»ñ:

ÜáñÙ³ÛáõÙ ÃñáÙµáóÇïÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ ï³ï³ÝíáõÙ ¿ 180 000 ÙÇÝã¨ 320 000 1 ÙÏÉ ³ñÛ³Ý Ù»ç:

È»ÛÏáóÇï³ñ ýáñÙáõÉ³Ý ÝáñÙ³ÛáõÙ`

³) É»ÛÏáóÇïÝ»ñÇ ³é³ÝÓÇÝ Ó¨»ñÇ ïáÏáë³ÛÇÝ Ñ³ñ³µ»ñáõÃÛáõÝÁ ÝáñÙ³ÛáõÙ` É»ÛÏáóÇïÝ»ñ (Ñ³½³ñ 1 ÙÏÉ-áõÙ) 49, ÙÇ»ÉáóÇïÝ»ñ ãÏ³Ý, Ù»ï³ÙÇ»ÉáóÇïÝ»ñ ãÏ³Ý, óáõåÇÏ³ÏáñÇ½³íáñ Ý»ÛïñáýÇÉÝ»ñ 1-6%, ë»·Ù»Ýï³ÏáñÇ½³íáñ Ý»ÛïñáýÇÉÝ»ñ 45-70%, ¿á½ÇÝáýÇÉÝ»ñ 0-5%, µ³½áýÇÉÝ»ñ 0-1%, ÉÇÙýáóÇïÝ»ñ 18-40% ¨ ÙáÝáóÇïÝ»ñ 2-9%:

µ) É»ÛÏáóÇïÝ»ñÇ ³é³ÝÓÇÝ Ó¨»ñÇ µ³ó³ñÓ³Ï å³ñáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ ÝáñÙ³ÛáõÙ 1 ÙÏÉ ³ñÛ³Ý Ù»ç` óáõåÇÏ³ÏáñÇ½³íáñ Ý»ÛïñáýÇÉÝ»ñ 2000-4200, ¿á½ÇÝáýÇÉÝ»ñ 0-300, µ³½áýÇÉÝ»ñ 0-65, ÉÇÙýáóÇïÝ»ñ 12003000 ¨ ÙáÝáóÇïÝ»ñ 90-600:

ÜáñÙ³ÛáõÙ ¾Ü²-Ý` ¿ñÇÃñáóÇïÝ»ñÇ Ýëï»óÙ³Ý ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ Ï³Ý³Ýó Ùáï Ï³½ÙáõÙ ¿ 2-15ÙÙ Å³ÙáõÙ, ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó Ùáï 1-10 ÙÙ Å³ÙáõÙ:

àÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÇ Ñ»ï³½áïáõÙÁ:

àÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÁ (ÉÇÏíáñ) ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ, III ¨ IV ÷áñáùÝ»ñÇ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ÑÛáõë³ÏÝ»ñÇ Ûáõñ³ï»ë³Ï ë»Ïñ»ïÝ ¿: ²ÛÝ ³ñï³¹ñíáõÙ ¿ ³ÝÁÝ¹Ù»ç, Ýáñ³óíáõÙ ¿ 4-6 ³Ý·³Ù ûñí³ ÁÝÃ³ëùáõÙ, Ï³ï³ñáõÙ ¿ ÙÇçÝáñ¹Ç ¹»ñ ³ñÛ³Ý ¨ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ áõ ·ÉÇá½ µçÇçÝ»ñÇ ÙÇç¨: ²ÛÝ ·ïÝíáõÙ ¿ áõÕ»ÕÇ ÷áñáùÝ»ñáõÙ ¨ ·ÉËáõÕ»ÕÇ áõ áÕÝáõÕ»ÕÇ ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ: ÜáñÙ³ÛáõÙ, Ñ³ëáõÝ Ù³ñ¹áõ Ùáï Ýñ³ ù³Ý³ÏÁ ï³ïÝíáõÙ ¿ 100-Çó 150ÙÉ-Ç ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõÙ:

ÈÇÏíáñÇ Ù»ç ³ÝÁÝ¹Ñ³ï ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ µÇáÉá·Ç³Ï³Ý ³ÏïÇí ÝÛáõÃ»ñÇ Ñáëù` ÑáñÙáÝÝ»ñ, íÇï³ÙÇÝÝ»ñ,

¿É»ÏïñáÉÇïÝ»ñ, Ý»Ûñáå»åïÇ¹Ý»ñ (³¹ñ»Ý³ÉÇÝ, ÑÇëï³ÙÇÝ, ë»ñáïáÝÇÝ, ùÉáñÇ¹Ý»ñ, ·ÉÛáõÏá½³, Ï³ÉÇáõÙ, Ý³ïñáõÙ, Ï³ÉóÇáõÙ, ¿Ý¹áñýÇÝÝ»ñ), Ýñ³ Ù»ç Ï³ñáÕ »Ý Ã³÷³Ýó»É ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³ñáõóÇãÝ»ñ, ³ñÛáõÝ` Ñ»Ùáé³·ÇÏ ÇÝëáõÉïÝ»ñÇ ¨ Ý»Ûñáïñ³íÙ³Ý»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï: ²Û¹ ÇëÏ å³ï×³éáí ó»ñ»µñáëåÇÝ³É Ñ»ÕáõÏÇ Ñ»ï³½áïáõÙÁ Ù»Í ³ËïáñáßÇã áõÝÇ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ Ý³Ûñ¹³µ³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç:

ò»ñ»µñáëåÇÝ³É Ñ»ÕáõÏÇ Ï³½ÙÁ ¨ Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

ò»ñ»µñáëåÇÝ³É Ñ»ÕáõÏÇ ×ÝßáõÙÁ ÝáñÙ³ÛáõÙ` å³éÏ³Í ¹ÇñùáõÙ 100-180 ÙÙ çñÇ ëÛ: Ø³ÝáÙ»ïñÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ×ÝßÙ³Ý Ù³ëÇÝ ¹³ïáõÙ »Ý ÉÛáõÙµ³É åáõÝÏóÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï Ï³ÃÇÉÝ»ñÇ ³ñï³ÑáëùÇ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ (ÝáñÙ³ÛáõÙ ÙÇÝã¨ 60 Ï³ÃÇÉ ñáå»áõÙ):

ÜáñÙ³ÛáõÙ ó»ñ»µñáëåÇÝ³É Ñ»ÕáõÏÁ Ã³÷³ÝóÇÏ ¿, ³Ý·áõÛÝ ¨ ³ÝÑáï: Üñ³ óáõóÝÇßÝ»ñÝ »Ý` Ñ³ñ³µ»ñ³Ï³Ý

ËïáõÃÛáõÝÁ 1007, р Н -7,5` ÃáõÛÉ ÑÇÙÝ³ÛÇÝ é»³ÏóÇ³Ûáí, ëåÇï³ÏáõóÇ ù³Ý³ÏÁ` 0,15-0,3ÙÙáÉ/É, ·ÉÛáõÏá½³Ý - 2,22-3,33 ÙÙáÉ/É, ùÉáñÇ¹Ý»ñÁ- 125 ÙÙáÉ/É, Ï³ÉÇáõÙ - 2,9 ÙÙáÉ/É, Ý³ïñáõÙ - 147,9-156,6 ÙÙáÉ/É, Ï³ÉóÇáõÙ -1,7 ÙÙáÉ/É, Ù³·Ý»½ÇáõÙ- 0,8 ÙÙáÉ/É:

1 ÙÏÉ Ñ»ÕáõÏÁ å³ñáõÝ³ÏáõÙ ¿ 1-5 ÉÇÙýáóÇïÝ»ñ: ò»ñ»µñáëåÇÝ³É Ñ»ÕáõÏÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ÈÇÏíáñÇ ·áõÝÁ å³ÃáÉá·Ç³Ý»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É`

1) ³ñÛáõÝ³ÛÇÝ` ³ñÛ³Ý Ù»Í ù³Ý³ÏÇ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ

2) Ùáõ·-µ³ÉÇ ·áõÛÝÇ` ÉÇÏíáñáõÙ ³ñÛ³Ý ÷á÷áËáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ

3) Ï³Ý³ã³¹»ÕÝ³íáõÝ` Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï, ³µëó»ëÇ Ã³÷³Í³ÏÙ³Ý ¹»åùáõÙ ¹»åÇ ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝ Ï³Ù áõÕ»ÕÇ ÷áñáùÝ»ñ

4) ¹»ÕÝ³-ß³·³Ý³Ï³·áõÛÝ` áõéáóùÇ, ÏÇëï³ÛÇ Ã³÷³Í³ÏÙ³Ý ¹»åùáõÙ ÉÇÏíáñ³ÛÇÝ ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý Ù»ç

5)ùë³ÝïáËñáÙ(¹»ÕÝ³íáõÝ)`ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý 7-10-ñ¹ ûñÁ Ï³ï³ñí³Í ÉÛáõÙµ³É åáõÝÏóÇ³ÛÇ

Å³Ù³Ý³Ï

àõß³¹ñáõÃÛáõÝ ¿ ¹³ñÓíáõÙ ÉÇÏíáñÇ Ã³÷³ÝóÇÏáõÃÛ³ÝÁ

1) ÉÇÏíáñÇ ÙÃ³·ÝáõÙ` å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ÉÇÏíáñáõÙ ¿ñÇÃñáóÇïÝ»ñÇ, É»ÛÏáóÇïÝ»ñÇ, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ù»Í ù³Ý³ÏÇ ÙÇÏñáûñ·³ÝÇ½ÙÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ùµ

2) Ï³Ý·³ÛÇÝ Ïë³ÝïáËñáÙÇ³Ý ³é³ç³ÝáõÙ ¿ áõÕ»ÕÇ ³éáõóùÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï 3) Ñ»Ùáé³·ÇÏ ùë³ÝïáËñáÙÇ³Ý ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý 2-ñ¹ ûñÁ

ÈÇÏíáñáõÙ ·ÉÛáõÏá½³ÛÇ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛ³Ý Çç»óáõÙÁ ÝÏ³ïíáõÙ ¿ ïáõµ»ñÏáõÉÛá½³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï, ÇëÏ µ³ñÓñ³óáõÙÁ` íÇñáõë³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñÇ, Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÇ åáÉÇáÙÇ»ÉÇïÇ, áõéáõóùÝ»ñÇ, ¿åÇÉ»åëÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï: êåÇï³Ïáõó³-µçç³ÛÇÝ ¹ÇëáóÇ³óÇ³Ý` ëåÇï³ÏáõóÇ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛ³Ý µ³ñÓñ³óáõÙÝ ¿ ÝáñÙ³É óÇïá½Ç å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ(µçÇçÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ ãÇ ÷áËíáõÙ): ²ÛÝ ¹ÇïíáõÙ ¿ áõÕ»ÕÇ áõéáõóùÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ:

´çç³-ëåÇï³Ïáõó³ÛÇÝ ¹ÇëáóÇ³óÇ³Ý µçÇçÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÇ ³í»É³óáõÙÝ ¿ (åÉ»áóÇïá½) ëåÇï³ÏáõóÇ ÝáñÙ³É Ï³Ù ã³÷³íáñ µ³ñÓñ³óÙ³Ý ¹»åùáõÙ: ²ÛÝ µÝáñáß ¿ ÎÜÐ-Ç ÇÝý»ÏóÇáÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ:

ÈÇÏíáñÇ µ³Ïï»ñÇáÉá·Ç³Ï³Ý ¨ íÇñáõëáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ áõÝ»Ý Ù»Í ³ËïáñáßÇã Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ, ù³ÝÇ áñ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ »Ý ï³ÉÇë Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É Ý»ÛñáÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ Ñ³ñáõóÇãÝ»ñÇÝ:

4. úýÃ³ÉÙáÉá·ÇÏ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ:

úýÃ³ÉÙáÉá·ÇÏ Ñ»ï³½áïáõÃÛ³ÝÝ »Ý å³ïÏ³ÝáõÙ ³ãùÇ ³ñï³ùÇÝ ½ÝÝáõÙÁ, ï»ëáÕáõÃÛ³Ý ëñáõÃÛ³Ý ¨ ³ÏÝ³Ñ³ï³ÏÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

²ãùÇ ³ñï³ùÇÝ ½ÝÝáõÙÁ:

²ÏÝ³×»Õù»ñÇ ¨ µµ»ñÇ íÇ×³ÏÁ (É³ÛÝáõÃÛáõÝÁ, Ù»ÍáõÃÛáõÝÁ, Ñ³Ù³ã³÷áõÃÛáõÝÁ): ´µ»ñÇ é»³ÏóÇ³Ý ÉáõÛëÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ (áõÕÇÕ ¨ ÷áËÏ³å³Ïóí³Í), ÏáÝí»ñ·»ÝóÇ³ÛÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ: ²ÏÝ³·Ý¹»ñÇ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ í»ñ¨, Ý»ñù¨, ³ç, Ó³Ë: î»ëáÕáõÃÛ³Ý ëñáõÃÛ³Ý Ñ»ï³½áõÙÁ:

î»ëáÕáõÃÛ³Ý ëñáõÃÛáõÝÁ ëïáõ·íáõÙ ¿ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ãùÇ Ñ³Ù³ñ ³é³ÝÓÇÝ` Áëï ÐáÉáíÇÝ-êÇíó¨Ç ³ÕÛáõë³ÏÇ, èáïÇ Éáõë³íáñáÕ ³å³ñ³ïáí, 5Ù Ñ»é³íáñáõÃÛ³Ý íñ³: ²ÕÛáõë³ÏÇ íñ³ Ï³Ý ï³ë ß³ñù ï³ñµ»ñ Ù»ÍáõÃÛ³Ý Ýß³ÝÝ»ñ (ï³é»ñ, Ãí»ñ, ýÇ·áõñÝ»ñ): Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ ß³ñùÁ ·Ý³Ñ³ïíáõÙ ¿ 0.1 ÙÇ³íáñ: ºÃ» Ñ»ï³½áïíáÕÁ 5Ù

Ñ»é³íáñáõÃÛáõÝÇó ï³ñµ»ñáõÙ ¿ ï³ë ß³ñù»ñÇ µáÉáñ Ýß³ÝÝ»ñÁ, áõñ»ÙÝ ï»ëáÕáõÃÛ³Ý ëñáõÃÛáõÝÁ Ñ³í³ë³ñíáõÙ ¿ 1 ÙÇ³íáñÇ: î»ë³¹³ßï»ñÇ Ñ»ï³½áïáõÙÁ:

î»ë³¹³ßïÁ ³ÛÝ ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝÝ ¿, áñÁ ï»ëÝáõÙ ¿ ³Ýß³ñÅ ³ãùÁ: î»ë³¹³ßï»ñÁ ëïáõ·íáõÙ »Ý Ñ³ïáõÏ ë³ñù³íáñÙ³Ý` å»ñÇÙ»ïñÇ û·ÝáõÃÛ³Ùµ: î»ë³¹³ßï»ñÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÁ ëïáõ·íáõÙ »Ý Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³ãùÇ Ñ³Ù³ñ ³é³ÝÓÇÝ` 8 Ù»ñÇ¹Ç³ÝÝ»ñáõÙ, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ 45° Ù»Ï, ³é³ÝÓÇÝ ¹»åù»ñáõÙ`15° Ù»Ï:

ÐÇí³Ý¹Á ÝëïáõÙ ¿ ë»Õ³ÝÇ Ùáï, áñÇ íñ³ ï»Õ³¹ñí³Í ¿ å»ñÇÙ»ïñÁ: Ø»ï³Õ³Ï³Ý ³Õ»ÕÁ ³Ùñ³óñ³Í ¿ ë»Õ³ÝÇÝ ¨ åïïíáõÙ ¿ ÑáñÇ½áÝ³Ï³Ý ³é³ÝóùÇ ßáõñçÁ: êåÇï³Ï ·Ý¹ÇÏáí í»ñç³óáÕ óáõó³÷³ÛïÁ ß³ñÅáõÙ »Ý ³Õ»ÕÇ Ý»ñùÇÝ Ù³Ï»ñ»ëáí, áñÁ µ³Å³Ýí³Í ¿ ³ëïÇ×³ÝÝ»ñÇ (0-Çó Ï»ÝïñáÝáõÙ ÙÇÝã¨ 90°), ³Õ»ÕÇ íñ³ Ýßí³Í ³ëïÇ×³ÝÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ óáõÛó ¿ ï³ÉÇë ï»ë³¹³ßïÇ ë³ÑÙ³ÝÁ: ä»ñÙ»ïñÇ ³Õ»ÕÁ ³ÛÝáõÑ»ï¨ ï»Õ³¹ñíáõÙ ¿ ï³ñµ»ñ áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñáí` ÑáñÇ½áÝ³Ï³Ý, áõÕÕ³Ñ³Û³ó, ¨ »ñÏáõ ÙÇç³ÝÏÛ³É, áñáÝóáõÙ ÝáõÛÝ »Õ³Ý³Ïáí áñáßíáõÙ »Ý ï»ë³¹³ßï»ñÇ ÙÝ³ó³Í ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÁ:ÜáñÙ³É ï»ë³¹³ßïÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÁ ëåÇï³Ï ·áõÛÝÇ Ñ³Ù³ñ` ³ñï³ùÇÝ-90°, Ý»ñùÇÝ-60°, ëïáñÇÝ- 70°, í»ñÇÝ- 60°:

²ÏÝ³Ñ³ï³ÏÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ:

²ÏÝ³Ñ³ï³ÏÇ Ñ»ï³½áïáõÙÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ ûýÃ³ÉÙáëÏáåÇ û·ÝáõÃÛ³Ùµ (³ãùÇ Ñ³Û»ÉÇ): àõëáõÙÝ³ëÇñíáõÙ ¿ ï»ëáÕ³Ï³Ý ëÏ³í³é³ÏÇ ¨ ³ÏÝ³Ñ³ï³ÏÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ íÇ×³ÏÁ: úýÃ³ÉÙáëÏáåÇ û·ÝáõÃÛ³Ùµ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ Ï³Ý·³ÛÇÝ åïÏÇÏ, ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç ³ïñáýÇ³ ¨ Ý¨ñÇï:

5. úïáÉ³ñÇÝ·áÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ úïáÉ³ñÇÝ·áÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý ÙÇçáóáí Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ÉëáÕ³Ï³Ý, í»ëïÇµáõÉÛ³ñ, Ñáï³é³Ï³Ý ¨ Ñ³ÙÇ ½·³Û³ñ³ÝÝ»ñÇ å»ñÇý»ñÇÏ ¨ Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý Ù³ë»ñÇ, ÁÙå³ÝÇ ¨ ÏáÏáñ¹Ç ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ¨ ½·³óáÕ³Ï³Ý ÇÝÝ»ñí³óÇ³ÛÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÁ, Ñ»ï³½áïíáõÙ »Ý I, VII, IX ¨ Ù³ë³Ùµ V áõ Х ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÁ ¨ áõÕ»ÕÇÏ³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÁ:

²Ûë Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë ÇÝýáñÙ³óÇ³ ëï³Ý³É Ñ»ïÇÝ ·³Ý·³÷áëÇ ûç³ËÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ:

ä³ÃáÉá·ÇÏ é»ýÉ»ùëÝ»ñ

Ò»éù»ñÇ å³ÃáÉá·ÇÏ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ:

èáëáÉÇÙáÛÇ í»ñÇÝ é»ýÉ»ùëÁ-Ñ»ï³½áïáÕÁ Ù³ïÝ»ñÇ Í³Ûñ»ñáí Ï³Ù Ùáõñ×ÇÏáí Ã»Ã¨ Ñ³ñí³ÍÝ»ñ ¿ Ñ³ëóÝáõÙ ¹³ëï³ÏÇ II-V Ù³ïÝ»ñÇ Í³Ûñ»ñÇÝ, áñáÝù ·ïÝíáõÙ »Ý åñáÝ³óÇ³ÛÇ íÇ×³ÏáõÙ: ä³ï³ëË³Ý é»³ÏóÇ³Ý Ù³ïÝ»ñÇ ¹Çëï³É ý³É³Ý·Ý»ñÇ Í³ÉáõÙÝ ¿:

ì»Ý¹»ñáíÇãÇ é»ýÉ»ùë- Ñ»ï³½áïáÕÁ Çñ Ù³ïÝ»ñÇ Í³Ûñ»ñáí Ã»Ã¨ Ñ³ñí³ÍÝ»ñ ¿ Ñ³ëóÝáõÙ ÑÇí³Ý¹Ç II-V Ù³ïÝ»ñÇ Í³Ûñ»ñÇÝ, å³ï³ëË³Ý é»³ÏóÇ³Ý Ù³ïÝ»ñÇ ¹Çëï³É ý³É³Ý·Ý»ñÇ Í³ÉáõÙÝ ¿, ¹³ëï³ÏÁ ·ïÝíáõÙ ¿ ëáõåÇÝ³óÇ³ÛÇ íÇ×³ÏáõÙ:

´»Ëï»ñ»¨Ç í»ñÇÝ é»ýÉ»ùëÁ- Ùáõñ×ÇÏáí Ñ³ñí³ÍáõÙ »Ý ¹³ëï³ÏÇ Ù»çùÇÝ` II-V Ý³Ë³¹³ëï³Ï³ÛÇÝ áëÏñ»ñÇ ßñç³ÝáõÙ, ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ II-V Ù³ïÝ»ñÇ ³ñ³· Í³ÉÙ³Ý ß³ñÅáõÙÝ»ñ:

ÄáõÏáíëÏáõ í»ñÇÝ é»ýÉ»ùëÁ-Ò»éùÇ ³÷Ç ÙÇç³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇÝ Ùáõñ×ÇÏáí Ñ³ñí³Í»ÉÇë ï»ÕÇ ¿ áõÝ»Ý»õÙ` II-V Ù³ïÝ»ñÇ Í³ÉáõÙ:

Ú³ÏáµëáÝ- È³ëÏÇ é»ýÉ»ùëÁ- ×³×³ÝãáëÏñÇ Ù³Ë³Ã³Ó¨ »ÉáõÝÇÝ Ñ³ñí³Í»ÉÇë ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ Ý³Ë³µ³½ÏÇ ¨ ¹³ëï³ÏÇ Ù³ïÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ïóí³Í Í³ÉáõÙ:

àïù»ñÇ å³ÃáÉá·ÇÏ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ: ³/ ï³ñ³ÍÇã é»ýÉ»ùëÝ»ñ

´³µÇÝëÏáõ é»ýÉ»ùë-Ý»ñµ³ÝÇ ¹ñë³ÛÇÝ »½ñÇ Ù³ßÏÇ ßïñÇË³Ó¨ ·ñ·éáõÙÝ ¿ ÏñáõÏÇó ÙÇÝã¨ Ù³ïÝ»ñ: ä³ï³ëË³Ý é»³ÏóÇ³Ý Ù³Í Ù³ïÇ ï³ñ³ÍáõÙÝ áõ ÙÝ³ó³Í Ù³ïÝ»ñÇ ÑáíÑ³ñ³Ó¨ ï³ñ³ÙÇïáõÙÝ ¿:

úå»ÝÑ»ÛÙÇ é»ýÉ»ùë-Ñ»ï³½áïáÕÁ Çñ µáõÃ Ù³ïáí ¨ óáõóÙ³ïáí ë»ÕÙáõÙ ¿ Ù»Í áÉáù³ÛÇÝ áëÏñÇ íñ³ ÍÝÏÇó ÙÇÝã¨ ëïÝ³Ã³Ã, å³ï³ëË³Ý é»³ÏóÇ³Ý Ù»Í Ù³ïÇ ï³ñ³ÍáõÙÝ ¿: µ/ Í³ÉÇã é»ýÉ»ùëÝ»ñ èáëáÉÇÙáÛÇ é»ýÉ»ùë-Ñ»ï³½áïáÕñ Ù³ïÝ»ñÇ Í³Ûñ»ñáí Ï³Ù Ùñ×ÇÏáí Ã»Ã¨³ÏÇ Ñ³ñí³ÍÝ»ñ ¿ Ñ³ëóÝáõÙ áïÝ³Ã³ÃÇ II-V Ù³ïÝ»ñÇ Í³Ûñ»ñÇÝ, Ý»ñµ³Ý³ÛÇÝ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ, å³ï³ëË³Ý é»³ÏóÇ³Ý áïÝ³Ã³ÃÇ Ù³ïÝ»ñÇ

Í³ÉáõÙÝ ¿:

´»Ëï»ñ¨Ç é»ýÉ»ùë-Ñ»ï³½áïáÕÁ Ùáõñ×ÇÏáí Ã»Ã¨ Ñ³ñí³ÍÝ»ñ ¿ Ñ³ëóÝáõÙ áïÝ³Ã³ÃÇ Ù»çù³ÛÇÝ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ III-IV Ý³Ë³·³ñß³å³ñ³ÛÇÝ áëÏñ»ñÇ ßñç³ÝáõÙ, å³ï³ëË³Ý é»³ÏóÇ³Ý áïÝ³Ã³ÃÇ Ù³ïÝ»ñÇ Í³ÉáõÙÝ ¿ : ÄáõÏáíëÏáõ é»ýÉ»ùë-Ñ»ï³½áïáÕÁ Ùáõñ×ÇÏáí Ã»Ã¨ Ñ³ñí³ÍÝ»ñ ¿ Ñ³ëóÝáõÙ áïÝ³Ã³ÃÇ Ý»ñµ³Ý³ÛÇÝ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ, Ù³ïÝ»ñÇ ÑÇÙùÇ Ùáï, å³ï³ëË³Ý é»³ÏóÇ³Ý áïÝ³Ã³ÃÇ Ù³ïÝ»ñÇ Í³ÉáõÙÝ ¿:

ÜÚ²ð¸²´²ÜàôÂÚ²Ü ²ÊîàðàÞÆâ ØºÂà¸ÜºðÀ

ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ áõëáõÙÝ³ëÇñÙ³Ý ¨ ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝÇ ³ËïáñáßÇã

Ù»Ãá¹Ý»ñÇ ÙÇ ³ÙµáÕç Ñ³Ù³ÉÇñ, áñáÝóÇó ÙÇ Ù³ëÁ Ù³ïã»ÉÇ »Ý ¨ Ï³ñ»ÉÇ ¿ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É ³Ù»Ýáõñ»ù, ÇëÏ ÙÛáõëÝ»ñÁ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É ÙÇ³ÛÝ Ñ³ïáõÏ Ù³ëÝ³·Çï³óí³Í Ï»ÝïñáÝÝ»ñáõÙ: êïáñ¨ Ù»Ýù Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ »Ýù ÑÇÙÝ³Ï³Ý é³¹ÇáÉá·Ç³Ï³Ý, Ý»ÛñáýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý ¨ ³ÛÉ Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñ:

1. è²¸ÆàÈà¶Æ²Î²Ü Ðºî²¼àîàôÂÚàôÜ

ÎáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ (Îî)

ÎáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ (Îî) - Ù»Ãá¹Á ³é³ç³ñÏí»É ¿ 1972Ã.-ÇÝ ¶á¹ýñÇ Ð³áõÝëýÇÉ¹Ç ¨ ²ÉÉ³Ý ÎáñÙ³ÏÇ ÏáÕÙÇó, áñÇ Ñ³Ù³ñ ¨ Ýñ³Ýù ³ñÅ³Ý³ó»É »Ý Üáµ»ÉÛ³Ý Ùñó³Ý³ÏÇ: Ø»Ãá¹Á ÑÇÙÝí³Í ¿ ï³ñµ»ñ ËïáõÃÛ³Ý ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÇ é»Ýï·»Ý ×³é³·³ÛÃÙ³Ý ã³÷Ù³Ý ¨ µ³ñ¹ ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ Ùß³ÏÙ³Ý ÑÇÙ³Ý íñ³:

è»Ýï·»ÝÛ³Ý ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³Ý Ù³ñ¹áõ Ý»ñùÇÝ ûñ·³ÝÝ»ñÇ Ñ»ï³½áïÙ³Ý ïáÙá·ñ³ýÇÏ Ù»Ãá¹ ¿` é»Ýï·»ÝÛ³Ý ×³é³·³ÛÃÝ»ñÇ û·ï³·áñÍÙ³Ùµ:

ä³ñáõÛñ³ÛÇÝ Îî–Ý ÏÇñ³éíáõÙ ¿ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý åñ³ÏïÇÏ³ÛáõÙ 1988Ã-Çó ëÏë³Í: ä³ñáõÛñ³ÛÇÝ ëÏ³Ý³íáñÙ³Ý ï»ËÝáÉá·Ç³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë ÝÏ³ï»ÉÇáñ»Ý Ïñ×³ï»É Å³Ù³Ý³ÏÁ, áñÁ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Îî Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ¨ ÝÏ³ï»ÉÇáñ»Ý å³Ï³ë»óÝ»É ÑÇí³Ý¹Ç ×³é³·³ÛÃÙ³Ý Í³Ýñ³µ»éÝí³ÍáõÃÛáõÝÁ:

´³½Ù³ß»ñï (§ÙáõÉïÇå³ñáõÛñ³ÛÇÝ¦, §ÙáõÉïÇß»ñï³ÛÇÝ¦ ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³Ý- ÙßÎî) ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù Ý»ñÏ³Û³óí»É ¿ 1992 Ã-ÇÝ: ²Ûëûñ ³ñ¹»Ý ÙÇ ù³ÝÇ ³Ù»ñÇÏÛ³Ý, Ï³Ý³¹³Ï³Ý, ·»ñÙ³Ý³Ï³Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ý»ñáõÙ Ï³Ý 320 ß»ñï³Ýáó ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÝ»ñ: ²Û¹ ïáÙá·ñ³ýÝ»ñÁ, áñáÝù ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù Ý»ñÏ³Û³óí»É »Ý 2007Ã-ÇÝ Toshiba ýÇñÙ³ÛÇ ÏáÕÙÇó, Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ »Ý é»Ýï·»ÝÛ³Ý ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ÛÇ ¿íáÉÛáõóÇ³ÛÇ Ýáñ ¿çÁ: Üñ³Ýù ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ »Ý ï³ÉÇë áã ÙÇ³ÛÝ ëï³Ý³É å³ïÏ»ñÝ»ñ, ³ÛÉ¨ Ñ»ï¨»É Ñ³Ù³ñÛ³ Ã» §é»³É¦ Å³Ù³Ý³ÏÇ ÁÝù³óùáõÙ ·ÉËáõÕ»ÕáõÙ ¨ ëñïáõÙ ÁÝÃ³óáÕ ýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý åñáó»ëÝ»ñÇÝ:

î³ñµ»ñ ûñ·³ÝÝ»ñÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ÝáñÙ³É ¨ å³ÃáÉá·ÇÏ Ï³éáõÛóÝ»ñÁ ÙÇÙÛ³ÝóÇó ï³ñµ»ñ³Ï»Éáõ Ñ³Ù³ñ, ÏÇñ³éíáõÙ »Ý ÏáÝïñ³ëï³ÛÇÝ áõÅ»Õ³óÙ³Ý ï³ñµ»ñ Ù»Ãá¹Ý»ñ (³í»ÉÇ Ñ³×³Ë Ûá¹ å³ñáõÝ³ÏáÕ

ÏáÝïñ³ëï³ÛÇÝ ÝÛáõÃ»ñ ):

Ü»ñ»ñ³Ï³ÛÇÝ ÏáÝïñ³ëï³ÛÇÝ áõÅ»Õ³óÙ³Ý Ù»Ãá¹ÇÏ³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³Éë ×ßï»É Ñ³ÛïÝ³µ»ñí³Í å³ÃáÉá·Ç³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ µÝáõÛÃÁ (³Û¹ ÃíáõÙ µ³í³Ï³Ý ×ß·ñïáñ»Ý Ýß»É áõéáõóùÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ, ÁÝ¹Ñáõå ÙÇÝã¨ Ýñ³ ÑÇëïáÉá·Ç³Ï³Ý Ï³éáõóí³ÍùÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙÁ ) ßñç³Ï³ ÷³÷áõÏ ÑÛáõëí³óùÝ»ñÇ ýáÝÇ íñ³, ÇÝãå»ë Ý³¨ íÇ½áõ³ÉÇ½³óÇ³ÛÇ »ÝÃ³ñÏ»É ³ÛÝ µáÉáñ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñáÝù ÑÝ³ñ³íáñ ã¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É ëáíáñ³Ï³Ý Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñáí:

Îî-³Ý·Çá·ñ³ýÇ³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë ëï³Ý³É ³ñÛáõÝ³ï³ñ ³ÝáÃÝ»ñÇ ß»ñï³íáñ å³ïÏ»ñÙ³Ý ë»ñÇ³Ý, ëï³óí³Í ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ÑÇÙ³Ý íñ³ ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ Ñ»ï³·³ Ùß³ÏÙ³Ý ÙÇçáóáí 3Dé»ÏáÝëïñáõÏóÇ³Ûáí Ï³éáõóíáõÙ ¿ ³ñÛáõÝ³ï³ñ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç »é³ã³÷ Ùá¹»ÉÁ: ä³ñáõÛñ³ÛÇÝ Îî - ³Ý·Çá·ñ³ýÇ³Ý é»Ýï·»ÝÛ³Ý ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ÛÇ í»ñçÇÝ Ýí³×áõÙÝ»ñÇó ¿: Ð»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ ³ÙµáõÉ³ïáñ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ: ²ñÙÝÏ³ÛÇÝ »ñ³ÏÇ Ù»ç Ý»ñ³ñÏíáõÙ ¿ Ûá¹ å³ñáõÝ³ÏáÕ ÏáÝïñ³ëï³ÛÇÝ ¹»Õ³ÙÇçáó Ùáï ~100ÙÉ ù³Ý³ÏÇ: ÎáÝïñ³ëï ÝÛáõÃÇ Ý»ñ³ñÏÙ³Ý å³ÑÇÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ Ñ»ï³½áïíáÕ ï»Õ³Ù³ëÇ ëÏ³Ý³íáñáõÙ: ²Ûë ¹»åùáõÙ µ³ó³éíáõÙ ¿ íÇñ³µáõÅ³Ï³Ý

Ù³ÝÇåáõÉÇ³óÇ³Ý»ñÇ ÑÝ³ñ³íáñ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ éÇëÏÁ, áñáÝù ³éÏ³ »Ý ëáíáñ³Ï³Ý ³Ý·Çá·ýñ³ýÇ³ÛÇ

Í³Ýñ³µ»éÝí³ÍáõÃÛáõÝÁ:

ÎáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³Ý É³ÛÝáñ»Ý ÏÇñ³éíáõÙ ¿ µÅßÏáõÃÛ³Ý Ù»ç ÙÇ ù³ÝÇ Ýå³ï³ÏÝ»ñáí`

1. ÎáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³Ý Ñ³×³Ë ÏÇñ³éíáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³É íÇ×³ÏÝ»ñÇ ëÏñÇÝÇÝ·Ç Ñ³Ù³ñ

* ¶ÉË³ó³í

* ¶ÉËáõÕ»ÕÇ ïñ³íÙ³Ý»ñ, áñáÝù ã»Ý áõÕ»ÏóíáõÙ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ïáñëïáí

* àõß³Ã³÷áõÃÛ³Ý Ýáå³Ý»ñ

2. ²ÝÑ³å³Õ íÇ×³ÏÝ»ñÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ- ³ÝÑ³å³Õ ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³

* ¶ÉËáõÕ»ÕÇ, ·³Ý·Ç ¨ áÕÝ³ß³ñÇ Í³Ýñ ïñ³íÙ³ïÇÏ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñ

*àôÕ»ÕáõÙ Çß»ÙÇ³ÛÇ Ï³Ù ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý Ï³ëÏ³Í

*²ÝáÃÇ íÝ³ëÙ³Ý Ï³ëÏ³Í,ûñÇÝ³Ï ó»ñ»µñ³É ³ÝáÃÝ»ñÇ

3.äÉ³Ý³ÛÇÝ Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ Îî

4.´áõÅÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ í»ñ³ÑëÏÙ³Ý Ñ³Ù³ñ

5.´áõÅÙ³Ý ¨ Ñ»ï³½áïÙ³Ý ÙáÝÇåáõÉÛ³óÇ³Ý»ñÇ Ï³ï³ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ,ûñÇÝ³Ï`Îî Õ»Ï³í³ñÙ³Ùµ áÕÝáõÕ»ÕÇ åáõÝÏóÇ³ ¨ ³ÛÉÝ

Îî óáõóí³Í ¿` ÎÜÐ µÝ³ÍÇÝ ³ÝáÙ³ÉÇ³Ý»ñÇ,áõéáõóùÝ»ñÇ,·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ï³Ù áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ íÝ³ëí³óùÝ»ñÇ ¨ ÇÝý»Ï»ÏóÇ³Ý»ñÇ Ï³ëÏ³ÍÇ ¹»åùáõÙ:Îî ·»ñ³½³ÝóáõÙ ¿ Øèî ëáõñ ïñ³íÙ³Ý»ñ ¨ áëÏñ³ÛÇÝ ³ÝáÙ³ÉÇ³Ý»ñÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï:Îî,»ñµ Ñ³Ù»Ù³ïíáõÙ ¿ Øèî Ñ»ï Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿`³í»ÉÇ ³ñ³·,³í»ÉÇ Ù³ïã»ÉÇ ¨ áñáß ¹»åù»ñáõÙ ³í»ÉÇ Ñ³ë³Ý»ÉÇ ³ËïáñáßÇã Ù»Ãá¹:

Ø³·ÝÇë³Ï³Ý-é»½áÝ³Ýë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ (Øèî)

Ø³·ÝÇë³Ï³Ý-é»½áÝ³Ýë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³(Øèî)- Ý»ñùÇÝ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ¨ ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÇ ïáÙá·ñ³ýÇÏ

Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ù»Ãá¹ ¿ ÙÇçáõÏ³ÛÇÝ Ù³·ÝÇë³Ï³Ý é»½áÝ³ÝëÇ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïÙ³Ý û·ï³·áñÍÙ³ÙµÙ»Ãá¹Á ÑÇÙÝí³Í ¿ çñ³ÍÝÇ ³ïáÙÝ»ñÇ ÙÇçáõÏÝ»ñÇ ¿É»ÏïñáÙ³·ÝÇë³Ï³Ý å³ï³ëË³ÝÇ ã³÷Ù³Ý íñ³`Ñ³ëï³ïáõÝ µ³ñÓñ É³ñÙ³Ùµ Ù³·ÝÇë³Ï³Ý ¹³ßïáõÙ áñáß³ÏÇ ¿É»ÏïñáÙ³·ÝÇë³Ï³Ý ³ÉÇùÝ»ñ Ñ³Ù³¹ñáõÃÛ³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ:Ö³é³·³ÛÃ³ÛÇÝ ³ËïáñáßÙ³Ý ³ÛÉ Ù»Ãá¹Ý»ñÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ³Ùµ `Øèî ·ÉË³íáñ ³é³í»ÉáõÃÛáõÝÁ Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ ÇáÝÇ½³óÝáÕ ×³é³·³ÛÃÙ³Ý µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ ¨ Ñ»ï¨³µ³ñ ÏáÕÙÝ³ÏÇ ¿ýý»ÏïÝ»ñ ³é³ç³óÝáÕ éÇëÏÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ,áñáÝóáí å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿(ãÝãÇÝ ù³Ý³ÏáõÃÛ³Ùµ) é»Ýï·»Ý ×³é³·³ÛÃÙ³Ý ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ:Øèî ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ Ï³ï³ñ»É µáÉáñ Ñ³ñÃáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ`Ñ³ßíÇ ³éÝ»Éáí ÑÇí³Ý¹Ç Ù³ñÙÝÇ ³Ý³ïáÙÇ³Ï³Ý Ûáõñ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¨ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ëï³Ý³É »é³ã³÷ å³ïÏ»ñ,áñå»ë½Ç ×ß·ñÇï ·Ý³Ñ³ïíÇ ï³ñµ»ñ

Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇ ÷áËÑ³ñ³µ»ñáõÃÛáõÝÁ:Øèî ûÅïí³Í ¿ ÷³÷áõÏ ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÇ µ³ñÓñ

ÏáÝïñ³ëïáõÃÛ³Ùµ,³ÛëÇÝùÝ Ý»ñùÇÝ ûñ·³ÝÝ»ñÁ <³ÝÃ³÷³Ýó> »Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ ¨

ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ïñíáõÙ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É ¨ µÝáõÃ³·ñ»É åñáó»ëÝ»ñÁ,áñáÝù ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý Ù³ñ¹áõ ûñ·³ÝÇ½ÙÇ ï³ñµ»ñ ûñ·³ÝÝ»ñáõÙ ¨ ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñáõÙ:²í»ÉÇÝ`Øèî Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ ÙÇ³Ï Ñ³ë³Ý»ÉÇ ³ËïáñáßÇã Ù»Ãá¹Á,áñÁ ûÅïí³Í ¿ µ³ñÓñ ½·³ÛáõÝáõÃÛ³Ùµ ¨ ëå»óÇýÇÏáõÃÛ³Ùµ `³ÛïáõóÝ»ñÇ ¨ áëÏñ³ÛÇÝ ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÇ ÇÝýÇÉïñ³óÇ³ÛÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï:ä³ïÙ³µ³Ýáñ»Ý ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù Øèî Ñ»ï³½áïí»É ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÁ`ÝÛ³ñ¹³µ³ÝáõÃÛ³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ»ñÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Ù»ç µ³ó»Éáí Ýáñ ÑáñÇ½áÝÝ»ñ:²Ûëûñ Øèî Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ý»ÛñáíÇ½áõ³ÉÇ½³óÇ³ÛÇ Ù»Ãá¹Á`ï»Õ³÷áË»Éáí Îî »ñÏñáñ¹ åÉ³Ý:

Øèî Ù»Ãá¹Ç Ñ³ÛïÝ³·áñÍÙ³Ý Ñ³Ù³ñ 2003Ã.äÇï»ñ Ø»ÝëýÇÉ¹Á ¨ äáÉ Èáï»ñµáõñÁ ëï³ó³Ý Üáµ»ÉÛ³Ý

Ùñó³Ý³Ï:Ø³·ÝÇë³Ï³Ý-é»½áÝ³Ýë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ÛÇ ëï»ÕÍÙ³Ý ·áñÍáõÙ Ý»ñ¹ñáõÙ ¿ Ï³ï³ñ»É Ñ³ÛÏ³Ï³Ý

Í³·áõÙ áõÝ»óáÕ è»ÛÙáÝ¹ ¸³Ù³¹Û³ÝÁ`Øèî ¹ñáõÛÃÝ»ñÇ ³é³çÇÝ Ñ³ÛïÝ³·áñÍáÕÝ»ñÇó Ù»ÏÁ,Øèî å³ï»ÝïÇ ÏñáÕ ¨ ³é³çÇÝ ÏáÙ»ñóÇáÝ Øèî ëÏ³Ý»ñÇ ëï»ÕÍáÕÁ:îáÙá·ñ³ýÇ³Ý ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë Ï³ï³ñ»É µ³ñÓñ áñ³Ïáí

·ÉËáõÕ»ÕÇ,áÕÝáõÕ»ÕÇ ¨ ³ÛÉ ûñ·³ÝÝ»ñ íÇ½áõ³ÉÇ½³óÇ³:Øèî Ýáñ³·áõÛÝ Ù»Ãá¹Ý»ñÁ ÃáõÛÉ »Ý ï³ÉÇë áã

ÇÝí³½Çí(³é³Ýó ÙÇç³ÙïáõÃÛ³Ý) Ñ»ï³½áï»É ûñ·³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³Ý-ã³÷»É ³ñÛ³Ý ÑáëùÇ

³ñ³·áõÃÛáõÝÁ,áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÇ ÑáëùÁ,áñáß»É ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñ ¹Çýýáõ½Ç³ÛÇ Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ,ûñ·³ÝÝ»ñ ³ßË³ï³ÝùÇ Å³Ù³Ý³Ï ï»ëÝ»É ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ï»Õ¨Ç ³ÏïÇí³óÇ³Ý,áñÇ Ñ³Ù³ñ å³ï³ëË³Ý ¿ ï³ÉÇë Ï»Õ¨Ç áñáß³ÏÇ Ñ³ïí³ÍÁ:

Ø³·ÝÇë³Ï³Ý-é»½áÝ³Ýë³ÛÇÝ ³Ý·Çá·ñ³ýÇ³Ý-³ÝáÃÝ»ñÇ å³ïÏ»ñÇ ëï³óÙ³Ý Ù»Ãá¹ ¿ Ù³·ÝÇë³Ï³Ýé»½áÝ³Ýë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ÛÇ û·ÝáõÃÛ³Ùµ: Ð»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ ³ÝóÏ³óíáõÙ ¿ ïáÙá·ñ³ýÇ íñ³ Ù³·ÝÇë³ÛÇÝ ¹³ßïÇ É³ñí³ÍáõÃÛ³Ùµ,áã å³Ï³ë 1.0î»ëÉ³:Ø»Ãá¹Á ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë ·Ý³Ñ³ï»É ³ñÛ³Ý ÑáëùÇ ÇÝãå»ë ³Ý³ïáÙÇ³Ï³Ý,³ÛÝå»ë ¿É ýáõÝÏóÇáÝ³É ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:Øè² ÑÇÙÝí³Í ¿ ½³Ý·Ç ï³ñµ»ñ³ÏÙ³ÝÁ ß³ñÅáõÝ ÑÛáõëí³ÍùÇ(³ñÛ³Ý)Ùáï ßñç³Ï³ ³Ýß³ñÅ ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ,áñÁ ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë ëï³Ý³É ³ÝáÃÝ»ñÇ å³ïÏ»ñ ³é³Ýó áñ¨¿ é»Ýï·»Ý ÏáÝïñ³ëï³ÛÇÝ ÝÛáõÃ»ñÇ:²í»ÉÇ Ñëï³Ï å³ïÏ»ñ ëï³Ý³Éáõ Ñ³Ù³ñ ÏÇñ³éíáõÙ ¿»Ý Ñ³ïáõÏ ÏáÝïñ³ëï ÝÛáõÃ»ñ å³ñ³Ù³·Ý»ïÇÏ³ÛÇÝ ÑÇÙùÇ íñ³ (·³¹áÉÇÝÇáõÙ):

¶áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý Ñ³ñ³µ»ñ³Ï³Ý Ñ³Ï³óáõóáõÙÝ»ñ, áñáÝó Å³Ù³Ý³Ï Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ Ï³ï³ñáõÙ ¿ áñáß³ÏÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ, ¨ µ³ó³ñÓ³Ï` »ñµ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ ³ÝÃáõÉ³ïñ»ÉÇ ¿:

´³ó³ñÓ³Ï Ñ³Ï³óáõóáõÙÝ»ñÝ »Ý`

• Ï³ñ¹ÇáëïÇÙáõÉÛ³ïáñÇ ³áÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ, ù³ÝÇ áñ Ù³·ÝÇë³Ï³Ý ¹³ßïÇ ï³ï³ÝáõÙÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý µ»ñ»É ëñïÇ éÇÃÙÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ

• ÙÇçÇÝ ³Ï³ÝçÇ ý»ñáÙ³·ÝÇë³Ï³Ý, Ï³Ù ¿É»ÏïñáÝ³ÛÇÝ ÇÝåÉ³Ýï³ïÝ»ñÁ

• Ù»Í Ù»ï³ÕÛ³ ÇÝåÉ³Ýï³ïÝ»ñÁ, ý»ñáÙ³·ÝÇë³Ï³Ý µ»ÏáñÝ»ñÁ

• ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ ³ñÛáõÝ³Ï³Ý· ³Ùñ³ÏÝ»ñÇ ³áÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ /ÏñÏÝ³ÏÇ ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý éÇëÏÇ å³ï×³éáí/

Ð³ñ³µ»ñ³Ï Ñ³Ï³óáõóáõÙÝ»ñÝ »Ý`

• ÇÝëáõÉÇÝ³ÛÇÝ åáÙå»ñÁ

• ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ ëïÇÙáõÉÛ³ïáñÝ»ñÁ

• Ý»ñùÇÝ ³Ï³ÝçÇ áã ý»ñáÙ³·ÝÇë³Ï³Ý ÇÝåÉ³Ýï³ïÝ»ñÁ

• ëñïÇ ÷³Ï³ÝÝ»ñÇ åñáÃ»½Ý»ñÁ /µ³ñÓñ ¹³ßï»ñáõÙ, ¹ÇëýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ï³ëÏ³ÍÇ ¹»åùáõÙ/

• ³ñÛáõÝ³Ï³Ý· ³Ùñ³ÏÝ»ñÁ / µ³ó. ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ/

• ¹»ÏáÙå»Ýë³óí³Í ëñï³ÛÇÝ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝÁ

• ÑÕÇáõÃÛáõÝÁ / ù³ÝÇ áñ Ù³·ÝÇë³Ï³Ý ¹³ßïÇ ï»é³ïá·»Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ý µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ µ³í³ñ³ñ ù³Ý³ÏÇ ³å³óáõÛóÝ»ñ ãÏ³Ý, ë³Ï³ÛÝ ³ÛÝ ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ÛÇó ¨ é»Ý·»Ýá·ñ³ýÇ³ÛÇó Ý³ËÁÝïñ»ÉÇ ¿/

• ÏÉ³áõëïñáýáµÇ³ / ï³·Ý³å³ÛÇÝ ·ñáÑÝ»ñÁ Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý ë³ñùÇ Ù»ç ·ïÝí»ÉÇë ÃáõÛÉ ã»Ý ï³ÉÇë Ï³ï³ñ»É Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ/

• ýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý ÙáÝÇïáñÇÝ·Ç ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝÁ

äá½ÇïñáÝ ¿ÙÇëÇáÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³- ä¾î

ä¾î-Á Çñ»ÝÇó Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ ¿ íÇ½áõ³ÉÇ½³óÇ³ÛÇ Ù»Ãá¹, áñÁ ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë ëï³Ý³É ³Ý³ïáÙÇ³Ï³Ý ëïñáõÏïáõñ³Ý»ñÇ å³ïÏ»ñÁ Çñ»Ýó ýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý Ï³Ù ýáõÝÏóÇáÝ³É å³ñ³Ù»ïñÝ»ñÇ ÑÇÙ³Ý íñ³: ¸³ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ åá½ÇïñáÝ ×³é³·³ÛÃáÕ Ç½áïáåÝ»ñÇ Ý»ñ»ñ³Ï³ÛÇÝ Ï³Ù ÇÝÑ³ÉÛ³óÇáÝ Ý»ñ³ñÏÙ³Ý ÙÇçáóáí, áñáÝù ÁÝ¹·ñÏíáõÙ »Ý ýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý åñáó»ëÝ»ñÇ Ù»ç: ²Û¹ ûñ·³Ý³Ï³Ý ÙÇ³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ ï»ë³Ý»ÉÇ ¿ ¹³éÝáõÙ ÇÝ¹ÇÏ³ïáñÝ»ñÇ ÙÇçáóáí, áñáÝù ëï³óí³Í ÇÝýáñÙ³óÇ³Ý í»ñ³ÍáõÙ »Ý ³Ý³ïáÙÇ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÝ»ñÇ: ä¾î-Ç Å³Ù³Ý³Ï ÏÇñ³éíáõÙ »Ý ÃÃí³ÍÝ³ÛÇÝ, ³½áï³ÛÇÝ, ýïáñÇ, Ñ»ÉÇáõÙÇ, ³ÍË³ÍÝÇ Ç½áïáåÝ»ñ:

Ü»ñÏ³ÛáõÙë ä¾î-Á ÏÇé³ñíáõÙ ¿ ¿åÇÉ»åëÇ³ÛÇ Ý³Ë³íÇñ³Ñ³ï³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, é»óÇ¹ÇíáÕ áõéáõóù³ÛÇÝ åñáó»ëÇ ¨ ×³é³·³ÛÃ³ÛÇÝ Ý»Ïñá½Ç ¹Çý¹Ç³·ÝáëïÇÏ³ÛÇ Ýå³ï³Ïáí, áõéáõóùÇ Ù³ÉÇ·ÝÇ½³óÇ³ÛÇ ³ëïÇ×³ÝÁ áñáß»Éáõ Ýå³ï³Ïáí, Ð»ÝïÇÝ·ïáÝÇ Ëáñ»³ÛÇ ¹Ç³·ÝáëïÇÏ³ÛÇ Ýå³ï³Ïáí, Ý³¨ ` ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ù»ç, ÇÝëáõÉïÝ»ñÇ Ýáñ å³ÃáýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý åñáó»ëÝ»ñÇ, ýáõÝÏóÇáÝ³É ³éáÕç³óÙ³Ý åñá·Ýá½Ç áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ: ä¾î-Ç ÏÇá³ñÙ³Ý µÝ³·³í³éÁ ÁÝ¹É³ÛÝíáõÙ ¿` ³ÛÝ ëÏë»É »Ý û·ï³·áñÍ»É Ý»Ûñáïñ³ÝëÙÇï»ñ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ ¨ Ù³ñ¹áõ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ýáõÝÏóÇáÝ³É ½³ñ·³óÙ³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý Ýå³ï³Ïáí: ØÇ»Éá·ñ³ýÇ³ àã ÇáÝ³ÛÇÝ ÏáÝïñ³ëï³ÛÇÝ ÝÛáõÃÇ ëáõµ¹áõñ³É Ý»ñ³ñÏáõÙÁ ·áïÏ³ÛÇÝ Ï³Ù C-1 C-2 Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ åáõÝÏóÇ³ÛÇ ÙÇçáóáí: ÎáÝïñ³ëïÇ Ý»ñ³ñÏáõÙÇó Ñ»ïá ÑÇí³Ý¹ÇÝ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ Îî Ï³Ù é»Ý·»Ý·ñ³ýÇ³: ²Ûë Ù»Ãá¹Á ÇÝýáñÙ³ïÇí ¿ ÏáÙåñ»ëÇáÝ ëÇÝ¹ñáÙÝ»ñÇ / ûñÇÝ³Ï, ëáõµ¹áõñ³É ï³ñ³ÍùÇ µÉáÏÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»ÉÁ áõéáõóùÝ»ñÇ , Ù»ï³ëï³½Ý»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï/, ¹Ç³ëï»Ù³ïáÙÇ»ÉÇ³ÛÇ, ëåÇÝ³É ³ÝáÙ³ÉÇ³Ý»ñÇ, ³é³í»É³å»ë Ïñ³ÝÇáí»ñï»µñ³É Ñá¹³íáñÙ³Ý ³ÝáÙ³ÉÇ³Ý»ñÇ ¹Ç³·ÝáëïÇÏ³ÛÇ Ñ³Ù³ñ: Ð»ï³·³ Îî û·ÝáõÙ ¿ ëÇñÇÝ·áÙÇ»ÉÇ³ÛÇ ¹Ç³·ÝáëïÇÏ³ÛÇÝ: ê³Ï³ÛÝ, Øèî ³Ûë å³ÃáÉá·Ç³Ý ³í»ÉÇ É³í ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ :

ò»ñ»µñ³É ³Ý·Çá·ñ³ýÇ³

1. ê»ñÇ³Ï³Ý é»Ýï·»Ýá•ñ³ÙÝ»ñ »Ý Çñ³·áñÍíáõÙ ùÝ³ÛÇÝ ¨ áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ Ù»ç ÏáÝïñ³ëï ÝÛáõÃÇ Ý»ñ³ñÏÙ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ:

2. àõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ÝáÃÝ»ñÇ ³Ý·Çá·ñ³ýÇ³Ý óáõóí³Í ¿ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ³ÝáÙ³ÉÇ³Ý»ñÇ, ó»ñ»µñáí³ëÏáõÉÛ³ñ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ (í³ëÏáõÉÇïÝ»ñ, ëï»Ýá½Ý»ñ, ÃñáÙµá½Ý»ñ, ÙáÛ³-ÙáÛ³ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ) ¨ ³ÝáÃÝ»ñÇ ïñ³íÙ³ïÇÏ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ, ÇÝãå»ë Ý³¨ áõéáõóùÝ»ñÇ ³ñÛáõÝ³Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý ³ÕµÛáõñÁ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»Éõ Ýå³ï³Ïáí:

3. ³Ý•Çá•ñ³ýÇ³ÛÇ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ñ³×³Ë³ÏÇ ã»Ý, µ³Ûó Í³Ýñ »Ý (ÇÝëáõÉïÝ»ñ, ³ñÛ³Ý Ïáñáõëï, ³Ý³ýÇÉ³ÏïÇÏ ßáÏ` ÏáÝïñ³ëï ÝÛáõÃÇ Ý»ñ³ñÏÙ³Ý ýáÝÇ íñ³, ³ÝáÃÇ íÝ³ëáõÙ)

II. ÜºÚðàüÆ¼ÆàÈà¶Æ²Î²Ü îºêî²ìàðàôØ

¾É»ÏïñáÙÇá·ñ³ýÇ³ (¾Ø¶)

¾Ø¶` ÝÛ³ñ¹Ç Ñ³Õáñ¹³Ï³ÝáõÃÛ³Ý áñáßÙ³Ý Ñ»ï Ù»Ïï»Õ û•ÝáõÙ ¿ ï³ñµ»ñ³Ï»É ÙÏ³ÝÇ, ÝÛ³ñ¹³ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ëÇÝ³åëÇ, å»ñÇý»ñÇÏ ÝÛ³ñ¹»ñÇ, ÑÛáõë³ÏÝ»ñÇ, ³ñÙ³ïÇÏÝ»ñÇ ¨ áÕÝáõÕ»ÕÇ ³é³ç³ÛÇÝ »ÕçÛáõñÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÁ: ²Ûë »ñÏáõ Ù»Ãá¹Ý»ñÇ û·ÝáõÃÛ³Ùµ ëï³óí³Í ÇÝýáñÙ³óÇ³Ý ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ï»ë³ÏÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ û·ÝáõÙ ¿ Ýñ³ Í³ÝñáõÃÛ³Ý ³ëïÇ×³ÝÇ áñáßÙ³ÝÁ:

¾Ø¶ Çñ³·áñÍíáõÙ ¿ ÙÏ³ÝÇ Ù»ç ³ë»Õ³ÛÇÝ ¿É»Ïïñá¹Ç ï»Õ³¹ñáõÙáí ¨ •áñÍáÕáõÃÛ³Ý åáï»ÝóÇ³ÉÇ ·ñ³ÝóáõÙáí ëåáÝï³Ý, Ï³Ù³ÛÇÝ Ï³Ù Ñ³ñáõóí³Í ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ: Þ³ñÅáÕ³Ï³Ý ÙÇ³íáñÝ»ñÇ µéÝÏáõÙÝ»ñÇ ÃÇíÁ, ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ, Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ¨ ÙáñýáÉá·Ç³Ý û·ÝáõÙ »Ý å³ÃáÉá•Ç³Ï³Ý åñáó»ëÇ ï»ë³ÏÁ ¨ ÉáÏ³ÉÇ½³óÇ³Ý:

¾Ø¶ Ï³ñ¨áñ ¿ ÝÛ³ñ¹³ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ²Ûë Ù»Ãá¹Á û·ï³·áñÍíáõÙ ¿ Ý³¨ Ý»ñíÇñ³Ñ³ï³Ï³Ý` ÓÇáõ åáãÇ íÇñ³Ñ³ïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï, ÇÝãå»ë ûñÇÝ³Ï ýÇùëí³Í áÕÝáõÕ»ÕÇ ³½³ïáõÙÁ ¨ ë»É»ÏïÇí Ñ»ïÇÝ éÇ½áïáÙÇ³Ý:

ÜÛ³ñ¹Ç Ñ³Õáñ¹³Ï³ÝáõÃÛ³Ý áñáßáõÙ (ÜÐà)

Þ³ñÅáÕ³Ï³Ý ¨ ½·³óáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹»ñáí ÇÙåáõÉëÝ»ñÇ Ñ³Õáñ¹Ù³Ý ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ áñáß»É ÝÛ³ñ¹Ç íñ³ Ï³ñ×³ï¨ ¿É»Ïïñ³Ï³Ý ·ñ·ÇéÝ»ñÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ ¨ ³Û¹ ÝÛ³ñ¹Ç ³í»ÉÇ ¹Çëï³É Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇó åáï»ÝóÇ³ÉÝ»ñÇ ·ñ³ÝóáõÙáí: Þ³ñÅáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹áõÙ å³ï³ëË³ÝÁ ·ñ³ÝóíáõÙ ¿ ïíÛ³É ÝÛ³ñ¹áí ÝÛ³ñ¹³íáñíáÕ ÙÏ³ÝáõÙ:

ÜÐà Ñ³×³Ë³ÏÇ Çñ³·áñÍíáõÙ ¿ ¾Ø¶ Ñ»ï Ù»ÏïáÕ` ÙÏ³ÝÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï: ²Ûë Ù»Ãá¹Á û·ï³·áñÍíáõÙ ¿ Ý³¨ å»ñÇý»ñÇÏ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ` ³ùëáÝ³É Ï³Ù ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÝáÕ µÝáõÛÃÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÁ ï³ñµ»ñ³Ï»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: Ø»Ãá¹Ç û·ï³·áñßÙ³Ý ³ÛÉ áÉáñïÝ»ñÝ »Ý Å³é³Ý·³Ï³Ý ë»Ýëáñ ¨ í»·»ï³ïÇí Ý»Ûñáå³ÃÇ³Ý»ñÁ, ÝÛ³ñ¹Ç Ï³Ù ÑÛáõë³ÏÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý áñáßáõÙÁ, ÏáÙåñ»ëëÇáÝ Ý»Ûñáå³ÃÇ³Ý»ñÁ:

¾ÈºÎîðà¾Üòºü²Èà¶ð²üÆ² (¾¾¶)

àõÕ»ÕÇ ýáõÝÏóÇáÝ³É ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ áñáß»Éáõ áã ÇÝí³½Çí Ù»Ãá¹ ¿` ·³Ý·³Ù³ßÏÇ íñ³ µ³½Ù³ÃÇí ¿É»Ïïñá¹Ý»ñÇ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý ÙÇçáóáí: Ð»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ Çñ³·áñÍí»É ÑÇí³Ý¹Ç ³ÝÏáÕÝáõ Ùáï, áñÁ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë Ëáõë³÷»É Í³Ýñ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ï»Õ³÷áËáõÙÇó:

¾É»Ïïñá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇÏ Ïáñ»ñÁ ·Ý³Ñ³ïíáõÙ »Ý Áëï íáÉï³ÅÇ, ³ÙåÉÇïáõ¹³ÛÇ, Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý, Ó¨Ç,

³ÉÇùÝ»ñÇ ï»Õ³µ³ßËÙ³Ý: ØÇ³Ý·³ÙÛ³ ¾¾¶ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ áõÝÇ ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ, »Ã» ãÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ ÝáñÙ³ÛÇó ß»ÕáõÙÝ»ñ: Ð³×³Ë³ÏÇ ³ËïáñáßÇã Ýå³ï³ÏÝ»ñáí ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ¾¾¶ ß³ñáõÝ³Ï³Ï³Ý ÙáÝÇïáñÇÝ· 24 ¨ ³í»ÉÇ Å³Ù»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ:

²Ûë Ù»Ãá¹Á ·»ñ³½³Ýó³å»ë û·ï³·áñÍíáõÙ ¿ ¿åÇÉ»åëÇ³ÛÇ ¨ ³ÛÉ å³ñûùëÇ½Ù³É íÇ×³ÏÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ: ¾¾¶ Ï³ñáÕ ¿ û·ï³·áñÍí»É Ý³¨ áõÕ»ÕÇ Ù³ÑÁ ³Ëïáñáß»Éáõ Ýå³ï³Ïáí:

â³÷³Ñ³ë Ù³ñ¹áõ ¾¾¶ éÇÃÙ»ñÁ ÝáñÙ³ÛáõÙ: ³Éý³ éÇÃÙ-ëÇÝáõëáÇ¹³ÛÇÝ ï³ï³ÝáõÙÝ»ñ 8-12 Ðó Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ, 50 ÙÏì, ³í»ÉÇ Ñëï³Ï Ó¨³íáñí³Í ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ¨ ·³·³Ã³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÝ»ñáõÙ, µ»ï³ éÇÃÙ-³í»ÉÇ ù³Ý 13 Ðó, 10-12 ÙÏì, ³í»ÉÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ³é³ç³ÛÇÝ ³ñï³ÍáõÙÝ»ñáõÙ (×³Ï³ï³ÛÇÝ ¨ ùáõÝù³ÛÇÝ): ²Ûë éÇÃÙ»ñÁ ÁÝÏ×íáõÙ »Ý, »ñµ ÑÇí³¹Ç ³ãù»ñÁ µ³ó »Ý: ùÝÇ Ù»ç •ñ³ÝóíáõÙ »Ý ëÇÙ»ïñÇÏ ¹³Ý¹³Õ»óáõÙÝ»ñ` ³ÉÇùÝ»ñÇ µÝáõÛÃÇ å³Ñå³ÝÙ³Ùµ, ûñ. í»ñï»ùë åáï»ÝóÇ³ÉÝ»ñÁ Ï³Ù ”ùÝÇ ÇÉÇÏÝ»ñÁ”:

â³÷³Ñ³ëÝ»ñÇ å³ÃáÉá·Ç³Ï³Ý ¾¾¶ éÇÃÙ»ñÁ, ³ñÃáõÝ íÇ×³ÏáõÙ ·ñ³ÝóíáõÙ »Ý ùÛáõ ³ÉÇùÝ»ñ 4 –Çó å³Ï³ë Ðó Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý, 50-350 ÙÏì (ÇÝãù³Ý ³í»ÉÇÝ ¿ íáÉï³ÅÁ, ³ÛÝù³Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ¿ ùÛáõ ¨ ¹»Éï³ ¹³Ý¹³Õ ³ÉÇùÝ»ñÇ å³ÃáÉá·Ç³Ý); åÇÏ»ñ, åÇÏ-³ÉÇù³ÛÇÝ ÏáÙåÉ»ùëÝ»ñ Ï³Ù ëáõñ ³ÉÇùÝ»ñ`³í»ÉÇ ³ñ³·, ³í»ÉÇ µ³ñÓñ íáÉï³ÅÇ ³ÉÇùÝ»ñ »Ý, áñáÝó å³ñûùëÇ½Ù³É µÝáõÛÃÁ íÏ³ÛáõÙ ¿ ¿åÇÉ»åëÇ³ÛÇ Ù³ëÇÝ; µÝáñáß ¿åÇÉ»åïÇýáñÙ Ýß³ÝÝ»ñÇó »Ý, ûñÇÝ³Ï, 3 Ðó Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý åÇÏ-³ÉÇù³ÛÇÝ ÏáÙåÉ»ùëÝ»ñÁ` ÷áùñ ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñÇ

Å³Ù³Ý³Ï: ²Ý·Çï³ÏÇó íÇ×³ÏÇ ³Ù»Ý³³Ýµ³ñ»Ýå³ëï ¹ñë¨áñáõÙÁ ¾¾¶ ³ÉÇùÝ»ñÇ ³ÝÑ»ï³óáõÙÝ ¿` ÑÇåáÃ»ñÙÇ³ÛÇ (21 ³ëïÇ×³ÝÇó ó³Íñ) Ï³Ù ¹»Õáñ³Ûùáí ûñ·³ÝÇ½ÙÇ ëáõñ ÇÝïáùëÇÏ³óÇ³ÛÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ùµ ¨ íÏ³ÛáõÙ ¿ ³Ý¹³éÝ³ÉÇ ÏáÙ³ÛÇ Ï³Ù áõÕ»ÕÇ Ù³Ñí³Ý Ù³ëÇÝ:

ÜºÚðàêàÜàÈà¶Æ²

¾ùëïñ³Ïñ³ÝÇ³É ³ÝáÃÝ»ñÇ áõÉïñ³Ó³ÛÝ³ÛÇÝ ¹áåÉ»ñá·ñ³ýÇ³Ý áõëáõÙÝ³ëÇñáõÙ ¿ ùÝ³ÛÇÝ ¨ áÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ íÇ×³ÏÁ: î³ÉÇë ¿ ³ËïáñáßÙ³Ý ¨ µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ Ï³ñ¨áñ ïíÛ³ÉÝ»ñ ³ñÛáõÝ³ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý, ·ÉË³ó³í»ñÇ ï³ñµ»ñ ï»ë³ÏÝ»ñÇ, ·ÉË³åïáõÛïÝ»ñÇ (Ñ³ïÏ³å»ë ·ÉËÇ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Ñ»ï Ï³åí³Í) Ï³Ù ù³ÛÉí³ÍùÇ ³ÝÏ³ÛáõÝáõÃÛ³Ý, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ÏáñáõëïÝ»ñÇ Ï³Ù ³ÝÏáõÙÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ:

îñ³ÝëÏñ³ÝÇ³É áõÉïñ³Ó³ÛÝ³ÛÇÝ ¹áåÉ»ñá·ñ³ýÇ³Ý áõëáõÙÝ³ëÇñáõÙ ¿ ³ñÛáõÝ³ÑáëùÁ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñáõÙ: ú·ï³•áñÍíáõÙ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ íÇ×³ÏÇ ·Ý³Ñ³ïÙ³Ý, ³ÝáÃ³ÛÇÝ ³ÝáÙ³ÉÇ³Ý»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý, ·³Ý·Çó »ñ³Ï³ÛÇÝ ³ñÛ³Ý ³ñï³ÑáëùÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ, Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý ³ÝáõÕÕ³ÏÇ Ýß³ÝÝ»ñÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý, ó»ñ»µñ³É ³ÝáÃ³ÛÇÝ ³ÝáÙ³ÉÇ³Ý»ñÇ ¨ í³½áëå³½ÙÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí:

¶ÉËáõÕ»ÕÇ Ù³•Çëïñ³É ³ÝáÃÝ»ñÇ ¹áõåÉ»ùë ùÝÝáõÃÛáõÝ

²ËïáñáßÇã Ù»Ãá¹ ¿, áñÝ Çñ³·áñÍíáõÙ ¿ áõÉïñ³Ó³ÛÝ³ÛÇÝ ëÏ³Ý»ñÇ ÙÇçáóáí: ²å³ñ³ïÁ ëï»ÕÍáõÙ ¨ ÁÝÏ³ÉáõÙ ¿ áõÉïñ³Ó³ÛÝ³ÛÇÝ ³ÉÇùÝ»ñ ¨ ¿ËáÉáÏ³óÇ³ÛÇ ëÏ½µáõÝùÇ ÑÇÙ³Ý íñ³, é»³É Å³Ù³Ý³ÏÇ Ù»ç ëï»ÕÍáõÙ ¿ ³ÝáÃÇ å³ïÇ ¨ Éáõë³ÝóùÇ »ñÏã³÷ ï³ñ³Í³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ: Î³Ëí³Í ÁÝÏ³ÉÇãÇ ï»Õ³¹ñÙ³Ý Ó¨Çó` ³ÝáÃÇ Éáõë³ÝóùÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ óáõó³¹ñ»É ¨ É³ÛÝ³Ï³Ý, ¨ »ñÏ³ÛÝ³Ï³Ý Ïïñí³Íùáí: Ð»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë ·Ý³Ñ³ï»É ³ÝáÃÇ å³ïÇ íÇ×³ÏÁ, •ñ³Ýó»É ³ñÛáõÝ³ÑáëùÁ (³Û¹ ÃíáõÙ Ý³¨` áõÕÕáõÃÛáõÝÁ, ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ):

Ð»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ¹³ñÓÝáõÙ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ Ëó³ÝÙ³Ý Ï³Ù ëï»Ýá½Ç Ñ³Ûï³Ý³µ»ñáõÙÁ, Ñ»ï³½áïíáÕ ³ÝáÃÝ»ñÇ µÝ³ÍÇÝ å³ÃáÉá·Ç³ÛÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙÁ: Ð»ï³½áïáõÃÛ³Ý ÇÝýáñÙ³ïÇíáõÃÛáõÝÁ Ù»Í ¿ áÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ íñ³ áÕÝ³ß³ñÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ ·Ý³Ñ³ï»ÉÇë: Ð»ï³½áïáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÑÇÙù Ñ³Ý¹Çë³Ý³É ³ÝáÃ³ÛÇÝ íÇñ³Ñ³ïáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ (Ï³ñáïÇ¹³ÛÇÝ ¿Ý¹³ñï»ñ¿ÏïáÙÇ³, ëï»Ýï³íáñáõÙ, ¿ùëïïñ³-ÇÝïñ³Ïñ³ÝÇ³É ÙÇÏñáµ»ñ³Ý³ÏóáõÙÝ»ñÇ ï»Õ³¹ñáõÙ):

¶àîÎ²ÚÆÜ äàõÜÎòÆ² (¶ä)

Ո ղ ն ո ւ ղ ե յ ի ն պո ւ ն կ ց ի ա

ÈÇÏíáñÇ É³µáñ³ïáñ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ Ï³ñ¨áñ ¹»ñ ¿ Ë³ÕáõÙ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: ÈÇÏíáñÁ ëï³ÝáõÙ »Ý ·áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³ÛÇ ÙÇçáóáí, áñÁ ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë áõëáõÙÝ³ëÇñ»É ëï³óí³Í ÉÇÏíáñÇ ùÇÙÇ³Ï³Ý µ³Õ³¹ñáõÃÛáõÝÁ, ã³÷»É ÉÇÏíáñÇ ×ÝßáõÙÁ, Çñ³Ï³Ý³óÝ»É ÉÇÏíáñ³ÛÇÝ áõÕÇÝ»ñÇ ó³ÛïáõÝ»ñ³Ý·³ÛÇÝ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ (åÝ¨Ùá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³, ÙÇ»Éá·ñ³ýÇ³) ¨ ëïáõ·»É »ÝÃ³áëï³ÛÝ»Ý³ÛÇÝ ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý ³Ýó³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝÁ:

àÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÁ

àÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÁ ¥ó»ñ»µñáëåÇÝ³É Ñ»ÕáõÏ, ÉÇÏíáñ¤ Ñ»ÕáõÏ ¿, áñÁ Ùßï³µ»ñ ßñç³Ý³éáõÙ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÷áñáùÝ»ñáõÙ, Ñ»ÕáõÏ³ï³ñ áõÕÇÝ»ñáõÙ, ·ÉËáõÕ»ÕÇ ¨ áÕÝáõÕ»ÕÇ ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝáõÙ:

üáõÝÏóÇ³Ý»ñÁ

ä³ßïå³ÝáõÙ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÝ áõ áÕÝáõÕ»ÕÁ Ù»Ë³ÝÇÏ³Ï³Ý íÝ³ëáõÙÝ»ñÇó, ³å³ÑáíáõÙ ¿ Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý Ï³ÛáõÝáõÃÛ³Ý ¨ çñ³-¿É»ÏïñáÉÇï³ÛÇÝ Ñ³í³ë³ñ³ÏßéáõÃÛ³Ý å³Ñå³ÝáõÙÁ: ú·ÝáõÙ ¿ ³ñÛ³Ý ¨ áõÕ»ÕÇ ÙÇç¨ »Õ³Í ïñáýÇÏ ¨ ÝÛáõÃ³÷áË³Ý³Ï³ÛÇÝ åñáó»ëÝ»ñÇÝ: ÈÇÏíáñÇ ýÉáõÏïáõ³óÇ³Ý ³½¹»óáõÃÛáõÝ ¿ ÃáÕÝáõÙ í»·»ï³ïÇí ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç íñ³: Î³½Ù³íáñáõÙÁ àÕÝáõÕ»ÕÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Í³í³ÉÝ ³ñï³¹ñíáõÙ ¿ ÷áñáùÝ»ñáõÙ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ÑÛáõë³ÏÇ ·»ÕÓ³ÛÇÝ ¿åÇÃ»ÉÇ µçÇçÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó: Ð»ÕáõÏÇ ³é³ç³óÙ³Ý ÙÛáõë Ù»Ë³ÝÇ½ÙÁ åÉ³½Ù³ÛÇ Ý»ñÃ³÷³ÝóáõÙÝ ¿ ³ñÛáõÝ³ï³ñ ³ÝáÃÝ»ñÇ å³ï»ñÇó ¨ ÷áñáùÝ»ñÇ ¿åÇ¹»Ù³ÛÇó:

²éáÕç Ù³ñ¹áõ ÉÇÏíáñÇ óáõó³ÝÇßÝ»ñÁ

¥100-150ÙÉ¤

òáõó³ÝÇßÝ»ñÁ Üß³Ý³ÏáõÃÛáõÝÁ

Ð³ñ³µ»ñ³Ï³Ý ËïáõÃÛáõÝÁ 1003-1008

ÖÝßáõÙÁ 150-200 ÙÙ çñÇ ëÛ³Ý ¥å³éÏ³Í íÇ×³ÏáõÙ¤

300-400 ÙÙ çñÇ ëÛ³Ý ¥Ýëï³Í íÇ×³ÏáõÙ¤

¶áõÛÝÁ ²Ý·áõÛÝ

òÇïá½Ç 1ÙÏÉ ÷áñáù³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏ 0-1

óÇëï»éÝ³É Ñ»ÕáõÏ 0-1

ÉÛáõÙµ³É Ñ»ÕáõÏ 2-3

р Н é»³ÏóÇ³Ý 7,35-7,8

ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ëåÇïÁ 0,15-0,45·/É

¶ÉÛáõÏá½³Ý 2,78-3,89

øÉáñÇ ÇáÝÝ»ñÁ 120-128

Ð³Ï³óáõóáõÙÝ»ñÁ`

1. ¶ä-Çó ³é³ç ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ³ÏÝ³Ñ³ï³ÏÇ ùÝÝáõÃÛáõÝ` ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹»ñÇ ëÏ³í³é³ÏÝ»ñÇ ³ÛïáõóÁ µ³ó³é»Éáõ Ýå³ï³Ïáí ¨ Ù³Ýñ³½ÝÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ½ÝÝáõÙ` µ³ó³é»Éáõ ûç³Ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÁ: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ Í³í³É³ÛÇÝ ·áÛ³óáõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ý ÷áùñ³·áõÛÝ Ï³ëÏ³ÍÇ ¹»åùáõÙ å»ïù ¿ Ï³ï³ñ»É ·ÉËáõÕ»ÕÇ Îî` ¶ä ³é³ç: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ ûç³Ë³ÛÇÝ å³ÃáÉá·Ç³ÛÇ ¨ Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ý ÙÇ³Å³Ù³Ý³ÏÛ³ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙÁ Ñ³Ï³óáõóáõÙ ¿ ¶ä-Ç Ñ³Ù³ñ` Ý»ñÑñÙ³Ý íï³Ý·Ç å³ï×³éáí:

2. ¶ä ãå»ïù ¿ Ï³ï³ñíÇ ·áïÏ³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ (ÇÝãå»ë Ù³ßÏÇ, ³ÛÝå»ë ¿É ¿åÇ¹áõñ³É ßñç³ÝÇ) ÇÝý»ÏóÇáÝ åñáó»ëÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ùµ, ù³ÝÇ áñ Ñ³í³Ý³Ï³Ý ¿ µ³Ïï»ñÇ³Ý»ñÇ Ý»ñÃ³÷³ÝóáõÙÁ áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏ` Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ ½³ñ·³óÙ³Ùµ:

3. Îá³·áõÉáå³ÃÇ³Ý»ñÝ áõ ÃñáÙµáóÇïáå»ÝÇ³Ý µ³ñÓñ³óÝáõÙ »Ý ¶ä Ñ»ï Ï³åí³Í Ñ»Ùáé³·ÇÏ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³í³Ý³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ: ²Ûë ¹»åùáõÙ ¶ä ³Ýíï³Ý·áõÃÛáõÝÁ ³å³Ñáí»Éáõ Ýå³ï³Ïáí Ñ³ñÏ³íáñ ¿ Ù³Ï³ñ¹»ÉÇáõÃÛ³Ý ý³ÏïáñÝ»ñÇ ßïÏáõÙ` ÙÇç³ÙïáõÃÛáõÝÇó ³é³ç:

òáõóáõÙÝ»ñÁ

¶ä-Ý óáõóí³Í ¿ ÎÜÐ-Ç ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ, Ñ»Ùáñ³·Ç³Ý»ñÇ, µáñµáù³ÛÇÝ, ¹»·»Ý»ñ³ïÇí ¨ ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÝáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ¶ä-Ý áñå»ë µáõÅ³Ï³Ý åñáó»¹áõñ³ ÏÇñ³éíáõÙ ¿ ³ÝÑ³ë »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï Ý»ñ÷áñáù³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ ¨ µ³ñáñ³Ï Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï (pseudotumor cerebri ):

ÈÛáõÙµ³É åáõÝÏóÇ³ÛÇ Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ, ·áñÍÇùÝ»ñÁ, ÑÇí³Ý¹Ç Ý³Ë³å³ïñ³ëïáõÙÁ:

ÈÛáõÙµ³É åáõÝÏóÇ³ÛÇ Ï³ï³ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï »Ý ëï»ñÇÉÇ½³óí³Í åáõÝÏóÇáÝ ³ë»ÕÝ»ñ Ù³Ý¹ñ»Ýáí, Ù³ÝáÙ»ïñ ÉÇÏíáñÇ ×ÝßÙ³Ý ã³÷Ù³Ý Ñ³Ù³ñ, 70° ëåÇñï, 10% Ûá¹Ç ÃáõñÙ, 0,5% ÝáíáÏ³ÇÝÇ ÉáõÍáõÛÃ, ßåñÇó 10ÙÉ, ëï»ñÇÉ ÷áñÓ³ÝáÃÝ»ñ ÉÇÏíáñÇ É³µáñ³ïáñ ùÝÝáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ, ëï»ñÇÉ íÇñ³Ï³å³Ï³Ý ÝÛáõÃ»ñ:

ÈÛáõÙµ³É åáõÝÏóÇ³ÛÇó ³é³ç ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ¹³ï³ñÏ»É ÙÇ½³å³ñÏÁ ¨ ³ÕÇÝ»ñÁ:

äáõÝÏóÇ³Ý Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ »Ý ÑÇí³Ý¹Ç Ýëï³Í Ï³Ù ³ç ÏáÕùÇÝ å³éÏ³Í ¹ÇñùáõÙ: àïù»ñÁ å»ïù ¿ Í³Éí³Í ÉÇÝ»Ý ÏáÝù³½¹ñ³ÛÇÝ ¨ ÍÝÏ³Ý Ñá¹»ñáõÙ ¨ Ùáï»óí³Í áñáí³ÛÝÇÝ, ÇëÏ ·ÉáõËÁ ³é³ç Ã»ùí³Í ÙÇÝã¨ Ï½³ÏÇ ÑåáõÙÁ ÏñÍù³í³Ý¹³ÏÇÝ: ²Ûë ¹ÇñùáõÙ ÑÇí³Ý¹ÇÝ å³ÑáõÙ ¿ µÅßÏÇ û•Ý³Ï³ÝÁ (ÙÇçÇÝ µáõÅ. ³ßË³ïáÕ): ÐÇí³Ý¹Ý ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ½·áõß³óÝ»É, áñå»ë½Ç Ñ³Ý·Çëï å³éÏÇ, ãß³ñÅíÇ åáõÝÏóÇ³ÛÇ ÁÝÃ³óùáõÙ:

äáõÝÏóÇ³ÛÇ ³í³ñïÇó Ñ»ïá ³ë»ÕÇ ³ÝóùÇ ï»ÕÁ Ùß³ÏíáõÙ ¿ Ûá¹áí, ÷³ÏíáõÙ ëï»ñÇÉ µ³Ùµ³Ïáí ¨ ÑÇí³Ý¹Á å³ï•³ñ³Ïáí ï»Õ³÷áËíáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹³ë»ÝÛ³Ï: ºñÏáõ Å³Ùí³ ÁÝÃ³óùáõÙ ÑÇí³Ý¹Á å»ïù ¿ å³éÏÇ áñáí³ÛÝÇ íñ³ Ï³Ù ÏáÕùÇ ³é³Ýó µ³ñÓÇ ¨ »ñÏáõ ûñ å³Ñå³ÝÇ ³ÝÏáÕÝ³ÛÇÝ é»ÅÇÙ: Î»ñ³Ïñ»É Ï³ñ»ÉÇ ¿ åáõÝÏóÇ³ÛÇó »ñÏáõ Å³Ù ³Ýó, ÙÇÝã¨ åáõÝÏóÇ³Ý ëÝÝ¹Ç ÁÝ¹áõÝáõÙÝ ³ñ·»ÉíáõÙ ¿:

äáõÝÏóÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ÑÇí³Ý¹ÇÝ ï³ÉÇë »Ý ÏáÕùÇ íñ³ å³éÏ³Í Ï³Ù Ýëï³Í ¹Çñù: ÐÇí³Ý¹Ç áïù»ñÁ Í³É-

íáõÙ »Ý ÏáÝù³½¹ñ³ÛÇÝ ¨ ÍÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ` ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï Ùáï»óÝ»Éáí áñáí³ÛÝÇÝ, ÇëÏ ·ÉáõËÝ ³é³ç Í³É»Éáí` Ï½³ÏÁ Ùáï»óÝáõÙ »Ý ÏñÍù³í³Ý¹³ÏÇÝ: ²Û¹ ¹ÇñùáõÙ ÷áõß»ÉáõÝÝ»ñÁ Ñ»é³ÝáõÙ »Ý ÙÇÙÛ³ÝóÇó: äáõÝÏóÇ³Ý Ï³ï³ñáõÙ »Ý Ù³Ý¹ñ»Ý áõÝ»óáÕ Ñ³ïáõÏ ³ë»Õáí È3-È4 Ï³Ù È4-L5 (È5-î1) ÙÇç÷ß³ÛÇÝ Ù³Ï³ñ¹³ÏáõÙ: äáõÝÏóÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ÉÇÏíáñÇ ×ÝßáõÙÁ ã³÷»Éáõ Ñ³Ù³ñ Ù³Ý¹ñ»ÝÁ ¹áõñë »Ý Ñ³ÝáõÙ ³ë»ÕÇó ¨, ³é³Ýó Ñ»ÕáõÏ ÏáñóÝ»Éáõ, ³ë»ÕÇÝ ÙÇ³óÝáõÙ »Ý Ù³ÝáÙ»ïñÁ: ²ÛÝáõÑ»ï¨ 3 ëï»ñÇÉ ÷áñÓ³ÝáÃÝ»ñáõÙ Ñ³í³ùáõÙ »Ý 1-2-³Ï³Ý ÙÉ Ñ»ÕáõÏ Ù³Ýñ³¹Çï³Ï³ÛÇÝ (µçç³ÛÇÝ Ï³½Ù), Ï»Ýë³ùÇÙÇ³Ï³Ý (ëåÇï³ÏáõóÇ ¨ ·ÉÛáõÏá½³ÛÇ ËïáõÃÛáõÝ), ß×³µ³Ý³Ï³Ý ¨ Ù³Ýñ¿³µ³Ý³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ: êáíáñ³µ³ñ ã³÷³Ñ³ëÇó í»ñóÝáõÙ »Ý 5-6 ÙÉ, Ïñïë»ñ ï³ñÇùÇ »ñ»Ë³ÛÇó` 1-2 ÙÉ Ñ»ÕáõÏ: Ü³Ëù³Ý É³µáñ³ïáñÇ³ áõÕ³ñÏ»ÉÁ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ÉÇÏíáñÇ ³ñï³ùÇÝ ½ÝÝáõÙ: ÜáñÙ³ÛáõÙ ÉÇÏíáñÝ ³Ý·áõÛÝ ¿ ¨ Ã³÷³ÝóÇÏ: ÖÝßÙ³Ý óáõó³ÝÇßÁ Ï³½ÙáõÙ ¿ çñÇ ëÛ³Ý 90-150 ÙÙ: ÈÇÏíáñÇ ×ÝßÙ³Ý Ù³ëÇÝ Ï³ñ»ÉÇ է ·³Õ³÷³ñ Ï³½Ù»É` »ÉÝ»Éáí Ñ»ÕáõÏÇ ³ñï³ÑáëùÇ ³ñ³·áõÃÛáõÝÇó (ßÇÃ, Ñ³×³Ë³ÏÇ Ï³Ù Ñ³½í³Ï³Ý Ï³ÃÇÉÝ»ñ): ÈÇÏíáñáõÙ µçÇçÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ Ï³½ÙáõÙ ¿ 1-5 ÉÇÙýáóÇï/1ÙÏÈ, ·ÉÛáõÏá½³Ý` 2,5-3,9ÙÙáÉ/È, ëåÇï³ÏáõóÁ` 20-40Ù·/100ÙÉ: ºÝÃ³áëï³ÛÝ»Ý³ÛÇÝ ßñç³÷³ÏÙ³Ý Ï³ëÏ³ÍÇ ¹»åùáõÙ ·áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï Ï³ï³ñáõÙ »Ý ÉÇÏ-

íáñ³¹ÇÝ³ÙÇÏ ÷áñÓ»ñÁ:

Îí»Ï»Ýßï»¹ïÇ ÷áñÓ: ¶áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ÉÇÏíáñÇ ×ÝßáõÙÁ ã³÷»Éáõó Ñ»ïá ÑáñÇ½áÝ³Ï³Ý ¹ÇñùáõÙ ·ïÝíáÕ ÑÇí³Ý¹Ç ÉÍ³ÛÇÝ »ñ³ÏÝ»ñÁ å³ñ³ÝáóÇ ßñç³ÝáõÙ ë»ÕÙáõÙ »Ý 5-10 íñÏ, áñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ¹Åí³ñ³ÝáõÙ ¿ »ñ³Ï³ÛÇÝ ³ñï³ÑáëùÁ ¨ µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ ×ÝßáõÙÁ áõÕ»ÕÇ »ñ³ÏÝ»ñáõÙ ¨ »ñ³Ï³Íáó»ñáõÙ: ²ñ¹ÛáõÝùáõÙ µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßáõÙÁ, áñÁ ï³ñ³ÍíáõÙ ¿ Ý³¨ áÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ËáÕáí³ÏÇ ÉÇÏíáñÇ íñ³: öáñÓÁ Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ “µ³ó³ë³Ï³Ý”, »Ã» ÉÍ»ñ³ÏÝ»ñÇ ë»ÕÙáõÙÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ÉÇÏíáñÇ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ (Ùáï 2-3 ³Ý·³Ù), áñÁ íÏ³ÛáõÙ ¿ ËáãÁÝ¹áïÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý ¨ ÉÇÏíáñÇ ³½³ï ÑáëùÇ Ù³ëÇÝ: öáñÓÁ ·Ý³Ñ³ïíáõÙ ¿

“¹ñ³Ï³Ý”, »Ã» ÉÇÏíáñÇ ×ÝßáõÙÁ ÙÝáõÙ ¿ ÝáõÛÝÁ Ï³Ù µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ ß³ï ¹³ÝÕ³Õ ¨ ³ÝÝß³Ý: ìÏ³ÛáõÙ ¿ áÕÝáõÕ»ÕÇ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ Ï³Ù ÏñÍù³ÛÇÝ µ³ÅÝáõÙ »ÝÃ³áëï³ÛÝ»Ý³ÛÇÝ ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý ßñç³÷³ÏÙ³Ý (áÕÝáõÕ»ÕÇ áõéáõóù, µáñµáù³ÛÇÝ ·áñÍÁÝÃ³ó) Ï³Ù ÉÍ»ñ³ÏÇ Ëó³ÝÙ³Ý Ù³ëÇÝ:

êïáõÏ»ÛÇ ÷áñÓ: ÜáõÛÝ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ µéáõÝóùáí ×ÝßáõÙ ¿ ·áñÍ³¹ñíáõÙ ÑÇí³Ý¹Ç åáñïÇ Ï³Ù í»ñáñáí³ÛÝ³ÛÇÝ ßñç³ÝáõÙ` ³ñÑ»ëï³Ï³Ýáñ»Ý ¹Åí³ñ³óÝ»Éáí »ñ³Ï³ÛÇÝ ³ñï³ÑáëùÁ ëïáñÇÝ ëÇÝ»ñ³ÏÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·áõÙ: ÜáñÙ³ÛáõÙ, ³ÛëÇÝùÝ “µ³ó³ë³Ï³Ý” ÷áñÓÇ ¹»åùáõÙ, áñáí³ÛÝÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ë»ÕÙáõÙÝ ³é³ç ¿ µ»ñáõÙ ÉÇÏíáñÇ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óáõÙ 1,5-2 ³Ý·³Ù: Ø»Ë³ÝÇ½ÙÁ Ñ»ï¨Û³ÉÝ ¿. ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ×ÝßáõÙÇó áñáí³ÛÝÇ »ñ³ÏÝ»ñáõÙ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ³ñÛ³Ý Ï³Ý·, áñÁ µ³ñÓñ³óÝáõÙ ¿ ³ñï³Ï³ñÍñ»Ý³ÛÇÝ ×ÝßáõÙÁ, áñÝ ¿É Çñ Ñ»ñÃÇÝ Ýå³ëïáõÙ ¿ ×ÝßÙ³Ý ³×ÇÝ »ÝÃ³áëï³ÛÝ»Ý³ÛÇÝ ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝáõÙ: àÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ËáÕáí³ÏÇ ·áïÏ³ÛÇÝ ¨ ëïáñÇÝ ÏñÍù³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ ÉñÇí ßñç³÷³ÏÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï (áõéáõóù, ÙÇçáÕÝ³ÛÇÝ ëÏ³í³é³ÏÇ ×áÕí³Íù, áÕ»ñÇ ÏáÙåñ»ëÇáÝ Ïáïñí³Íù) ÉÇÏíáñÇ ×ÝßáõÙÁ ãÇ µ³ñÓñ³ÝáõÙ (“¹ñ³Ï³Ý” ÷áñÓ): ºÃ» ßñç³÷³ÏáõÙÁ Ù³ëÝ³ÏÇ ¿, ³å³ áñáí³ÛÝÇ ë»ÕÙáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ áõÕ»Ïóí»É ÉÇÏíáñÇ ×ÝßÙ³Ý áñáß³ÏÇ Ý³ËÝ³Ï³Ý ³×áí: ºÝÃ³áëï³ÛÝ»Ý³ÛÇÝ ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý ßñç³÷³ÏÙ³Ý Ù³ëÇÝ ¿ ËáëáõÙ Ý³¨ ÉÇÏíáñÇ ×ÝßÙ³Ý ÏïñáõÏ ³ÝÏáõÙÁ, áñÁ Ñ³çáñ¹áõÙ ¿ ùÇã ù³Ý³Ïáí ÉÇÏíáñÇ Ñ»é³óÙ³ÝÁ:

´áõÅ³Ï³Ý Ýå³ï³Ïáí åáõÝÏóÇ³Ý ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë Çç»óÝ»É Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßáõÙÁ, Ý»ñ³ñÏ»É ³ÝÑñ³Å»ßï ¹»ÕÁ, »ÝÃ³nëï³ÛÝ»Ý³ÛÇÝ ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝÇó ¹áõñë Ñ³Ý»É ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý Ñ»ÕáõÏÁ (¿ùëáõ¹³ï, ³ñÛáõÝ):

Ü»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ·»ñ×ÝßÙ³Ý ûµÛ»ÏïÇí Ýß³ÝÝ»ñÇó »Ý ³ÏÝ³Ñ³ï³ÏÇ Ï³Ý·³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ` »ñ³ÏÝ»ñÇ É³ÛÝ³óáõÙÇó ÙÇÝã¨ ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç åïÏÇÏÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ³ÛïáõóÁ (§Ï³Ý·³ÛÇÝ ëÏ³í³é³Ï¦): ²Û¹ Ýå³ï³Ïáí Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ³ÏÝ³Ñ³ï³ÏÇ ùÝÝáõÃÛáõÝ: ²éáÕç Ù³ñ¹áõ ó³Ýó³Ã³Õ³ÝÃÇ ï»ëáÕ³Ï³Ý Ñ³ïí³ÍáõÙ ³é³ÝÓÝ³ÝáõÙ ¾ É³í ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ûí³É³Ó¨ µ³ñÓñáõÃÛáõÝ` ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç åïÏÇÏÁ Ï³Ù ëÏ³í³é³ÏÁ, áñÁ Ñ³Ù³å³ï³ëË³ÝáõÙ ¾ ÝÛ³ñ¹Ç ·ÉËÇÏÇÝ: ²Ï³í³é³ÏÇó ÙÇ ù³ÝÇ ÙÙ Ñ»é³íáñáõÃÛ³Ý íñ³ ¨ ¹»åÇ ¹áõñë ï»Õ³Ï³ÛíáõÙ ¾ ¹»ÕÇÝ µÇÍÁ, áñÁ Ñ³Ù³ñíáõÙ ¾ ³Ù»Ý³É³í ï»ëáÕáõÃÛ³Ý Ñ³ïí³ÍÁ: Ü»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ·»ñ×ÝßÙ³Ý Ñ³ñáõó³Í ³Ûïáõóí³ÍáõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí §çÝçíáõÙ »Ý¦ ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç ëÏ³í³é³ÏÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÁ, Ù»Í³ÝáõÙ ¾ Ù³Ï»ñ»ëÁ ¨ Í³í³ÉÁ: ²ÛÝ Ï³ñÍ»ë Ý»ñ ¿ ÑñíáõÙ ³å³Ï»ÝÙ³Ý Ù³ñÙÝÇ ËáñùÁ: êÏ³í³é³ÏÝ ÁÝ¹áõÝáõÙ ¾ ·áñß í³ñ¹³·áõÛÝ »ñ³Ý·³íáñáõÙ: ¼³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ ïñ³Ù³·ÍÇ ÷áùñ³Ý³ÉÁ ½áõ·³ÏóíáõÙ ¾ »ñ³ÏÝ»ñÇ É³ÛÝ³óÙ³Ý ¨ áÉáñáõÙÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÇ ³í»É³óÙ³Ý Ñ»ï: ´³ó³Ï³ÛáõÙ ¾ »ñ³ÏÝ»ñÇ ÇÝùÝ³Ï³ (ëåáÝï³Ý) åáõÉë³óÇ³Ý: Ü»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý Ñ»ï³·³ ³×Á Ï³ñáÕ ¾ áõÕ»Ïóí»É ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñáí: ²ÏÝ³Ñ³ï³ÏáõÙ ï»ÕÇ áõÝ»óáÕ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ÑÇí³Ý¹Á Ï³ñáÕ ¾ ·³Ý·³ïí»É ï»ëáÕáõÃÛ³Ý å³ñµ»ñ³µ³ñ ÏñÏÝíáÕ Ë³í³ñáõÙÝ»ñÇó, áñáÝó Å³Ù³Ý³Ï Ï³ñÍ»ë ï»ëÝáõÙ ¾ ó³Ýó³å³ï ùáÕÇ ÙÇçáí: ºñµ»ÙÝ ÝÏ³ïíáõÙ ¾ ï»ëáÕáõÃÛ³Ý Ï³ñ×³ï¨` ÙÇ ù³ÝÇ í³ÛñÏÛ³Ý ï¨áÕ Ïáñáõëï: Ü»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý Ï³ñ·³íáñÙ³Ý ¹»åùáõÙ ³ÛïáõóÁ Ýí³½áõÙ ¿, ÇëÏ ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç ëÏ³í³é³ÏÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ëáíáñ³µ³ñ ³ÝóÝáõÙ »Ý 6-8 ß³µ³Ãí³ ÁÝÃ³óùáõÙ: Ì³Ýñ ¹»åù»ñáõÙ, »ñµ »ñÏ³ñ³ï¨ å³Ñå³ÝíáõÙ ¿ µ³ñÓñ ×ÝßáõÙñ, íÝ³ëíáõÙ »Ý ÝÛ³ñ¹³Ã»É»ñÁ: ì»ñçÇÝÇë Ñ»ï¨³Ýùáí ëÏ³í³é³ÏáõÙ ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý ³ïñáýÇÏ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ (»ñÏñáñ¹³ÛÇÝ Ï³Ù Ï³Ý·³ÛÇÝ ³ïñáýÇ³), ÇëÏ ï»ëáÕáõÃÛ³Ý ëñáõÃÛáõÝÁ Ï³ÛáõÝ Ï»ñåáí Ýí³½áõÙ ¿:

Ü»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ·»ñ×ÝßÙ³Ý ³ËïáñáßÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí, µ³óÇ ³ÏÝ³Ñ³ï³ÏÇ ùÝÝáõÃÛáõÝÇó, ÏÇñ³éíáõÙ ¿ Ý³¨ é»Ýï·»Ý³µ³Ý³Ï³Ý Ù»Ãá¹Á: ¶³Ý·Ç é»Ýï·»ÝÛ³Ý ÝÏ³ñÇ íñ³ å³ñ½áñáß ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ »Ý »ñ³Ï³ÛÇÝ Ï³Ý·Ç Ýß³ÝÝ»ñÁ (³ÝáÃ³ÛÇÝ å³ïÏ»ñÇ áõÅ»Õ³óáõÙ, ¹ÇåÉáÇÏ »ñ³ÏÝ»ñÇ É³ÛÝ³óáõÙ), ·³Ý·³Ã³ÕÇ áëÏñ»ñÇ µ³ñ³Ï»ÉÁ, Ãñù³Ï³Ý Ã³ÙµÇ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ (ÙáõïùÇ É³ÛÝ³óáõÙ, Ã³ÙµÇ Ù»çùÇ ûëï»áåáñá½): ÊÇëï µ³ñÓñ ×ÝßÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí áõÕ»Õ³ÛÇÝ ·³É³ñÝ»ñÁ ·³Ý·³Ã³ÕÇ áëÏñ»ñÇ Ý»ñùÇÝ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ ÃáÕÝáõÙ »Ý ¹ñáßÙí³ÍùÝ»ñ` Ù³ïÝ³å×»ñ: ºñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï Ù³ïÝ³å×»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É Ý³¨ ÝáñÙ³ÛáõÙ: ì³Õ Ù³ÝÏ³Ï³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ·»ñ×ÝßÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ·³Ý·Ç ã³÷»ñÇ ³×áí, Ï³ñ³ÝÝ»ñÇ Ñ»é³óÙ³Ùµ, ·³Ý·Ç Ù³ßÏ³ÛÇÝ »ñ³ÏÝ»ñÇ É³ÛÝ³óÙ³Ùµ, Ù»Í ·³ÕïáõÝÇ ³ñï³÷ùáõÙáí:

¸»Ù»ÝóÇ³

¸»Ù»ÝóÇ³Ý (dementia) Ó»éùµ»ñáíÇ ÃáõÉ³ÙïáõÃÛáõÝÝ ¿, Ý³ËÏÇÝáõÙ Ó»éù µ»ñ³Í ·Çï»ÉÇùÝ»ñÇ ¨ åñ³ÏïÇÏ ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ ³ëïÇ×³ÝÇ Ïáñëïáí ¨ Ýáñ»ñÇ ñ»éù µ»ñÙ³Ý ¹×í³ñ³óÙ³Ùµ Ï³Ý ³ÝÑ³ñÇÝáõÃÛ³Ùµ, ×³Ý³ãáÕ³Ï³Ý ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ï³ÛáõÝ Çç»óáõÙÝ ¿: Æ ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ ûÉÇ·áýñ»ÝÇ³ÛÇó` µÝ³ÍÇÝ Ï³Ù Ù³ÝÏ³Ï³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ Ó»éù µ»ñ³Í ÃáõÉ³ÙïáõÃÛáõÝÇó, áñÝ Çñ»ÝÇó Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ ¿ åëÇËÇÏ³ÛÇ

Ã»ñ½³ñ·³óáõÙ, ¹»Ù»ÝóÇ³Ý Ñá·»Ï³Ý ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ ù³Ûù³ÛáõÙÝ ¿, áñÁ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ áõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ, ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë Í»ñáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï:

¸³ë³Ï³ñ·áõÙÁ

Àëï ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý ï³ñµ»ñáõÙ »Ý.

-Ï»Õ¨³ÛÇÝ - áõÕ»ÕÇ ÏáÕ¨Ç ³é³í»É ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ ¥²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ, ×³Ï³ï³-ùáõÝù³ÛÇÝ

¹»·»Ý»ñ³óÇ³Ý, ³ÉÏáÑáÉ³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³Ý¤,

- »ÝÃ³Ï»Õ¨³ÛÇÝ - »ÝÃ³Ï»Õ¨³ÛÇÝ ·áÛ³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³é³í»É ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ ¥Ñ³ñ³×áÕ í»ñÏáñÇ½³ÛÇÝ å³ñ³ÉÇã, Ð»ÝïÇÝ·ïáÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ, ä³ñÏÇÝëáÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ, ÙáõÉïÇÇÝý³ñÏï³ÛÇÝ ¹»Ù»ÝóÇ³Ý` ëåÇï³Ï ÝÛáõÃÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ¤,

- Ï»Õ¨³-»ÝÃ³Ï»Õ¨³ÛÇÝ ¥È»íÇÇ Ù³ñÙÝÇÏÝ»ñáí ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ, Ï»Õ¨³-µ³½³É ¹»·»Ý»ñ³óÇ³Ý, ³ÝáÃ³ÛÇÝ

¹»Ù»ÝóÇ³Ý¤,

- ÙáõÉïÇýáÏ³É - ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý µ³½Ù³ÃÇí ûç³ËÝ»ñáí ¥Îñ»Ûïóý»É¹-Ú³ÏáµÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ¤:

գÛáí áõÕ»ÏóíáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ

- ²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ¥¹»Ù»ÝóÇ³ÛÇ µáÉáñ ¹»åù»ñÇ 50 — 60 % ¤

- ³ÝáÃ³ÛÇÝ ¥ÙáõÉïÇÇÝý³ñÏï³ÛÇÝ¤ ¹»Ù»ÝóÇ³(10 — 20 %)

- ³ÉÏáÑáÉÇ½Ù(10 — 20 %)

- Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ Í³í³É³ÛÇÝ åñáó»ëÝ»ñÁ` áõéáõóùÝ»ñÁ, ëáõµ¹áõñ³É Ñ»Ù³ïáÙ³Ý»ñÁ ¨ áõÕ»Õ³ÛÇÝ

³µëó»ëÝ»ñÁ(10 — 20 %)

- ³ÝûùëÇ³, ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ïñ³íÙ³(10 — 20 %)

- ÝáñÙáï»Ý½Çí ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³(10 — 20 %)

- ä³ñÏÇÝëáÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ(1 %)

- Հենտինգտոնի խորեան(1 %)

- Հարաճող վերկորիզային պարալիչը (1 %)

- Պիկի հիվանդությունը(1 %)

- ÎáÕÙÝ³ÛÇÝ ³ÙÇáïñáýÇÏ ëÏÉ»ñá½ը

- Սպինոցերեբելյար դեգեներացիան

- Մետախրոմատիկ լեյկոդիստրոֆիայով ուղեկցվող օֆթալմոպլեգիան

- Հելերվորդեն-Շպատցի հիվանդությունը

- Հաշիշային պսիխոզ, վերջին փուլերը

Ինֆեկցիաները

- Îñ»Ûïóý»É¹-Ú³ÏáµÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ(1 — 5 %),

- ՁԻԱՀ-ը ¥մոտավորապես 1 %¤,

- Վիրուսային էնցֆալիտները,

- Հարաճող մուլտիֆոկալ լեյկոէնցեֆալոպաթիան,

- Նեյրոսիֆիլիսը,

- Բեխչետի հիվանդությունը

- Խրոնիկ բակտերիալ և սնկային մենինգիտները

Դեֆիցիտային վիճակները

- Գայե-Վերնիկե-Կորսակովի համախտանիշը` թիամինի անբավարարությունը(1 — 5 %),

- Վիտամին В12 անբավարարությունը,

- Ֆոլիաթթվի անբավարարությունը,

- Պելագրան

Մետաբոլիկ խանգարումները

- Դիալիզային դեմենցիա,

- Վահանագեղձի հիպո- և հիպերֆունկցիան,

- Ծանր երիակամային անբավարարությունը,

- Կուշինգի համախտանիշը,

- Լյարդային անբավարարությունը,

- Հարվահանագեղձի հիվանդությունները

- Համակարգային կարմիր գայլախտը և ուղեղային վասկուլիտով ուղեկցվող այլ կոլլագենային հիվանդությունները

- Ցրված սկլերոզը

- Ուիպլի հիվանդությունը:

Չափորոշիչները

1. Կարճատև և երկարատև հիշողության խանգարում ¥հոգեբուժական հարցազրույցի, ուբյեկտիվ և օբյեկտիվ անամնեզի, նյարդա- ը պաթոպսիխոլոգիական ախտորոշման տվյալները¤:

2. Գոնե հետևյալներից մեկը.

. Աբստրակտ մտածողության խանգարում

. Քննադատության խանգարումը, որը հայտնաբերվում է որպես շրջպատի, բարեկամների և աշխատանքի հետ կապված հարցերի վերաբերյալ իրական պլանների կազմման անկարողություն

. Նեյրոպսիխոլոգիական ախտանիշներ և համախտանիշներ. Աֆազիա, ապրաքսիա, ագնոզիա, ինչպես նաև օպտիկո-տարածական և կոնստրուկտիվ գործունեության խանգարում:

. Անձային փոփոխություններ:

3. Սոցիալական դեզադապտացիա ընտանիքում և աշխատանքի վայրում:

4. Դեմենցիայի ժամանակ դելիրիայի բացակայությունը:

5. Հիվանդության պատմության մեջ օրգանական գործոնի առկայությունը ¥լաբորատոր հետազոտությունների, անալիզների արդյունքները և այլն:¤

Դեմենցիայի ծանրության աստիճանները

1. Թեթև: Չնայած աշխատանքն ու սոցիալական գործունեությունը զգալիորեն խանգարված են, ինքնուրույն կյանքի ունակությունը`անձնական հիգիենայի կանոնների պահպանմամբ և քննադատության համեմատական պահպանմամբ, պահապանված է:

2. Միջին: Հիվանդին ինքնուրույն թողնելը վտանգավոր է, անհրաժեշտ է որոշակի հսկում:

3. Ծանր: Առօրյա գործունեությունն այնքան է խանգարված, որ պահանջվում է մշտական հսկում, օրինակ` հիվանդը չի կարող կատարել անձնական հիգիենայի կանոնները, չի հասկանում, թե ինչ են իրեն ասում և ինքը չի խոսում:

Դեմենցիայի տիպերը

Ուշ տարիքի դեմենցիայի հիմնական դասակարգումը

1.Անոթային դեմենցիաներ ¥ցերեբրալ աթերոսկլերոզ¤:

2. Ատրոֆիկ դեմենցիաներ ¥Ալցհեյմերի հիվանդություն, Պիկի հիվանդություն¤:

3. Խառը:

Համախտանիշային դասակարգումը

. Լակունար ¥դիսմնեստիկ¤ թուլամտություն: Ամենից շատ տուժում է հիշողությունը. Հարաճող և ֆիքսացիոն ամնեզիա: Հիվանդները կարող են իրենց դեֆեկտը կոմպենսացնել, կարևորը թղթի վրա գրելով և այլն: Հուզաանձնական ոլորտը քիչ է տուժում. Անձի կորիզը չի ընդգրկվում, հնարավոր են սենտիմենտալություն, լալկանություն և հուզական անկայունություն: Օրինակ` Ալցհեյմերի հիվանդությունը:

. Տոտալ թուլամտություն: Կոպիտ խանգարումներ ինչպես ճանաչողական ոլորտում ¥հիշողության, աբստրակտ մտածողության, կամային ուշադրության և ընկալման ախտաբանություն ¤, այնպես էլ անձի ¥բարոյականության խանգարումներ. Վերանում են պարտքի զգացումը, դելիկատությունը, կորեկտությունը, քաղաքավարությունը, ամոթխածությունը; քայքայվում է անձի կորիզը¤: Պատճառները. Ուղեղի ճակատային բլթերի տեղային ատրոֆիկ և անոթային խանգարումները: Օրինակ` Պիկի հիվանդությունը:

Անոթային դեմենցիաները

Դասական և ամենից շատ հանդիպող ձևն ուղեղային անոթների աթերոսկլերոզն է: Հիվանդության զարգացման տարբեր փուլերում ախտանշանաբանությունը տարբերվում է:

Սկզբնական փուլը: Գերակշռում են նևրոզանման խանգարումները` թուլություն, հոգնելիություն, գրգռվածություն, գլխացավը, քնի խանգարումները: Ի հայտ են գալիս աֆեկտիվ խանգարումներ դեպրեսիվ ապրումների, աֆեկտի չպահելու, “թուլահոգություն”, հուզական անկայունության տեսքով: Անձնական գծերի սրացում:

Մյուս փուլերում ավելի ցայտուն են դառնում հիշողության խանգարումները ¥ընթացիկ դեպքերը, անունները, թվերը¤, որոնք կարող են դառնալ ավելի կոպիտ` հարաճուն և ֆիքսացող ամնեզիա, պարամնեզիա, կողմնորոշման խանգարում ¥Կորսակովի համախտանիշ¤: Մտածողությունը կորցնում է ճկունությունը, դառնում է կարկամ, իջնում է հիշողության մոտիվացիոն բաղադրամասը:

Այսինքն, ձևավորվում է մասնակի դիսմնեստիկ տիպի, այսինքն հիշողության խանգարման գերակշումով, աթերոսկլերոտիկ դեմենցիա:

Համեմատաբար հազվադեպ ուղեղային աթերոակլերոզի ժամանակ ի հայտ են գալիս գիտակցության խանգրմամբ, զառանցանքով և խաբկանքիներով դելիրիայի տեսքով, սուր և ենթասուր պսիխոզներ, հաճախ գիշերայի ժամերին: Հաճախ կարող են ի հայտ գալ խրոնիկական զառանցական պսիխողներ, հաճախ պարանոիդալ զառանցանքով:

Ատրոֆիկ դեմենցիաները

Ալցհեյմերի հիվանդությունը

Սա առաջնային դեգեներատից դեմենցիա է, որն ուղեկցվում է հիշողության խանգարման, մտավոր գործունեության և այլ բարձրագույն կեղևային ֆունկցիաների խանգարման հարաճմամբ և հանգեցնում է տոտալ թուլամտության: Սկսվում է 50 տարեկանից հետո: Փուլերը.

.Ինիցիալ փուլը: Կոգնիտիվ խանգարումներ: Մնեստիկո-ինտելեկտուալ իջեցում. Մոռացկոտություն, ժամանակի որոշման մեջ դժվարություններ, սոցիալ, այդ թվում նաև մասնագիտական գործունեության վատացում, աճում են ֆիքսացիոն ամնեզիայի, տեղի և տարածության կողմնորոշման խանգարման երևույթները, նյարդապսիխոլոգիական ախտանիշները, այդ թվում աֆազիան, ապրաքսիան, ագնոզիան: Հուզաանձնական խանգարումներ. Էգոցենտրիզմ, անձնական անկարողության նկատմամբ սուբդեպրեսիվ ռեակցիաներ, զառանցանքական խանգարումներ: Ալցհեյմերի հիվանդության այս փուլում հիվանդները քննադատորեն են գնահատում իրենց վիճակը և փորձում են կարգավորել իրենց հարաճող անկարողությունը:

Չափավոր դեմենցիայի փուլը: Քունք-կողմնային նեյրոպսիխոլոգիական հաամախտանիշ` աճում է ամնեզիան, որակապես հարաճում է տեղի և ժամանակի նկտմամբ դեզօրիենտացիան: Հատկապես կոպտորեն են խանգարվում ինտելեկտի ֆունկցիաները ¥³ñï³Ñ³Ûïí³Í ¿ Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ Çç»óáõÙÁ,

¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñ í»ñÉáõÍ³-ëÇÝÃ»ÇÏ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ù»ç¤, ÇÝãå»ë Ý³¨ ¹ñ³ ÇÝëïñáõÙ»Ýï³É ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ ¥ËáëùÇ, åñ³ùëÇëÇ, ·Ýá½ÇëÇ, ûåïÇÏá-ï³ñ³Í³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý¤: ÐÇí³Ý¹Ç Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ß³ï ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï »Ý, Ùßï³Ï³Ý û·ÝáõÃÛ³Ý, ËÝ³ÙùÇ Ï³ñÇù Ï³; ã»Ý Ï³ñáÕ³ÝáõÙ Ï³ï³ñ»É Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý å³ñï³Ï³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ²Ù»Ý ¹»åùáõÙ, ³Ûë ÷áõÉáõÙ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ å³Ñå³ÝáõÙ »Ý ÇÙÝ³Ï³Ý ³Ýñ³ÛÇÝ ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ë»÷³Ï³Ý ³ÝÉÇ³ñÅ»ùáõÃÛ³Ý ½·³óÙáõÝùÁ ¨ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÝÏ³ïÙ³Ùµ Ñáõ½³Ï³Ý é»³ÏóÇ³Ý:

. Ì³Ýñ ¹»Ù»ÝóÇ³ÛÇ ÷áõÉÁ: î»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ ÑÇßáÕáõÃÛ³Ý ÉñÇí ù³Ûù³ÛáõÙ, ýñ³·Ù»Ýï³ñ »Ý Çñ ³ÝÓÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ å³ïÏ»ñ³óáõÙÝ»ñÁ: ÐÇÙ³ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ïáïáÉ û·ÝáõÃÛáõÝ ¥ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ ã»Ý Ï³ñáÕ³ÝáõÙ å³Ñå³Ý»É ³ÝÓÝ³Ï³Ý ÑÇ·Ç»Ý³ÛÇ Ï³ÝáÝÝ»ñÁ ¨ ³ÛÉÝ¤: ²·Ýá½Ç³Ý Ñ³ëÝáõÙ ¿ Í³Ûñ³Ñ»Õ ³ëïÇ×³ÝÇ` ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ¨ ×³Ï³ï³ÛÇÝ ïÇåáí: ÊáëùÇ ù³Ûù³ÛáõÙ ïáï³É ë»Ýëáñ ³ý³½Ç³ÛÇ ïÇåáí:

Â»ñ³åÇ³Ý ¨ ËÝ³ÙùÁ

²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ ³ÝµáõÅ»ÉÇ ¿, Ã»ñ³åÇ³ÛÇ »Õ³Í Ù»Ãá¹Ý»ñÝ áõÝ³Ï »Ý áñáß ã³÷áí ³½¹»É ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ íñ³, ë³Ï³ÛÝ Çñ»Ýó µÝáõÛÃáí å³ÉÇ³ïÇí ÙÇçáóÝ»ñ »Ý: ØÇçáóÝ»ñÇ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ Ñ³Ù³ÉÇñÇó Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³é³ÝÓÝ³óÝ»É ý³ñÙ³ÏáÉá·Ç³Ï³Ý, åëÇËáëáóÇ³É ¨ ÑÇí³Ý¹Ç ËÝ³ÙùÇ ÙÇçáóÝ»ñ:

ü³ñÙ³ÏáÃ»ñ³åÇ³Ý

ÐëÏáÕ ·áñÍ³Ï³ÉáõÃÛáõÝ»ñÁ Ý»ñÏ³ÛáõÙë ÃáõÛÉ »Ý ïí»É ²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ãáñë ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ` ËáÉÇÝ¿ëÃ»ñ³½³ÛÇ »ñ»ù ÇÝÑÇµÇïáñ ¨ Ù»ÙáÝïÇÝÁ` NMDA - ³Ýï³·áÝÇëï: ÀÝ¹ áñáõÙ, ãÏ³Ý ³ÛÝåÇëÇ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñ, áñáÝó ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ù»ç ³éÏ³ ¿ ²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý ¹³Ý¹³ÕáõÙÁ Ï³Ù Ï³Ý·Ý»óáõÙÁ:

²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ñ³ÛïÝÇ Ýß³ÝÝ ¿ ËáÉÇÝ¿ñ·ÇÏ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý Çç»óáõÙÁ:

ÊáÉÇÝ¿ëÃ»ñ³½³ÛÇ ÇÝÑÇµÇïáñÝ»ñÝ Çç»óÝáõÙ »Ý ³ó»ïÇÉËáÉÇÝÇ (ACh) ù³Ûù³ÛÙ³Ý ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ, ³í»É³óÝ»Éáí

¹ñ³ ÏáÝó»Ýïñ³óÇ³Ý áõÕ»ÕáõÙ ¨ ÏáÙå»Ýë³óÝáõÙ »Ý ËáÉÇÝ¿ñ·ÇÏ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ Ïáñëïáí å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í, ACh

Ç ÏáñáõëïÁ: Àëï 2008Ã. ¹ñáõÃÛ³Ý, µÅÇßÏÝ»ñÝ û·ï³·áñÍáõÙ ¿ÇÝ ³ÛÝåÇëÇ ACh-ÇÝÑÇµÇïáñÝ»ñ, ÇÝãåÇëÇÝ »Ý

¹áÝ»å»½ÇÉÁ, ·³É³Ýï³ÙÇÝÁ ¨ éÇí³ëïÇ·ÙÇÝÁ ¥¹»Õ³Ñ³µ»ñÇ ¨ ëå»Õ³ÝÇÝ»ñÇ ï»ëùáí¤: Î³Ý íÏ³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ ³Ûë ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÇ ¿ý»ÏïÇíáõÃÛ³Ù Ù³ëÇÝ Ý³ËÝ³Ï³Ý ¨ ã³÷³íáñ ÷áõÉ»ñáõÙ, ÇÝãå»ë Ý³¨ áñáß³ÏÇ ÑÇÙÝ³íáñáõÙÝ»ñ áõß ÷áõÉáõÙ ÏÇñ³éÙ³Ý í»ñ³µ»ñÛ³É: ØÇ³ÛÝ áÝ»å»½ÇÉÝ ¿ ÃáõÛÉ³ïñí³Í ÏÇñ³é»Éáõ Í³Ýñ ¹»Ù»ÝóÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï: ²Ûë ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÇ û·ï³·áñÍáõÙÁ ÃáõÛÉ Ïá·ÝÇïÇí Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ã¹³Ý¹³Õ»óñ»ó ²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ç Ñ³Ûï ·³ÉÁ: ²Ûë ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÇ ÏáÕÙÝ³ÏÇ ¿ý»ÏïÝ»ñÇ Ù»ç

³Ù»Ý³Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáÕÁ ëñïË³éÝáóÝ áõ ÷ëËáõÙÝ ¿` Ï³åí³Í ËáÉÇÝ¿ñ·ÇÏ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ³í»ÉóáõÏÇ Ñ»ï, ¹ñ³Ýù Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë 10 %ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ¨ Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É ÃáõÛÉ Ï³Ù ã³÷³íáñ ³ñï³Ñ³Ûïí³ÍáõÃÛ³Ý: Ð³½í³¹»å Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ëå³½Ù, µñ³¹ÇÏ³ñ¹Ç³, ³ËáñÅ³ÏÇ Çç»óáõÙ, ù³ßÇ Ïáñáõëï, ëï³Ùáùë³ÑÛáõÃÇ ÃÃí³ÛÝáõÃÛ³Ý µ³ñÓñ³óáõÙ:

¸ñ¹Çã Ý»Ûñáïñ³ÝëÙÇïáñ ·Éáõï³Ù³ïÁ Ï³ñ¨áñ ¹»ñ ¿ Ï³ï³ñáõÙ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³ßË³ï³ÝùáõÙ, ë³Ï³ÛÝ ¹ñ³ ³í»ÉóáõÏÁ µ»ñáõÙ ¿ ·Éáõï³Ù³ï³ÛÇÝ é»ó»ûïáñÝ»ñÇ ¹ñ¹Ù³ÝÁ ¨ Ï³ñáÕ ¿ Ñ³Ý·»óÝ»É µçÇçÝ»ñÇ Ù³Ñí³Ý: ²Ûë åñáó»ëÁ, áñÁ ÏáãíáõÙ ¿ ¿ùë³ÛïáùëÇÏáõÃÛáõÝ ¹ÇïíáõÙ ¿ áã ÙÇ³ÛÝ ²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, ³ÛÉ Ý³¨ ³ÛÉ íÇÅ³ÏÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ, ÇÝãåÇëÇÝ »Ý ä³ñÏÇÝëáÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ¨ óñí³Í ëÏÉ»ñá½Á: Ø»Ù³ÝïÇÝÁ, ×Ýß»Éáí NMDA-·Éáõï³Ù³ï³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ, ëÏ½µáõÙ ÏÇñ³éíáõÙ ¿ñ ·ñÇåÇ µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: òáõÛó ¿ ïñí³Í Ù»Ù³ÝïÇÝÇ ã³÷³íáñ ¿ý»ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ ã³÷³íáñ ¨ áõÅ»Õ Í³ÝñáõÃÛ³Ý ²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, ë³Ï³ÛÝ, ³ÝÑ³Ûï ¿ Ã» ³ÛÝ ÇÝãå»ë ¿ ·áñÍáõÙ í³Õ ÷áõÉáõÙ: Ð³½í³¹»å

¹ÇïíáõÙ »Ý ÃáõÛÉ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÏáÕÙÝ³ÏÇ ¿ý»ÏïÝ»ñ, áñáÝóÇó »Ý Ë³µÏ³ÝùÝ»ñÁ, ß÷áÃí³ÍáõÃÛáõÝÁ, ·ÉË³åïáõÛïÁ, ·ÉË³ó³íÁ ¨ Ñá·Ý³ÍáõÃÛáõÝÁ: ¸áÝ»å»½ÇÉÇ Ñ»ï ÙÇ³ëÇÝ Ù»Ù³ÝïÇÝÁ Ïá·ÝÇïÇí ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ íñ³ óáõó³µ»ñáõÙ ¿ “íÇ×³Ï³·ñáñ»Ý ½·³ÉÇ, ë³Ï³ÛÝ ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý Ñ³½Çí ÝßÙ³ñ»ÉÇ ¿ý»ÏïÇíáõÃÛáõÝ”:

ÊÝ¹ñ³Ñ³ñáõÛó í³ñùáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ³ÝïÇåëÇËáïÇÏÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ã³÷³íáñ Çç»óÝ»É ³·ñ»ëÇíáõÃÛáõÝÁ ¨ ³½¹»É åëÇËá½Ç íñ³: ØÇ³Å³Ù³Ý³Ï, ³Ûë ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÝ ³é³ç³óÝáõÙ »Ý Éáõñç ÏáÕÙÝ³ÏÇ ¿ý»ÏïÝ»ñ, Ù³ëÝ³íáñ³å»ë, ó»ñ»µñáí³ëÏáõÉÛ³ñ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñ, ß³ñÅ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ ¨ ÏáÝ·ÝÇïÇí áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Çç»óáõÙ, áñÁ µ³ó³éáõÙ ¿ ¹ñ³Ýó ³éûñÛ³ û·ï³·áñÍáõÙÁ:²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ³ÝïÇåëÇËáïÇÏÝ»ñÇ »ñÏ³ñ³ï¨ û·ï³·áñÍÙ³Ý ¹»åùáõÙ ¹ÇïíáõÙ ¿ µ³ñÓñ Ù³Ñ³óáõÃÛáõÝ:

¶ÈÊ²ò²ìºð

§¶ÉË³ó³í¦ ï»ñÙÇÝÝ Çñ Ù»ç Ý»ñ³éáõÙ ¿ ·ÉËÇ ¨ å³ñ³ÝáóÇ ßñç³ÝáõÙ ó³íÇ ¨ ¹ÇëÏáÙýáñïÇ ½·³óáõÙÁ: Î»Ýó³ÕáõÙ ·ÉË³ó³í ï»ñÙÇÝÝ û·ï³·áñÍáõÙ »Ý ·³Ý·³Ã³ÕÇ ßñç³ÝÇ ïÑ³× ½·³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ µÝáõÃ³·ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ¶ÉË³ó³íÝ ³Ëï³ÝÇß ¿, áã Ã» ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ: ²Ûë ³Ëï³ÝÇßÇ ï³ñ³Íí³ÍáõÃÛ³Ý ßÝáñÑÇí, ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ¹³éÝáõÙ ¹ñ³ Ù»Ë³ÝÇ½ÙÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ:

¶ÉË³ó³íÁ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ñ³×³Ë»ÉÇáõÃÛ³Ý å³ï×³éÝ»ñÇ Ù»ç ½µ³Õ»óÝáõÙ ¿ ÛáÃ»ñáñ¹ ï»ÕÁ: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ å³ñ»ÝËÇÙ³Ý ¨ ·³Ý·Ç áëÏñ³ÛÇÝ ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÝ ³Ý½·³ »Ý ó³íÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ: ¶ÉËÇ ÙÝ³ó³Í ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÝ ûÅïí³Í »Ý ó³í³ÛÇÝ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý ³å³ñ³ïáí: Ð³ïÏ³å»ë ½·³ÛáõÝ »Ý Ï³ñÍñ»Ýáõ, áëï³ÛÝ»Ýáõ ¨ Ýñµ»Ýáõ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ: ¸ñ³ Ñ³Ù³ñ, ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÝ ³Û¹ ³ÝáÃÝ»ñáõÙ µ»ñáõÙ »Ý ëáõñ µáõÃ ó³íÇ ³é³ç³óÙ³ÝÁ: ò³í³ÛÇÝ ³½¹³ÏÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÷áË³Ýóí»É ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝª Ñ³ïÏ³å»ë »éáñÛ³Ï ÝÛ³ñ¹Ç Ã»É»ñÇ ÙÇçáóáí:

Î³ñÍñ»Ýáõ ë³·Çï³É ¨ ÙÛáõë Íáó»ñÁ ÝáõÛÝå»ë ½·³ÛáõÝ »Ý ó³íÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ: ò³íÁ Ï³ñáÕ ¿ Ç Ñ³Ûï ·³É

Ï³ñÍñ»Ýáõ Ù³Ýñ »ñ³ÏÝ»ñÇ Ó·Ù³Ý Å³Ù³Ý³Ï: ¶ÉË³ó³íÁ Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³Ý³É 1-ÇÝ, 2-ñ¹, 3-ñ¹ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ·ñ·éÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, áñÝ ëáíáñ³µ³ñ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ å³ñ³ÝáóÇ ¨ ·ÉËÇ Ñ»ïÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ ó³í»ñáí:

¶ÉË³ó³íÇ ³Ëï³ÍÝáõÃÛ³Ý Ñ³ëÏ³óÙ³Ý Ù»ç ëÏ½µáõÝùáñ»Ý ÝáñáõÃÛáõÝ ¿ñ, ³ÝóÛ³É ¹³ñÇ »ñÏñáñ¹ Ï»ëÇÝ Ñ³ÛïÝ³µ»ñí³Í, »éáñÛ³Ï ÝÛ³ñ¹Ç Ã»É»ñáí áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ÝáÃÝ»ñÇ ÝÛ³ñ¹³íáñÙ³Ý ÷³ëïÁ:

îñÇ·»ÙÇÝá-³ÝáÃ³ÛÇÝ ·áñÍáÝÝ û·ÝáõÙ ¿ Ã³Õ³ÝÃ³ÛÇÝ ¨ ÙÇ·ñ»Ýá½ ó³í»ñÇ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛ³Ý ¨ ï³ñ³ÍÙ³Ý Ù»ÏÝ³µ³ÝÙ³ÝÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ å³Õå³Õ³Ïáí Ï³Ù ë³éÁ çñáí ë³¹ñí³Í §ë³éÁ¦ ·ÉË³ó³íÇ Ù»Ë³ÝÇ½ÙÇ Ñ³ëÏ³óÙ³ÝÁ:

¶ÉË³ó³íÁ Ï³ñáÕ ¿ ³ñï³óáÉ»É É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý Ï³Ù Ñá·Ý³ÍáõÃÛ³Ý íÇ×³ÏÁ, ÙÛáõë ÏáÕÙÇó, ³ÛÝ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É Éáõñç ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³½¹³Ýß³Ý: ´áÉáñ ¹»åù»ñáõÙ ·ÉË³ó³íÁ å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ µÅÇßÏÝ»ñÇ Éáõñç áõß³¹ñáõÃÛáõÝÁ, »ñµ»ÙÝ ¿É ·ÉË³ó³íáí ÑÇí³Ý¹Ç ÉñÇí Ñ³Ù³ÉÇñ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ:

¶ÉË³ó³íáí ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹ÇÝ ½ÝÝ»ÉÇë, Ñ³ñÏ³íáñ ¿ áõß³¹ñáõÃÛáõÝ ¹³ñÓÝ»É ÙÇ ß³ñù Ñ³Ý·³Ù³ÝùÝ»ñÇ íñ³: Ø»Í Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ ·ÉË³ó³íÇ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛáõÝÁ, ï»Õ³Ï³ÛáõÙÁ ¨ ¹ñ³ ×³é³·³ÛÃáõÙÁ: ÆÝï»ÝëÇí ·ÉË³ó³íÁ ãÇ ÃáÕÝáõÙ Ï³ï³ñ»É ÁÝÃ³óÇÏ ³ßË³ï³ÝùÁ:

Ð»ïÇÝ ·³Ý·³÷áëÇ åñáó»ëÝ»ñÝ ³é³ç³óÝáõÙ »Ý ó³í»ñ ÍáÍñ³Ï³-Ñ»ïÇÝ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ßñç³ÝáõÙ: ò³íÇ ÝÙ³Ý³ïÇå ï»Õ³Ï³ÛáõÙ ¹ÇïíáõÙ ¿ Ý³¨ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ áÕÝ»ñÇ ûëï»áËáÝ¹ñá½Ç Å³Ù³Ý³Ï: Î³ñ¨áñ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ ·ÉË³ó³íÇ ³é³ç³óÙ³Ý Å³Ù³Ý³ÏÁ: ²Ûëå»ë, ³é³íáïÛ³Ý ·ÉË³ó³í»ñÁ µÝáñáß »Ý Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ý, ³ÝáÃ³ÛÇÝ Í³·Ù³Ý Ñ³Ù³ñ: êáíáñ³µ³ñ, ÙÇ·ñ»ÝÇ Ýáå³Ý ëÏëíáõÙ ¿ ³é³íáïÛ³Ý:

´³ñáñ³Ï Ï³Ù Ñ³½í³¹»å ·ÉË³ó³í»ñÇó »Ý Ñ³½³ÛÇÝ, ûñ·³½ÙÇÏ ¨ ë³éÁ ·ÉË³ó³í»ñÁ:

Ð³½³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÁ Ð³½Ç Ñ»ï¨³Ýùáí ³é³ç³ó³Í, »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ, Ñ³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ Ç Ñ³Ûï »ÏáÕ, ÙÇ ñáå»ÛÇó ùÇã ï¨áÕ ·ÉË³ó³í ¿: Ð³½³ÛÇÝ ·ÉË³ó³í Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³Ëïáñáß»É ÙÇ³ÛÝ Í³í³É³ÛÇÝ åñáó»ëÇ, Ù³ëÝ³íáñ³å»ë Ñ»ïÇÝ ·³Ý·³÷áëÇ, ÅËïÙ³Ý ¹»åùáõÙ:

úñ·³½ÙÇÏ ·ÉË³ó³íÁ ¶ÉË³ó³íÝ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ë»é³Ï³Ý ¹ñ¹Ù³Ý Å³Ù³Ý³Ï, ³ÛÝ Ñ³ïÏ³å»ë áõÅ»Õ³ÝáõÙ ¿ ûñ·³½ÙÇ å³ÑÇÝ: ¶ÉË³ó³íÇ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ËÇëï ï³ï³ÝáÕ³Ï³Ýª µáõÃÇó ÙÇÝã¨ ß³ï áõÅ»Õ ¨ ëáõñ; ï»Õ³Ï³ÛáõÙÁª »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ ¿: ¶ÉË³ó³íÁ ãÇ ½³ñ·³ÝáõÙ Ï³Ù ½·³ÉÇáñ»Ý Ýí³½áõÙ ¿ ûñ·³½ÙÇó ³é³ç ë»ùëáõÉ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ¹³¹³ñ»óÙ³Ý ¹»åùáõÙ:

²é³çÝ³ÏÇ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ áõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ ³Ý¨ñÇ½Ù³ÛÇ ÅËïáõÙÁ: ê»é³Ï³Ý ³ÏïÇ Å³Ù³Ý³Ï ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ³Ý¨ñÇ½Ù³ÛÇ å³ïéáõÙ ¨ ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý ½³ñ·³óáõÙ:

²Û¹ ¹»åùáõÙ ·ÉË³ó³íÝ áõÅ»Õ³ÝáõÙ ¿ ¨ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ Ù»ÝÇÝ·Û³É ¨ ³ÛÉ ûñ·³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ùµ:

ê³éÁ ·ÉË³ó³íÁ Æ Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ·ÉËÇ ë³é»óÙ³Ý, ßñç³Ï³ ÙÇç³í³ÛñÇ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÇ Çç»óÙ³Ý ¹»åùáõÙ: ê³éÁ ·ÉË³ó³íÇÝ ¿ å³ïÏ³ÝáõÙ å³Õå³Õ³Ï áõï»Éáõó ³é³ç³ó³Í ·ÉË³ó³íÁ: ²ÛÝ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë µ»ñ³ÝÇ Ëáéáã ¨ ÁÙå³Ý å³Õå³Õ³ÏÇ Ï³Ù ³ÛÉ ë³éÁ Ñ»ÕáõÏÝ»ñÇ ÙïÝ»Éáõ ¹»åùáõÙ: ¶ÉË³ó³íÁ »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ ¿, ÇëÏ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛáõÝÁ Ï³åí³Í ¿ ë³éÇ áõÅ·ÝáõÃÛ³Ý ¨ ³½¹»óáõÃÛ³Ý ï¨áÕáõÃÛáõÝÇó: ÐÇí³Ý¹Ç Ùáï ·³Ý·³ÛÇÝ ¨ Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ·áÛ³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ëï³µ³ÝáõÃÛáõÝ ãÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ:

êÇÙåïáÙ³ïÇÏ ·ÉË³ó³í»ñ

¶³Ý·áõ ²ÝáÃ³ÛÇÝ ÐÇå»ñï»Ý½ÇáÝ ²µáõ½áõ ØÇáý³ë ò»ñíÇÏá·»Ý Õ»Õ³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ» ·ÉË³ó³í»ñ (áõÕ»ÕÇ ë³ÛÇÝ óÇ³É ·ÉË³ó³í ïñ³íÙ³ÛÇ ñÇ Å³Ù³Ý³Ï áõéáõóù, ·ÉË³ó³í ¹ÇóýáõÝÏóÇ

Å³Ù³Ý³Ï ³é³ç³ó³Í µáñµáù³ÛÇÝ ³Ûáí

³é³ç³ó³Í ·ÉË³ó³í ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñª å³ÛÙ³Ý³íá

·ÉË³ó³í Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñ, ñí³Í

³ñ³ËÝáÇ¹ÇïÝ»ñ, ·ÉË³ó³í áõÕ»ÕÇ ³µëó»ë):

àõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ¸ÇëóÇñÏáõÉÛ³ïáñ ¼³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ

ßñç³Ý³éõÃÛ³Ý ëáõñ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ÑÇå»ñï»Ý½Ç³ÛÇ Ñ»ï Ï³åí³Í

Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ·ÉË³ó³í»ñ ·ÉË³ó³í»ñ(ÑÇå»ñïáÝÇÏ

(ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ÏñÇ½Ý»ñ, ëáõñ ÑÇå»ñïáÝÇÏ

³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ, Çß»ÙÇÏ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³)

ÇÝëáõÉï, Ñ»Ùáé³·ÇÏ ÇÝëáõÉï)

Å³Ù³Ý³Ï ·ÉË³ó³í»ñ êÇÙåïáÙ³ïÇÏ ·ÉË³ó³í»ñÝ ³ñÅ³ÝÇ »Ý ³é³ÝÓÇÝ áõß³¹ñáõÃÛ³Ý, ù³ÝÇ áñ ¹ñ³Ýù Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáõÙ áã ÙÇ³ÛÝ ÝÛ³ñ¹³µ³ÝÇ, ³ÛÉ Ý³¨ ³ÛÉ áÉáñïÇ µÅßÏÇ åñ³ÏïÇÏ³ÛáõÙ:

êÇÙåïáÙ³ïÇÏ ·ÉË³ó³íÇ ³ËïáñáßÇã ã³÷áñáßÇãÝ»ñÁ

ÐÇÙÝ³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ÐÇÙÝ³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ Ñ³ëï³ïáÕ

³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ É³µáñ³ïáñ ¨ ·áñÍÇù³ÛÇÝ

Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ïíÛ³ÉÝ»ñÁ

¶ò-Á Ýáñ ³Ëï³ÝÇß ¿ Ï³Ù Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ¶ò-Ý ³ÝÑ»ï³ÝáõÙ ¿ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ³ÛÉ ïÇåÇ ¶ò Ï³åí³Í ÑÇÙÝ³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï µáõÅÙ³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÇ Ï³Ù ëñ³óÙ³Ý Ñ»ï ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ:

ÐÇå»ñï»Ý½ÇáÝ ·ÉË³ó³í»ñÁ Ü»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óáõÙÁ ·ÉË³ó³íÇ ³Ëï³ÍÝáõÃÛ³Ý Ï³ñ¨áñ

·áñÍáÝ ¿: ²ÛÝ ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ³ÛÝåÇëÇ íï³Ý·³íáñ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ, ÇÝãåÇëÇù

»Ý áõÕ»ÕÇ áõéáõóùÁ, áõÕ»ÕÇ µáñµáù³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ (Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñ, ³ñ³ËÝáÇ¹ÇïÝ»ñ, ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñ, áõÕ»ÕÇ ³µëó»ë), áñáÝù Ñ³Ù³ñÅ»ù ¨ Å³Ù³Ý³ÏÇÝ µáõÅÙ³Ý µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ, Ï³ñáÕ »Ý µ»ñ»É ÑÇí³Ý¹Ç Ù³Ñí³Ý: ÐÇå»ñï»Ý½ÇáÝ ·ÉË³ó³í»ñÝ áõÝ»Ý µÝáñáß ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñ: ÜáñÙ³É Ü¶Ö-Á å³éÏ³Í íÇ×³ÏáõÙ 100-150 ÙÙ çñÇ ëÛ³Ý ¿: ´³ñÓñ³óÙ³Ý ¹»åùáõÙ ³ÛÝ Ï³ñáÕ ¿ Ñ³ëÝ»É 300-400 ÙÙ çñÇ ëÛ³Ý, ÇëÏ »ñµ»ÙÝ ¨ 700 ÙÙ çñÇ ëÛ³Ý: Ü¶Ö-Ý ¹³Ý¹³Õ µ³ñÓñ³óáõÙÁ, ûñ.ª ÙÇ ù³ÝÇ ³ÙÇëÝ»ñÇ Ï³Ù ÝáõÛÝÇëÏ ï³ñÇÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ, ÑÇí³Ý¹Á Ñ»ßï ¿ ï³ÝáõÙ: Ü¶Ö-Ý µ³ñÓñ³óáõÙÁ ÙÇÝã¨ 600-700 ÙÙ çñÇ ëÛ³Ý 1-2 ûñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ, áñÁ Ï³ñáÕ ¿ ¹Çïí»É Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÇ, Ñ»Ù³ïáÙ³Ý»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï, Ï³ñáÕ ¿ µ»ñ»É ÏáÙ³ïá½ íÇ×³ÏÇ Ï³Ù ùáõÝù³ÛÇÝ µÉÃÇ ÙÇç³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ Ý»ñÑñÙ³ÝÁ ï»ÝïáñÛ³É Ï³Ù áõÕ»ÕÇÏÇ ÝßÇÏÝ»ñÇª Ù»Í ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ³ÝóùÇ Ù»ç:

ÐÇå»ñï»Ý½ÇáÝ ·ÉË³ó³í»ñÝ áõÝ»Ý å³ÛÃáÕ µÝáõÛÃ: Ø»Í Ù³ë³Ùµ,ó³íÁ ¹ÇïíáõÙ ¿ ³é³íáïÛ³Ý, áõÅ»Õ³ÝáõÙ ¿ Ñ³½Ç, ÷éßïáóÇ Å³Ù³Ý³Ï: ´Ýáñáß ¿ ·ÉË³ó³íÇ Ï³Ëí³ÍáõÃÛáõÝÁ ·ÉËÇ ¨ Ù³ñÙÝÇ ¹ÇñùÇó: Ü»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óáõÙÁ å³ÛÃáÕ µÝáõÛÃÇ ·ÉË³ó³íÇ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ, áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ÷ëËáõÙáí, Ñ³×³Ë ³é³íáïÛ³Ý, ³ãùÇ Ñ³ï³ÏáõÙ Ï³Ý·³ÛÇÝ »ñ¨áõÛÃÝ»ñáí, Ü¶Ö-Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ý

¿É»Ïïñá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇÏ Ýß³ÝÝ»ñáí: Ü¶Ö-Ý Ù»ÍáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ¹³ï»É ·áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³ÛÇ óáõó³ÝÇßÝ»ñáí, ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ½·áõÛß ÉÇÝ»É ·áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³ÛÇ Ï³ï³ñÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï:

´áõÅáõÙÁª ¹»ÑÇ¹ñ³ï³óÇáÝ ÙÇçáóÝ»ñáí µáõÅÙ³Ý ÏñÏÝ³ÏÇ Ïáõñë»ñ:

ò»ý³É·Ç³ÛÇ í»ñÉáõÍÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ³Ù»ÝÇó ³é³ç å»ïù ¿ áõß³¹ñáõÃÛáõÝ ¹³ñÓÝ»É §íï³Ý·Ç ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ¦ ³éÏ³ÛáõÃÛ³ÝÁ, áñáÝù íÏ³ÛáõÙ »Ý Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³Ùµ Ñ³ñ³×áÕ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ûñ·³Ý³Ï³Ý ï³é³å³ÝùÇ ¨ ·ÉË³ó³íÇ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ µÝáõÛÃÇ Ù³ëÇÝ:

• Àëï µÝáõÛÃÇ ³Ýëáíáñ (Ý³ËÏÇÝáõÙ ïíÛ³É ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï ãÇ ¹Çïí»É) ·ÉË³ó³í»ñÇ Ç Ñ³Ûï ·³Éáõ µ³í³Ï³ÝÇÝ Ï³ñ× Å³ÙÏ»ïÁ;

• Ð³ñ³×áÕ ·ÉË³ó³íÁ;

• ²é³íáïÛ³Ý ·ÉË³ó³íÁ;

• ¶ÉË³ó³íÇ Ç Ñ³Ûï ·³ÉÁ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý, áõÅ»Õ Ó·Ù³Ý Ï³Ù Ñ³½Çó Ñ»ïá;

• ¶ÉË³ó³í»ñÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³ÍáõÃÛ³Ý Ï³Ëí³ÍáõÃÛáõÝÁ ·ÉËÇ ¨ Ù³ñÙÝÇ ¹ÇñùÇó;

• Üáñ áõÕ»ÏóáÕ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇª ÷áËáõÙ, ç»ñÙáõÃÛáõÝ, Ï³ÛáõÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý

³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý Ç Ñ³Ûï ·³ÉÁ Ï³Ù ½³ñ·³óáõÙÁ;

• ØÇ·ñ»Ý³ÝÙ³Ý Ýáå³Ý»ñÇ ³é³çÝ³ÏÇ Ç Ñ³Ûï ·³ÉÁ 50 ï³ñ»Ï³ÝÇó Ñ»ïá:

§ìï³Ý·³íáñ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ¦ å³Ñ³ÝçáõÙ »Ý Ù³Ýñ³ÏñÏÇï ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ¨ ûýÃ³ÉÙáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ, Ñ³×³Ë Ý³¨ Ý»ÛñáíÇ½áõ³ÉÇ½³óÇ³ (Îî,Øèî)ª ûñ·³Ý³Ï³Ý åñáó»ëÇ ÅËïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:

¶ÉËáõÕ»ÕÇ áõéáõóùÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ·ÉË³ó³íÇ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛáõÝÁ Ï³Ëí³Í ¿ áõéáõóùÇ ³×Ù³Ý ï»ÙåÇó ¨ Ñ»ÕáõÏ³ï³ñ áõÕÇÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ ¹ñ³ ï»Õ³Ï³ÛáõÙÇó: àõéáõóùÇ ¹³Ý¹³Õ ³×Ç ¹»åùáõÙ, »ñµ »ñÏ³ñ Å³Ù³Ý³Ï Ñ»ÕáõÏÇ ßñç³Ý³éáõÃÛáõÝÁ ãÇ Ë³Ý·³ñíáõÙ, ÑÇå»ñï»Ý½ÇáÝ ·ÉË³ó³í»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý µ³ó³Ï³Û»É,

ÇëÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñáõÙ ³éÏ³ »Ý ûç³Ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñ, ¿åÇÉ»åïÇÏ

Ýáå³Ý»ñ, ³ãùÇ Ñ³ï³ÏáõÙ Ï³Ý·³ÛÇÝ »ñ¨áõÃÝ»ñ: êñ³Ý Ñ³Ï³é³Ï, Ñ»ÕáõÏ³ï³ñ áõÕÇÝ»ñÇ ³ñ³· ½³ñ·³óáÕ Ëó³ÝÙ³Ý ¹»åùáõÙ, ·ÉË³ó³íÝ áõÝÇ ÇÝï»ÝëÇí µÝáõÛÃ, Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ·ÉËÇ ¨ Ù³ñÙÝÇ ó³ÝÏ³ó³Í ¹ÇñùáõÙ, µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ ÙÇ ¹ÇñùÇ, áñáõÙ Ñ»ßï³ÝáõÙ ¿ Ñ»ÕáõÏÇ ßñç³Ý³éáõÃÛáõÝÁ: ²Û¹åÇëÇ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÝ ÁÝ¹áõÝáõÙ »Ý ·ÉËÇ Ñ³ñÏ³¹ñí³Í ¹Çñù: ÈñÇí Ëó³ÝÙ³Ý ¹»åùáõÙ ¶ò-Á ¹³éÝáõÙ ¿ Ùßï³Ï³Ý, ÇÝï»ÝëÇí:

¶ÉË³ó³í»ñÁ ³ñï³áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ¶ÉË³ó³íÁ, ÇÝãå»ë íÇñáõë³ÛÇÝ, ³ÛÝå»ë ¿É µ³Ïï»ñÇ³É ÇÝý»ÏóÇáÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ù»Ý³Ñ³×³Ë ³Ëï³ÝÇßÝ ¿: ²ÛÝ Ï³ñáÕ ¿ Ç Ñ³Ûï ·³É ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ï³ñµ»ñ ÷áõÉ»ñáõÙª åñá¹ñáÙ³É ÷áõÉáõÙ (Ý³Ë³Ýß³ÝÝ»ñÇ ÷áõÉ), ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý ÷áõÉáõÙ (³Ëï³ÝÇß»ñÇ ³×Ù³Ý ÷áõÉ), é»ÏáÝí³É»ëó»ÝóÇ³ÛÇ ßñç³ÝáõÙ: àñå»ë Ï³ÝáÝ, ¶ò-Ý ³ÝÑ»ï³ÝáõÙ ¿ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï µáõÅáõÙÇó ÙÇ ³ÙÇë ³Ýó:

Ø»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ÑÇå»ñï»Ý½ÇáÝ ·ÉË³ó³íÁ Ï³ñáÕ ¿ áõÕ»Ïóí»É ·ÉËÇ ÑÇå»ñ¿ùëï»Ý½Ç³Ûáí, å³ñ³ÝáóÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ïáÝÇÏ ÏÍÏáõÙáí, å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ï³ñÏ³ÙáõÙáí, Í³Ûñ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ Í³Éí³Í ¹Çñùáí, Ù³ñÙÝÇ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÇ µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ: ¶ÉË³ó³íÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³ÍáõÃÛáõÝÁ ¨ áõÕ»ÏóáÕ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ Ï³Ëí³Í »Ý µáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÇ µÝáõÛÃÇó: úñÇÝ³Ï, å³É³ñ³Ëï³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï ¶ò-Á ÙÇçÇÝ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛ³Ý ¿, áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ Ñá·Ý³ÍáõÃÛ³Ùµ, ³Ýáé»ùëÇ³Ûáí, ëñïË³éÝáóáí: Ø»ÝÇÝ·Û³É ¨ ÇÝïáùëÇÏ³óÇ³ÛÇ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³ÍáõÃÛáõÝÁ Ï³Ëí³Í ¿ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùÇó: Ð³Ù³ñÅ»ù µáõÅÙ³Ý µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ¶ò-Á-Ý ³×áõÙ ¿:

ò»ñíÇÏá·»Ý ·ÉË³ó³íÁ úëï»áËáÝ¹ñá½Ç é»Ýï·»ÝáÉá·Ç³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ù»Í³Ù³ëÝáõÃÛ³Ý Ùáï µ»ñáõÙ ¿ ó»ñíÇÏá·»Ý ¶ò-Ç ³í»Éáñ¹ ³ËïáñáßÙ³ÝÁ: êáíáñ³µ³ñ, ³ÛÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ áÕÝ³ß³ñÇ C₁-C₂ Ù³Ï³ñ¹³ÏáõÙ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ¹»åùáõÙ: Ð³×³Ë ó³íÇ ³ÕµÛáõñ »Ý ÙÇçáÕÝ³ÛÇÝ Ñá¹»ñÁ, ýÇµñá½ ûÕ³ÏÁ, ÝÛ³ñ¹³ñÙ³ïÝ»ñÁ, ÙÏ³ÝÝ»ñÁ ¨ çÉ»ñÁ: àñå»ë Ï³ÝáÝ, ó³íÁ ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ ¿, ï»Õ³Ï³ÛíáõÙ ¿ ÍáÍñ³ÏáõÙ, ×³é³·³ÛÃáõÙ ¿ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ Ñ³ïí³Í, ³Ï³ÝçÁ, ³ÏÝ³Ï³åÇ× (Ñ³×³Ë ³Ûë ¹»åù»ñáõÙ

³ËïáñáßíáõÙ ¿ ÙÇ·ñ»Ý): ´áõÃ, ÙÇçÇÝ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛ³Ý ó³í»ñ Ï³ñáÕ »Ý ³é³ç³Ý³É ³Ù»ÝûñÛ³ Ýáå³Ý»ñÇ Ó¨áí: Üáå³ÛÇ ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ 1-6 Å³Ù ¿: ´Ýáñáß ¿ Ýáå³ÛÇ ³é³ç³óáõÙÝ ³é³íáïÛ³Ý, ùÝÇó Ñ»ïá; ·ÉËÇ Ã»ùáõÙÁ Ï³Ù »ñÏ³ñ³ï¨, ³ÝÑ³ñÙ³ñ ¹ÇñùÝ áõÅ»Õ³óÝáõÙ ¿ ¶ò-Á: îÇåÇÏ Ý³Ë³ïñ³Ù³¹ñáÕ ·áñÍáÝ ¿ áÕÝ³ß³ñÇ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ ÏïñáõÏ ·»ñÍ³ÉÙ³Ùµ, Ñ³×³Ë ³íïáÙáµÇÉ³ÛÇÝ ïñ³íÙ³Ý (Ùïñ³Ï³ÛÇÝ ïñ³íÙ³): üÇ½ÇÏ³É Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ ¿ ¹ÇÙ³¹ñáõÙ ¨ å³ëÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏáõÙ å³ñ³ÝáóáõÙ, å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ É³ñí³ÍáõÃÛáõÝ: è»Ýï·»ÝáÉá·Çáñ»Ý Í³ÉÙ³Ý ¨ ï³ñ³ÍÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ áÕÝ³ß³ñÇ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏáõÙ (ýáõÝÏóÇáÝ³É ÝÏ³ñÝ»ñÁ), ÇÝãå»ë Ý³¨ µÝ³ÍÇÝ

³ÝáÙ³ÉÇ³Ý»ñ, Ïáïñí³ÍùÝ»ñ, é¨Ù³ïáÇ¹ ³ñÃñÇï, áëÏñ»ñÇ áõéáõóùÝ»ñ ¨ ³ÛÉ ï»Õ³ÛÇÝ ³Ëï³µ³ÝáõÃÛáõÝ (ëåáÝ¹ÇÉá½Çó ¨ ûëï»áËáÝ¹ñá½Çó µ³óÇ):

C₂ÝÛ³ñ¹³ñÙ³ïÇ Ï³Ù Ù»Í ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹Ç ¹áõñë ·³Éáõ Ï»ïÇ ³Ý»ëÃ»ïÇÏÝ»ñáí (ÝáíáÏ³ÇÝ, ÉÇ¹áÏ³ÇÝ

¨ ³ÛÉÝ) ÇÝýÇÉïñ³óÇ³Ý ½·³ÉÇáñ»Ý Ù»ÕÙ³óÝáõÙ ¿ ó³í³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ ¨ Ï³ñáÕ ¿ û·ï³·áñÍí»É áñå»ë ³ËïáñáßÇã ¨ µáõÅÇã ÙÇçáó: ò»ñíÇÏá·»Ý ¶ò-Ç Å³Ù³Ý³Ï óáõóí³Í ¿ Ù³Ýáõ³É Ã»ñ³åÇ³Ý, ýÇ½Çáåñáó»¹áõñ³Ý»ñ, ÙÇáé»É³ùë³ÝïÝ»ñ (ëÇñ¹³Éáõ¹), àêÐØ (ÝáõñÇý»Ý, ¹ÇÏÉáý»Ý³Ï ¨ ³ÛÉÝ):

¶ÉË³íáñ³å»ë ³ÝáÃ³ÛÇÝ Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñáí å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ·ÉË³ó³íÁ: êñ³Ýù ³Ù»Ý³ï³ñ³Íí³Í ·ÉË³ó³í»ñÝ »Ý, áñáÝù å³Ñ³ÝçáõÙ »Ý Éáõñç áõß³¹ñáõÃÛáõÝ: êáíáñ³µ³ñ, ³ÛÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ³ÝáÃÝ»ñÇ å³ï»ñÇ ³Ýµ³í³ñ³ñ É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ, ¹ñ³Ýó ³ñÛáõÝáí ³í»Éáñ¹ Ó·Ù³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí, ÇÝãå»ë Ý³¨ ³ÛÉ ·áñÍáÝÝ»ñáí:

Î»Ýó³ÕáõÙ ï³ñ³Íí³Í ¿, áñ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý ó³ÝÏ³ó³Í µ³ñÓñ³óáõÙ Ï³ñáÕ ¿ ·ÉË³ó³íÇ å³ï×³é ÉÇÝ»É: ÆÑ³ñÏ», ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý ã³÷áõÙÁ ·ÉË³ó³íáí ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹Ç ³é³çÇÝ ³ËïáñáßÇã Ù»Ãá¹Ý ¿: ØÇÝã¹»é, í»ñçÇÝ ï³ñÇÝ»ñÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ óáõÛó »Ý ïí»É, áñ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý Ã»Ã¨ Ï³Ù ã³÷³íáñ ùñáÝÇÏ µ³ñÓñ³óáõÙÁ ãÇ áõÕ»ÏóíáõÙ ·ÉË³ó³íáí: ØÇÝã¹»é, ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý ëáõñ µ³ñÓñ³óáõÙÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ·ÉË³ó³íáí: ¶ÉË³ó³íÇ Ç Ñ³Ûï ·³Éáõ Ñ³Ù³ñ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ ¹Ç³ëïáÉÇÏ ×ÝßáõÙÁ, áñÇ ëáíáñ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇó 25-áí µ³ñÓñ³óáõÙÁ

Ï³ñáÕ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ·ÉË³ó³íÇ å³ï×³é ÉÇÝ»É: ¶ÉË³ó³íÁ ÝáõÛÝåÇëÇ ë»ñï Ï³åí³ÍáõÃÛáõÝ áõÝÇ ùñáÝÇÏ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³ÛÇ Ñ»ï, áñÇ ¹Ç³ëïáÉÇÏ ×ÝßáõÙÁ ·»ñ³½³ÝóáõÙ ¿ 120ÙÙ ëÝ¹.ëÛ³ÝÁ: Î³ñ»ÉÇ ³ë»É, áñ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»½Ç³Ûáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ·ÉË³ó³í»ñÝ áõÝ»Ý Ñ»ï»ñá·»Ý µÝáõÛÃ, ¹ñ³Ýù Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É í»ñï»µñá·»Ý µÝáõÛÃÇ, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ï³ñáÕ »Ý å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ÉÇÝ»É Ñá·»µ³Ý³Ï³Ý ·áñÍáÝÝ»ñáí

¨ ³ÛÉÝ:

¶ÉË³ó³íÁ Ï³ñáÕ ¿ Ï³åí³Í ÉÇÝ»É ·³Ý·Ç ËáéáãÇó »ñ³Ï³ÛÇÝ ³ñï³ÑáëùÇ ¹Åí³ñ³óÙ³Ý Ñ»ï: ´Ýáñáß ¿ ³Û¹åÇëÇ ó³íÇ Ç ·³ÉÁ ¨ áõÅ»Õ³óáõÙÝ ³é³íáïÛ³Ý Å³Ù»ñÇÝ, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ù»ÕÙ³óáõÙÝ áõ í»ñ³óáõÙÝ

³ÏïÇí³óÙ³Ý ¨ í»ñ Ï»Ý³Éáõó Ñ»ïá: ²ÛëåÇëÇ ó³íÇ Ç Ñ³Ûï ·³ÉáõÝ Ýå³ëïáõÙ »Ý ³ÛÝåÇëÇ ·áñÍáÝÝ»ñ,

ÇÝãåÇëÇù »Ý »ñ³ÏÝ»ñÇ ó³Íñ ïáÝáõëÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ »ñ³Ï³ÛÇÝ ³ñï³ÑáëùÇ ¹Åí³ñ³óáõÙÁ ·³Ý·Ç ËáéáãÇó (ÑáñÇ½áÝ³Ï³Ý ¹ÇñùÁ, Çç»óñ³Í ¨ Ã»ù³Í ·ÉáõËÁ ¨ ³ÛÉÝ): ò³í»ñÝ ³ÝóÝáõÙ »Ý ëÇÙå³ÃÇÏ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³ÏïÇí³óáõÙÇó, áñÁ µ³ñÓñ³óÝáõÙ ¿ »ñ³ÏÝ»ñÇ ïáÝáõëÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ù³ñÙÝÇ áõÕÕ³Ñ³Û³ó

¹ÇñùÁ, áñÁ Ñ»ßï³óÝáõÙ ¿ »ñ³Ï³ÛÇÝ ³ñï³ÑáëùÁ ·³Ý·Ç ËáéáãÇó: ºñ³Ï³ÛÇÝ ³ñï³ÑáëùÇ ¹Åí³ñ³óáõÙÁ ·³Ý·Ç ËáéáãÇó Ï³ñ»ÉÇ ×³Ý³ã»É ÙÇ ß³ñù ûµÛ»ÏïÇí Ýß³ÝÝ»ñáíª ³ãùÇ Ñ³ï³ÏÇ »ñ³ÏÝ»ñÇ É³ÛÝ³óÙ³Ùµ, ï»ë³Ý»ÉÇ ÉáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ óÇ³Ýá½áí, ÇÝãå»ë Ý³¨ ¹»ÙùÇ ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÇ ³Ûïáõóáí ¨ áõé³ÍáõÃÛ³Ùµ: ²Ûë ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÝ ³í»ÉÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í »Ý ùÝÇó Ñ»ïá:

¶ÉË³ó³íÝ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë Ý³¨ Ñ»Ùáé»áÉá·Ç³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇó, »ñµ ¿ñÇÃñáóÇïÝ»ñÁ ÏáñóÝáõÙ »Ý

Çñ»Ýó ¿É³ëïÇÏáõÃÛáõÝÁ, ÃñáÙµáóÇïÝ»ñÁ Ñ³ÏáõÙ »Ý óáõó³µ»ñáõÙ ³·ñ»·³óÇ³ÛÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ ¨ µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ ³ñÛ³Ý Ïá³·áõÉÛ³óÇáÝ ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ, µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ ³ñÛ³Ý Ù³ÍáõóÇÏáõÃÛáõÝÁ: ÐÇí³Ý¹Ý»ñÁ ÝßáõÙ »Ý Í³ÝñáõÃÛ³Ý ½·³óáõÙ, ³ÕÙáõÏ ³Ï³ÝçÝ»ñáõÙ, ÃáõÉáõÃÛáõÝ, ùÝÏáïáõÃÛáõÝ: ²ÛëåÇëÇ Ñ»Ùáé»áÉá·Ç³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ ¹ÇïíáõÙ »Ý ³Ã»ñáëÏÉ»ñá½Ç, ÑÇå»ñïáÝÇÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý, ³ñÛ³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï:

³é³çÝ³ÛÇÝ ·ÉË³ó³í»ñÇÝ: ²é³çÝ³ÛÇÝ »Ý ÏáãíáõÙ ³ÛÝ ·ÉË³ó³í»ñÁ, áñáÝù Ï³½ÙáõÙ »Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÑÇÙùÁ: ¸ñ³ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ ó»ý³É·Ç³Ý»ñÇ ¿ÃÇáÉá·Ç³Ý Ñ³×³Ë ÙÝáõÙ ¿ ãå³ñ½í³Í: ²é³çÝ³ÛÇÝ ·ÉË³ó³í»ñÇó »Ý É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ·ÉË³ó³íÁ, ÙÇ·ñ»ÝÁ, ÷Ýç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÁ:

È³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ·ÉË³ó³íÁ

È³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ·ÉË³ó³í»ñÁ (È¶ò) ·ÉË³ó³í»ñÇ ³Ù»Ý³ï³ñ³Íí³Í Ó¨Ý ¿: ²é³ç È¶ò-Ç µÝáõÃ³·ñÙ³Ý

Ñ³Ù³ñ Ï³ÛÇÝ ß³ï ÑáÙ³ÝÇßÝ»ñ: ¸ñ³Ýù ÏáãíáõÙ ¿ÇÝ ëÃñ»ëá·»Ý ·ÉË³ó³í»ñ, Ñ³ë³ñ³Ï, Ç¹Çáå³ÃÇÏ, ¿ë»ÝóÛ³É, ·ÉË³Ù³ßÏÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ·ÉË³ó³í»ñ, §Ý¨ñáïÇÏ ·ÉË³ñÏ¦: Ü»ñÏ³ÛáõÙë, ³ÙµáÕç ³ßË³ñÑáõÙ ÁÝ¹áõÝí³Í ¿ §É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ·ÉË³ó³í»ñ¦ ï»ñÙÇÝÁ:

È¶ò-Ý µÝáõÃ³·ñáõÙ »Ý áñå»ë ·ÉË³ó³í, áñÝ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë Ç å³ï³ëË³Ý, ëáõñ Ï³Ù ùñáÝÇÏ³Ï³Ý ëÃñ»ëÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ³é³ç³ó³Í Ñá·»µ³Ý³Ï³Ý ·»ñÉ³ñí³ÍáõÃÛ³Ý: Ðá·»µ³Ý³Ï³Ý ·»ñÉ³ñí³ÍáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ áõÕ»Ïóí»É ×³Ï³ï³ÛÇÝ, ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ, ïñ³å»ó³Ó¨ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ïáÝáõëÇ µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ: ØÏ³ÝÝ»ñÇ É³ñí³ÍáõÃÛáõÝÁ ëå³½ÙÇ ¿ »ÝÃ³ñÏáõÙ ¹ñ³ÝóáõÙ ï»Õ³Ï³Ûí³Í ³ÝáÃÝ»ñÁ, áñÁ µ»ñáõÙ ¿ Çß»ÙÇ³ÛÇ ¨ ³ÛïáõóÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ ¨ áõÅ»Õ³óÝáõÙ ¿ ó³í³ÛÇÝ ½·³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

àã µáÉáñÝ »Ý ëÃñ»ëÇÝ ·ÉË³ó³íáí å³ï³ëË³ÝáõÙ, ¹ñ³ Ñ³Ù³ñ Ñ³ñÏ³íáñ ¿ áõÝ»Ý³É Ñ³ïáõÏ ³ÝÓÝ³Ï³Ý Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñª Çñ ëáÙ³ïÇÏ ½·³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ íñ³ ë¨»éÙ³Ý Ñ³ÏáõÙáí ¨ Ý¨ñáïÇÏ é»³ÏóÇ³Ý»ñáí: ´³óÇ

³ÝÓÝ³Ï³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇó, Ù»Í ¹»ñ ¿ Ë³ÕáõÙ Ý³¨ áõÕ»ÕÇ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÁª áõÕ»Õ³ÛÇÝ ó³í³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ùµ ¨ Ñ³Ï³ó³í³ÛÇÝ Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñÇ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ùµ:

È¶ò-Ç ï³ñ³Íí³ÍáõÃÛáõÝÁ Ñ³ëÝáõÙ ¿ 70: ²ÛëåÇëÇ ·ÉË³ó³í»ñ Ï³ñáÕ »Ý Ç Ñ³Ûï ·³É ó³ÝÏ³ó³Í ï³ñÇùáõÙ: Î³Ý³Ûù ³í»ÉÇ ß³ï »Ý ï³é³åáõÙ È¶ò-áí:

¶ÉË³ó³íÇ ÙÇç³½·³ÛÇÝ ³ëáóÇ³óÇ³Ý ³é³ç³ñÏáõÙ ¿ È¶ò-Ç Ñ»ï¨Û³É ã³÷áñáßÇãÝ»ñÁ:

• ¶ÉË³ó³íÇ ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ å»ïù ¿ ÉÇÝÇ 30 ñáå»Çó áã ùÇã: ¾åÇ½á¹ÇÏ È¶ò-Ç ¹»åùáõÙ ·ÉË³ó³íÁ ï¨áõÙ ¿ 30 ñáå»Çó ÙÇÝã¨ 7 ûñ:

• ¶ÉË³ó³íÇ µÝáõÛÃÁ ß³ï ÛáõñûñÇÝ³Ï ¿: ¸³ ë»ÕÙáÕ, Ó·áÕ, ×ÝßáÕ, ÙáÝáïáÝ ó³í»ñ »Ý: äáõÉë³óáÕ ó³í»ñÁ µÝáñáß ã»Ý È¶ò-Ç Ñ³Ù³ñ:

• Àëï ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý, ·ÉË³ó³íÁ ï³ñ³ÍáõÝ ¿ ¨ ³Ýå³ÛÙ³Ý »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ: ¸ñ³ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ ³í»ÉÇ áõÅ·ÇÝ Ï³ñáÕ ¿ ó³í»É ÙÇ ÏáÕÙÁ: ÐÇí³Ý¹Ý»ñÁ µ³í³Ï³ÝÇÝ å³ïÏ»ñ³íáñ »Ý ÝÏ³ñ³·ñáõÙ Çñ»Ýó ó³í»ñÇ ï»Õ³Ï³ÛáõÙÁª §·ÉáõËÁ Ó·íáõÙ ¿ ë³Õ³í³ñ¹áí, ûÕ³Ï³åáí, Ù³ÙÉ³Ïáí¦:

• ¶ÉË³ó³íÁ ãÇ áõÅ»Õ³ÝáõÙ ëáíáñ³Ï³Ý ³éûñÛ³ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÇó: âÝ³Û³Í ·ÉË³ó³íÇÝ, ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ ëáíáñ³µ³ñ ß³ñáõÝ³ÏáõÙ »Ý ³ßË³ï»É, ë³Ï³ÛÝ Ýñ³Ýó Ï³ï³ñ³Í ³ßË³ï³ÝùÇ áñ³ÏÝ ÁÝÏÝáõÙ ¿:

• ¶ÉË³ó³íÇ ·³·³ÃÝ³Ï»ïÇÝ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë áõÕ»ÏóáÕ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁª Éáõë³- ¨

Ó³ÛÝ³í³ËáõÃÛáõÝ, ³Ýáé»ùëÇ³ Ï³Ù ëñïË³éÝáó: àñå»ë Ï³ÝáÝ, áõÕ»ÏóáÕ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÝ Çñ³ñ

Ñ»ï ã»Ý ÉÇÝáõÙ, ³ÛÉ ¹ÇïíáõÙ »Ý ³é³ÝÓÝ³óí³Í ¨ ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý É³í ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ã»Ý: ê³Ï³ÛÝ, È¶ò-Ç ùñáÝÇÏ ÁÝÃ³óùáí ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ó³í³ÛÇÝ Ýáå³ÛÇ ·³·³ÃÝ³Ï»ïÇÝ áõÕ»ÏóáÕ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÉñÇí Ý»ñÏ³ ÉÇÝ»É:

¾åÇ½á¹ÇÏ È¶ò-»Ý ³ÛÝ ó³í»ñÁ, áñáÝó ¹»åùáõÙ ·ÉË³ó³íáí ûñ»ñÇ ÃÇíÁ ãÇ ·»ñ³½³ÝóáõÙ ³ÙÇëÁ15 Ï³Ù ï³ñÇÝ 180: Ð»ÕÇÝ³ÏÝ»ñÇ Ù»Í Ù³ëÇ Ï³ñÍÇùáí ¾åÇ½á¹ÇÏ È¶ò-Ý Áëï Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ ãå»ïù ¿ ·»ñ³½³Ýó»Ý ³ÙÇëÁ 7-8 ûñÁ: ²ÛëåÇëÇ ³é³ÝÓÝ³óáõÙÁ å³ÛÙ³Ý³Ï³Ý ¿: ¾åÇ½á¹ÇÏ È¶ò-Ý ³í»ÉÇ Ã»Ã¨ ÁÝÃ³óù áõÝ»Ý, ù³ÝÇ áñ ·ÉË³ó³íÇ ³é³ç³óÙ³Ý Ù»ç ³é³çÝ³ÏÇ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ ¹»åñ»ëÇ³Ý:

ÆÝãå»ë ¾åÇ½á¹ÇÏ, ³ÛÝå»ë ¿É ùñáÝÇÏ³Ï³Ý È¶ò-Á, Áëï å»ñÇÏñ³ÝÇ³É ÙÏ³ÝÝ»ñÇ É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý Ï³Ù µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý, µ³Å³ÝíáõÙ »Ý »ÝÃ³ËÙµ»ñÇ: ºÝÃ³ËÙµ»ñÇ ³é³ÝÓÝ³óáõÙÝ ³Ù»ÝÇó ³é³ç Ñ³ñÏ³íáñ ¿ Ñ³Ù³ñÅ»ù Ã»ñ³å¨ïÇÏ ï³ÏïÇÏ³ÛÇ ÁÝïñáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ:

È¶ò-Ç É³ÛÝ ï³ñ³Íí³ÍáõÃÛáõÝÁ Ñ³ë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý Ù»ç áõÝÇ Çñ µ³ó³ïñáõÃÛáõÝÁ: ¸³, ³Ù»ÝÇó ³é³ç å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ³ÛÝ ³é³ç³óÝáÕ µ³½Ù³ÃÇí å³ï×³éÝ»ñáí:

È¶ò-Ç å³ï×³éÝ»ñÇ Ù»ç ³é³çÇÝ ï»ÕáõÙ »Ý Ñáõ½³-ëáóÇ³É³Ï³Ý ëÃñ»ëÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ é»³ÏóÇ³Ý ¨ ³ý»ÏïÇí íÇ×³ÏÝ»ñÁ (ï³·Ý³åÁ ¨ ¹»åñ»ëÇ³Ý): ØÇÝã¹»é, ¹»åñ»ëÇ³Ý Ï³ñáÕ ¿ ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý ß³ï

³ñï³Ñ³Ûïí³Í ãÉÇÝ»É, ³ÛÉ ÉÇÝ»É ³å³ÃÇÏ, Ã³ùÝí³Í Ó¨áí: ²ÛëåÇëÇ ¹»åù»ñáõÙ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ, µ³óÇ

·ÉË³ó³íÇó, ·³Ý·³ïíáõÙ »Ý ¹Ûáõñ³·ñ·éáõÃÛáõÝÇó, Ùßï³Ï³Ý Ñá·Ý³ÍáõÃÛ³Ý ½·³óáõÙÇó, ¹ÛáõñÑá·Ý»ÉÇáõÃÛáõÝÇó, ùÝÇ ¨ ³ËáñÅ³ÏÇ Ë³Ý·³ñáõÙÇó: ¸»åñ»ëÇí ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ Ã³ùÝí³Í ¿ ÉÇÝáõÙ ³Ûë ·³Ý·³ïÝ»ñÇ ûÕ³ÏÇ ï³Ï: ´ÅÇßÏÁ ó³ÝÏ³ó³Í ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ùµ ùñáÝÇÏ³Ï³Ý ·ÉË³ó³í»ñáí ï³é³åáÕ µáÉáñ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇÝ å»ïù ¿ ËáõñÑáõñ¹ ï³ ÷Ýïñ»É ¹»åñ»ëÇ³: êñ³Ý Ï³ñáÕ ¿ û·Ý»É Ýå³ï³Ï³ëÉ³ó Ñ³ñóáõÙÁ ¨ ¹»åñ»ëÇ³Ý Ñ³ÛïÝ³µ»ñáÕ Ñ³ñó³Ã»ñÃÇÏÇ Éñ³óáõÙÁ:

È¶ò-Ç å³ï×³éÝ»ñÇó ¿ Ý³¨ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ »ñÏ³ñ³ï¨ É³ñáõÙÁ áã ýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý ¹Çñù»ñáõÙ: Ð³ñ³Ë ¹³ Ï³åí³Í ¿ áñáß³ÏÇ Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ñ»ïª Ñ³Ù³Ï³ñ·ãáí, ·ñ³Ù»ù»Ý³Ûáí »ñÏ³ñ³ï¨ ³ßË³ï³ÝùÁ, Ù»ù»Ý³ í³ñ»ÉÁ, Ù³Ýñ Ù³ë»ñáí ³ßË³ï³ÝùÁ: ²Û¹ ¹»åùáõÙ, »ñÏ³ñ Å³Ù³Ý³Ï É³ñí³Í íÇ×³ÏáõÙ »Ý ·ïÝíáõÙ ³ãùÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÁ, ·ÉË³Ù³ßÏÇ ³å³Ý¨ñá½Ç, å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÁ:

²µáõ½áõë³ÛÇÝ ·ÉË³ó³í

¶ò-Ç å³ï×³éÝ»ñÇ Ù»ç Ù»Í ¹»ñ áõÝÇ ¹»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ ·áñÍáÝÁ: ²Ûëå»ë, ³Ý³É·»ïÇÏÝ»ñÇ ³í»Éáñ¹, »ñÏ³ñ³ï¨ ÁÝ¹áõÝáõÙÁ (³ëåÇñÇ Ï³Ù ¹ñ³ Ñ³Ù³ñÅ»ùÇ ³ÙÇëÁ ³í»ÉÇ ù³Ý 45·) Ï³ñáÕ ¿ ¶ò-Ç å³ï×³é ÉÇÝ»É: ¸³ í»ñ³µ»ñíáõÙ ¿ Ý³¨ ïñ³ÝÏíÇÉÇ½³ïáñÝ»ñÇ ³í»Éáñ¹ ÁÝ¹áõÝÙ³ÝÁ: Î³ñ¨áñ ¿, áñ ÇÝãå»ë ³Ý³É·»ïÇÏÝ»ñÇ, ³ÛÝå»ë ¿É ïñ³ÝÏíÇÉÇ½³ïáñÝ»ñÇ »ñÏ³ñ³ï¨ ÁÝ¹áõÝáõÙÁ, Ï³ñáÕ ¿ ÇÝ¹áõÏó»É ÇÝãå»ë ·ÉË³ó³í»ñÇ áõÅ»Õ³óáõÙÁ, ³ÛÝå»ë ¿É ¹»åñ»ëÇí íÇ×³ÏÇ ½³ñ·³óáõÙÁ: ¶ïÝáõÙ »Ý, áñ ³Ý³É·»ïÇÏÝ»ñáí ÇÝ¹áõÏóí³Í ·ÉË³ó³íÝ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ¹ñ³Ýó »ñ»ù³ÙëÛ³ ã³ñ³ß³ÑáõÙÇó Ñ»ïá: ²ÛÝ ÏáãíáõÙ ¿ ³µáõ½áõë³ÛÇÝ ·ÉË³ó³í ¨ å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ Ñ³ïáõÏ µáõÅáõÙ:

Ð³×³Ë ÙÇ ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï ½áõ·³ÏóíáõÙ »Ý ÙÇ ù³ÝÇ å³ï×³é³Ï³Ý ·áñÍáÝÝ»ñ: ¸»åù»ñ »Ý ÉÇÝáõÙ, »ñµ È¶ò-Ç å³ï×³éÁ ÑÝ³ñ³íáñ ãÇ ÉÇÝáõÙ å³ñ½»É:

È¶ò-Ç Å³Ù³Ý³Ï ó³íÝ áõÅ»Õ³óÝáÕ ë³¹ñÇã ·áñÍáÝÝ»ñÇó »Ý Ñáõ½³Ï³Ý ëÃñ»ëÁ, »Õ³Ý³ÏÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÁ, ëïÇåí³Í ëáíÁ, ³ßË³ï³ÝùÁ Ñ»ÕÓáõóÇã ë»ÝÛ³ÏáõÙ, ·Çß»ñ³ÛÇÝ ³ßË³ï³ÝùÁ, ³ÉÏáÑáÉÇ ÁÝ¹áõÝáõÙÁ, »ñÏ³ñ³ï¨ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý ¨ Ùï³íáñ ·»ñÉ³ñí³ÍáõÃÛáõÝÁ:

È¶ò-Ç ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ µ³½Ù³µÝáõÛÃ ¿ ¨ Ñ³½í³¹»å ¿ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ÙÇ³ÛÝ ·ÉË³ó³í»ñáí: ´³óÇ ·ÉË³ó³í»ñÇó, ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï ¹ÇïíáõÙ »Ý ³ÛÉ ó³í³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñª ëñï³ÛÇÝ, áñáí³ÛÝ³ÛÇÝ, å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ, Ù»çùÇ, Ñá¹³ÛÇÝ ó³í»ñ : àñå»ë Ï³ÝáÝ, ³ÛÉ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý ó³í»ñÁ ùñáÝÇÏ³Ï³Ý »Ý ¨ ÷ëÇË³É·Ç³ÛÇ µÝáõÛÃÇ »Ý: Ð³×³Ë, Ñ³ïÏ³å»ë ùñáÝÇÏ³Ï³Ý µÝáõÛÃÇ È¶ò-Á, ½áõ·³ÏóíáõÙ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í Ñá·»³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ¨ Ñá·»í»·»ï³ïÇí Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí: Ðá·»³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù»ç ³é³ç³ï³ñ »Ý ï³·Ý³å³-¹»åñ»ëÇí Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ, Ã³ùÝí³Í, ³ïÇåÇÏ ¹»åñ»ëÇ³Ý, Ï³ñáÕ »Ý

¹Çïí»É ³ÝÓÇ ÑÇåáËáÝ¹ñÇÏ ·Í»ñ: êáíáñ³µ³ñ, Ñá·»í»·»ï³ïÇí Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ »Ý Ï³Ù Ùßï³Ï³Ý í»·»ï³ïÇí, Ï³Ù Ýáå³Û³Ï³Ý, Ï³Ù ¹ñ³Ýó ½áõ·³ÏóáõÙÁ: ¸³ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý ï³ï³ÝáõÙÁ, Ñ³×³Ë³ëñïáõÃÛáõÝÁ, ÑÇå»ñí»ÝïÇÉÛ³óÇáÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ, ïÇåÇÏ Ï³Ù ³ïÇåÇÏ ï³·Ý³å³ÛÇÝ ·ñáÑÝ»ñÁ, áõß³Ã³÷áõÃÛáõÝÝ»ñÁ: Î³Ý³Ýó Ùáï Ï³ñáÕ ¿ ¹Çïí»É Ý³Ë³¹³ßï³Ý³ÛÇÝ É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß, áñÇ Å³Ù³Ý³Ï ·ÉË³ó³í»ñÇ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛáõÝÝ ß³ï³ÝáõÙ ¿: ²ÛëåÇëáí, µ³í³Ï³ÝÇÝ Ñ³×³Ë È¶ò-Ç ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ áñáßíáõÙ ¿ áã ÙÇ³ÛÝ ·ÉË³ó³í»ñáí, ³ÛÉ Ý³¨ ÏáÙáñµÇï Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñáí: ´áõÅÙ³Ý Ýß³Ý³ÏÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï å»ïù ¿ Ñ³ßíÇ ³éÝ»É ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý ³ÙµáÕç µ³½Ù³½³ÝáõÃÛáõÝÁ:

È¶ò-Ç ëñ³óáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ Ï³ÝË³ñ·»É»É ûñí³ ×Çßï é»ÅÇÙÁ; Å³Ù³Ý³ÏÇÝ Ñ³Ý·ëï³Ý³Éáõ áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁª ÃáõÉ³óÝ»Éáí ÙÏ³ÝÝ»ñÁ ¨ Ñ³ëÝ»Éáí Ñá·»Ï³Ý Ñ³Ý·ëïáõÃÛ³Ý; Ñ³ñÙ³ñ³í»ï ³ßË³ï³ÝùÁ: ê³Ï³ÛÝ, Ï³ÝË³ñ·»ÉÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ù»Ãá¹Á ëÃñ»ë³ÛÇÝ ³½¹»óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ Ï³ÛáõÝáõÃÛ³Ý µ³ñÓñ³óáõÙÝ ¿: ¾åÇ½á¹ÇÏ ¨ ùñáÝÇÏ³Ï³Ý È¶ò-Ç µáõÅÙ³Ý Ùáï»óáõÙÁ ï³ñµ»ñ ¿:

¾åÇ½á¹ÇÏ È¶ò- µáõÅáõÙÁ: Ð³½í³¹»å ¿åÇ½á¹ÇÏ È¶ò-Ç ¹»åùáõÙ, áñáÝù ã»Ý í³ï³óÝáõÙ ÑÇí³Ý¹Ç ÏÛ³ÝùÇ áñ³ÏÁ, »ñÏ³ñ³ï¨ µáõÅÙ³Ý Ïáõñë»ñÇ Ï³ñÇù ãÏ³, ÑÇí³Ý¹ÇÝ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ËáñÑáõñ¹ ï³É ·ÉË³ó³íÝ ³Ýó Ï³óÝ»É ³Ý³É·»ïÇÏÝ»ñÇ (³ó»ïÇÉë³ÉóÇÉ³ÃÃáõ, å³ñ³ó»ï³ÙáÉ, Çµáõåñáý»Ý, ÏáÙµÇÝ³óí³Í ³Ý³É·»ïÇÏÝ»ñ) Ï³Ù ïñ³ÝÏíÇÉÇ½³ïáñÝ»ñÇ (¹Ç³½»å³Ù ¨ ³ÛÉÝ) ÙÇ³Ý·³Ùí³ ÁÝ¹áõÝáõÙáí, ÇÝãå»ë Ý³¨ ¹ñ³Ýó ½áõ·³ÏóáõÙáí:

Ü»ñÏ³ÛáõÙë, ³í»ÉÇ ß³ï ³ÏïÇíáõÃÛáõÝ ëï³ÝáõÙ »Ý Ýáñ ë»ñÝ¹Ç Ñ³Ï³¹»åñ»ë³ÝïÝ»ñÁ, Ý³Ë³ëÇÝ³åïÇÏ Ã³Õ³ÝÃáõÙ ë»ñáïáÝÇÝÇ Ñ»ï³¹³ñÓ ½³íÃÙ³Ý ÇÝÑÇµÇïáñÝ»ñÁ (ÜÂêÐ¼Æ): ²Ûë ¹³ëÇ ¹»Õ»ñÝ ³½¹áõÙ »Ý ÙÇ³ÛÝ ë»ñáïáÝÇÝ¿ñ·ÇÏ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç íñ³, ¹ñ³Ýó Ñ³Ï³¹»åñ»ëÇí Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ã»Ý ½ÇçáõÙ îò²-ÇÝ, ¹ñ³ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ ¹ñ³Ýù ½áõñÏ »Ý îò²-Ý µÝáñáß µ³½Ù³ÃÇí ÏáÕÙÝ³ÏÇ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇó: ²Ûë ¹»Õ»ñÇó »Ý ýÉáõáùë»ïÇÝÁ, å³ñáùë»ïÇÝÁ, ë»ñïñ³ÉÇÝÁ, ýÉáõíáùë³ÙÇÝÁ:

Ð³Ï³¹»åñ»ë³ÝïÝ»ñÇ Ñ³Ï³ó³í³ÛÇÝ ³½¹»óáõÃÛáõÝÝ áõÝÇ ÙÇ ù³ÝÇ Ù»Ë³ÝÇ½Ù: Ü³Ë, ³Ý³É·»ïÇÏ ³ñ¹ÛáõÝùÁ Ñ³ëÝáõÙ ¿ ÇÝãå»ë ¿Ï½á·»Ý, ³ÛÝå»ë ¿É ¿Ý·á·»Ý ÝÛáõÃ»ñÇ, ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ û÷ÇáÇ¹ å»åïÇ¹Ý»ñÇ ÙÇçáóáí: ºññáñ¹, ë»ñáïáÝÇÝÙÇÙ»ïÇÏ ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ñ³Ï³¹»åñ»ë³ÝïÝ»ñÝ ³ÏïÇí³óÝáõÙ »Ý í³ÛñÁÝÃ³ó ³ÝïÇÝáóÇó»åïÇí Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÁ: ÀÝ¹ áñáõÙ, Ñ³Ï³¹»åñ»ë³ÝïÝ»ñÇ ³Ý³É·»ïÇÏ ¿ý»ÏïÝ ³í»ÉÇ ßáõï ¿ Ç Ñ³Ûï ·³ÉÇë ¨ ³í»ÉÇ ÷áùñ ¹á½³Ý»ñÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ, ù³Ý Ñ³Ï³¹»åñ»ëÇíÁ:

Ð³Ï³¹»åñ»ë³ÝïÝ»ñáí ËáñÑáõñ¹ ïñíáÕ ÏáõñëÁ Ï³½ÙáõÙ ¿ 2 ³ÙÇë: ÊáñÑáõñ¹ ãÇ ïñíáõÙ ÏïñáõÏ ÁÝ¹Ñ³ï»É ÏáõñëÁ, ÁÝ¹Ñ³Ï³é³ÏÁ, Ñ³ñÏ³íáñ ¿ Ñ³Ï³¹»åñ»ë³ÝïÝ»ñÇ ¹á½³Ý ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ Çç»óÝ»É: Þ³ï Ï³ñ¨áñ ¿, áñ Ñ³Ï³¹»åñ»ë³ÝïÝ»ñÝ áã ÙÇ³ÛÝ ³ÝóÏ³óÝáõÙ »Ý ¶ò-Á, ³ÛÉ Ý³¨ ÝáñÙ³É³óÝáõÙ »Ý ÑÇí³Ý¹Ç Ñá·»Ï³Ý íÇ×³ÏÁ ¨ É³í µáõÅ³Ï³Ý ¿ý»Ïï »Ý ÃáÕÝáõÙ ÏáÙáñµÇï Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ íñ³: ²Ûëå»ë, Ñ³Ï³¹»åñ»ë³ÝïÝ»ñáí É³í µáõÅÙ³Ý »Ý »ÝÃ³ñÏíáõÙ ï³·Ý³å³ÛÇÝ ·ñáÑÝ»ñÁ, Ý³Ë³¹³ßï³Ý³ÛÇÝ É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ, ùÝÇ Ë³Ý·³ñáõÙÁ, ³ÛÉ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý ÷ëÇË³É·Ç³Ý»ñÁ:

øñáÝÇÏ³Ï³Ý ¶ò-Ç ÙÇ³ÛÝ ý³ñÙ³ÏáÃ»ñ³åÇ³Ûáí µáõÅáõÙÝ ³ñ¹³ñ³óí³Í ã¿: Ð³Ï³¹»åñ»ë³ÝïÝ»ñáí µáõÅÙ³ÝÁ å»ïù ¿ ÙÇ³óÝ»É ÷ëÇËáÃ»ñ³åÇ³ÛÇ Ïáõñë»ñÁ, ýÇ½ÇáÃ»ñ³å¨ïÇÏ Ù»Ãá¹Ý»ñÁ, Ù»ñëáõÙÁ: ü³ñÙ³ÏáÉá·Ç³Ï³Ý ¨ áã ý³ñÙ³ÏáÉá·Ç³Ï³Ý µáõÅÙ³Ý ÏáÙµÇÝ³óí³Í Ïáõñë»ñÁ å»ïù ¿ µ³í³ñ³ñ ÉÇÝ»Ý ¨ ï¨áõÙ »Ý 3-4 ³ÙëÇó ùÇã:

¶ò-áí, Ñ³ïÏ³å»ë ùñáÝÇÏ³Ï³Ý, ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ µáõÅáõÙÁ µÅßÏÇó å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ áã ÙÇ³ÛÝ ·Çï»ÉÇùÝ»ñ, ³ÛÉ Ý³¨ Ñ³Ùµ»ñáõÃÛáõÝ: àã ÙÇßï ¿ ÑÇí³Ý¹ÇÝ ³é³ç³ñÏ³Í ³é³çÇÝ µáõÅáõÙÝ ûåïÇÙ³É ³ñ¹ÛáõÝù ï³ÉÇë, Ñ³×³Ë Ñ³ñÏ³íáñ ¿ ÉÇÝáõÙ ÷áË»É µáõÅÙ³Ý ï³ÏïÇÏ³Ý ¨ Ýß³Ý³Ï»É ÏñÏÝ³ÏÇ Ïáõñë»ñ, ½áõ·³Ïó»É ý³ñÙ³ÏáÉá·Ç³Ï³Ý ¨ áã ý³ñÙ³ÏáÉá·Ç³Ï³Ý Ùáï»óáõÙÝ»ñÁ:

ØÇ·ñ»Ý

ØÇ·ñ»ÝÁ Ñ³ÛïÝÇ ¿ Ù³ñ¹ÏáõÃÛ³ÝÁ ³í»ÉÇ ù³Ý 3000 ï³ñÇ: ÐÇÝ »·Çåï³óÇÝ»ñÇ å³åÇñáõëÝ»ñáõÙ Ñ³ÛïÝ³µ»ñí»É »Ý ÙÇ·ñ»Ýá½ Ýáå³Ý»ñÇ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ³Û¹ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ û·ï³·áñÍíáÕ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÇ ÝÙáõßÝ»ñÇ ÝÏ³ñ³·ñáõÃÛáõÝ: âÝ³Û³Í ¹ñ³Ý, ÙÇÝã¨ ÑÇÙ³ ÙÇ·ñ»ÝÇ ³Ëï³ÍÝáõÃÛ³Ý ß³ï ÏáÕÙ»ñ ·³ÕïÝÇù »Ý ÙÝáõÙ: ØÇ·ñ»Ýáí ï³é³åáÕ Ñ³ÛïÝÇ Ù³ñ¹Ï³ÝóÇó »Ý Î»ë³ñÁ, ¾.Î³ÝïÁ, ¼.üñ»Û¹Á:

ØÇ·ñ»ÝÝ Áëï Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ·ÉË³ó³í»ñÇó Ñ»ïá »ñÏñáñ¹Ý ¿:

ØÇ·ñ»ÝÇ ³ËïáñáßÙ³Ý ã³÷áñáßÇãÝ»ñÁ ïñí³Í »Ý ·ÉË³ó³íÝ áõëáõÙÝ³ëÇñáÕ ØÇç³½·³ÛÇÝ

³ëáóÇ³óÇ³ÛÇ ÏáÕÙÇó 1988Ã.:

• 4-Çó 72 Å³Ù ï¨áÕ Ýáå³Û³Ó¨ ·ÉË³ó³í;

• ¶ÉË³ó³íÝ áõÝÇ ·áÝ» »ñÏáõ Ñ»ï¨Û³É µÝáõÃ³·ñ»ñÁª ·ÉË³íáñ³å»ë ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ ï»Õ³Ï³ÛáõÙ, ÏáÕÙ»ñÇ Ñ³çáñ¹áõÙ, Ñ³½í³¹»å »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ, åáõÉë³óáÕ µÝáõÛÃ, ÙÇçÇÝ Ï³Ù ½·³ÉÇ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛáõÝ (Ë³Ý·³ñáõÙ ¿ ³éûñÛ³ ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ), áõÅ»Õ³óáõÙÁ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý Í³Ýñ³µ»éÝí³ÍáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï;

• ¶áÝ» Ù»Ï áõÕ»ÏóáÕ ³Ëï³ÝÇßÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝª ëñïË³éÝáó, ÷ëËáõÙ, Éáõë³í³ËáõÃÛáõÝ, ýáÝáýáµÇ³:

²é³ÝÓÝ³óÝáõÙ »Ý ÙÇ·ñ»ÝÇ »ñÏáõ Ó¨»ñª ³é³Ýó ³áõñ³ÛÇ ÙÇ·ñ»Ý (Ñ³ë³ñ³Ï ÙÇ·ñ»Ý) ¨ ³áõñ³Ûáí ÙÇ·ñ»Ý (³ëáóÇ³óí³Í ÙÇ·ñ»Ý): Ð³ëñ³Ï ÙÇ·ñ»ÝÁ ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ¿ ¹ÇïíáõÙª ¹»åù»ñÇ 80-áõÙ: ²ÛÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ í»ñ¨áõÙ ÝÏ³ñ³·ñí³Í ó³í³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí: ²áõñ³Ûáí ÙÇ·ñ»ÝÁ Ñ³Ù»Ù³ï³µ³ñ Ñ³½í³¹»å ¿ª ¹»åù»ñÇ 20-áõÙ: ²Ûë Ó¨Ç Å³Ù³Ý³Ï ó³í³ÛÇÝ ïÇåÇÏ Ýáå³ÛÇó ³é³ç Ï³Ù ¹ñ³ ·³·³ÃÝ³Ï»ïáõÙ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ³áõñ³ª Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë ½Ç·½³·, Ï³ÛÍ»ñ, Ï³ÛÍ³ÏÝ³ÛÇÝ ³éÏ³ÛÍáõÙÝ»ñ ÑÇß»óÝáÕ ï»ëáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, áñáÝù ï³ñ³ÍíáõÙ »Ý ³ç ¨ Ó³Ë ï»ë³¹³ßï»ñ: ØÇ·ñ»Ýá½ ³áõñ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï Ï³ñáÕ ¿ ½³ñ·³Ý³É Ñ»ÙÇå³ñ»½ (Ñ»ÙÇåÉ»·ÇÏ Ó¨), ³ÏÝ³ß³ñÅ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ (ûýÃ³ÉÙáÉá·ÇÏ Ó¨), Ï³ñáÕ ¿ ½³ñ·³Ý³É ÙÇ ³ãùÇ ÏáõñáõÃÛáõÝ (é»ïÇÝ³É Ó¨) ¨ ³ÛÉÝ: ØÇ·ñ»Ýá½ ³áõñ³ÛÇ ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÁ ¹ñ³ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ Ï³ñ×³ï¨áõÃÛáõÝÝ (60 ñáå»Çó áã ³í»É) áõ ÉñÇí ¹³éÝ³ÉÇáõÃÛáõÝÝ ¿ª ÙÇçÝáå³Û³Ï³Ý ßñç³ÝáõÙ ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï µ³ó³Ï³ÛáõÙ »Ý ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ÇÝãå»ë ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý, ³ÛÝå»ë ¿É Ñ³ñÏÉÇÝÇ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÁ:

ØÇ·ñ»ÝÁ Å³é³Ý·³Ï³Ýáñ»Ý å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ¿, áñÇ ÁÝÃ³óùÇ íñ³ ³½¹áõÙ »Ý ³ñï³ùÇÝ ¨ Ý»ñùÇÝ ·áñÍáÝÝ»ñÁ:

ØÇ·ñ»ÝÇ å³Ãá·»Ý»½Á ß³ï µ³ñ¹ ¿, ¹ñ³ ß³ï Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñ ¹»é ÙÇÝã¨ í»ñç Ñ»ï³½áïí³Í ã»Ý:

Ä³Ù³Ý³Ï³ÏÇó Ñ»ï³½áïáÕÝ»ñÁ Ï³ñÍáõÙ »Ý, áñ áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñÝ ³é³ç³ï³ñ »Ý ÙÇ·ñ»Ýá½ Ýáå³ÛÇ ³é³ç³óÙ³Ý Ù»ç: ØÇ·ñ»Ýáí ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï »ÝÃ³¹ñíáõÙ ¿ ·»Ý»ïÇÏáñ»Ý å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í Ñ³Ï³- ¨ ÝáóÇó»åïÇí Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇ ÷áËÑ³ñ³µ»ñáõÃÛ³Ý ÷á÷áËáõÃÛ³ÝÁ Ñ³Ý·»óÝáÕª í»ñçÇÝÇë íñ³ ³½¹»óáõÃÛ³Ý Çç»óÙ³Ùµ, ÉÇÙµÇÏá-áõÕ»Õ³µÝ³ÛÇÝ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³ÛÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝ: Üáå³ÛÇó ³é³ç ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ÏïÇí³óÇ³ÛÇ Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ ³×, ³å³ ¹ñ³ Çç»óáõÙ ó³í³ÛÇÝ Ñ³ñí³ÍÇ Å³Ù³Ý³Ï: ØÇ³Å³Ù³Ý³Ï ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ ÏáÕÙÇ ïñÇ·»ÙÇÝá-í³ëÏáõÉÛ³ñ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³ÏïÇí³óáõÙ, áñáí å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ñ»ÙÇÏñ³ÝÇ³É µÝáõÛÃÁ: Ð³ÛïÝÇ ¿ ë»ñáïáÝÇÝÇ Ñ³ïáõÏ ¹»ñÁ ÙÇ·ñ»ÝÇ Å³Ù³Ý³Ï: Ýáå³ÛÇó ³é³ç áõÅ»Õ³ÝáõÙ ¿ ÃñáÙµáóÇïÝ»ñÇ ³·ñ»·³óÇ³Ý, ¹ñ³ÝóÇó ³Ýç³ïíáõÙ ¿ ë»ñáïáÝÇÝÁ, áñÁ µ»ñáõÙ ¿ Ëáßáñ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ ¨ »ñ³ÏÝ»ñÇ Ý»Õ³óÙ³ÝÁ ¨ Ù³½³ÝáÃÝ»ñÇ É³ÛÝ³óÙ³ÝÁ (Ýáå³ÛÇ ³é³çÇÝ ÷áõÉÇ ½³ñ·³óÙ³Ý Ï³ñ¨áñ ·áñÍáÝÁ): Ð»ï³·³ÛáõÙ »ñÇÏ³ÙÝ»ñáí ë»ñáïáÝÇÝÇ áõÅ»Õ³óí³Í ³ñï³Ñ³ÝÙ³Ý ßÝáñÑÇí, ¹ñ³ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÝ ³ñÛ³Ý Ù»ç ÇçÝáõÙ ¿, áñÁ, ³ÛÉ ·áñÍáÝÝ»ñÇ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ å³ÛÙ³Ý³íáñáõÙ ¿ ³ÝáÃÝ»ñÇ É³ÛÝ³óáõÙÝ áõ ³ïáÝÇ³Ý:

²ÛëåÇëáí, ó³íÁ ÙÇ·ñ»ÝÇ Å³Ù³Ý³Ï ÙÇ ß³ñù Ý»Ûñá·»Ý, ³ÝáÃ³ÛÇÝ, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ï»Ýë³ùÇÙÇ³Ï³Ý ·áñÍáÝÝ»ñÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝù ¿: ²Ûë åñáó»ëÁ óÇÏÉ³ÛÇÝ ¿, ¹ñ³ ·»Ý»½áõÙ ³é³ç³ï³ñ ¹»ñÁ áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñÇÝ ¿:

´áõÅáõÙÁ ¹³ Çñ Ù»ç Ý»ñ³éáõÙ ¿ Ýáå³ÛÇ ¹³¹³ñ»óáõÙÁ ¨ ÙÇçÝáå³Û³Ï³Ý ßñç³ÝáõÙ Ï³ÝË³ñ·»ÉÇã µáõÅáõÙÁ: Ä³Ù³Ý³Ï³ÏÇó ÙÇçáóÝ»ñÇÝ Ý»ñÏ³Û³óíáÕ ÑÇÙÝ³Ï³Ý å³Ñ³ÝçÝ»ñÁ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝÁ, ³Ýíï³Ý·áõÃÛáõÝÁ, ³½¹»óáõÃÛ³Ý ³ñ³·áõÃÛáõÝÝ ¿: ØÇ·ñ»ÝÇ Ýáå³Ý ¹³¹³ñ»óÝ»Éáõ Ñ³Ù³ñ û·ï³·áñÍáõÙ »Ý 3 ËáõÙµ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñ:

1-ÇÝ ËáõÙµÁ ØÇçÇÝ Ï³Ù Ã»Ã¨ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛ³Ý Ýáå³Ý»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»Éª å³ñ³ó»ï³ÙáÉÁ, ³ó»ïÇÉë³ÉÇóÇÉ³ÃÃáõÝ (²êÂ) ¨ ¹ñ³ ³Í³Ýó³íáñÝ»ñÁ, Ýáõñáý»ÝÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ë³éÁ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÁª ë»¹³É·ÇÝ, å»Ýï³É·ÇÝ, ëå³½Ùáí»ñ³É·ÇÝ: ²Ûë ËÙµÇ ¹»Õ»ñÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝÝ áõÕÕí³Í ¿ Ý»Ûñá·»Ý µáñµáùÙ³Ý ùã³óÙ³ÝÁ, ó³íÇ Ùá¹áõÉÛïáñÝ»ñÇ (åñáëï³·É³Ý¹ÇÝÝ»ñ, ÏÇÝÇÝÝ»ñ ¨ ³ÛÉ) ëÇÝÃ»½Ç ×ÝßÙ³ÝÁ, áõÕ»Õ³µÝÇ Ñ³Ï³ÝáóÇó»åïÇí Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñÇ ³ÏïÇí³óÙ³ÝÁ: ¸ñ³Ýó Ýß³Ý³ÏÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï å»ïù ¿ ÑÇß»É ²êÂ-Ç Ýß³Ý³ÏÙ³Ý Ñ³Ï³óáõóáõÙÝ»ñÁª ëï³Ùáùë-³ÕÇù³ÛÇÝ ïñ³ÏïÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ, ³ñÛáõÝ³ÑáëáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ Ñ³ÏáõÙÁ, ë³ÉÇóÇÉ³ïÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ ·»ñ½·³ÛÝáõÃÛáõÝÁ, ³ÉÉ»ñ·Ç³Ý, ÇÝãå»ë »ñÏ³ñ³ï¨ ¨ ³é³Ýó ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ÁÝ¹áõÝÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ý³¨ ³µáõ½áõë³ÛÇÝ ¶ò-Ç ³é³ç³óÙ³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÁ:

2-ñ¹ ËáõÙµÁ ¸ÇÑÇ¹ñá¿ñ·áï³ÙÇÝÇ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÁ (é»¹»ñ·ÇÝ, ¹ÇÑÇ¹ñá¿ñ·áï³ÙÇÝ, ¹ÇÑÇ¹»ñ·áï) ³ÝáÃÇ å³ïáõÙ ï»Õ³Ï³Ûí³Í ë»ñáïáÝÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ íñ³ ³½¹»óáõÃÛ³Ý ßÝáñÑÇí, ûÅïí³Í »Ý Ñ½áñ ³ÝáÃ³ë»ÕÙÇã Ñ³ïÏáõÃÛ³Ùµ, Ï³ÝË³ñ·»ÉáõÙ »Ý Ý»Ûñá·»Ý µáñµáùáõÙÁ ¨ ¹ñ³Ýáí ¹³¹³ñ»óÝáõÙ »Ý ÙÇ·ñ»Ýá½

·ñáÑÁ: ²Ù»Ý³ùÇã ÏáÕÙÝ³ÏÇ ¿ý»Ïï áõÝÇ ¹ÇÑÇ¹»ñ·áï ùÃ³ÛÇÝ ëåñ»ÛÁ: ²Ûë åñ»å³ñ³ïÇ ³ñÅ³ÝÇùÁ ¹ñ³ ÏÇñ³éÙ³Ý Ñ³ñÙ³ñ³í»ïáõÃÛáõÝÝ ¿, ³½¹»óáõÃÛ³Ý ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ ¨ µ³ñÓñ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝÁ (Ýáå³Ý»ñÇ 75-Á ¹³¹³ñáõÙ ¿ 20-45 ñáå»áõÙ):

3-ñ¹ ËáõÙµÁ ê»ñáïáÝÇÝÇ ë»É»ÏïÇí ³Ýï³·áÝÇëïÝ»ñÝ (ÇÙÇ·ñ³É, ½áÙÇ·, Ý³ñ³ÙÇ· ¨ ³ÛÉÝ) »Ý: úÅïí³Í »Ý áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ÝáÃÝ»ñÇ ë»ñáïáÝÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ íñ³ ÁÝïñáÕ³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ, Ï³ÝËáõÙ »Ý

»éáñÛ³Ï ÝÛ³ñ¹Ç í»ñç³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÇó P ÝÛáõÃÇ ³ñï³½³ïáõÙÁ ¨ Ý»Ûñá·»Ý µáñµáùáõÙÁ: ÆÙÇ·ñ³ÝÁ

ÏÇñ³éíáõÙ ¿ ¹»Õ³Ñ³µ»ñáí (100 ¨ 50Ù· ¹»Õ³Ñ³µ»ñ) ¨ ëñëÏáõÙÝ»ñÇ Ó¨áíª 6ÙÉ »ÝÃ³Ù³ßÏ³ÛÇÝ: ¼áÙÇ·Áª 2,5Ù· ¹»Õ³Ñ³µ»ñ: ÎáÕÙÝ³ÏÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝÝ»ñÁª Í³ÏáóÇ, ×ÝßÙ³Ý, Ù³ñÙÝÇ ï³ñµ»ñ Ñ³ïí³ÍÝ»ñáõÙ Í³ÝñáõÃÛ³Ý ½·³óáõÙ, ¹»ÙùÇ Ï³ñÙñáõÃÛáõÝ, Ñá·Ý³ÍáõÃÛáõÝ, ùÝÏáïáõÃÛáõÝ, ÃáõÉáõÃÛáõÝ: ²ñ¹ÛáõÝùÁ íñ³ ¿ Ñ³ëÝáõÙ 20-30 ñáå», Ù³ùëÇÙáõÙ 1 Å³Ù ³Ýó; ¹³¹³ñáõÙ »Ý ³Ù»Ý³Í³Ýñ Ýáå³Ý»ñÁ: Ü³ñ³ÙÇ·Á (2,5Ù· ¹»Õ³Ñ³µ»ñ) ûÅïí³Í ¿ ½áÙÇ·Ç ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÇÝ ÝÙ³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ, ë³Ï³ÛÝ ¹ñ³ ÏÇñ³éáõÙÇó ³í»ÉÇ ùÇã ¿ ¹ÇïíáõÙ ÙÇ·ñ»Ýá½ Ýáå³Ý»ñÇ í»ñ³¹³ñÓ:

Ü»ñÏ³ÛáõÙë 2-ñ¹ ¨ 3-ñ¹ ËÙµÇ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÁ ÙÇ·ñ»Ýá½ Ýáå³Ý ¹³¹³ñ»óÝáÕ ÑÇÙ³ÛÇÝ ÙÇçáóÝ»ñÝ »Ý:

ØÇçÝáå³Û³Ï³Ý ßñç³ÝÇ Ï³ÝË³ñ·»ÉÇã µáõÅáõÙÁ ï³ñíáõÙ ¿ ³Ùë»Ï³Ý 2 ³Ý·³Ù ·ñáÑÝ»ñÇ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ: ²Û¹ ¹»åùáõÙ Ñ³ñÏ³íáñ ¿ 2-3 ³ÙÇë ï¨áÕáõÃÛ³Ùµ Ïáõñë³ÛÇÝ µáõÅáõÙ: Ð³½í³¹»å ÙÇ·ñ»Ýá½ Ýáå³Ý»ñáí ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇÝ µáõÅáõÙ óáõóí³Í ã¿: Î³ÝË³ñ·»ÉÇã µáõÅÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ËÝ¹ÇñÁ Ýáå³Ý»ñÇ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý, ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛ³Ý Çç»óáõÙÁª ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ÏÛ³ÝùÇ áñ³ÏÇ É³í³óáõÙÝ ¿: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Å³é³Ý·³Ï³Ý µÝáõÛÃÇ å³ï×³éáí, ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÇó ÉñÇí ³å³ùÇÝáõÙ ãÇ ÉÇÝáõÙ:

Î³ÝË³ñ·»ÉÇã µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ û·ï³·áñÍáõÙ »Ý áã ¹»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ µáõÅáõÙ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ï³ñµ»ñ ý³ñÙ³ÏáÉá·Ç³Ï³Ý ÙÇçáóÝ»ñ: àñå»ë áã ¹»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ Ù»Ãá¹ ÏÇñ³éáõÙ »Ý ÃÇñ³ÙÇÝÇ ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï å³ñáõÝ³ÏáõÃÛ³Ùµ ÙÃ»ñùáíª Ï³ñÙÇñ ·ÇÝÇ, å³ÝÇñ, ßáÏáÉ³¹, ÁÝÏáõÛ½, óÇïñáõë³ÛÇÝÝ»ñ ¨ ³ÛÉÝ, ¹Ç»ï³: ÂÇñ³ÙÇÝÇ ³ÙÇÝáÃÃáõÝ áõÝÇ ³ÝáÃ³ë»ÕÙÇã ³½¹»óáõÃÛáõÝ ¨ ¹ñ³Ýáí áõÝ³Ï ¿ ë³¹ñ»É ÙÇ·ñ»Ýá½ Ýáå³Ý: ÂÇñ³ÙÇÝÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ ·»ñ½·³ÛÝáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ, ³Ûë ëÝÝ¹³ÙÃ»ñùÇ ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏáõÙÁ ½·³ÉÇáñ»Ý Ï³ñáÕ ¿ Çç»óÝ»É ÙÇ·ñ»Ýá½ Ýáå³Ý»ñÇ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ: ÎÇñ³éáõÙ »Ý ÷ëÇËáÃ»ñ³åÇ³; å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ

Ñ³ïí³ÍÇ íñ³ ß»ßïáí Ù³ñÙÝ³Ù³ñ½áõÃÛáõÝ; ûÓÇù³ÛÇÝ ßñç³ÝÇ Ù»ñëáõÙ; çñ³ÛÇÝ åñáó»¹áõñ³Ý»ñ; ³ë»ÕÝ³µáõÅáõÃÛáõÝ: ØÇ·ñ»ÝÇ Å³Ù³Ý³Ï åáëïÇ½áÙ»ïñÇÏ é»É³ùë³óÇ³Ý áõÕÕí³Í ¿ å»ñÇÏñ³ÝÇ³É ¨ áõë³ÛÇÝ ·áïáõ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ ÙÏ³Ý³-ïáÝÇÏ ¨ ÙÇáý³ëóÇ³É Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ùã³óÙ³ÝÁ: ØÇ·ñ»ÝÇ Ï³ÝË³ñ·»ÉÇã µáõÅáõÙÁ Ý»ñ³éáõÙ ¿ ï³ñµ»ñ ý³ñÙ³ÏáÉá·Ç³Ï³Ý ËÙµ»ñÇ åñ»å³ñ³ïÝ»ñ, áñáÝù ÁÝïñáõÙ »Ý ÇÝ¹ÇíÇ¹áõ³É, Ñ³ßíÇ ³éÝ»Éáí ë³¹ñÇã ·áñÍáÝÝ»ñÁ, áõÕ»ÏóáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, Ñáõ½³-³ÝÓÝ³Ï³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ÙÇ·ñ»ÝÇ ³Ëï³ÍÇÝ ·áñÍáÝÝ»ñÁ: Î³ÝË³ñ·»ÉÇã µáõÅÙ³Ý Ïáõñë»ñÝ ³ÝóÏ³óÝáõÙ »Ý Ýáå³Ý ¹³¹³ñ»óÝáÕ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÇ Ñ»ï ½áõ·³Ïóí³Í:

²Ù»ÝÇó ß³ï û·ï³·áñÍáõÙ »Ý -µÉáÏ³ïáñÝ»ñ (³Ý³åñÇÉÇÝ Ï³Ù ûµ½Ç¹³Ý): ²Ý³åñÇÉÇÝÇ ¹á½³Ý ûñÁ 40-

80Ù· ¿: äñ»å³ñ³ïÁ Ï³ÝËáõÙ ¿ Ýáå³ÛÇ ½³ñ·³óáõÙÇó ³é³ç ¹ÇïíáÕ ³ÝáÃÝ»ñÇ Ý»Õ³óáõÙÁ:

öÝç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÁ öÝç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÇ ·ñáÑÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ûñµÇï³É, ëáõµûñµÇï³É Ï³Ù ùáõÝù³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ Ýáå³Û³Ó¨ ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ ÏïñáÕ, åïïáÕ, ³ÛñáÕ Ï³Ù å³ÛÃáÕ µÝáõÛÃÇ ó³í»ñáí, »ñµ»ÙÝ ¹»åÇ ¹»ÙùÇ ÇåëÇÉ³ï»ñ³É Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ (³ÛïÁ, ³Ï³ÝçÁ, ³ï³ÙÝ»ñÁ) Ï³Ù å³ñ³ÝáóÇ, ÃÇ³ÏÇ, áõëÇ ßñç³ÝÇ

×³é³·³ÛÃáõÙáí: Ð³×³Ë ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ ÷Ýç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÇ ·ñáÑÁ ÝÏ³ñ³·ñáõÙ »Ý áñå»ë §³ãùÇ ¹áõñë ·³Éáõ¦

½·³óáõÙ: Üáå³ÛÇ ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ ï³ï³ÝíáõÙ ¿ 1 ñáå»Çó ÙÇÝã¨ 3 Å³Ù, ·ñáÑÝ»ñÇ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁª ûñÁ 1Çó 8 (Ñ³×³Ë 2-3)³Ý·³Ù: ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ ëñ³óáõÙÝ»ñáí ¨ é»ÙÇëÇ³Ý»ñáí: îÇåÇÏ ¹»åù»ñáõÙ ëñ³óÙ³Ý Å³ÙÏ»ïÁ 2-6 ß³µ³Ã ¿, ³å³ ó³í»ñÝ ³ÝÑ»ï³ÝáõÙ »Ý ÙÇ ù³ÝÇ ³ÙÇë Ï³Ù ï³ñÇ, ³ÛëÇÝùÝ ¹ñ³Ýù ÁÝÃ³ÝáõÙ »Ý Ï³ñÍ»ë ÷Ýç»ñáí, ³Ûëï»ÕÇó ¿É ³Ýí³ÝáõÙÁª ÷Ýç³ÛÇÝ:

§öÝç»ñÇ¦ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ÇÝ¹ÇíÇ¹áõ³É ¿: êñ³óáõÙÁ óÇÏÉÇÏ ¿ ¨ ¹ñ³Ýó Ç Ñ³Ûï ·³ÉÁ Ï³åí³Í ¿ Éáõë³ÛÇÝ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý »Õ³Ý³Ï³ÛÇÝ ï³ï³ÝáõÙÝ»ñÇ Ñ»ïª Ñ³×³Ë í³Õ ·³ñÝ³ÝÁ Ï³Ù ³ßÝ³ÝÁ:

Àëï ÙÇç³½·³ÛÇÝ ¹³ë³Ï³ñ·Ù³Ý ã³÷áñáßÇãÝ»ñÇ, ÷Ýç³ÛÇÝ ó³íÇ Å³Ù³Ý³Ï å»ïù ¿ ÉÇÝÇ í»ñÁ

ÝÏ³ñ³·ñí³Í í»·»ï³ïÇí ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇó ·áÝ» Ù»ÏÁ, ë³Ï³ÛÝ Ñ³×³Ë ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ ÝßáõÙ »Ý

»Õç»ñ³Ã³Õ³ÝÃ³ÛÇÝ ÇÝÛ»ÏóÇ³, ³ñóáõÝù³ÑáëáõÃÛáõÝ, ùÃÇ ÷³Ïí»Éáõ ½·³óáõÙ:

ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý åñ³ÏïÇÏ³ÛáõÙ ÷Ýç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÝ ³í»ÉÇ Ñ³½í³¹»å ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ, ù³Ý ÙÇ·ñ»ÝÁ (0,05 – 0,1) ¨ ¹³ëíáõÙ ¿ ¹ÇÙ³ÛÇÝ ó³íÇ Ñ³½í³·Ûáõï ¹»åù»ñÇÝ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ·ÉË³íáñ³å»ë ³é³ç³ÝáõÙ ¿ 30-40 ï³ñ»Ï³ÝáõÙ, ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó Ùáï (4 ³Ý·³Ù Ñ³×³Ë, ù³Ý Ï³Ý³Ûù):

ä³Ãá·ÝáÙáÝÇÏ ³Ëï³ÝÇßÁ ·ñáÑÇ Å³Ù³Ý³Ï ÷ëÇËáÙáïáñ ·ñ·éí³ÍáõÃÛáõÝÝ ¿: ÐÇí³Ý¹Ý»ñÝ ³ÝÑ³Ý·Çëï »Ý, ·³É³ñíáõÙ »Ý ó³íÇó, ó³íÇ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛáõÝÝ ³ÛÝù³Ý Ù»Í ¿, áñÝ ³ÛÝ ³Ýí³ÝáõÙ »Ý §ëáõÇóÇ¹³É¦:

ÐÇÙÝ³Ï³Ý ë³¹ñÇã ·áñÍáÝÝ ³ÉÏáÑáÉÝ ¿, ¹ñ³ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ ³éÏ³ ¿ áñáß³ÏÇ Ã³ùÝí³Í ßñç³Ý ³ÉÏáÑáÉÇ ÁÝ¹áõÝÙ³Ý ¨ ·ñáÑÇ ëÏëÙ³Ý ÙÇç¨: ´³óÇ ³Û¹, ÷Ýç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÇ ·ñáÑ Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³óÝ»É ÑÇëï³ÙÇÝÇ »ÝÃ³Ù³ßÏ³ÛÇÝ Ý»ñ³ñÏáõÙÁ Ï³Ù ÝÇïñá·ÉÇó»ñÇÝÇ ÁÝ¹áõÝáõÙÁ: ºÃ» ³éáÕç Ù³ñ¹ÇÏ ÑÇëï³ÙÇÝÇ Ï³Ù ÝÇïñá·ÉÇó»ñÇÝÇ ÁÝ¹áõÝÙ³ÝÁ é»³ÏóÇ³ »Ý ï³ÉÇë »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ Ï³ñ×³ï¨ ó³íáí, ÷Ýç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íáí ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï 20 ñáå» ³Ýó ëÏëíáõÙ ¿ ïÇåÇÏ ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ Ýáå³: Î³ñ¨áñ ¿, áñ ³Ûë ÝÛáõÃ»ñÝ ë³¹ñÇã ³½¹»óáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý ÙÇ³ÛÝ §÷ÝçÇ¦ ßñç³ÝáõÙ, é»ÙÇëÇ³ÛÇ ßñç³ÝáõÙ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ é»³ÏóÇ³ »Ý ï³ÉÇë ³éáÕçÝ»ñÇ ÝÙ³Ý:

Üáå³Ý»ñÇ 50-75-Ý Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ùÝÇ Å³Ù³Ý³Ï, Ùáï³íáñ³å»ë ÝáõÛÝ Å³Ù³Ý³ÏÇÝª ³é³íáïÛ³Ý 2-3ÇÝ, ¹ñ³ Ñ³Ù³ñ ÷Ýç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÝ ³Ýí³ÝáõÙ »Ý Ý³¨ §½³ñÃáõóÇã³ÛÇÝ ó³í¦: àñå»ë Ï³ÝáÝ, ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ

·áÑ ã»Ý ·Çß»ñ³ÛÇÝ ùÝÇ áñ³ÏÇó, ÙÇÝã¹»é, é»ÙÇëÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï Ýñ³Ýù ã»Ý ·³Ý·³ïíáõÙ ùÝÇó: øÝÇ Å³Ù³Ý³Ï ³åÝá»Ç Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ ÷Ýç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÇ Å³Ù³Ý³Ï ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ¿ ¹ÇïíáõÙ, ù³Ý Ñ³ë³ñ³ÏáõÃÛáõÝáõÙ: ÐÝ³ñ³íáñ ¿ ¹³ ëáíáñ³Ï³Ý Ñ³ÙÁÝÏÝáõÙ ãÇ: öÝç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íáí ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï §÷ÝçÇ¦ Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ³ñÛ³Ý ÃÃí³ÍÇÝáí Ñ³·»óÙ³Ý Çç»óáõÙª ÑÇåûùë»ÙÇ³: ÐÇåûùë»ÙÇÏ É³ÛÝ³óáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ µ»ñ»É ·ñáÑÝ»ñÇ Ñ³×³Ë³óÙ³ÝÁ: øÝÇ Å³Ù³Ý³Ï ÑÇåûùë»ÙÇ³ÛÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý å³ï×³éÝ»ñÇó Ù»ÏÁª ³åÝá»Ý ¿ ùÝÇ Å³Ù³Ý³Ï, áñÝ ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ¹ÇïíáõÙ ¿ ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó Ùáï:

¶ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç Ï³Ý §ëÇÙåïáÙ³ïÇÏ ÏÉ³ëï»ñÇ¦, ³ÛëÇÝùÝ ÷Ýç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÇ ÝÏ³ñ³·ñáõÃÛáõÝÁ, áñÝ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ûñ·³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý (áõéáõóùÝ»ñ, ³ÝáÃ³ÛÇÝ ³Ý¨ñÇ½ÙÝ»ñ) ¨ ýñáÝïÇïÇ ýáÝÇ íñ³: ÎÉÇÝÇÏáñ»Ý ³Ûë ¹»åù»ñÁ ï³ñµ»ñíáõÙ »Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ùñáÝÇÏ³Ï³Ý

ÁÝÃ³óùáí, ³í»ÉÇ »ñÏ³ñ³ï¨ ¨ ÇÝï»ÝëÇí ·ñáÑÝ»ñáí, ó³í³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ ³ïÇåÇÏ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ùµ, ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏë½µáõÙ ÑÇí³Ý¹Ç ï³ñÇùáí: ²ÛëåÇëÇ ¹»åù»ñáõÙ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ù³Ýñ³ÏñÏÇï ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ¨ Ñ³ñÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ (·ÉËáõÕ»ÕÇ Îî, Øèî):

öÝç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÇ ï³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙÝ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ï³ï³ñ»É ÙÇ·ñ»ÝÇ, ïñÇ·»ÙÇÝ³É Ý¨ñ³É·Ç³ÛÇ, ùáõÝù³ÛÇÝ ³ñï»ñÇïÇ, ëáõñ ·É³áõÏáÙ³ÛÇ Ñ»ï: Ð³ñÏ³íáñ ¿ Ýß»É, áñ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ,áñáÝù

Ñ³Ûñ»Ý³Ï³Ý ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç Ñ³ÛïÝÇ »Ý áñå»ë í»·»ï³ïÇí åñáåá½³É·Ç³Ý»ñ (êÉÛáõ¹»ñÇ, â³ñÉÇÝÇ, úå»ÝÑ»ÛÙÇ, ÊáñïáÝÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ó»ÉÇ³ñ Ý¨ñ³É·Ç³Ý), Áëï ØÇç³½·³ÛÇÝ ¹³ë³Ï³ñ·Ù³Ý (1998) ÷Ýç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÇ ÑáÙ³ÝÇßÝ»ñÝ »Ý:

´áõÅáõÙÁ: öÝç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íáí ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ã»ñ³åÇ³Ý Í³Ýñ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ËÝ¹Çñ ¿: ²ÛÝ Ý»ñ³éáõÙ ¿ Ï³ÝË³ñ·»ÉÇã µáõÅáõÙÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ó³í³ÛÇÝ ·ñáÑÇ ¹³¹³ñ»óáõÙÁª µáõÅáõÙÁ §÷ÝçÇ¦ ëñ³óÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï:

Î³ÝË³ñ·»ÉÇã µáõÅáõÙÁ: Ü»ñÏ³ÛáõÙë ÷Ýç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íáí ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ µáõÅÙ³Ý Ù»ç

³é³ç³ï³ñ ¹»ñÁ ÉÇÃÇáõÙÇ Ï³ñµáÝ³ïÇÝ ¿: ²ÛÝ Ýß³Ý³ÏáõÙ »Ý ûñÁ 300-900Ù· ¹á½³Ûáí ÙÇ ù³ÝÇ ß³µ³ÃÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ: Üáå³Ý»ñÇ ¹³¹³ñÙ³Ý ¹»åùáõÙ åñ»å³ñ³ïÇ ¹á½³Ý Çç»óÝáõÙ »Ý ÙÇÝã¨ ûñÁ 150-300Ù· ¨ ß³ñáõÝ³ÏáõÙ »Ý ¹»é 1-2 ß³µ³Ã Ï³Ëí³Í ëñ³óÙ³Ý Í³ÝñáõÃÛáõÝÇó: äñ»å³ñ³ïÇ µ³ñÓñ ¹á½³Ý»ñÁª ûñÁ 900Ù·-Çó µ³ñÓñ, Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ýß³Ý³Ï»É ³ñÛ³Ý Ù»ç ¹ñ³ Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ï³Ï:

Î³ÉóÇáõÙÇ ÇáÝÝ»ñÇ ³Ýï³·áÝÇëïÝ»ñÁ, áñáÝù ûÅïí³Í »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ³ÝáÃ³É³ÛÝÇã ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ, Ñ³çáÕáõÃÛ³Ùµ û·ï³·áñÍíáõÙ »Ý Ï³ÝË³ñ·»ÉÇã µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ²Ûë ËÙµÇ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý Ï³ÝË³ñ·»É ³ÝáÃÝ»ñÇ É³ÛÝ³óÙ³ÝÁ Ý³Ëáñ¹áÕ ³ÝáÃÝ»ñÇ ëå³½ÙÁ: ²Ù»Ý³³ñ¹ÛáõÝ³í»ï »Ý í»ñ³å³ÙÇÉÁ ¨ Ç½áåïÇÝÁ ûñÁ 240-320Ù·, ÇÝãå»ë Ý³¨ ÝÇÙáïáå (ÝÇÙá¹ÇåÇÝ) ûñÁ 90Ù·:

öÝç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íáí ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ùÝÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ý ¨ ¹»ñÇÝ Ñ³ïáõÏ

Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ óáõÛó ïí»óÇÝ ùÝ³µ»ñ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñáí Ï³ÝË³ñ·»ÉÇã µáõÅÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝÁ: øÝÇó ³é³ç ÇÙáí³ÝÇ 1 ¹»Õ³Ñ³µÇ Ýß³Ý³ÏáõÙÁ Ï³ÝË³ñ·»ÉáõÙ ¿ ÷Ýç³ÛÇÝ ó³í»ñÇ ·Çß»ñ³ÛÇÝ Ýáå³Ý»ñÇ ½³ñ·³óáõÙÁ:

öÝç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÇ ÁÝ¹Ñ³ïÙ³Ý ³Ù»Ý³³ñ¹ÛáõÝ³í»ï ÙÇçáóÝ»ñÁ ¹ÇÑÇ¹¿ñ·áïÇ ëåñ»ÛÝ ¿ (¹ÇÑÇ¹ñá¿ñ·áï³ÙÇÝ) ¨ ïñÇåï³ÝÇ ËÙµÇ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÁ, áñáÝù ëáíáñ³µ³ñ ÏÇñ³éíáõÙ »Ý ÙÇ·ñ»Ýá½ Ýáå³Ý»ñÇ ÁÝ¹Ñ³ïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ÆÙÇ·ñ³ÝÁ (ëáõÙ³ïñÇåï³Ý) ÏÇñ³éáõÙ »Ý ¹»Õ³Ñ³µ»ñÇ ¨ ùÃ³ÛÇÝ ëåñ»ÛÝ»ñÇ Ó¨áí, Ý³ñ³ÙÇ·Á ¹»Õ³Ñ³µ»ñáí 2,5Ù· ¨ ½áÙÇ·Á ¹»Õ³Ñ³µ»ñáí 2,5Ù·: âÝ³Û³Í ¿ñ·áï³ÙÇÝ å³ñáõÝ³ÏáÕ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÇ ¨ ïñÇåï³ÝÝ»ñÇ µ³ñÓñ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛ³ÝÁ Ýáå³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï, ¹ñ³Ýó ÏÇñ³éáõÙÁ ã¿ñ Ï³ÝËáõÙ ·ÉË³ó³íÇ é»óÇ¹ÇíÁ, ã¿ñ ÁÝ¹Ñ³ïáõÙ §÷áõÝçÁ¦: ¸ñ³ Ñ³Ù³ñ ÷Ýç³ÛÇÝ ·ÉË³ó³íÇ µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ÏáÙµÇÝ³óí³Í Ã»ñ³åÇ³ÛÇ ÏÇñ³éáõÙÁª ·ñáÑÇ ³ñ¹ÛõÝ³í»ï ÁÝ¹Ñ³ïáõÙ ¨ Ï³ÝË³ñ·»ÉÇã µáõÅáõÙ:

àõß³Ã³÷áõÃÛáõÝ

àõß³Ã³÷áõÃÛáõÝÁ Ï³Ù ëÇÝÏáå³Ý `É³ïÇÝ»ñ»Ý- “ÃáõÉ³óÝ»É, ëå³é»É” µ³éÇó, ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï³íáñ Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ï³ñ×³ï¨ ÏáñëïÇ Ýáå³ ¿: àõß³Ã³÷áõÃÛáõÝÁ áñ¨¿ ³é³çÝ³ÏÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ ¿: Î³Ý áõß³Ã³÷áõÃÛáõÝ ³é³ç³óÝáÕ µ³½Ù³ÃÇí ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý íÇ×³ÏÝ»ñ.

• ëñï³ÛÇÝ Ý»ïÙ³Ý Çç»óÙ³Ùµ áõÕ»ÏóíáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ` ëñïÇ éÇÃÙÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ, ³áñï³ÛÇ ¨ Ãáù³ÛÇ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ ëï»Ýá½Ý»ñÁ, ÙÇáÏ³ñ¹Ç ÇÝý³ñÏïÁ, ëï»ÝáÏ³ñ¹Ç³ÛÇ Ýáå³Ý»ñÁ

• ³ÝáÃÝ»ñÇ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ï³ñ·³íáñÙ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí áõÕ»ÏóíáÕ íÇ×³ÏÝ»ñ, ûñÇÝ³Ï` áõß³Ã³÷áõÃÛáõÝ ÏáõÉ ï³ÉÇë, ÑáñÇ½áÝ³Ï³Ý íÇ×³ÏÇó ³ñ³· µ³ñÓñ³Ý³ÉÇë

• ³ñÛ³Ý Ù»ç ÃÃí³ÍÝÇ ÇçáóÙ³Ùó íÇ×³ÏÝ»ñ` ³Ý»ÙÇ³Ý ¨ ³ñÛ³Ý ³ÛÉ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ÑÇåûùëÇ³Ý µ³ñÓñáõÃÛ³Ý íñ³ ¨ ïáÃ ë»ÝÛ³ÏÝ»ñáõÙ:

ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ àñå»ë ûñ»Ýù, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ÏáñëïÇÝ Ý³Ëáñ¹áõÙ ¿ í³ï ½·³óáÕáõÃÛáõÝÁ, ëñïË³éÝáóÁ, ï»ëáÕáõÃÛ³Ý Ùßáõß³å³ïáõÙÁ Ï³Ù ³ãù»ñÇ ³é³ç “×³Ý×»ñÇ” ½·³óáõÙÁ, ½³Ý· ³Ï³ÝçÝ»ñáõÙ: ÈÇÝáõÙ ¿ ÃáõÉáõÃÛáõÝ, »ñµ»ÙÝ Ñáñ³Ýç»É, »ñµ»ÙÝ ÃáõÉ³ÝáõÙ »Ý áïù»ñÁ ¨ Ùáï»ÝáõÙ ¿ ÙáïáóáÕ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ÏáñëïÇ ½·³óáõÙÁ: ÐÇí³Ý¹Ý»ñÁ ·áõÝ³ïíáõÙ »Ý, ³å³ å³ïíáõÙ »Ý ùñïÇÝùáí: ¸ñ³ÝÇó Ñ»ïá ÑÇí³Ý¹Á ÏáñóÝáõÙ ¿ ·Çï³ÏóáõÃÛáõÝÁ: Ø³ßÏÁ ÙáËñ³-·áñß³íáõÝ, ×ÝßáõÙÁ ËÇëï ÇçÝáõÙ ¿, ëñïÇ ïáÝ»ñÁ ¹Åí³ñáõÃÛ³Ùµ »Ý ÉëíáõÙ: äáõÉëÁ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É Í³Ûñ³Ñ»Õ ë³Ï³í Ï³Ù, ÁÝ¹Ñ³Ï³é³Ï, Ñ³×³Ë³ÏÇ, µ³Ûó Ã»É³ÝÙ³Ý, Ñ³½Çí ßáß³÷íáÕ: ØÏ³ÝÝ»ñÁ ËÇëï ÃáõÉ³ó³Í »Ý, ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ Ï³Ù µ³ó³Ï³ÛáõÙ »Ý Ï³Ù Çç³Í »Ý: ´µ»ñÁ É³ÛÝ³ó³Í »Ý ¨ Éáõë³ÛÇÝ é»³ÏóÇ³Ý µ³ó³Ï³ÛáõÙ ¿: àõß³Ã³÷áõÃÛ³Ý ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ ÙÇ ù³ÝÇ í³ÛñÏÛ³ÝÇó ÙÇ ù³ÝÇ ñáå» ¿, ëáíáñ³µ³ñ 1-2 í³ÛñÏÛ³Ý: àõß³Ã³÷áõÃÛ³Ý ·³·³ÃÝ³Ï»ïÇÝ, Ñ³ïÏ³å»ë ¹ñ³ »ñÏ³ñ³ï¨ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ` ³í»ÉÇ ù³Ý 5ñ, ÑÝ³ñ³íáñ ¿ óÝóáõÙ³ÛÇÝ Ýáå³Ý»ñÇ ½³ñ·³óáõÙ, ³ÝÙÇ½³å³ÑáõÃÛáõÝ: ´áõÅáõÙÁ

.ÑÇÙÝ³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý µáõÅáõÙÁ .áõß³Ã³÷áõÃÛ³Ý ã»½áù³óáõÙÁ:

Àõß³Ã³÷áõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ñÏ³íáñ ¿ ³å³Ñáí»É ³ñÛ³Ý Ù³ùëÇÙ³É Ý»ñÑáëù áõÕ»Õ. ÑÇí³Ý¹ÇÝ å³éÏ»óÝ»É µ³ñÓñ³óí³Í áïù»ñáí, Ï³Ù Ýëï»óÝ»É ·ÉáõËÁ Ã»ù»Éáí ÍÝÏ»ñÇ ÙÇç¨: ºÃ» ÑÇí³Ý¹Á å³éÏ³Í ¿, ·ÉáõËÁ ÏáÕùÇ »Ý Ã»ùáõÙ, áñå»½Ç É»½íÇ Ã»ùáõÙÁ Ï³ÝË³ñ·»É»É: ´³óÇ ³Û¹, ÏÇñ³éáõÙ »Ý ÙÇ ß³ñù ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ïáÝáõëÇ ëïÇÙáõÉÛ³óÇ³ÛÇ ¨ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:

¾åÇÉ»åëÇ³

Նոպաները, դրանք ուղեղի որոշակի նեյրոնների պոպուլյացիայի հիպերսինխրոն, անցողիկ, պարոքսիզմալ փոփոխություններն են:Նոպաները կարող են ծագել ինչպես նորմալ, այնպես էլ ոչ նորմալ ուղեղային հյուսվածքից: Նոպաների կլինիկական մանիֆեստացիան կախված է հիպերսինխրոնիզացիայի ենթարկված նեյրոնների չափսից, տեղակայումից, ինչպես նաև փոփոխությունների տևողությունից: Նոպաները կարող են առաջանալ ուղեղի անցողիկ մի շարք ախտահարումների պատճառով, ինչպիսիք են հիպոգլիկեմիան, հիպոնատրեմիան, դեղորայքային ինտոքսիկացիան: Այս պարագայում անհատը ունենում է եզակի նոպա կամ մի քանի նոպաներ և ստորադիր ախտահարման բուժումը վերացնում է նոպաները:

Էպիլեպսիան բնորոշվում է որպես դարձելի, միատիպ, կարճատև նոպաներ, որոնց առաջացման պատճառը կարող են լինել ինչպես բնածին այնպես էլ ձեռք բերովի գործոնները:

Էպիլեպսիան տարածված նյարդաբանական հիվանդություն է, որն ախտահարում է աշխարհի

ազգաբնակչության մոտ 1-2 %-ը: Նոպաները կարող են դիտվել ցանկացած տարիքում. Դրանք ավելի հաճախ են հանդիպում նորաշնային հասակում, հաճախականությամբ իջնում են մանկական, պատանեկան և մեծ հասակում և հաճախանում են ծերերի մոտ:

Դասակարգում: Ըստ դասակարգման, էպիլեպտիկ նոպաները բաժանվում են 3 մեծ խմբի`

• Պարցիալ

• Գեներալիզացված

• Չդիֆերենցված

Պարցիալ նոպաներ: Պարցիալ նոպաները լինում են պարզ և կոմպլեքսային: Այն նոպան, որը սկսվում է շարժական կամ սենսոր նեոկորտեքսից, կարող է առաջացնել շարժական կան զգացողական պարոքսիզմալ ֆենոմեններ: Երբ նոպայի ժամանակ գիտակցությունը պարզ է, կոչվում է պարզ պարցիալ նոպա, երբ գիտակցությունը մասնակի կամ ամբողջապես բացակայում է գրգռի տարածման պատճառով, կոչվում է կոմպլեքսային պարցիալ նոպա: Պարզ պարցիալ նոպաները կարող են ծագել կեղևի ցանկացած զոնայից, որից էլ պայմանավորված է նոպայի տեսակը`

• Շարժողական

• Զգացողական սոմատոսենսոր, տեսողական պարզ ֆենոմեններ

• Վեգետատիվ (պարբերական սրտխառնոցի, որովայնում ցավերի, սրտխփոցի, էպիգաստրալ շրջանից բարձրացող ալիքի զգացում, և այլն)

• Հոգեշարժական (հիշողության աղավաղումներ`deja-vu, james-vu, տեսիլքներ, ցնորքներ, անհիմն վախի զգացում, հոտառական, համի հալյուցինացիաներ):

Պարզ պարցիալ նոպաները գիտակցվում են հիվանդների կողմից և հաճախ կոչվում են աուրաներ: Պարզ պարցիալ նոպան կարող է տարածվել` վերածվելով կոմպլեքսային պարցիալ կամ երկրորդային գեներալիզացված տոնիկ-կլոնիկ նոպաների: Գիտակցության մակարդակը էպիլեպսիայի տեսակի բնորոշման համար ունի մեծ նշանակություն: Գիտակցությունը խանգարված է, եթե հիվանդը նոպայի ժամանակ հրահանգ չի կատարում, շրջապատի հետ կոնտակտի մեջ չի մտնում և չի հիշում իր հետ կատարվածը: Կոմպլեքսային պարցիալ նոպան սկսվում է շարժական կանգով: Կոմպլեքսային պարցիալ նոպաները կարող են արտահայտվել`

• Պարզ շարժական ավտոմատիզմներով

• Օրո-ալիմենտար ավտոմատիզմներով (կլման, լիզելու, չփչփոցի շարժումներ )

• Ժեստիկուլյացիոն ավտոմատիզմներ կեղծ նպատակաուղղված շարժումներով

• Վերբալ ավտոմատիզմներ

Կոմպլեքսային պարցիալ նոպաները տևում են մինչև 1-2 րոպե և բացարձակ միատիպ են վարքագծային պատեռնով:

Նոպայից հետո հիվանդը խառնաշփոթ է, ապակողմնորոշված: Հետիկտալ խառնաշփոթ գիտակցությունը կարող է տևել 10-15 րոպե: Այս հանգամանքը թույլ է տալիս տարբերակել ԿՊՆ-ը աբսանսներից; Վերջինիս ժամանակ հիվանդը հետիկտալ ֆենոմեններ չունի:

Պարզ և կոմպլեքսային պարցիալ նոպաները կարող են հաջորդվել երկրորդային տարածուն տոնիկ- կլոնիկ նոպաներով: Քանի որ երկրորդային տարածուն ցնցման ֆոկալ մանիֆեստացիան կարող է չհայտնաբերվել հետազոտողի , ինչպես նաև հիվանդի կողմից, ավելի ճիշտ է ԳՏԿՆ համարել ֆոկալ, մինչև ճշգրիտ ախտորոշումը: Մեծահասակների մոտ առաջին անգամ դիտված ԳՏԿՆ-ը պահանջում են ժխտել գլխուղեղի օրգանական ախտահարումները` ուռուցքները, ուղեղի ինֆարկտները կամ ինֆեկցիաները: Երկրորդային տարածուն տոնիկ- կլոնիկ նոպաները սÏëíáõÙ են ýáÏ³É, ûç³Ë³ÛÇÝ Ï³Ù ³é³Ýó ûç³Ë³ÛÇÝ

¿åÇÉ»åïÇÏ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, տáÝÇÏ ¨ ÏÉáÝÇÏ ý³½³Ý»ñÁ ï³ñµ»ñ »Ý Áëï Çñ»Ýó ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛ³Ý,

½áõ·³ã³÷áõÃÛ³Ý ¨ ï¨áÕáõÃÛ³Ý, նոպաների բÝáñáß ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ` 1-2 ñáå» է, բնորոշ է հ»ïÇÏï³É

Ë³éÝ³ß÷áÃ ·Çï³ÏóáõÃÛáõÝը, ùÝÏáïáõÃÛáõÝը` ³ÝóáÕÇÏ ýáÏ³É ¹ÇýÇóÇïáí Ï³Ù ³é³Ýó ¹ñ³:

¾åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñÇ ÙÇç³½·³ÛÇÝ ¹³ë³Ï³ñ·áõÙÁ (ILAE, 1981)

1. ä³ñóÛ³É( ýáÏ³É, ï»Õ³ÛÇÝ) Ýáå³Ý»ñ

1.Øáïáñ Ýáå³Ý»ñ

1.ýáÏ³É Ùáïáñ, ³é³Ýó Ù³ñßÇ

2. ýáÏ³É Ùáïáñ, Ù³ñßáí` ç»ÏëáÝÛ³Ý

3.³¹í»ñëÇí

4.äáëïáõñ³É

5.üáÝ³ïáñ` íáÏ³ÉÇ½³óÇ³ Ï³Ù ËáëùÇ ¹³¹³ñáõÙ

2.êáÙ³ïáë»Ýëáñ Ýáå³Ý»ñ Ï³Ù Ñ³ïáõÏ ë»Ýëáñ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñáí Ýáå³Ý»ñ` Ñ³ë³ñ³Ï Ë³µÏ³ÝùÝ»ñ, ûñ.`

Ïñ³ÏÇ ³éÏ³ÛÍáõÙÝ»ñ, ½³Ý·

1. êáÙ³ïáë»Ýëáñ

2.ï»ëáÕ³Ï³Ý

3.ÉëáÕ³Ï³Ý

4.Ñáï³é³Ï³Ý

5.Ñ³Ù³ÛÇÝ

6.·ÉË³åïáõÛïáí

2.ì»·»ï³ïÇí-íÇëó»ñ³É ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñáí Ýáå³Ý»ñ` áõÕ»ÏóíáõÙ »Ý ¿åÇ·³ëïñ³É ½·³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñáí, ùñïÝ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ùµ, ¹»ÙùÇ Ï³ñÙñáõÃÛ³Ùµ, µµÇ Ý»Õ³óÙ³Ùµ Ï³Ù É³ÛÝ³óÙ³Ùµ:

3.Ðá·»Ï³Ý ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ Ýáå³Ý»ñ. Ñ³½í³¹»å ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ »Ý áñå»ë µ³ñ å³ñóÛ³É Ýáå³Ý»ñ.

1. ¹Çóý³½ÇÏ

2.¹ÇëÙÝ»ëïÇÏ ûñ.` ³ñ¹»Ý ï»ë³Í ½·³óáõÙ

3.Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ, ûñÇÝ³Ï` »ñ³½³Ï³Ý íÇ×³ÏÝ»ñ, Å³Ù³Ý³ÏÇ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ

4.³ý»ÏïÇí` í³Ë, ã³ñáõÃÛáõÝ ¨ ³ÛÉÝ

5.ÇÉÛáõ½áñ, ûñ.` Ù³ÏñáåëÇ³

6.µ³ñ¹ Ñ³ÉáõóÇÝ³ïáñ, ûñ.` »ñ³ÅßïáõÃÛáõÝ, ï»ë³ñ³ÝÝ»ñ ¨ ³ÛÉÝ

2.´³ñ¹ å³ñóÛ³É Ýáå³Ý»ñ` ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ, »ñµ»ÙÝ Ï³ñáÕ »Ý ëÏëí»É Ñ³ë³ñ³Ï ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ùµ

1.ëÏëíáõÙ ¿ Ñ³ë³ñ³Ï å³ñóÛ³É Ýáå³ÛÇó, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ñ»ï³·³ Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ

2.³íïáÙ³ïÇ½Ùáí

2.êÏëíáõÙ ¿ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ

1.ÙÇ³ÛÝ Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ

2.ß³ñÅ³Ï³Ý ³íïáÙ³ïÇ½Ùáí

2.ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ ·»Ý»ñ³ÉÇ½³óÇ³Ûáí å³ñóÛ³É Ýáå³Ý»ñ

1.µ³ñ¹, ³å³ ·»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³ÍÇ ÷áË³ñÏíáÕ å³ñóÛ³É Ýáå³(А ),

2. ·»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³ÍÇ ÷áË³ñÏíáÕ µ³ñ¹ å³ñóÛ³É Ýáå³(Б )

2.¶»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³Í Ýáå³Ý»ñ(óÝóáõÙ³ÛÇÝ ¨ áã óÝóáõÙ³ÛÇÝ)

1. ²µë³ÝëÝ»ñ

1.îÇåÇÏ ³µë³ÝëÝ»ñ

1.ÙÇ³ÛÝ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ

2.ÃáõÛÉ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ïáÝÇÏ ÏáÙåáÝ»Ýïáí

3.³ïáÝÇÏ ÏáÙåáÝ»Ýïáí

4. ïáÝÇÏ ÏáÙåáÝ»Ýïáí

5.³íïáÙ³ïÇ½Ùáí

6.í»·»ï³ïÇí ÏáÙåáÝ»Ýïáí

2.²ïÇåÇÏ³µë³ÝëÝ»ñ

1.ïáÝáõëÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÝ ³í»ÉÇ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í, ù³Ý ïÇåÇÏ ³µë³ÝëÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï

2.Ýáå³Ý»ñÇ ëÏÇ½µÁ Ï³Ù ¹³¹³ñáõÙÁ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ,áã Ã» Ñ³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ, ³ÛÉ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ:

2.ØÇáÏÉáÝÇÏ Ýáå³Ý»ñ`ÙÇ³Ï Ï³Ù µ³½Ù³ÃÇí ÙÇáÏÉáÝÇÏ çÕ³Ó·áõÙÝ»ñ

3.ÎÉáÝÇÏ Ýáå³Ý»ñ

4.îáÝÇÏ Ýáå³Ý»ñ

5.îáÝÇÏá-ÏÉáÝÇÏ Ýáå³Ý»ñ

2.â¹³ë³Ï³ñ·í³Í ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñ` Ýáå³Ý»ñ, áñáÝó ãÇ Ï³ñ»ÉÇ ÙïóÝ»É í»ñÁ ÝÏ³ñ³·ñí³Í áã ÙÇ ËÙµÇ Ù»ç

3.Ð³í»Éí³Í: ÎñÏÝ³ÏÇ ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñÁ Ï³Ëí³Í »Ý ï³ñµ»ñ ·áñÍáÝÝ»ñÇó.

1.å³ï³Ñ³Ï³Ý Ýáå³Ýáñ, áñáÝù Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë Ñ³Ï³ñÍ³ÏÇ ¨ ³é³Ýó å³ï×³éÇ,

2.óÇÏÉÇÏ Ýáå³Ý»ñ, áñáÝù ÏñÏÝíáõÙ »Ý áñáß³ÏÇ ÇÝï»ñí³Éáí, ûñ.` Ï³åí³Í ¹³ßï³Ý³ÛÇÝ óÇÏÉÇ, ùÝÇ³ñÃÝ³óÙ³Ý óÇÏÉÇ Ñ»ï,

3.ë»Ýëáñ`Ñá·Ý³ÍáõÃÛáõÝ, ³ÉÏáÑáÉ, ÑáõÛ½»ñÁ ¨ ³ÛÉÝ, ¨ áã ë»Ýëáñ ·áñÍáÝÝ»ñáí`»ñµ»ÙÝ ¹ñ³Ýù é»ýÉ»ùïáñ Ýáå³Ý»ñÝ »Ý, ë³¹ñí³Í Ýáå³Ý»ñ

4.¾åÇÉ»åïÇÏ ëï³ïáõë- ß³ñáõÝ³Ï³Ï³Ý Ýáå³Ý»ñ Ï³Ù ÙÇ ù³ÝÇ Å³Ùí³ ÁÝÃ³óùáõÙ ÏñÏÝíáÕ Ýáå³Ý»ñ,

³ÛÝù³Ý Ñ³×³Ë, áñ ÑÇí³Ý¹Á Ýáå³Ý»ñÇ ÙÇç¨ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ãÇ ·³ÉÇë. Ï³ñµ»ñáõÙ »Ý ýáÏ³É ¨ ·»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³Í Ýáå³Ý»ñÇ ëï³ïáõë, ËÇëï ï»Õ³Ï³Ûí³Í Ùáïáñ Ýáå³Ý»ñÁ ÏáãíáõÙ »Ý “Ùßï³Ï³Ý å³ñóÛ³É ¿åÇÉ»åëÇ³”:

òÝóáõÙ³ÛÇÝ ûç³ËÁ òÝóáõÙ³ÛÇÝ ûç³ËÁ, ó³ÝÏ³ó³Í ·áñÍáÝáí ¥³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáÃÛáõÝ, å»ñÇÝ³ï³É µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñ, ·ÉËÇ ïñ³íÙ³Ý, ëáÙ³ïÇÏ ¨ ÇÝý»ÏóÇáÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ, ·ÉËáõÕ»ÕÇ áõéáõóùÝ»ñ ¨ ³ÝáÙ³ÉÇ³Ý»ñ, ÝÛáõÃ³÷áË³Ý³ÏáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, ÇÝëáõÉï, ï³ñµ»ñ ÝÛáõÃ»ñÇ ïáùëÇÏ ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ ¤ ³é³ç³ó³Í áõÕ»ÕÇ ûñ·³Ý³ÏÝ Ï³Ù ýáõÝÏóÇáÝ³É ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝù ¿: Î³éáõóí³Íù³ÛÇÝ íÝ³ëÙ³Ý ï»ÕáõÙ ëåÇÝ ¥áñï»Õ, »ñµ»ÙÝ Ó¨³íáñíáõÙ ¿ Ñ»ÕáõÏáí Éóí³Í Ëáéáã` ÏÇëï³¤: ²Ûë ï»ÕáõÙ å³ñµ»ñ³µ³ñ Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³Ý³É ëáõñ ³Ûïáõó ¨ ß³ñÅ³Ï³Ý ·áïáõ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ µçÇçÝ»ñÇ ·ñ·éáõÙ, áñÁ Ñ³Ý·»óÝáõÙ ¿ ÏÙ³Ëù³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ÏÍÏáõÙÝ»ñÇÝ, áñáÝù, ·ñ·éÙ³Ý ³ÙµáÕç Ï»Õ¨Ç íñ³ ï³ñ³ÍÙ³Ý ¹»åùáõÙ, ³í³ñïíáõÙ »Ý ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ:

òÝóáõÙ³ÛÇÝ å³ïñ³ëïí³ÍáõÃÛáõÝÁ

ò.å.-Á ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ï»Õ¨áõÙ Ù³Ï³ñ¹³ÏÇó` ß»ÙÇó, µ³ñÓñ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ¹ñ¹Ù³Ý ß³ï³óÙ³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ ¿, áñÇ íñ³ ·áñÍáõÙ ¿ áõÕ»ÕÇ Ñ³Ï³óÝóáõÙ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Á: ²ÛÝ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ó³Íñ ¨ µ³ñÓñ: ´³ñÓñ ò.ä.-Ý Å³Ù³Ý³Ï ûç³ËáõÙ ÝáõÛÝÇëÏ ³Ù»Ý³÷áùñ ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ Ñ³Ý·»óÝ»É óÝóáõÙ³ÛÇÝ Ýáå³ÛÇ ³é³ç³óÙ³ÝÁ: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ ò.ä.-Á Ï³ñáÕ ¿ ³ÛÝù³Ý Ñ½áñ ÉÇÝ»É, áñ ³é³Ýó ¿åÇÉ»åïÇÏ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ûç³ËÇ, Ñ³Ý·»óáõÙ ¿ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ï³ñ×³ï¨ ³Ýç³ïÙ³ÝÁ: ²Ûë ¹»åùáõÙ ËáëùÁ ³µë³ÝëÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ ¿: ºí, ÁÝ¹Ñ³Ï³é³ÏÁ, ¿åÇÉ»åïÇÏ ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ ÉñÇí µ³ó³Ï³Û»É, ¨ ³Ûë ¹»åùáõÙÝ ÝáõÛÝÇëÏ áõÅ»Õ ¿åÇÉ»åïÇÏ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ý µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ùµ, å³ñóÛ³É Ýáå³Ý»ñ: ´³ñÓñ³ó³Í ò.ä.-Ý å³ï×³éÁ áõÕ»ÕÇ Ý»ñ³ñ·³Ý¹³ÛÇÝ ÑÇåûùëÇ³Ý ¿, ÍÝÝ¹³µ»ñáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ÑÇåûùëÇ³Ý ¨ Å³é³Ý·³Ï³Ý Ý³Ë³ïñ³Ù³¹ñí³ÍáõÃÛáõÝÁ ¥¿åÇÉ»åëÇ³Ûáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ

Å³é³Ý·Ý»ñÇ Ùáï ¿åÇÉ»åëÇ³ÛÇ éÇëÏÁ 3-4 % ¿, áñÁ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ åáåáõÉÛ³óÇ³ÛÇó 2-4 ³Ý·³Ù µ³ñÓñ ¿¤:

¾¾¶

¾åÇÉ»åëÇ³ÛÇ ¨ ¹ñ³ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ É³ÛÝ ï³ñ³ÍáõÙ ¿ ·ï»É

¿É»Ïïñá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³ÛÇ Ù»Ãá¹Á: Ð³ïÏ³å»ë Ù»Í Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý “åÇÏ-³ÉÇù” Ñ³Ù³ÉÇñÝ»ñÇ ¨ ³ëÇÙ»ïñÇÏ ¹³Ý¹³Õ ³ÉÇùÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ, áñÁ óáõÛó ¿ ï³ÉÇë ¿åÇÉ»ïÇÏ ûç³ËÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ ¨ ¹ñ³ ï»Õ³Ï³ÛáõÙÁ: ²ÙµáÕç áõÕ»ÕÇ óÝóáõÙ³ÛÇÝ å³ïñ³ëïí³ÍáõÃÛ³Ý ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ ËáëáõÙ »Ý

·»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³Í “åÇÏ-³ÉÇù” Ñ³Ù³ÉÇñÝ»ñÁ: ê³Ï³ÛÝ, å»ïù ¿ ÑÇß»É, ¾¾¶-Ý ³ñï³óáÉáõÙ ¿ áã Ã» ¿åÇÉ»åëÇ³ÛÇ ³ËïáñáßáõÙÁ, ³ÛÉ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ýáõÝÏóÇáÝ³É íÇ×³ÏÁ ¥³ÏïÇí ³ñÃáõÝ íÇ×³ÏÁ, å³ëëÇí ³ñÃáõÝ íÇ×³ÏÁ, ùáõÝÁ ¨ ùÝÇ ÷áõÉ»ñÁ¤ ¨ Ï³ñáÕ ¿ ÝáñÙ³É ÉÇÝ»É ÝáõÛÝÇëÏ Ñ³×³Ë³ÏÇ Ýáå³Ý»ñÇ ¹»åùáõÙ: ºí, ÁÝ¹Ñ³Ï³é³ÏÁ, ¾¾¶-áõÙ ¿åÇÉ»åïáýáñÙ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ áã ÙÇßï ¿ íÏ³ÛáõÙ ¿åÇÉ»åëÇ³ÛÇ Ù³ëÇÝ, µ³Ûó áñáß ¹»åù»ñáõÙ Ñ³Ï³ÏáÝíáõÉë³Ýï Ã»ñ³åÇ³ÛÇ Ýß³Ý³ÏÙ³Ý ÑÇÙù ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ:

¾åÇÉ»åëÇ³ÛÇ µáõÅáõÙÁ

´áõÅÙ³Ý Ýå³ï³ÏÝ»ñÁ

1.ÏñÏÝ³ÏÇ Ýáå³Ý»ñÇ ½³ñ·³óÙ³Ý éÇëÏÇ Çç»óáõÙ,

2. Ï³ÝËáñáßÙ³Ý µ³ñ»É³íáõÙ

3.é»ÙÇëÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý Ï Ñ³ëÝ»É, ³é³Ýó Ýáå³Ý»ñÇ í»ñ³Ï³Ý·ÝÙ³Ý, Ñ³Ï³óÝóáõÙ³ÛÇÝ ¹»Õ»ñÇ Ñ³Ý»ÉáõÝ

4.ÙÇÝÇÙáõÙÇ Ñ³ëóÝ»É µáõÅÙ³Ý ÏáÕÙÝ³ÏÇ ¿ý»ÏïÝ»ñÁ:

Ð³Ï³ÏáÝíáõÉë³ÝïÝ»ñÁ

Ð³Ï³ÏáÝíáõÉë³ÝïÝ»ñÁ ¥Ñ³Ï³ + É³ï. convulsio`óÝóáõÙ¤ Ñ³óÝóáõÙ³ÛÇÝ ³½¹»óáõÃÛ³Ý ý³ñÙ³ÏáÉá·Ç³Ï³Ý ÙÇçáóÝ»ñ »Ý, áñáÝù ÏÇñ³éíáõÙ »Ý ï³ñµ»ñ Í³·Ù³Ý ÙÏ³Ý³ÛÇÝ óÝóáõÙÝ»ñÇ ã»½áù³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ` ¿åÇÉ»åëÇ³ÛÇ, ¿ÏÉ³ÙëÇ³ÛÇ, ÇÝïáùëÇÏ³óÇ³Ý»ñÇ, ÷³Ûï³óÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: Ð³Ï³ÏáÝíáõÉë³ÝïÝ»ñÝ û·ï³·áñÍáõÙ »Ý Ý³¨ µÇåáÉÛ³ñ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ` Ù³ÝÇ³Ï³É-¹»åñ»ëÇí åëÇËá½Ç, µáõÅ³Ù³Ý Ñ³Ù³ñ, ù³ÝÇ áñ ¹ñ³ÝóÇó ß³ï»ñÇ ÝáñÙáïÇÙÇÏÝ»ñÇ Ñ»ï Ï³ÛáõÝ³óÝáõÙ »Ý ïñ³Ù³¹ñáõÃÛáõÝÁ:

Ð³Ï³óÝóáõÙ³ÛÇÝ ¿ý»Ïï áõÝ»Ý ß³ï ïñ³ÝÏíÇÉÇ½³ïáñÝ»ñ` µ»Ý½á¹Ç³½»å³ÙÇ ³Í³ÝóÛ³ÉÝ»ñÁ ¥¹Ç³½»å³Ù, ÝÇïñ³½»å³Ù, ÏÉáÝ³½»å³Ù¤: ¸ñ³ÝÇó µ³óÇ, ÏÉáÝ³½»å³ÙÁ ß³ï ý³ñÙ³ó¨ïÇÏ ¹³ë³Ï³ñ·áõÙÝ»ñáõÙ ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ Ýßí³Í ¿ áñå»ë Ñ³Ï³ÏáÝíáõÉë³Ýï:

²Ù»Ý³Ñ³ÛïÝÇ Ñ³Ï³ÏáÝíáõÉë³ÝïÝ»ñÝ »Ý. ´»Ý½áµ³ÙÇÉÁ, Î³ñµ³Ù³½»åÇÝÁ` üÇÝÉ»åëÇÝ, î»·ñ»ïáÉ, ü»Ýáµ³ñµÇï³ÉÁ, í³Éå»³ÃÃáõÝ` ¸»å³ÏÇÝÁ, ÎáÙíáõÉ»ùë, ý»ÝÇïáÇÝÁ`¸Çý»ÝÇÝ, ´»Ý½áÝ³ÉÁ, È³ÙáïñÇçÇÝÁ`È³ÙÇÏï³É, È³ÙÇïáñ, È¨»ïÇñ³ó»ï³ÙÁ` Î»åñ³, úùëÏ³ñµ³½»åÇÝÁ` îñÇÉ»åï³É, ïáåÇñ³Ù³ïÁ` îáåáÙ³ùë, ÏÉáÝ³½»å³ÙÁ:

Ð³Ï³ÏáÝíáõÉë³ÝïÝ»ñÇ ¹³ë³Ï³ñ·áõÙÁ

Ð³Ï³ÏáÝíáõÉë³ÝïÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ ³ßË³ï³ÝùÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ëÏ½µáõÝùÁ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ Ù³ßí³ÍáõÃÛ³Ý

Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Çç»óáõÙÝ ¿: ²Û¹ ËÙµÇ Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÝ ÁÝïñáÕ³µ³ñ ×ÝßáõÙ »Ý ³Ëï³µ³Ýáñ»Ý-³ÏïÇí Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ: ²ÛëåÇëÇ ³½¹»óáõÃÛ³ÝÁ Ñ³ëÝáõÙ »Ý 3 áõÕÇÝ»ñáí.

• ³ñ·»É³ÏáÕ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý áõÅ»Õ³óáõÙ, ûñÇÝ³Ï` áõÅ»Õ³óÝ»Éáí ¶²ØÎ-é»ó»åïáñÝ»ñÇ ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ

• ³ñ·»É³Ï»É ¹ñ¹Çã Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ, ûñÇÝ³Ï Çç»óÝ»Éáí NMDA-é»ó»åïáñÝ»ñÇ ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ

• ¿É»Ïïñ³Ï³Ý ³½¹³ÏÇ ÷áË³ÝóÙ³Ý íñ³ ³ÝÙÇç³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ, ¹ñ³Ýáí Ï³ÝË³ñ·»É»Éáí ¿åÇÉ»åïÇÏ ûç³ËÇ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ³ÏïÇí³Ý³ÉÁ:

ÐÇÙÝ³Ï³Ý Ñ³Ï³ÏáÝíáõÉë³ÝïÝ»ñÇ ý³ñÙ³ÏáÉá·Ç³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÁ

• ý»ÝÇïáÇÝÁ, È³ÙáïñÇçÇÝÁ ¨ ý»Ýáµ³ñµÇï³ÉÁ ³ñ·»É³ÏáõÙ »Ý ¹ñ¹áÕ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ í»ñç³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÇó ·Éáõï³Ù³ïÇ ³½³ïáõÙÁ, ¹ñ³Ýáí Ï³ÝË³ñ·»É»Éáí ¿åÇÉ»åïÇÏ ûç³ËÇ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ³ÏïÇí³óáõÙÁ:

• Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó å³ïÏ»ñ³óáõÙÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ, ì³Éåñá³ÃÃáõÝ ¨ áñáß Ñ³Ï³¿åÇÉ»åïÇÏ ¹»Õ»ñ, Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ NMDA- é»ó»åïáñÝ»ñÇ ³Ýï³·áÝÇëïÝ»ñÝ »Ý ¨ ËáãÁÝ¹áïáõÙ »Ý NMDA- é»ó»åïáñÝ»ñÇ Ñ»ï ·Éáõï³Ù³ïÇ ÷áË³½¹»óáõÃÛ³ÝÁ:

• ´»Ý½á¹Ç³½»å³ÙÁ ¨ ý»Ýáµ³ñµÇï³ÉÁ ÷áË³½¹áõÙ »Ý ¶²ØÎ-é»ó»åïáñÝ»ñÇ Ñ»ï: ²Û¹ Å³Ù³Ý³Ï

³é³ç³ó³Í ¶²ØÎ-² é»ó»åïáñÇ ³Éáëï»ñÇÏ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁÝå³ëáõÙ »Ý ¹ñ³ ¶²ØÎ-Ç ÝÏ³ïÙ³Ùµ ½·³ÛÝáõÃÛáõÝÁ ¨ ùÉáñÇ ÇáÝÝ»ñÇ ³í»ÉÇ ß³ï ÙáõïùÇÝ Ý»ÛñáÝ, áñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ, ËáãÁÝ¹áïùõÙ ¿ ¹»åáÉÛ³ñÇ½³óÇ³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ:

• îÇ³·³µÇÝÁ ëÇÝ³åïÇÏ ×»ÕùÇó ¶²ØÎ-Ç Ñ»ï¹³ñÓ ½³íÃÙ³Ý ³ñ·»É³ÏÇãÝ ¿: êÇÝ³åïÇÏ ×»ÕùáõÙ ³Ûë

³ñ·»É³ÏÇã Ù»¹Ç³ïáñÇ Ï³ÛáõÝ³óáõÙÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ¿åÇÉ»åïÇÏ ûç³ËÇ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ¶²ØÎ-²-Ç Ñ»ï ÷áË³½¹»óáõÃÛ³Ý ËÃ³ÝÙ³ÝÁ ¨ ¹ñ³Ýó ·ñ·é³Ï³ÝáõÃÛ³Ý íñ³ ³ñ·»É³ÏÇã ³½¹»óáõÃÛ³Ý áõÅ»Õ³óÙ³ÝÁ:

• ìÇ·³µ³ïñÇÝÁ` ¶²ØÎ-ïñ³Ýë³ÙÇÝ³½³ÛÇÝÇÝÑÇµÇïáñÁ, ³ñ·»É³ÏáõÙ ¿ ¶²ØÎ-Ç Ï³ï³µáÉÇ½ÙÁ ¨ µ³ñÓñ³óÝáõÙ ¿ ³ñ·»É³ÏáÕ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ í»ñç³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ¹ñ³ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ:

• ¶³µ³å»ÝïÇÝÝ ûÅïí³Í ¿ ¶²ØÎ-Ç Ó¨³íáñáõÙÝ áõÅ»Õ³óÝ»Éáõ Ñ³ïÏáõÃÛ³Ùµ: ¸ñ³ Ñ³Ï³¿åÇÉ»åïÇÏ

³½¹»óáõÃÛ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ Ý³¨ Ï³ÉÇáõÙÇ ÇáÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ Ï³Ý³ÉÝ»ñÇ µ³óÙ³Ý íñ³ ³ÝÙÇç³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ:

• Î³ñµ³Ù³½»åÇÝÁ, í³Éåñá³ïÝ»ñÁ ¨ ý»ÝÇïáÇÝÁ ÷áËáõÙ »Ý åáï»ÝóÛ³É Ï³Ëí³Í Ý³ïñÇáõÙ³ÛÇÝ ¨ Ï³ÉóÇáõÙ³ÛÇÝ Ï³Ý³ÉÝ»ñÇ ÇÝ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ, ¹ñ³Ýáí ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï»Éáí, ¾É»Ïïñ³Ï³Ý åáï»ÝóÛ³ÉÇ ï³ñ³ÍáõÙÁ:

• ¾ïáëáÇÏóÇÙÇïÁ ³ñ·»É³ÏáõÙ ¿ Ï³ÉóÇáõÙ³ÛÇÝ Ï³Ý³ÉÝ»ñÁ:

Ð³Ï³ÏáÝíáõÉë³ÝïÝ»ñÇ Ñ³×³Ë³ÏÇ ÏáÕÙÝ³ÏÇ ¿ý»ÏïÝ»ñÁ ø³ÝÇ áñ, ·ñ»Ã» µáÉáñ Ñ³Ï³ÏáÝíáõÉë³ÝïÝ»ñÇÅÝ áõÝ»Ý ÎÜÐ-Ç ³ñ·»É³ÏÇã ³½¹»óáõÃÛáõÝ, ¹ñ³Ýó ³½¹»óáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý Ñ»ï¨Û³É ÏáÕÙÝ³ÏÇ ¿ý»ÏïÝ»ñÁ. ùÝÏáïáõÃÛáõÝ, ³ëÃ»ÝÇ³, ·ÉË³åïáõÛï, ÑÇßáÕáõÃÛ³Ý Çç»óáõÙ, Ïá·ÝÇïÇí ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ ÃáõÉ³óáõÙ:

ÎÜÐ-Æ ÆÜüºÎòÆàÜ ÐÆì²Ü¸àôÂÚàôÜÜºð

ÎÜÐ-Ç ÇÝý»ÏóÇáÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ - ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³µ³ÝáõÃÛ³Ý ³Ù»Ý³Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáÕ Ó¨»ñÇó Ù»ÏÝ ¿: ÎÜÐ-Ý µ³í³Ï³ÝÇÝ É³í ¿ å³ßïå³Ýí³Í ï³ñµ»ñ ³Ëï³ÍÇÝ ³½¹³ÏÝ»ñÇó (áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñ, Ñ»Ù³ïá¿Ýó»ý³ÉÇÏ ¨ ÉÇÏíáñ¿Ýó»ý³ÉÇÏ å³ïÝ»ßÝ»ñ, Ý»ñáõÕ»Õ³ÛÇÝ ÙÇÏñá·ÉÇ³ÛÇ ÇÙáõÝ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·, áëÏñ³Í³ÍÏáó): ¸ñ³ Ñ»ï¨³Ýùáí ¿É ÎÜÐ-Ç ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÁ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ëåáñ³¹ÇÏ Ó¨»ñáí: âÝ³Û³Í ÝÏ³ñ³·ñíáõÙ ¿ Ý³¨ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý áã Ù»Í Ñ³Ù³×³ñ³ÏÝ»ñ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý Ñ³í³Ý³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ Ï³Ëí³Í ¿ 2 å³ï×³éÇó` Ñ³ñáõóÇãÇ å³Ãá·»ÝáõÃÛáõÝÇó ¨ ûñ·³ÝÇ½ÙÇ ÇÙáõÝ å³ï³ëË³ÝÇó: ÎÜÐ-Ç ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÁ Ñ³×³Ë ³Ëï³Ñ³ñáõÙ »Ý í³Õ Ù³ÝÏ³Ï³Ý ï³ñÇùÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ ¨ Í»ñ»ñÇÝ, ËñáÝÇÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ùµ ï³é³åáÕÝ»ñÇÝ (ß³ù³ñ³ÛÇÝ ¹Ç³µ»Ã, ³ÉÏáÑáÉÇ½Ù, ÃÙñ³ÙáÉáõÃÛáõÝ, ÉÛ³ñ¹Ç óÇéá½), »ñÏ³ñ Å³Ù³Ý³Ï ÇÙáõÝáëáõåñ»ëÇí Ã»ñ³åÇ³ ëï³ó³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇÝ (ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹Ý»ñ, óÇïáëï³ïÇÏÝ»ñ, ×³é³·³ÛÃ³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³ Ï³Ù ùÇÙÇáÃ»ñ³åÇ³),ËÇï , É»÷-É»óáõÝ, µÝ³Ï»óí³Í ï³ñ³ÍùÝ»ñáõÙ ³åñáÕÝ»ñÇÝ :

àñáß ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇÝ Ù»Ýù Í³ÝáÃ »Ýù ¹»é í³Õ Å³Ù³Ý³ÏÝ»ñÇó (Ù»ÝÇÝ·³ÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï, ïáõµ»ñÏáõÉÛá½, åáÉÇáÙÇ»ÉÇï), áñáßÝ»ñÇÝ(ÒÇ³Ñ, åñÇáÝ³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ) ¨ Ýñ³Ýó ÷áË³ÝóÙ³Ý áõÕÇÝ»ñÇÝ(ûñ·³ÝÝ»ñÇ ïñ³ÝëåÉ³Ýï³óÇ³, ³ñÛ³Ý ÷áËÝ»ñ³ñÏáõÙ, óáÕáõÝ³ÛÇÝ µçÇçÝ»ñ í³ï ëï»ñÇÉÇ½³óí³Í µÅßÏ³Ï³Ý ë³ñù³íáñáõÙÝ»ñ, Ï»Ý¹³Ý³Ï³Ý Í³·Ù³Ý í³ñ³ùí³Í ÙÃ»ñùÝ»ñ, ·»Ý³ÛÇÝ ÇÝÅÇÝ»ñÇ³Ûáí ëï³óí³Í ÙÃ»ñùÝ»ñ) Ù»Ýù ³éÝãíáõÙ »Ýù í»ñçÇÝ Å³Ù³Ý³ÏÝ»ñë: ÜÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Á ³Ëï³Ñ³ñáÕ ÙÇÏñáûñ·³ÝÇ½ÙÝ»ñÇ ëå»ÏïáñÁ ¨ ¹ñ³ ï³ñ³ÍÙ³Ý áõÕÇÝ»ñÁ µ³½Ù³µÝáõÛÃ »Ý: Ð³ñáõóÇãÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É ï³ñµ»ñ å³Ãá·»Ý ÙÇÏñáûñ·³ÝÇ½ÙÝ»ñ` íÇñáõëÝ»ñ, µ³Ïï»ñÇ³Ý»ñ, ëÝÏ»ñ, åñÇáÝ»ñ, Ù³Ýñ¿Ý»ñ:

ä³Ãá·»Ý»½:

¶áÛáõÃÛáõÝ áõÝÇ ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ ï³ñ³ÍÙ³Ý ÙÇ ù³ÝÇ áõÕÇÝ»ñ`

1. Ñ»Ù³ïá·»Ý,ÉÇÙýá·»Ý, å»ñÇÝ»íñ³É, Ý»ñÁÝÏ»ñù³ÛÇÝ

2. ÏáÝï³Ïï³ÛÇÝ-Ñ³ñáõóÇãÇ ï³ñ³ÍáõÙÁ Ñ³ñùÃ³ÛÇÝ ËáéáãÝ»ñÇó(ëÇÝáõëá·»Ý Ù»ÝÇÝ·Çï), ÙÇçÇÝ ³Ï³ÝçÇó Ï³Ù åïÏ³Ó¨ »ÉáõÝÇó (ûïá·»Ý Ù»ÝÇÝ·Çï, ¿Ýó»ý³ÉÇï, ³µëó»ë), í»ñÇÝ ÍÝáïÇó ³ï³ÙÝ»ñÇ å³ÃáÉá·Ç³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï (û¹áÝïá·»Ý Ù»ÝÇÝ·Çï), ûñµÇï³ÛÇó ¨ ³ÏÝ³·Ý¹Çó:

3. ¶³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¨ áÕÝ³ß³ñ³-áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ µ³ó íÝ³ëí³ÍùÝ»ñÇó, áñáÝù áõÕ»ÏóíáõÙ »Ý ÉÇÏíáñ»³Ûáí (ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ Ñ³Ù³ñ µ³ó ¹éÝ»ñ):

ÆÝý»ÏóÇ³ÛÇ ï³ñ³ÍÙ³Ý áõÕÇÝ»ñÁ - Ï³Ëí³Í ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ Ñ³ñáõóÇãÇó` ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ï³ñ³Íí»É ÏáÝï³Ïï³ÛÇÝ, û¹³-Ï³ÃÇÉ³ÛÇÝ, ³ÉÇÙ»Ýï³ñ ÙÇç³ïÝ»ñÇ Ï³Ù Ï»Ý¹³ÝÇÝ»ñÇ Ë³ÛÃáóÇó, ³ñÛ³Ý ¨ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ÷áËå³ïí³ëïáõÙÇó ¨ ³ÛÉ áõÕÇÝ»ñáí:

Î»ÝïñáÝ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ ¹³ë³Ï³ñ·áõÙÁ:

Î³ñ»ÉÇ ¿ ³ÝóÏ³óÝ»É ï³ñµ»ñ ëÏ½µáõÝùÝ»ñáí

1.Áëï ½³ñ·³óÙ³Ý µÝáõÛÃÇ ï³ñµ»ñáõÙ »Ý ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³é³çÝ³ÛÇÝ ¨ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ

³Ëï³Ñ³ñáõÙ: ²é³çÝ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ³é³Ýó Ý³Ëáñ¹áÕ ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ Ï³Ù áñ¨¿ ûñ·³ÝÇ

ÇÝý»ÏóÇáÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý: ÆëÏ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝÁ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ Ï³Ù ÉáÏ³É ÇÝý»ÏóÇáÝ

ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝ: ²é³çÝ³ÛÇÝÇÝ å³ïÏ³ÝáõÙ »Ý ÙÇÏñáµ³ÛÇÝ Ï³Ù íÇñáõë³ÛÇÝ Í³·Ù³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ (Ù»ÝÇÝ·³ÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï, ï½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇï, ³é³çÝ³ÛÇÝ íÇñáõë³ÛÇÝ ÉÇÙýáóÇï³ñ Ù»ÝÇÝ·Çï, ¿åÇ¹»ÙÇÏ ¿Ýó»ý³ÉÇï):ºñÏñáñ¹³ÛÇÝÁ` ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ ¿ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ³ÛÉ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí (ûïû·»Ý Ù»ÝÇÝ·Çï,ïáõµ»ñÏáõÉá½³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï,íÇñáõë³ÛÇÝ ·ñÇåá½ Ù»ÝÇÝ·á¿Ýó»ý³ÉÇï ¨ ³ÛÉÝ):

2.Áëï ¿ÃÇáÉá·Ç³ÛÇ`ï³ñµ»ñáõÙ »Ýù µ³Ïï»ñÇ³É (Ù»ÝÇÝ·á-, åÝ¨Ùá-, ëï³ýÇÉ³ÏáÏ³ÛÇÝ ¨ ³ÛÉÝ) ,íÇñáõë³ÛÇÝ (ëáõñ ÉÇÙýáóÇï³ñ ËáñÇáÙ»ÝÇÝ·Çï, Ñ»ñå»ïÇÏ Ù»ÝÇÝ·Çï), ëÝÏ³ÛÇÝ ¨ åñáïá½áÛ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï :

3.Áëï µáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÇ µÝáõÛÃÇ`Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ(ë»åïÇÏ) ¨ ë»ñá½ (³ë»åïÇÏ):Â³ñ³Ë³ÛÇÝÇÝ å³ïÏ³ÝáõÙ »Ý µ³Ïï»ñÇ³Ý»ñáí ³é³ç³óí³Í Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÁ, ÇëÏ ë»ñá½Ý»ñÇÝ íÇñáõëÝ»ñáí ëÝÏ»ñáí ÇÝãå»ë Ý³¨ áñáß µ³Ïï»ñÇ³Ý»ñáí(ïáõµ»ñÏáõÉá½):

4.Áëï ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý- Ù»ÝÇÝ·Çï (áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ), ¿Ýó»ý³ÉÇï (áõÕ»Õ³ÝÛáõÃÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ), ÙÇ»ÉÇï(áÕÝáõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ); Ð³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý Ë³éÁ Ó¨»ñ`

Ù»ÝÇÝ·á¿Ýó»ý³ÉÇï, Ù»ÝÇÝ·áÙÇ»ÉÇï, ¿Ýó»ý³ÉáÙÇ»ÉÇï: ºÃ» ÁÝ¹·ñÏíáõÙ ¿ å»ñÇý»ñÇÏ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Á`¿Ýó»ý³ÉáÙÇ»ÉáåáÉÇé³¹ÇÏáÉáå³ÃÇ³;

5.Áëï åñáó»ëÇ ï³ñ³ÍÙ³Ý ï³ñµ»ñáõÙ »Ýù ·»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³Í (Ù»ÝÇÝ·Çï) ¨ ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï(µ³½³É

Ù»ÝÇÝ·Çï,áõÕ»Õ³µÝ³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇï ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³µëó»ë,ëáõµ¹áõñ³É ¿ÙåÇ»Ù³)

6.Áëï ÁÝÃ³óùÇ ï³ñµ»ñáõÙ »Ý ëáõñ, »ÝÃ³ëáõñ, ËñáÝÇÏ, é»Ïáõñ»Ýï ¨ ¹³Ý¹³Õ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñ: êáõñëÇÙåïáÙÝ»ñÁ ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý ÙÇ ù³ÝÇ Å³Ùí³ Ï³Ù 1-2 ûñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ, »ÝÃ³ëáõñ-ëÇÙåïáÙÝ»ñÁ ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý 2-3 ß³µ³ÃáõÙ, ËñáÝÇÏ-ÁÝÃ³ÝáõÙ »Ý é»ÙÇëÇ³Ý»ñáí ¨ ëñ³óáõÙÝ»ñáí, é»Ïáõñ»Ýï-ëÇÙåïáÙÝ»ñÁ í»ñ³Ï³Ý·ÝíáõÙ »Ý É³í³óáõÙÇó Ñ»ïá, ¹³Ý¹³Õ-ëÇÙåïáÙÝ»ñÁ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý íÇñáõëÇ Ñ»ï ß÷áõÙÇó ß³ï ï³ñÇÝ»ñ ³Ýó:

7.Áëï ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³ÍáõÃÛ³Ý` Ã»Ã¨, ÙÇçÇÝ, Í³Ýñ, Í³Ûñ³Ñ»Õ Í³Ýñ Ó¨»ñ:

ÎÈÆÜÆÎ²Î²Ü ä²îÎºð âÝ³Û³Í Ñ³ñáõóÇãÝ»ñÇ µ³½Ù³½³ÝáõÃÛ³ÝÁ` ÎÜÐ-Ç ï³ñµ»ñ ÇÝý»ÏóÇáÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ áõÝ»Ý ß³ï

ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ·Í»ñ: ÎÉÇÝÇÏ³ÛáõÙ Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³É ï»ïñ³¹³Ý` ·ÉË³ó³í, ÑÇå»ñÃ»ñÙÇ³,Ù»ÝÇÝ·Û³É Ýß³ÝÝ»ñ,·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝ: Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï ³é³í»É³å»ë ³ñï³Ñ³Ûïí³Í »Ý ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¨ Ù»ÝÇÝ·Û³É ëÇÙåïáÙÝ»ñÁ, ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï ÉáÏ³É ëÇÙåïáÙÝ»ñ(å³ñ»½, ³ï³ùëÇ³, ËáëùÇ Ë³Ý·³ñáõÙ): ØÛáõë ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ ÝÙ³Ý áõÝ»Ý åñá¹ñáÙ³É ßñç³Ý áñÁ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ïÏ³ñáõÃÛ³Ùµ, ·ÉË³ó³íáí ¨ ÙÏ³Ý³ó³íáí,¹áÕáí,ë³ñëáõñáí ·»ñùñïÝ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ùµ:

Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ ³ËïáñáßáõÙÁ ¹ñíáõÙ ¿ 3 ½áõ·³Ïóí³Í ëÇÙåïáÙÝ»ñÇ ÑÇÙ³Ý íñ³`

1. ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÇÝý»ÏóÇáÝ

2. Ã³Õ³ÝÃ³ÛÇÝ(Ù»ÝÇÝ·Û³É)

3. áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝ

Ø»ÝÇÝ·Û³É ëÇÝ¹ñáÙÇÝ µÝáñáß »Ý ·ÉË³ó³í, ëñïË³éÝáó, ÷ëËáõÙ,Ù³ßÏÇ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÑÇå»ñ¿ëÃ»½Ç³,

Éáõë³í³ËáõÃÛáõÝ, Ù»ÝÇÝ·Û³É Ýß³ÝÝ»ñ: Ø»ÝÇÝ·Û³É Ýß³ÝÝ»ñÇó Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý å³ñ³ÝáóÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ï³ñÏ³ÙáõÃÛáõÝ, ³ÏÝ³¹ÇÙ³ÛÇÝ ý»ÝáÙ»Ý, Î»éÝÇ·Ç ëÇÙåïáÙ, ´éáõ¹ÇÝëÏáõ ëÇÙåïáÙ: ÎñÍù³Ñ³ë³Ï »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï ¹ÇïíáõÙ ¿ ·³ÕÃáõÝÇ É³ñí³ÍáõÃÛáõÝ ¨ ³ñï³÷ùáõÙ , È»ë³ÅÇ ëÇÙåïáÙ:ÎïñáõÏ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í Ù»ÝÇÝ·Û³É ëÇÙåïáÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ¹ÇïíáõÙ ¿ ûåÇëï³ïáÝáõë(áÕÝ³ß³ñÁ Ó·í³Í ¿ ³Õ»ÕÝ³Ó¨) Ï³Ù ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ùÝ³Í ß³Ý ¹Çñù:

Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï ·ÉË³ó³íÁ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ïáùëÇÝÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝÇó, Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ,áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ·ñ·éÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ: ²Û¹ ·ÉË³ó³íÝ áõÝÇ ï³ñ³ÍáõÝ µÝáõÛÃ, áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ëñïË³éÝáóáí, ÷ëËáõÙáí, Éáõë³í³ËáõÃÛ³Ùµ Ý¨ ×³é³·³ÛÃáõÙ ¿ »éáñÛ³Ï ÝÛ³ñ¹Ç ÝÛ³ñ¹³Ã»É»ñÇ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ. ÇÝãå»ë Ý³¨ ¹»åÇ íÇ½, áÕÝ³ß³ñ,í»ñçáõÛÃÝ»ñ:ºñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï Ñ³×³Ë, Ù»Í³Ñ³ë³ÏÝ»ñÇ Ùáï Ñ³½í³·Ûáõï ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý óÝóáõÙÝ»ñ: ÐÝ³ñ³íáñ ¿ ÷ëÇËáÙáïáñ ·ñ·éí³ÍáõÃÛáõÝ,½³é³Ýó³Ýù, Ñ³ÉáõóÇÝ³óÇ³: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý åñá·ñ»ëÇíÙ³Ý Ñ»ï Ù»Ïï»Õ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ùÝÏáïáõÃÛáõÝ ¨ ëáõåáñ, áñÁ Ñ»ï³·³ÛáõÙ Ï³ñáÕ ¿ í»ñ³Íí»É ÏáÙ³ÛÇ: ²ÏÝ³Ñ³ï³ÏáõÙ Ï³ñáÕ ¿ ¹Çïí»É »ñ³Ï³ÛÇÝ ÑÇå»ñ»ÙÇ³, ï»ë³ÝÛ³ñ¹Ç ³Ûïáõó: ´³½³É Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï åñáó»ëÇ Ù»ç Ï³ñáÕ »Ý ÁÝ¹·ñÏí»É 2, 3, 4, 6, 7, 8-ñ¹ ½áõÛ· ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÁ,

ÇÝãÁ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ï»ëáÕáõÃÛ³Ùµ Çç»óÙ³Ùµ, åïá½áí, ¹ÇåÉáåÇ³Ûáí, ßÉáõÃÛ³Ùµ, ÙÇÙÇÏ³ÛÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ å³ñ»½áí, ÉëáÕáõÃÛ³Ùµ Çç»óÙ³Ùµ: äñáó»ëÇ Ù»ç áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³ñÙ³ïÝ»ñÇ ÁÝ¹·ñÏÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ³é³ç³ÝáõÙ ¿ Ù»çùÇ ó³í, áñÁ ×³é³·³ÛÃáõÙ ¿ ¹»åÇ í»ñçáõÛÃÝ»ñ,³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ Ý³¨ ÝÛ³ñ¹³ñÙ³ï³ÛÇÝ Ó¨áí ½·³óáÕáõÃÛ³Ùµ Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ, Ù³Ï»ñ»ë³ÛÇÝ ¨ Ëáñ³ÝÇëï é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ ÷á÷áËÙ³Ùµ: ÎÉÙ³Ý ¹Åí³ñ³óáõÙÁ å³ñ»½Ý»ñÁ, ¨ å³ñ³Éñ½Ý»ñÁ, ´³µÇÝëÏáõ ëÇÙåïáÙÁ, ß³ñÅÙ³Ý ¹ÇëÏááñ¹ÇÝ³óÇ³Ý, ¨ ïñ»ÙáñÁ Ù³ïÝ³ÝßáõÙ »Ý áã ÙÇ³ÛÝ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ, ³ÛÉ áõÕ»Õ³ÝÛáõÃÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ù³ëÇÝ, ÇÝãÁ íÏ³ÛáõÙ ¿ Ù»ÝÇÝ·á¿Ýó»ý³ÉÇïÇ ½³ñ·³óÙ³Ý Ù³ëÇÝ: àÕÝáõÕ»ÕÇ ÙÇç³ÓÇ· ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ëÇÙåïáÙÝ»ñÁÇ ÙÇ³óáõÙÁ ËáëáõÙ ¿ Ù»ÝÇÝ·áÙÇ»ÉÇïÇ Ï³Ù Ù»ÝÇÝ·á¿Ýó»ý³ÉÇïÇ Ù³ëÇÝ: ÎáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ëýÇÝ·ïáñÝ»ñÇ Õ»Ï³í³ñáõÙÁ Ë³Ý·³ñíáõÙ ¿ ³í»ÉÇ áõß, ãÝ³Û³Í ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÷ëÇËÇÏ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý Ýå³ëï»É ³ÝÙÇ½³å³ÑáõÃÛ³ÝÁ Ï³Ù ÙÇ½³Ï³åáõÃÛ³ÝÁ:

Î»ÝïñáÝ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÇÝý»ÝÏóÇ³Ý»ñÇ ³é³ÝÓÇÝ Ó¨»ñÁ Â³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

1.Ø»ÝÇÝ·³ÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï-Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ³é³çÝ³ÛÇÝ ëáõñ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ ûñÇÝ³Ï: Ð³ñáõóÇãÁ ·ñ³Ù µ³ó³ë³Ï³Ý ¹ÇåÉáÏáÏÝ ¿`Ù»ÝÇÝ·³ÏáÏ,áñÁ Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³óÝ»É Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ»ÙÇ³, Ý³½áý³ñÇÝ·Çï,¿Ý¹áÏ³ñ¹Çï, ³ñÃñÇï ¨ ³ÛÉÝ: ì³ñ³ÏáõÙÁ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ ßÝãáõÕÇÝ»ñáí ÑÇí³Ý¹Ç Ï³Ù µ³óÇÉ³ÏÇñÇ Ñ»ï ß÷Ù³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí: Ø»ÝÇÝ·³ÏáÏÁ Ý»ñ¹ñíáõÙ ¿ í»ñÇÝ ßÝã³Ï³Ý áõÕÇÝ»ñ ÁÙå³ÝÇ Ñ»ïÇÝ å³ï, å³ñ³ÝáóÇ ÉÇÙý³ïÇÏ Ñ³Ý·áõÛóÝ»ñ,ÝßÇÏÝ»ñ` ³é³ç³óÝ»Éáí Ý³½áý³ñÇÝ·Çï:Ð»ï³·³ÛáõÙ Ñ³ñáõóÇãÁ ³ÝóÝáõÙ ¿ »ÝÃ³áëï³ÛÝ³ÛÇÝ ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝ, ÇÝãÁ µ»ñáõÙ ¿ É»åïáÙ»ÝÇÝ·ÇïÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ: úñ·³ÝÇ½ÙáõÙ ÇÝý»Ïó Ç³Ý ï³ñ³ÍíáõÙ ¿ Ñ»Ù³ïá·»Ý, ÉÇÙýá·»Ý ×³Ý³å³ñÑáí ¨ å»ñÇÝ¨ñ³É ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ùµ: ì³ñ³ÏÙ³Ý å³ÑÇó ÙÇÝã¨ ³é³çÇÝ ëÇÙåïáÙÝ»ñÇ Ç Ñ³Ûï ·³ÉÁ ³ÝóÝáõÙ ¿ 2-4 ûñ: Ø»ÝÇÝ·³ÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ ëÏëíáõÙ ¿ ëáõñ ë³ñëáõéáí, ç»ñÙáõïÛ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ ÙÇÝã¨ 39-40 ³ëïÇ×³Ý, ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÃáõÉáõÃÛ³Ùµ,·ÉË³ó³íáí, ÷ëËáõÙáí: ¸ÇïíáõÙ ¿ ³ÏÝ³·Ý¹»ñÇ ó³íáïáõÃÛáõÝ, Éáõë³í³ËáõÃÛáõÝ, ³ñóáõÝù³ÑáëáõÃÛáõÝ, ÑÇå»ñ³Ïáõ½Ç³,

ÑÝ³ñ³íáñ ¿ å»ï»ËÇ³É ó³Ý: ²ñï³Ñ³ÛïíáõÙ »Ý Ù»ÝÇÝ·Û³É ëÇÙåïáÙÝ»ñÁ`Î»éÝÇ·, ´éáõ¹ÇÝëÏÇ, å³ñ³ÝáóÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ï³ñÏ³ÙáõÃÛáõÝ, ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÑÇå»ñ¿ëÃ»½Ç³: Ø»ÝÇÝ·³ÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ ëÇÙåïáÙ³ïÇÏ³Ý ¨

ÁÝÃ³óùÁ Ï³Ëí³Í ¿ Ýñ³ Ó¨Çó: ²é³ÝÓÝ³óÝáõÙ »Ýù`

1.³ÙµáõÉ³ïáñ(³ïÇåÇÏ)

2.ëáõñ Ï³ÛÍ³ÏÝ³ÛÇÝ

3.ëáõñ ë»åïÇÏ(Ù»ÝÇÝ·³ÏáÏ»ÙÇ³, Ù»ÝÇÝ·³ÏáÏ³ÛÇÝ ë»åëÇë)

4.Ù»ÝÇÝýÇïÇ é»óÇ¹ÇíáÕ Ó¨»ñ

Î³ÛÍ³ÏÝ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·³ÏáÏ³ÛÇÝ ë»åëÇëÁ Ñ³ÛïÝÇ ¿ áñå»ë àõáï»ñË³áõë-üñÇ·ñ»ËëÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß¨ Ï³Ëí³Í ¿ ÑÇåáýÇ½- ÑÇåáÃ³É³Ùáõë- Ù³Ï»ñÇÏ³ÙÇ Ï»Õ¨³ÛÇÝ ÝÛáõÃÇ ·áñÍÝ»áõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ý Ñ»ï: ²Ûë Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ¹»ÏáÙå»Ýë³ÃÇ³Ý µ»ñáõÙ ¿ ³ÝáÃÇ ïáÝáõëÇ Çç»óÙ³ÝÁ, ³ÝáÃÇ Ã³÷³Ýó»ÉÇáõÃÛ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³ÝÁ, ÏáÉ³åïáÇ¹ íÇ×³ÏÇ, Ñ»Ùáé³·ÇÏ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ ³ñÛ³Ý Ù³Ï³ñ¹Ù³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ý(¸ÜØ-Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß): ÐÇí³Ý¹Á Ù³Ñ³ÝáõÙ ¿ ³é³çÇÝ ûñ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ: Ù³ÑÇ å³ï×³éÁ-ÇÝý»ÏóÇáÝ –ïáùëÇÏ ßáÏ, ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ, ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ûïáõó, ëáõñ ëñï³ÛÇÝ ¨ »ñÇÏ³Ù³ÛÇÝ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ: Ø»ÝÇÝ·³ÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï

ÉÇÏíáñÁ ¹áõñë ¿ ·³ÉÇë µ³ñÓñ ×ÝßÙ³Ý ï³Ï, åÕïáñ ¿` ¹»ÕÝ³íáõÝ »ñ³Ý·áí: ²ñÛ³Ý Ó¨³íáñ ï³ñ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ 1ÙÉ-áõÙ ÙÇ ù³ÝÇ Ñ³½³ñÇó ³í»É ¿, ëåÇï³ÏáõóÇ ù³Ý³ÏÁ 1·/É-Çó µ³ñÓñ ¿ ; ´³Ïï»ñÇáëÏáåÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý Ù»ÝÇÝ·³ÏáÏ»ñ: ä³Ý¹Ç ¨ ÜáÝÝ» ²å»ÉïÇ é»³ÏóÇ³Ý»ñÁ ¹ñ³Ï³Ý »Ý: ¶ÉÛáõÏá½³ÛÇ ¨ ùÉáñÇ¹Ý»ñÇ ù³Ý³ÏÁ ã³÷³íáñ Çç³Í ¿ :

ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï-³é³ç³óÝáõÙ »Ý åÝ¨Ù³ÏáÏ»ñÁ, äý»Ûýý»ñ-²¹³Ý»ëáíÇ Ñ»ÙáýÇÉÇÏ

óáõåÇÏÁ, ëï³ýÇÉ³ÏáÏ, ëïñ»åï³ÏáÏ, ³ÕÇù³ÛÇÝ óáõåÇÏÁ, ë³ÉÙáÝ»É³Ý»ñÁ: ²Û¹ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É ËñáÝÇÏ µáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÇ (Ãáù³µáñµ, ûïÇï, Ã³ñ³Ë³ÏáõÛï, ·³Ý·Ç ûëï»áÙÇ»ÉÇï), áÕÝ³ß³ñÇ, ·³Ý·Ç Ïáïñí³ÍùÝ»ñÇ µ³ñ¹áõÃÛáõÝ: äÝ¨ÙáÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇÝ µÝáñáß ¿ ÉÇÏíáñÇ Ï³Ý³ã³íáõÝ »ñ³Ý·: ØÇÝã¨ ëáõÉý³ÙÇÉ³ÙÇ¹Ý»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ É»Ã³ÉáõÃÛáõÝÁ Ï³½ÙáõÙ ¿ñ 100%, áñÁ ³ÛÅÙ Ýí³½»É ¿:

Â³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ µáõÅáõÙÁ: Ü³Ëù³Ý ³ÝïÇµÇáïÇÏÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ ½·³ÛáõÝáõÃÛ³Ý áñáß»ÉÁ` Ýß³Ý³ÏáõÙ »Ý É³ÛÝ ëå»ÏïáñÇ ³ÝïÇµÇáïÇÏ` µ»Ý½ÇÝå»ÝÇóÇÉÇÝ, ó»ý³ÉáëåáñÇÝ, É»íáÙÇó»ïÇÝ, Ý³¨ Ù»ïñáÝÇ¹³½áÉ` ûåáñïáõÝÇëï³Ï³Ý ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ ×ÝßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ²ÝïÇµÇáïÇÏáÃ»ñ³åÇ³ÛÇó 72 Å³Ù Ñ»ïá Í³Ýñ ¹»åù»ñáõÙ ÏñÏÝ³ÏÇ ëïáõ·áõÙ »Ý ÉÇÏíáñÁ` áñå»ëÇ ·Ý³Ñ³ï»Ý µáõÅÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝÁ, ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ÷áËáõÙ »Ý ³ÝïÇµÇáïÇÏÁ: ´áõÅÙ³Ý ÏáÙåÉ»ùëÁ Éñ³óÝáõÙ »Ý ¹»ÑÇ¹ñ³ï³óÇ³Ûáí, ¹»½ÇÝïáùëÇÏ³óÇ³Ûáí ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹Ý»ñáí:

Ì³Ýñ ¿Ý¹áïáùëÇÏ é»³ÏóÇ³ÛÇ ¨ ÇÝý»ÏóÇáÝ ïáùëÇÏ ßáÏÇ Å³Ù³Ý³Ï ¹»½ÇÝïáùëÇÏ³óÇ³ÛÇ Ýå³ï³Ïáí Ý»ñ³ñÏáõÙ »Ý 5 ïáÏáë³Ýáó ·ÉÛáõÏá½³ÛÇ ÉáõÍáõÛÃ , Ç½áïáÝÇÏ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý ÉáõÍáõÛÃ, èÇÝ·»ñÇ ÉáõÍáõÛÃ ¨ ß³ï

Í³Ýñ ¹»åù»ñáõÙ Ï³ï³ñáõÙ »Ý ÉÇÏíáñáëáñµóÇ³:Ø»ÝÇÝ·³ÏáÏ³ÛÇÝ ë»åëÇëÇ Å³Ù³Ý³Ï ËáñÑáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ ÏáÉáÇ¹ ÉáõÍáõÛÃÝ»ñÇ Ý»ñ³ñÏáõÙ` åáÉÇ·ÉÛáõÏÇÝ, é»áåáÉÇ·ÉÛáõÏÇÝ: Ü»ñ³ÝáÃ³ÛÇÝ Ù³Ï³ñ¹Ù³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ Ï³ÝË³ñ·»ÉÙ³Ý ¨ µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ËáñÑáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ Ñ»å³ñÇÝ, ÇëÏ áõÕ»ÕÇ ³ÛïáõóÇ` ¹»ùë³Ù»ï³½áÝ:

ìÇ×³ÏÇ É³í³óÙ³Ý ¨ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÇ ÝáñÙ³É³óÙ³Ý ¹»åùáõÙ ³ÝïÇµÇáïÇÏáÃ»ñ³åÇ³Ý å»ïù ¿

ß³ñáõÝ³Ï»É ³Ù»Ý³ùÇãÁ 2 ß³µ³Ã: ²ÛÉ³å»ë íï³Ý· Ï³ ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ å»ñëÇëï»ÝóÇ³ÛÇ ¨ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý é»óÇ¹ÇíÇ ½³ñ·³óÙ³Ý:

ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï µáõÅáõÙÁ å»ïù ¿ ëÏë»É ³é³çÝ³ÛÇÝ ûç³ËÇ ë³Ý³óÇ³ÛÇó: ²µëó»ëÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ¹»åùáõÙ Ï³Ù Ýñ³ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙÁ ³ÛÉ ûñ·³ÝáõÙ Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¿ Ñ³Ù³ñíáõÙ íÇñ³Ñ³ï³Ï³Ý ÙÇç³ÙïáõÃÛáõÝÁ:

êºðà¼ ØºÜÆÜ¶Æî ¨ ØºÜÆÜ¶à¾Üòºü²ÈÆî

²ÛÝ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ÇÝãå»ë íÇñáõë³ÛÇÝ, ³ÛÝå»ë ¿É µ³Ïï»ñÇ³É Í³·Ù³Ý: ´ÝáñáßíáõÙ ¿ ëáõñ Ï³Ù »ÝÃ³ëáõñ ëÏ½µáí, Ù»ÝÇÝ·Û³É ëÇÙåïáÙÝ»ñáí, ÉÇÏíáñáõÙ ÉÇÙýáóÇï³ñ åÉ»áóÇïá½áí:

îáõµ»ñÏáÉá½³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï - ÙÇßï Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ, ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ áñå»ë ³ÛÉ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ïáõµ»ñÏáõÉá½³ÛÇÝ µ³ñ¹áõÃÛáõÝ(Ãáù»ñ, µñáÝËÝ»ñ, Ù»½»Ýï»ñÛ³É ÉÇÙý³ïÇÏ Ñ³Ý·áõÛóÝ»ñ), í»ñçÇÝÇë Ñ»Ù³ïá·»Ý ï³ñ³ÍÙ³Ý ¨ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏÇ½µÁ »ÝÃ³ëáõñ ¿`2-3 ß³µ³Ã,Ñ³×³Ë áõÝÇ åñá¹ñáÙ³É ßñç³Ý` ³ñ³· Ñá·Ý³ÍáõÃÛ³Ùµ, ÃáõÉáõÃÛ³Ùµ, ·ÉË³ó³íáí, ³Ýáé»ùëÇ³Ûáí, ùñïÝ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ùµ, µÝ³íáñáõÃÛ³Ý ÷á÷áËÙ³Ùµ,ùÝÏáïáõÃÛ³Ùµ, Ù³ñÙÝÇ ëáõµý»µñÇÉ ç»ñÙ³ëïÇ×³Ýáí: ´Ýáñáß ¿ 4 ¨ 6- ñ¹ ½áõÛ· ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñ(»ñÏï»ëáõÃÛáõÝ, åïá½, ßÉáõÃÛáõÝ): àõß ßñç³ÝáõÙ »Ã» ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ãÇ ×³Ý³ãíáõÙ ¨ ãÇ ëÏëíáõÙ ëå»óÇýÇÏ µáõÅáõÙ, Ï³ñáÕ »Ý ÙÇ³Ý³É å³ñ»½Ý»ñ, ³ý³½Ç³, ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñ ¨ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³ÛÉ ûç³Ë³ÛÇÝ Ýß³ÝÝ»ñ:

²ËïáñáßáõÙÁ ¹ñíáõÙ ¿ ³Ý³ÙÝ»½Ç ÑÇÙ³Ý íñ³ (ïáõµ»ñÏáõÉá½áí ÑÇí³Ý¹Ç Ñ»ï ÏáÝï³Ïï) Ý»ñùÇÝ ûñ·³ÝÝ»ñáõÙ ïáõµ»ñÏáõÉá½Ç ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝ; ÐÇÙÝ³Ï³ÝÁ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ á½ÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ: ÈÇÏíáñÇ ×ÝßáõÙÁ µ³ñÓñ ¿ ,Ñ»ÕáõÏÁ Ã³÷³ÝóÇÏ ¿ , Ï³Ù Ã»Ã¨ åÕïáñ: ÈÇÙýáóÇï³ñ åÉ»áóÇïá½Á 600-800 ÙÇÉÇáÝ/É ëåÇï³ÏáõóÇ ù³Ý³ÏÇ ß³ï³óáõÙ ÙÇÝã¨ 2-3 ·/É: ´Ýáñáß ¿ ÉÇÏíáñáõÙ ß³ù³ñÇ Çç»óáõÙ ÙÇÝã¨ 0.15-0,3 ·/É ¨ ùÉáñÇ¹Ý»ñÇ Çç»óáõÙ ÙÇÝã¨ 5 ·/É: ºÃ» áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÁ ëñí³ÏÇ Ù»ç å³Ñ»Ý 12-24 Å³Ù , ³å³ Ýñ³ÝáõÙ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ µ³ñ³Ï ýÇµñÇÝ³ÛÇÝ ë³ñ¹áëï³ÛÝ³ÝÙ³Ý ÃÇÃ»Õ, áñÁ ëÏëí»Éáí Ñ»ÕáõÏÇ Ù³Ï³ñ¹³ÏÇó` ÑÇß»óÝáõÙ ¿ ßñçí³Í »Õ¨ÝÇ: ²Û¹ ÃÇÃ»ÕáõÙ µ³Ïï»ñÇáëÏáåÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï Ñ³×³Ë Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ïáõµ»ñÏáõÉá½Ç ÙÇÏáµ³Ïï»ñÇ³Ý»ñ:

´áõÅáõÙ-ïáõµ»ñÏáÉá½³ÛÇÝ ¹Çëå³Ýë»ñáõÙ,áñï»Õ û·ï³·áñÍáõÙ »Ý Ñ³Ï³ïáõµ»ñÏáõÉá½³ÛÇÝ ï³ñµ»ñ ½áõ·³ÏóáõÙÝ»ñ(Ç½áÝÇ³½Ç¹, ëïñ»åïáÙÇóÇÝ,éÇý³ÙåÇóÇÝ): ´áõÅÙ³Ý ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ 12-18 ³ÙÇë:

Î»ÝïñáÝ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ëáõñ íÇñáõë³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ

Ø»Í Ù³ë³Ùµ ÎÜÐ-Ç íÇñáõë³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÁ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ »Ý ³ÛÉ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ¨ ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÇ ÇÝý»ÏóÇáÝ –íÇñáõë³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝù: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µáõÙ ÏÉÇÝÇÏ³Ý ãÇ ï³ñµ»ñíáõÙ ëáíáñ³Ï³Ý ÇÝý»ÏóÇáÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇó: ÎÜÐ-Ç ëÇÙåïáÙÝ»ñÁ ¹ñë¨áñíáõÙ »Ý ³í»ÉÇ áõß ¨ ÑÇí³Ý¹Ç íÇ×³ÏÁ Ï³ñáÕ ¿ ÷áËí»É ³ÝÏ³ÝË³ï»ë»ÉÇ Ó¨áí ÙÇ ù³ÝÇ Å³Ùí³ ÁÝÃ³óùáõÙ` ³ÝíÝ³ë ÇÝù»ÏóÇ³ÛÇó Ý ÙÇÝã¨ ÏÛ³ÝùÇÝ ëå³éÝ³óáÕ íÇ×³Ï: ¸ñ³ Ñ³Ù³ñ ¿É ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ å»ïù ¿ ·ïÝí»Ý ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ï³Ï: úñÇÝ³Ï, Ñ³ñ³Ï³Ýç³ÛÇÝ ·»ÕÓ»ñÇ µáñµáùáõÙÁ ½áõ·³Ïóí³Í íÇñáõë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Ñ»ï, íÏ³ÛáõÙ ¿ íÇñáõë³ÛÇÝ å³ñáïÇïÇ Ù³ëÇÝ: Ø³ßÏ³ÛÇÝ ó³Ý³íáñáõÙÝ»ñÁ ³í»ÉÇ ß³ï íÏ³ÛáõÙ »Ý ECHO ¨ ÎáÏë³ÏÇ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ Ù³ëÇÝ: í»ñçáõÛÃÝ»ñáõÙ Ï»ï³ÛÇÝ Ï³Ù Ñ»ïù³ÛÇÝ ó³Ý³íáñáõÙÝ»ñÁ , áñáÝù ëáíáñ³µ³ñ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý ³Ùé³ÝÁ, áñå»ë ûñ»Ýù ¹ÇïíáõÙ »Ý ECHO íÇñáõë³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï: Ñ»ñå»ïÇÏ ó³ÝÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ Ù³ßÏÇ ¨ ÉáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ íñ³ ÕáëáõÙ ¿ ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ Ñ»ñå»ïÇÏ µÝáõÛÃÇ Ù³ëÇÝ: ÎñÍù³í³Ý¹³ÏÇ ÏïñáõÏ ó³í»ñÁ áñáÝù áõÅ»Õ³ÝáõÙ »Ý ËáñÁ ßÝã³éáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, µÝáñáß »Ý åÉ¨ñ³É·Ç³ÛÇÝ Ï³Ù ÎáÏë³ÏÇ íÇñáõë³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇÝ:

ìÇñáõë³ÛÇÝ ³·»ÝïÇ ³é³çÝ³ÛÇÝ ³½¹»óáõÃÛáõÝÇó ÙÇÝã¨ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³ç³óáõÙÁ ÁÝÏ³Í ÇÝï»ñí³ÉÁ,

ï³ñµ»ñáõÙ »Ý

³. ¹³Ý¹³Õ µ. ³ñ³· íÇñáõë³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñ: ²ñ³· ¨ ëáõñ íÇñáõë³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý ÑÇí³Ý¹Ç íÇñáõëáí í³ñ³Ïí»Éáõó ³ÝÙÇç³å»ë Ñ»ïá: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùÁ 1-Çó ÙÇ ù³ÝÇ ß³µ³Ã: ¸³Ý¹³Õ íÇñáõë³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ Ñ³ÛïÝíáõÙ »Ý í³ñ³ÏáõÙÇó ÙÇ ù³ÝÇ ³ÙÇë Ï³Ù ï³ñÇ Ñ»ïá, ³ÝÝÏ³ï »Ý , ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ ¨ ¹³Ý¹³Õ åñá·ñ»ëÇíáõÙ: ìÇñáõëÁ »ñÏ³ñ Å³Ù³Ý³Ï Ï³ñáÕ ¿ ÙÝ³É ûñ·³ÝÇ½ÙáõÙ å³ëÇí íÇ×³ÏáõÙ³é³Ýó ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñÇ ¨ ÇÙáõÝÇï»ïÇ Çç»óÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï` ³ÏïÇí³Ý³É: ìÇñáõë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÇ ³Ëï³Ýß³ÝÝ»ñÁ ÝÙ³Ý³ïÇå »Ý ¨ Ï³Ëí³Í ã»Ý Ñ³ñáõóãÇó: ìÇñáõëÇ áñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ, ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ áñáß»É åñ»óÇåÇï³óÇ³ÛÇ Ñ³Ï³½¹áõÙÁ ÉÇÏíáñáõÙ:

²ËïáñáßÙ³ÝÁ û·ÝáõÙ »Ý Ý³¨ ³ÛÉ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ëÇÙåïáÙÝ»ñÁ:

î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇï-å³ïÏ³ÝáõÙ ¿ Ù³ñ¹áõ µÝ³-ûç³Ë³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ: Ð³ñáõóÇãÁ – èÜÂ å³ñáõÝ³ÏáÕ ³ñµáíÇñáõë ¿ Flavivirus ó»ÕÇó: öáË³ÝóáÕÝ»ñÁ- Ixodes persulkatus , ixodes ricinus:îÇ½Á í³ñ³ÏíáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹ Ï»Ý¹³ÝÇÝ»ñÇó: Ø³ñ¹Á ëáíáñ³µ³ñ í³ñ³ÏíáõÙ ¿ ïñ³ÝëÙÇëÇí Ï³Ù ³ÉÇÙ»Ýï³ñ ×³Ý³å³ñÑáí` ³ÛÍÇ, ÏáíÇ ¨ áãË³ñÇ ÑáõÙ Ï³ÃÇó: îñ³ÝëÙÇëÇí í³ñ³ÏÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ñáõóÇãÁ ûñ·³ÝÇ½Ù ¿ ³ÝóÝáõÙ Ù³ßÏÇó, ³ÉÇÙ»Ýï³ñÇ Å³Ù³Ý³Ï` ëï³Ùáùë-³ÕÇù³ÛÇÝ ïñ³ÏïÇ ÉáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÇó: ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ áõÝÇ ·³ñáõÝ- ³Ù³é ë»½áÝ³ÛÝáõÃÛáõÝ: ìÇñáõëÁ Ý»Ûñáïñáå ¿ ¹»åÇá½ÝáõÕ»ÕÇ ³é³çÝ³ÛÇÝ »ÕçÛáõñÝ»ñ ¨ ¶àôÜ»ñÇ ß³ñÅÇã ÏáñÇ½Ý»ñ: Î³Ëí³Í ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ï»Õ³Ï³ÛáõÙÇó` ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý í»ñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ¨ å³ñ³ÝáóÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ÃáñßáÙ³Í å³ñ»½Ý»ñ, ¹ÇÙ³ÛÇÝ »ÝÃ³É»½í³ÛÇÝ Ï³Ù É»½í³ÁÙå³Ý³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ å³ñ»½Ý»ñ, åïá½, ßÉáõÃÛáõÝ, ¹ÇåÉáåÇ³ ÷³÷áõÏ ùÇÙùÇ å³ñ»½, ³ýáÝÇ³, ÏÉÙ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ: îÇåÇÏ ¿ Ï³Ëí³Í ·ÉËÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ(·ÉáõËÁ ãÇ Ï³ñáÕ å³Ñ»É áõÕÕ³Ñ³Û³ó ¹Çñùáí): Ð»ï³·³ÛáõÙ åñáó»ëÇ Ù»ç »Ý ÁÝ¹·ñÏíáõÙ Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý ÙáïáÝ»ÛñáÝÝ»ñÁ` ÎáÅ»íÝÇÏáí³ÛÇÝ ¿åÇÉ»åëÇ³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³Ùµ:

Ð»ñå»ïÇÏ ¿Ýó»ý³ÉÇï-áã ëå»óÇýÇÏ ëÇÝ¹ñáÙÝ»ñÁ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ëÇÙåïáÙÝ»ñ ³é³ç³Ý³Éáõó ÙÇ ù³ÝÇ ûñ ³é³ç: ÐÇí³Ý¹Ç Ùáï ¹ÇïíáõÙ ¿ í³ñùÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝ, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ÙÃ³·ÝáõÙ, ùÝÏáïáõÃÛáõÝ, ëïáõåáñ, ¹»½ûñÇ»Ýï³óÇ³ ¨ ÑáÉáõóÇÝ³óÇ³(Ñ³×³Ë Ñ³ÙÇ ¨ ÑáïÇ): ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µáõÙ ÑÝ³ñ³íáñ »Ý óÝóáõÙÝ»ñ` ·»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³Í Ï³Ù ùáõÝù³ÛÇÝ å³ñáùëÇ½ÙÝ»ñÇ Ó¨áí, áñáÝù Ï³ñáÕ »Ý ÙÝ³É áñå»ë ÙÇ³Ï ëÇÙåïáÙ: ´Ýáñáß ¿ ùáõÝù³ÛÇÝ µÉÃÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ, ³ý³½Ç³Ý, ÏáñïÇÏá-ëåÇÝ³É, ÏáñïÇÏá- µáõÉµ³ñ áõÕÇÝ»ñÇ íÝ³ëáõÙ, ³Ï³Ù³ ß³ñÅáõÙÝ»ñ, ³ï³ùëÇ³, ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ ¨ »ñÏ³ñ³Å³ÙÏ»ï ÑÇßáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ:

Ð³ë³ñ³Ï Ñ»ñå»ëÇ íÇñáõëáí Ñ³ñáõóí³Í ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÁ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ùë³ÝïáùñáÙ ¨ å³ñáõÝ³Ï»É ½·³ÉÇ ù³Ý³Ïáí ¿ñÇÃñáóÇïÝ»ñ:

ÖÇßï ³ËïáñáßÙ³ÝÁ û·ÝáõÙ »Ý ¿ Ñ³Ù³Ï³ñ·ã³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³Ý ¨ Øèî-Ý, áñáÝù Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ »Ý ùáõÝù³ÛÇÝ µÉÃ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÁ, Ñ»Ùáñ³·ÇÏ µ³ÕÏ³óáõóÇãáí:

È»ï³ñ·ÇÏ ¿Ýó»ý³ÉÇï(¿ÏáÝáÙáÛÇ ¿Ýó»ý³ÉÇï*) ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù ·ñ³Ýóí»É ¿ ³é³çÇÝ Ð³Ù³ßË³ñÑ³ÛÇÝ å³ï»ñ³½ÙÇ ï³ñÇÝ»ñÇÝ, »ñµ ÁÝ¹áõÝ»É ¿ Ñ³Ù³×³ñ³ÏÇ µÝáõÛÃ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ëÏëíáõÙ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ùÝÏáïáõÃÛ³Ùµ ¨ ûýÃ³ÉÙáåÉ»·Ç³Ûáí; Î»Ý¹³ÝÇ ÙÝ³ó³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ÙÇ ù³ÝÇ ³ÙÇë Ï³Ù ï³ñÇ Ñ»ïá Ï³ñáÕ ¿ ½³ñ·³Ý³É »ÝÃ³Ï»Õ¨³ÛÇÝ ÏáñÇ½Ý»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ëÇÙåïáÙÝ»ñ ¨ å³ñÏÇÝëáÝÛ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß:

ÙÇ»ÉÇï-áÕÝáõÕ»ÕÇ å³ñ»ÝËÇÙ³ÛÇ íÇñáõë³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇáÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ ¿ : ØÇ»ÉÇïÁ ï³ÉÇë ¿ áÕÝáõÕ»ÕÇ ÙÇç³ÓÇ· ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý å³ïÏ»ñ` ÇÝãå»ë ëåÇï³Ï, ³ÛÝå»ë ¿É ·áñß ÝÛáõÃÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ëÏëíáõÙ ¿ ëáõñ, ç»ñÙáõÃÛ³Ý µ³ñÓã³óÙ³Ùµ ÙÇÝã¨ 39-40 ³ëïÇ×³Ý, Ñ»ïá ³é³ç³ÝáõÙ »Ý ß³ñÅÇã, ½·³óáÕ³Ï³Ý ¨ ÏáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ:

äáÉÇáÙÇ»ÉÇï-µÝáñáßíáõÙ ¿ áÕÝáõÕ»ÕÇ ³é³çÝ³ÛÇÝ »ÕçÛáõñÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ ¨ áÕÝáõÕ»ÕÇ ß³ñÅÇã ÏáñÇ½Ý»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ; ´ÝáñáßíáõÙ ¿ ÃáñßáÙ³Í å³ñ»½Ý»ñáí, ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÃáõÉáõÃÛ³Ùµ ¨ ³ïñáýÇ³Ý»ñÇ ½³ñ·³óÙ³Ùµ;

¸³Ý¹³Õ íÇñáõë³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñ

¸³Ý¹³Õ íÇñáõë³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ÇÝý»ÏóÇáÝ ³·»ÝïÇ Ý»ñÃ³÷³ÝóÙ³Ý ¨ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÇ ³é³ç³óÙ³Ý ÙÇç¨ ÁÝÏ³Í ¿ ³ÙÇëÝ»ñ ¨ ï³ñÇÝ»ñ:

äñÇáÝ³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇï-³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý åñÇáÝ³ÛÇÝ ëåÇï³ÏáõóÁ Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³Ý³É Ùáõï³óÇ³ÛÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ¨ ÷áË³Ýóí»É Å³é³Ý·³µ³ñ Ï³Ù Ï³ñáÕ ¿ ³ñï³ùÇÝÇó Ý»ñ¹ñí»É µççÇ Ù»ç: Æ ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ íÇñáõëÝ»ñÇ` åñÇáÝÝ»ñÁ ãáõÝ»Ý ÝáõÏÉ»ÇÝ³ÃÃáõ:

Îñ»Ûïóý»É¹-Ú³ÏáµÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ –ÎÜÐ- Ç ¹»·»Ý»ñ³ïÇí ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ¿ , áñÁ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ ¿ ³é³í»É³å»ë 55-75 ï³ñ»Ï³Ý ³ÝÓ³Ýó ¨ µÝáñáßíáõÙ ¿ ÙÇáÏÉáÝÇ³Ý»ñáí áõÕ»ÏóíáÕ ³ñ³· åñá·ñ»ëÇí ¹»Ù»ÝóÇ³Ûáí, áñÁ µ»ñáõÙ ¿ É»ï³É í³Ë×³ÝÇ;

ÎÜÐ –Ç ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ ÒÆ²Ð-Ç Å³Ù³Ý³Ï- ø³ÝÇ áñ ÒÆ²Ð-Ç Å³Ù³Ý³Ï Ë³Ý·³ñíáõÙ ¿ ûÇ·³ÝÇ½ÙÇ ÇÙáõÝáÉá·Ç³Ï³Ý é»³ÏïÇí³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ, ÑÇí³Ý¹Á ÁÝÏ³ÉáõÝ³Ï ¿ ¹³éÝáõÙ ï³ñµ»ñ ÇÝý»ÏóÇáÝ ³·»ÝïÝ»ñÇ

ÝÏ³ïÙ³Ùµ: ²Û¹ íÇñáõëÝ»ñÇ Ù»ç Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý Ñ»ñå»ëÇ íÇñáõëÁ ¨ ïáùëáåÉ³½ÙáëÁ,áñáÝù Ï³ñáÕ »Ý ÙÝ³É ·³ÕïÝÇ ÙÇÝã¨ ÇÙáõÝ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³ÛÇ ³é³ç³óáõÙÁ: ÒÆ²Ð-áí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ïáùëáåÉ³½Ù³ïÇÏ ³µëó»ë ÎÜÐ-Ç ³é³çÝ³ÛÇÝ ÉÇÙýáÙ³,ÑÝ³ñ³íáñ ¿ Ý³¨ å»ñÇý»ñÇÏ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ: ì³Õ ßñç³ÝáõÙ ¹ÇïÝáõÙ ¿ ÑÇßáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ, ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ ã»Ý Ï³ñáÕ³ÝáõÙ Ï»ÝïñáÝ³óÝ»É áõß³¹ñáõÃÛáõÝÁ ¨ Ï³ï³ñ»É µ³ñ¹, Ñ»ï¨áÕ³Ï³Ý ³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñ,¹³Ý¹³ÕáõÙ »Ý í»ñµ³É ¨ ß³ñÅÇã é»³ÏóÇ³Ý»ñÁ:²Û¹ íÇ×³ÏÁ ¹Åí³ñ ¿ ï³ñµ»ñ»É ¹»åñ»ëÇ³ÛÇó: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý Ñ»ï Ù»Ïï»Õ áñáß ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ¹ÇïíáõÙ ¿ ù³ÛÉí³ÍùÇ ³ÝÏ³ÛáõÝáõÃÛáõÝ, í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ÃáõÉáõÃÛáõÝ, ·ñ»Éáõ Ë³Ý·³ñáõÙ ¨ ïñ»Ùáñ: Îî-ÏáñïÇÏ³É ³ïñáýÇ³ ¨ ÷áñáùÝ»ñÇ É³ÛÝ³óáõÙ: Øèî-Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý ëåÇï³Ï ÝÛáõÃáõÙ óñí³Í µ³½Ù³ÃÇí ûç³ËÝ»ñ: àÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏ-å³ñáõÝ³ÏíáõÙ ¿ ÙáÝáÝáõÏÉ»³ñ µçÇçÝ»ñ,ëåÇï³ÏáõóÇ ù³Ý³ÏÇ ³ÝÝß³Ý µ³ñÓñ³óáõÙ: գÛÇ ¨ ÒÆ²Ð- Ç Å³Ù³Ý³Ï µáõÅÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛáõÝ ãÏ³:

²Ù÷á÷»Éáí Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³ë»É, áñ í»ñçÇÝ ï³ëÝ³ÙÛ³ÏáõÙ Ç ßÝáñÑÇí Ýáñ ¹Ç³·ÝáëïÇÏ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ ¨ Ñ½áñ ³ÝïÇµ³Ïï»ñÇ³É, Ñ³Ï³íÇñáõë³ÛÇÝ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÇ Ý»ñ¹ñÙ³Ý` Ñ³ë»É »Ý Ñ³çáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ,Ýáñ, ¹»é¨ë í»ñç»ñë ·³ÕïÝÇ Ñ³Ù³ñíáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù»ç:

àõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ·ñ·éÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß: àõÕ»ÕÇ ÷³÷áõÏ Ã³Õ³ÝÃÇ` Ýñµ»Ýáõ ¨ áëï³ÛÝ»Ýáõ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ µáñµáùÙ³Ý (Ù»ÝÇÝ·Çï), ³Ûïáõóí³ÍáõÃÛ³Ý (Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ·»ñ×ÝßáõÙ), »ÝÃ³áëï³ÛÝ»Ý³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý ¨ ÃáõÝ³íáñáõÙÝ»ñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí Ñ³ÛïÝÇ ¿ áñå»ë Ã³Õ³ÝÃ³ÛÇÝ Ï³Ù Ù»ÝÇÝ·Ç³É Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß: ì»ñçÇÝÇë ÑÇÙùáõÙ ÁÝÏ³Í ¿ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ, ³ÝáÃÝ»ñÇ ¨ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ÑÛáõë³ÏÝ»ñÇ ÁÝÏ³ÉÇãÝ»ñÇ, ÇÝãå»ë Ý³¨ áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³ñÙ³ïÝ»ñÇ, ·³Ý·³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ (»é³ñÙ³ï, Ã³÷³éáÕ) ¨ ëÇÙå³ÃÇÏ ÝÛ³ñ¹³Ã»É»ñÇ í»ñç³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ·ñ·éáõÙÁ:

Ø»ÝÇÝ·Ç³É Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇÝ µÝáñáß »Ý ·ÉË³ó³í»ñÁ, ÷ëËáõÙÁ, ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ·»ñ½·³ÛáõÝáõÃÛáõÝÁ, ·³Ý·Ç ¨ áÕÝ³ß³ñÇ ÁÝ¹µ³ËÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ó³í»ñÇ ³é³ç³óáõÙÁ, Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ ¹ÇñùÁ, å³ñ³ÝáóÇ Ñ»ïÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝÁ, ÙÇ ß³ñù ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ (Î»ñÝÇ·Ç, ´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ, ³ÛÉ):

¶ÉË³ó³íÁ ëáíáñ³µ³ñ ÉÇÝáõÙ ¿ ï³ñ³ÍáõÝ, ÇëÏ »ñµ»ÙÝ ¿É ï»Õ³Ï³ÛíáõÙ ¿ ×³Ï³ï³ÛÇÝ Ï³Ù ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ßñç³ÝáõÙ: ò³ÝÏ³ó³Í ß³ñÅáõÙÁ, µ³ñÓñ Ó³ÛÝÁ Ï³Ù í³é ÉáõÛëÁ ë³ëïÏ³óÝáõÙ »Ý ·ÉË³ó³í»ñÁ, áñáÝù Ñ³×³Ë áõÕ»ÏóíáõÙ »Ý ÷ëËáõÙÝ»ñáí: §àõÕ»Õ³ÛÇÝ¦ ÷ëËáõÙÝ»ñÁ Í³·áõÙ »Ý ³é³Ýó áñ¨¿ É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ¨ Ý³Ëáñ¹áÕ ëñïË³éÝáóÇ: öëËáõÙÝ»ñÁ ï»ÕÇ »Ý áõÝ»ÝáõÙ å³ñµ»ñ³µ³ñ ¨ ßÇÃáí, Ï³åí³Í ã»Ý ëÝÝ¹Ç ¨ ¹»Õáñ³ÛùÇ ÁÝ¹áõÝÙ³Ý Ñ»ï: æñ³½ñÏÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ·ÉË³ó³í»ñÁ Ù»ÕÙ³ÝáõÙ »Ý:

ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ·»ñ½·³ÛáõÝáõÃÛ³Ý (ÑÇå»ñ»ëÃ»½Ç³) Ñ»ï¨³Ýùáí ÑÇí³Ý¹ÇÝ ïÑ³×áõÃÛáõÝ ¨ ³ÝÑ³Ý·ëïáõÃÛáõÝ ¿ å³ï×³éáõÙ Ù³ßÏÇÝ Ñåí»ÉÁ, í³é ÉáõÛëÁ (Éáõë³í³ËáõÃÛáõÝ), µ³ñÓñ³Ó³ÛÝ Ëáë³ÏóáõÃÛáõÝÝ áõ ³ÕÙáõÏÁ: ÐÇí³Ý¹Á ëáíáñ³µ³ñ ÷³ÏáõÙ ¿ ³ãù»ñÁ, Ñ³ñó»ñÇÝ å³ï³ëË³ÝáõÙ ¿ ¹ÅÏ³ÙáõÃÛ³Ùµ ¨ áã ÉñÇí:

ØÏ³ÝÝ»ñÇ é»ýÉ»Ïïáñ ïáÝÇÏ ÏÍÏáõÙÝ»ñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ÑÇí³Ý¹Ç Ù³ñÙÇÝÝ ÁÝ¹áõÝáõÙ ¿ Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ §Ù»ÝÇÝ·Ç³É¦ ¹Çñù. ·ÉáõËÁ` Ñ»ï ·ó³Í, Çñ³ÝÁ` Ó·í³Í ¨ ·»ñï³ñ³Íí³Í, áñáí³ÛÝÁ` Ý»ñù³ß³Í, í»ñçáõÛÃÝ»ñÁ` Í³Éí³Í ÏáÝù-³½¹ñ³ÛÇÝ ¨ ÍÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ: ºñµ»ÙÝ Ï³ñáÕ »Ý ³é³ç³Ý³É ÏáÝïñ³Ïïáõñ³Ý»ñ: ä³ñ³ÝáóÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝÁ, áñÇ ÑÇÙùáõÙ ÁÝÏ³Í ¿ ·ÉËÇ ï³ñ³ÍÇãÝ»ñÇ ïáÝáõëÇ µ³ñÓñ³óáõÙÁ, ëïáõ·»Éáõ Ñ³Ù³ñ ÑÇí³Ý¹Ç Ï½³ÏÁ Ñ»ï³½áïáÕÁ Ùáï»óÝáõÙ ¿ ÏñÍù³í³Ý¹³ÏÇÝ: ²Û¹ ÁÝÃ³óùáõÙ ½·áõÙ ¿ ¹ÇÙ³¹ñáõÃÛáõÝ: ²ñï³Ñ³Ûïí³Í ¹»åù»ñáõÙ ·ÉËÇ Ñ»ï ÙÇ³ëÇÝ µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹Ç Çñ³ÝÇ í»ñÇÝ Ù³ëÁ:

Î»ñÝÇ·Ç ³Ëï³ÝÇß: Ð»ï³½áïáÕÁ Ù»çùÇ íñ³ å³éÏ³Í ÑÇí³Ý¹Ç ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÁ Í³ÉáõÙ ¿ ÏáÝù-³½¹ñ³-

ÛÇÝ ¨ ÍÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ áõÕÇÕ ³ÝÏÛ³Ý ï³Ï: ²ÛÝáõÑ»ï¨ ÷áñÓáõÙ ¿ Í³Éí³Í ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÁ ï³ñ³Í»É ÍÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹áõÙ: î»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ ëñáõÝùÇ Í³ÉÇãÝ»ñÇ ïáÝÇÏ É³ñáõÙ, áñÁ ¹Åí³ñ³óÝáõÙ Ï³Ù ³ÝÑÝ³ñ ¿ ¹³ñÓÝáõÙ ï³ñ³ÍáõÙÁ: ºñµ»ÙÝ ó³í»ñ »Ý ³é³ç³ÝáõÙ ëñáõÝùÇ ÙÏ³ÝÝ»ñáõÙ ¨ ·áïÏ³ÛÇÝ ßñç³ÝáõÙ: Î»ñÝÇ·Ç ³Ëï³ÝÇßÁ å»ïù ¿ ï³ñµ»ñ³Ï»É È³ë»·Ç Ó·Ù³Ý ³Ëï³ÝÇßÇ Å³Ù³Ý³Ï ÝÏ³ïíáÕ Ñ³Ï³ó³í³ÛÇÝ (³Ýï³É·ÇÏ) ¹ÇÙ³¹ñáõÃÛáõÝÇó, áñÇ ßÝáñÑÇí ÑÇí³Ý¹Á Ï³ÝËáõÙ ¿ ³Ëï³Ñ³ñí³Í Ýëï³ÝÛ³ñ¹Ç Ó·áõÙÁ: Î»ñÝÇ·Ç ³Ëï³ÝÇßÝ ³Ï³Ù³ ¿, ù³ÝÇ áñ Çñ»ÝÇó Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ ¿ ïáÝÇÏ é»ýÉ»ùë, ÙÇÝã¹»é È³ë»·Ç ³Ëï³ÝÇßÇ ¹»åùáõÙ ÑÇí³Ý¹Á óáõó³µ»ñáõÙ ¿ ³ÏïÇí ¹ÇÙ³¹ñáõÃÛáõÝ:

àñáß ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ (å³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù, ÙÇáïáÝÇ³) Å³Ù³Ý³Ï ÝÏ³ïíáÕ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ éÇ·Ç¹áõÃÛ³Ý ¹ñë¨á-

ñáõÙÝ»ñÁ å»ïù ¿ ï³ñµ»ñ³Ï»É Ù»ÝÇÝ·Ç³É Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇÝ µÝáñáß å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝÇó ¨ Î»ñÝÇ·Ç ³Ëï³ÝÇßÇó: Â³Õ³ÝÃ³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ñ³ëï³ï»É` ëïáõ·»Éáí ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ: ¸ñ³Ýù ÑÇÝ·Ý »Ý` í»ñÇÝ, ³ÛïáëÏñ³ÛÇÝ, ³Ûï³ÛÇÝ, ÙÇçÇÝ ¨ ëïáñÇÝ:

´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ í»ñÇÝ (ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ) ³Ëï³ÝÇß: ÐÇí³Ý¹Ç ·ÉáõËÁ å³ëÇí Ï»ñåáí Í³ÉíáõÙ ¿ ³é³ç, áñÇ Å³Ù³Ý³Ï ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ³Ï³Ù³ Í³ÉáõÙ: êïáõ·áõÙ »Ý å³ñ³ÝáóÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ éÇ·Ç¹áõÃÛ³Ý Ñ»ï ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï:

´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ ³ÛïáëÏñ³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇß: êïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ³Ï³Ù³ Í³ÉáõÙÁ Ñ³çáñ¹áõÙ ¿ ³ÛïáëÏñÇ ³Õ»ÕÇ ÁÝ¹µ³ËÙ³ÝÁ:

´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ ³Ûï³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇß: Ð»ï³½áïáÕÁ ë»ÕÙáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹Ç ³ÛïÁ ³ÛïáëÏñÇ ³Õ»ÕÇ ï³Ï: àñå»ë å³ï³ëË³Ý µ³ñÓñ³ÝáõÙ »Ý ÑÇí³Ý¹Ç áõë»ñÁ, ÇëÏ ³ñÙÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ Í³ÉáõÙ: ´Ýáñáß ¿ å³É³ñ³Ëï³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇÝ:

´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ ÙÇçÇÝ (ó³ÛÉ³ÛÇÝ) ³Ëï³ÝÇß: ò³ÛÉ³ÛÇÝ Ñ³Ù³×áÝÇ íñ³ ·áñÍ³¹ñí³Í ×ÝßáõÙÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ÍÝÏ³ÛÇÝ ¨ ÏáÝù-³½¹ñ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ Í³ÉáõÙáí:

´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ ëïáñÇÝ (ÏáÝïñÉ³ï»ñ³É) ³Ëï³ÝÇß: êïáõ·áõÙ »Ý Î»ñÝÇ·Ç ³Ëï³ÝÇßÇ Ñ»ï ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï: ²ÛÝ å³ÑÇÝ, »ñµ ÏáÝù-³½¹ñ³ÛÇÝ ¨ ÍÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ áõÕÇÕ ³ÝÏÛ³Ý ï³Ï Í³Éí³Í ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÁ ï³ñ³ÍáõÙ »Ý ÍÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹áõÙ, ÙÛáõë ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÁ Í³ÉíáõÙ ¿ ÍÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹áõÙ` Ùáï»Ý³Éáí áñáí³ÛÝÇÝ:

¶ÇÛ»ÝÇ ³Ëï³ÝÇß: ø³é³·ÉáõË ÙÏ³ÝÇ ë»ÕÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙÇ ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÁ Í³ÉíáõÙ ¿ ÍÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹áõÙ` Ùáï»Ý³Éáí áñáí³ÛÝÇÝ:

àõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ·ñ·éÙ³Ý í»ñáÑÇßÛ³É ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ³é³ç³óÙ³Ý ÑÇÙùáõÙ ÁÝÏ³Í ¿ Ñ»ïÇÝ å³ñ³Ýá-

ó³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ¨ Í³ÉÇãÝ»ñÇ, Ñ³ïÏ³å»ë ÍÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹Ç, µ³ñÓñ ïáÝáõëÁ: ì»ñçÇÝë å³Ñå³ÝíáõÙ ¿ é»ýÉ»Ïïáñ Ù»Ë³ÝÇ½Ùáí` áñå»ë Ó·Ù³Ý ÝÏ³ïÙ³Ùµ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ïáÝÇÏ é»ýÉ»ùë: àõÝÇ å³ßïå³Ý³Ï³Ý Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ, ù³ÝÇ áñ ÃáõÉ³óÝ»Éáí Ñ»ïÇÝ ÝÛ³ñ¹³ñÙ³ïÝ»ñÇ Ó·í³ÍáõÃÛáõÝÁ` Ù»ÕÙ³óÝáõÙ ¿ ó³íÁ:

´»Ëï»ñ¨Ç Ã³Õ³ÝÃ³ÛÇÝ (³ÛïáëÏñ³ÛÇÝ) ³Ëï³ÝÇß: ²ÛïáëÏñÇ ³Õ»ÕÇ ßñç³ÝáõÙ Ùñ×ÇÏÇ Ã»Ã¨³ÏÇ Ñ³ñí³ÍÝ»ñÁ Ñ³ñáõóáõÙ »Ý ·ÉË³ó³í»ñ Ï³Ù ë³ëïÏ³óÝáõÙ »Ý ³éÏ³ ·ÉË³ó³íÁ, áñÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ¹»ÙùÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ó³í³ÛÇÝ ÏÍÏáõÙÝ»ñáí: ´Ýáñáß ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÑÇÙ³ÛÇÝ Ù³Ï»ñ»ëÇ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÝ»ñÇÝ:

Ø»Ý¹»ÉÇ ³Ëï³ÝÇß: ²ñï³ùÇÝ ÉëáÕ³Ï³Ý ³ÝóáõÕáõ ³é³ç³ÛÇÝ å³ïÇ íñ³ Ý»ñëÇó ·áñÍ³¹ñí³Í ×ÝßáõÙÁ ³é³ç ¿ µ»ñáõÙ ëáõñ ó³í, áñÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ÝáõÛÝ ÏáÕÙáõÙ ¹»ÙùÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ó³í³ÛÇÝ ÏÍÏ³Ýùáí: ´Ýáñáß ¿ Ñ»ïÇÝ ·³Ý·³÷áëÇ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇÝ:

§ì»ñÙ³ÏÇ¦ ³Ëï³ÝÇß: ºñµ ÷áñÓáõÙ »Ý ÑÇí³Ý¹Ç íñ³ÛÇó ù³ß»É í»ñÙ³ÏÁ, Ý³ ¹ÇÙ³¹ñáõÙ ¿` í»ñÙ³Ïáí Í³ÍÏ»Éáí Ù³ñÙÇÝÁ: ä³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ Ù³ßÏ³ÛÇÝ, ï»ëáÕ³Ï³Ý ¨ ÉëáÕ³Ï³Ý ·»ñ½·³ÛáõÝáõÃÛ³Ùµ: ²Ëï³ÝÇßÁ ¹ñë¨áñíáõÙ ¿ ÝáõÛÝÇëÏ ÙÃ³·Ý³Í ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï:

È»ë³ÅÇ ³Ëï³ÝÇß: ´Ýáñáß ¿ í³Õ Ñ³ë³ÏÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ: ºñ»Ë³ÛÇÝ Ã¨³ï³Ï»ñÇó µ³ñÓñ³óÝ»ÉÇë ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ³Ï³Ù³ Í³ÉáõÙ ÏáÝù-³½¹ñ³ÛÇÝ ¨ ÍÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ, áñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí í»ñçáõÛÃÝ»ñÁ Ùáï»ÝáõÙ »Ý áñáí³ÛÝÇÝ:

àõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ·ñ·éÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ³ËïáñáßÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ï³ï³ñ»É ·áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³ ¨ ·ÉËáõÕ»Õ-áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÇ É³µáñ³ïáñ ùÝÝáõÃÛáõÝ: ÈÇÏíáñáõÙ µáñµáù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙÁ íÏ³ÛáõÙ ¿ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Ù³ëÇÝ: ì»ñçÇÝë áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¨ í³ñ³Ï³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñáí: ºÝÃ³áëï³ÛÝ»Ý³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÁ ·ñ·éíáõÙ »Ý ³ñÛ³Ý ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÇó` ³é³Ýó ÉÇÏíáñÇ µáñµáù³ÛÇÝ Ýß³ÝÝ»ñÇ:

Ü»ñùÇÝ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ï³ñµ»ñ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ, ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ íÝ³ëí³ÍùÇ, ·ÉËáõÕ»ÕÇ áõéáõóùÝ»ñÇ, ³ñ¨³Ñ³ñÙ³Ý, ç»ñÙ³Ñ³ñÙ³Ý ¨ ÃáõÝ³íáñáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï Ï³ñáÕ »Ý Ñ³ÛïÝ³µ»ñí»É áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ·ñ·éÙ³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ, áñáÝù ã»Ý áõÕ»ÏóíáõÙ ÉÇÏíáñÇ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñáí: Ð³ÛïÝÇ ¾ áñå»ë Ù»ÝÇÝ·Ç½Ù: Â³Õ³ÝÃ³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ ëáíáñ³µ³ñ ÃáõÛÉ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ¨ ³ñ³· ³ÝÑ»ï³ÝáõÙ »Ý: ÜÏ³ïíáõÙ ¾ ÉÇÏíáñÇ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óáõÙ: Ø»ÝÇÝ·Ç½ÙÇ ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñÇó ¾ Ñ»ïåáõÝÏóÇáÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ, áñÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¾ ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ßñç³ÝÇ ·ÉË³ó³í»ñáí, å³ñ³ÝáóÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ éÇ·Ç¹áõÃÛ³Ùµ ¨ Ù³ñÙÝÇ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÇ µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ: ¼³ñ·³ÝáõÙ ¾ ·áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³ÛÇó 1-2 ûñ ³Ýó: ä³ï×³éÁ ÉÇÏíáñÇ ×ÝßÙ³Ý ³ÝÏáõÙÝ

¾:

Ø»ÝÇÝ·Çï

Ø»ÝÇÝ·ÇïÁ (ÑáõÝ. - μῆνιγξ – áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃ) ·ÉËáõÕ»ÕÇ ¨ áÕÝáõÕ»ÕÇ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ï³Ù ß×³ÛÇÝ µáñµáùáõÙÝ ¿, áñÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ µ³Ïï»ñÇ³Ý»ñÇ, íÇñáõëÝ»ñÇ ¨ ³ÛÉ å³ï×³éÝ»ñÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí: Î³ñáÕ ¿ ¹ñë¨áñí»É áñå»ë ÇÝùÝáõñáõÛÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ Ï³Ù áñå»ë` Ù»Ï ³ÛÉ åñáó»ëÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ³é³ç³ó³Í µ³ñ¹áõÃÛáõÝ: Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï ³Ù»ÝÇó Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáÕ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÝ »Ý ·ÉË³ó³íÁ, å³ñ³ÝáóÇ Ï³ñÏ³ÙáõÃÛáõÝÁ, áñÁ ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ¹ÇïíáõÙ ¿ ï»Ý¹Ç Ñ»ï, ÉáõÛëÇ (ýáïáýáµÇ³) ¨ Ó³ÛÝÇ Ñ³Ý¹»å` ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ¨ ½·³ÛáõÝáõÃÛ³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝ: ºñµ»ÙÝ, Ñ³ïÏ³å»ë »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï, Ï³ñáÕ »Ý ¹Çïí»É ÙÇ³ÛÝ áã ëå»óÇýÇÏ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ, ÇÝãå»ë ûñÇÝ³Ï` ·ñ·éí³ÍáõÃÛáõÝÁ ¨ ùÝÏáïáõÃÛáõÝÁ:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ç Ñ³Ûï »ÏáÕ ó³Ý³íáñáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ íÏ³Û»É ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³ç³óÙ³Ý Ñ³í³Ý³Ï³Ý å³ï×³éÇ Ù³ëÇÝ, ûñÇÝ³Ï` Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ»ñÇ ÏáÕÙÇó Ñ³ñáõóí³Í Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï ¹ÇïíáõÙ »Ý µÝáñáß Ù³ßÏ³ÛÇÝ µÍ»ñ:

Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ ³ËïáñáßáõÙÁ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ·áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³ÛÇ ÙÇçáóáí: ¸³ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ³ë»ÕÇ û·ÝáõÃÛ³Ùµ: àÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ËáÕáí³ÏÇó í»ñóíáõÙ ¿ áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏ ¨ áõëáõÙÝ³ëÇñíáõÙ` Ñ³ñáõóãÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí: Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ µáõÅáõÙÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ Ñ³Ï³µÇáïÇÏÝ»ñÇ Ï³Ù Ñ³Ï³íÇñáõë³ÛÇÝ ÙÇçáóÝ»ñÇ û·ÝáõÃÛ³Ùµ: ºñµ»ÙÝ` áõÅ»Õ µáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÇ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇó Ëáõë³÷»Éáõ Ýå³ï³Ïáí, ÏÇñ³éíáõÙ »Ý ëï»ñáÇ¹³ÛÇÝ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñ:

Ø»ÝÇÝ·ÇïÁ, Ñ³ïÏ³å»ë áõß³óí³Í µáõÅÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³óÝ»É Éáõñç µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñ. ËÉáõÃÛáõÝ, ¿åÇÉ»åëÇ³, ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³ ¨ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï Ùï³íáñ ½³ñ·³óÙ³Ý ËÝ¹ÇñÝ»ñ: Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ áñáß Ó¨»ñ (Ñ³ñáõóáõÙ »Ý Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ»ñÁ, b ËÙµÇ Ñ»ÙáÉÇïÇÏ óáõåÇÏÁ, åÝ¨ÙáÏáÏ»ñÁ, Ï³Ù Ëá½áõÏÇ íÇñáõëÁ) Ï³ñáÕ »Ý Ï³ÝË³ñ·»Éí»É å³ïí³ëïáõÙÝ»ñÇ ÙÇçáóáí:

ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñ î³ñµ»ñáõÙ »Ý Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÇ ÙÇ ù³ÝÇ ï»ë³Ï`

• ìÇñáõë³ÛÇÝ

• Â³ñ³Ë³ÛÇÝ  îáùëÇÏ

àõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ íÇñáõë³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ Ï³ñÙñáõÏÇ, ·ñÇåÇ, Ëá½áõÏÇ ¨ ³ÛÉ í³ñ³Ï³ÛÇÝ íÇñáõë³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï: Â³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ ÉÇÝáõÙ ¿ ³é³çÝ³ÛÇÝ (Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÁ ³Ëï³Ñ³ñíáõÙ »Ý Ñ³ñáõóãÇ ³ÝÙÇç³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛáõÝÇó) ¨ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ, »ñµ í³ñ³ÏÁ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñ ¿ Ã³÷³ÝóáõÙ ûñ·³ÝÇ½ÙáõÙ ³éÏ³ í³ñ³Ï³ÛÇÝ ûç³ËÝ»ñÇó, Ï³Ù ·³Ý·Ç íÝ³ëí³ÍùÇ Ñ»ï¨³Ýùáí: ´áñµáùáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ ½³ñ·³Ý³É Ý³¨ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ÃáõÝ³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí (³ó»ïáÝ, ¹ÇùÉáñ¿Ã³Ý ¨ ³ÛÉ ³ñ¹ÛáõÝ³µ»ñ³Ï³Ý ÃáõÛÝ»ñ): ²Ù»ÝÇó Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ ¨ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÁ, »ññáñ¹ ï»ÕáõÙ ¿ ·ïÝíáõÙ íÇñáõë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ: ¸³ë³Ï³ñ·áõÙ

1. Àëï µáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÇ µÝáõÛÃÇ`

• Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ

• ß×³ÛÇÝ

2. Àëï Í³·Ù³Ý`

• ³é³çÝ³ÛÇÝ

• »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ

3. Àëï å³ï×³é³·ÇïáõÃÛ³Ý`

• Ù³Ýñ¿³ÛÇÝ

• íÇñáõë³ÛÇÝ

• ëÝÏ³ÛÇÝ

• åñáïá½á³ÛÇÝ

4. Àëï ÁÝÃ³óùÇ`

• Ï³ÛÍ³ÏÝ³ÛÇÝ

• ëáõñ

• »ÝÃ³ëáõñ

• ËñáÝÇÏ³Ï³Ý

5. Àëï ·»ñ³ÏßéáÕ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý`

• ÑÇÙ³ÛÇÝ (µ³½³É)

• ·Ùµ»Ã³ÛÇÝ (ÏáÝí»ùëÇï³É)

• ³ÙµáÕç³Ï³Ý (ïáï³É)

• áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ (ëåÇÝ³É)

6. Àëï Í³ÝñáõÃÛ³Ý ³ëïÇ×³ÝÇ`

• Ã»Ã¨

• ÙÇçÇÝ Í³ÝñáõÃÛ³Ý

• Í³Ýñ

7. Àëï µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý`

• µ³ñ¹³ó³Í

• ãµ³ñ¹³ó³Í

8. Àëï ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ó¨»ñÇ`

v ï»Õ³ÛÇÝ (ÉáÏ³ÉÇ½³óí³Í) Ó¨»ñ`

• Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÏñáõÃÛáõÝ

• ëáõñ Ý³½áý³ñÇÝ·Çï

v Ï»ÝïñáÝ³óí³Í (·»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³Í) Ó¨»ñ`

• Ù»ÝÇÝ·áÏáÏó»ÙÇ³ (ë»åëÇëÇ ï³ñµ»ñ³Ï)

ü ïÇåÇÏ

ü Ï³ÛÍ³ÏÝ³ÛÇÝ

ü ËñáÝÇÏ³Ï³Ý

• Ù»ÝÇÝ·Çï

• Ù»ÝÇÝ·á¿Ýó»ý³ÉÇ³

• Ë³éÁ Ó¨»ñ (Ù»ÝÇÝ·Çï, Ù»ÝÇÝ·áÏáÏó»ÙÇ³) v Ñ³½í³¹»å Ó¨»ñ`

• Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ ¿Ý¹áÏ³ñ¹Çï

• åÝ¨ÙáÝÇ³

• ³ñÃñÇï

• ÇñÇ¹áóÇÏÉÇï

Ð³Ù³×³ñ³Ï³µ³ÝáõÃÛáõÝ

Â³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï Ï³ñáÕ »Ý ³é³ç³óÝ»É Ù»ÝÇÝ·áÏáÏÁ, åÝ¨ÙáÏáÏÁ, Ñ»ÙáýÇÉ³ÛÇÝ óáõåÇÏÁ, ëï³ýÇÉáÏáÏÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ëïñ»åïáÏáÏ»ñÁ, ë³ÉÙáÝ»É³Ý»ñÁ, Ï³åï³Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ óáõåÇÏÁ ¨ Ãáù³µáñµ³ÛÇÝ ÏÉ»µëÇ»ÉÉ³Ý (clebsiella pneumoniae): Â³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï ÑÇÙÝ³Ï³Ý å³ÃáÙáñýáÉá·Ç³Ï³Ý (³Ëï³Ó¨³µ³Ý³Ï³Ý) ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ßáß³÷áõÙ »Ý áëï³ÛÝ»ÝÇÝ ¨ Ýñµ»ÝÇÝ` ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ù³ëÝ³ÏÇ ÁÝ¹·ñÏáõÙáí:

²Ù»ÝÇó Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ:

Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ ¿åÇ¹»ÙÇÏ ó»ñ»µñáëåÇÝ³É (Ñ³Ù³×³ñ³Ï³ÛÇÝ áõÕ»Õ-áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ) Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ

Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ¨ áÕÝáõÕ»ÕÇ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ³é³çÝ³ÛÇÝ µáñµáùáõÙ, å³ïÏ³ÝáõÙ ¿ ëáõñ í³ñ³Ï³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ, áñáÝù Ñ³Ù³×³ñ³Ï³ÛÇÝ ï³ñ³ÍÙ³Ý ÙÇïáõÙ áõÝ»Ý: ÐÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ÑÇí³Ý¹³ÝáõÙ »Ý

ÙÇÝã¨ ÑÇÝ· ï³ñ»Ï³Ý »ñ»Ë³Ý»ñÁ: Ü»ñÏ³ÛáõÙë ³Ûë ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ »½³ÏÇ ¹»åù»ñÇ ï»ëùáí, ³ÛÝ Å³Ù³Ý³Ï, »ñµ ³é³ç ³ÛÝ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ñ Ù»Í Ñ³Ù³×³ñ³ÏÝ»ñÇ ï»ëùáí: ¸ñ³Ý Ýå³ëï»É »Ý µÝ³ÏãáõÃÛ³Ý ÑáÍ³ËïáõÃÛáõÝÁ ¨ ³Ýµ³ñ»Ýå³ëï ë³ÝÇï³ñ³-ÑÇ·Ç»ÝÇÏ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ:

¾åÇ¹»ÙÇÏ ó»ñ»µñáëåÇÝ³É Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Ñ³ñáõóÇãÁ Ù»ÝÇÝ·áÏáÏÝ ¿ (¶ñ³Ù §-¦ ¹ÇåÉáÏáÏ), áñÁ ÎÜÐ ¿ Ã³÷³ÝóáõÙ ³ñÛ³Ý Ï³Ù ³íß³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÙÇçáóáí:

Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ í³ñ³ÏÇ ³ÕµÛáõñÁ ÙÇ³ÛÝ Ù³ñ¹Ý ¿, ³ÛëÇÝùÝ` Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çïáí ÑÇí³Ý¹Á, ÑÇí³Ý¹` Ï³ï³é³É »ñ¨áõÛÃÝ»ñáí (Ý³½áý³ñÇÝ·Çï) ¨ ³éáÕç ÏñáÕÁ: öáË³ÝóÙ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÁ` û¹³Ï³ÃÇÉ³ÛÇÝ: Ð³×³Ë ÑÇí³Ý¹³ÝáõÙ »Ý í³Õ ï³ñÇùÇ »ñ»Ë³Ý»ñÁ ¨ ïÕ³Ù³ñ¹ÇÏ: ê»½áÝ³ÛÝáõÃÛáõÝÁ` ÓÙ»é-·³ñáõÝ (÷»ïñí³ñ-³åñÇÉ): ÜáÛ»Ùµ»ñ-¹»Ïï»Ùµ»ñ ³ÙÇëÝ»ñÇó ëÏë³Í ¹ÇïíáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹³óáõÃÛ³Ý ³×: ÐÇí³Ý¹³óáõÃÛ³Ý ë»½áÝ³ÛÝáõÃÛ³Ý å³ï×³éÝ»ñÝ »Ý »Õ³Ý³Ï³ÛÇÝ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÁ (ËáÝ³íáõÃÛ³Ý µ³ñÓñ³óáõÙ, ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÇ ÏïñáõÏ ï³ï³ÝáõÙÝ»ñ), ÓÙ»é³ÛÇÝ ßñç³ÝáõÙ Ù³ñ¹Ï³Ýó ß÷Ù³Ý µÝáõÛÃÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝ (÷³Ï ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ »ñÏ³ñ ·ïÝí»ÉÁ, áã µ³í³ñ³ñ û¹³÷áËáõÃÛáõÝÁ ¨ ³ÛÉÝ): ä³ñµ»ñ³µ³ñ (10-15 ï³ñÇÝ Ù»Ï) ¹ÇïíáõÙ ¿ ³Ûë ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ Ñ³Ù³×³ñ³Ï³ÛÇÝ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ³×:

Ø»ÝÇÝ·ÇïÁ ï³ñ³Íí³Í ¿ ³ßË³ñÑÇ µáÉáñ »ñÏñÝ»ñáõÙ:

ä³ï×³é³³Ëï³Í³·áõÙ (¿ÃÇáå³Ãá·»Ý»½)

²Ù»ÝÇó Ñ³×³Ë Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ï³ñµ»ñ ÙÇÏñáûñ·³ÝÇ½ÙÝ»ñÇ` áõÕ»ÕÇ ÷³÷áõÏ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñ

³ÝóÝ»Éáõ Ñ»ï¨³Ýùáí: ²Û¹ ÙÇÏñáûñ·³ÝÇ½ÙÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É íÇñáõëÝ»ñÁ, Ù³Ýñ¿Ý»ñÁ ¨ ÝáõÛÝÇëÏ ³Ù»Ý³Ñ³ë³ñ³Ï Ý»ñÏ³Û³óáõóÇãÝ»ñÁ: ²ÕÛáõë³ÏáõÙ Ý»ñÏ³Û³óí³Í »Ý µ³Ïï»ñÇ³É Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ ³Ù»Ý³ï³ñ³Íí³Í Ñ³ñáõóÇãÝ»ñÁ:

´³Ïï»ñÇ³É Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ å³ï×³é³·ÇïáõÃÛ³Ý Ï³Ëí³ÍáõÃÛáõÝÁ å³óÇ»ÝïÝ»ñÇ ï³ñÇùÇó ¨ åé»ÙáñµÇ¹ ýáÝÇó:

Ü³Ë³ïñ³Ù³¹ñáÕ ·áñÍáÝ î³ñÇù	Ð³í³Ý³Ï³Ý Ñ³ñáõóÇã
0-4ß³µ.	S agalactiae ( B ËÙµÇ ëïñ»åïáÏáÏ»ñ), E coli K1, L monocytogenes
4-12 ß³µ.	S agalactiae, E coli, H influenzae, S pneumoniae, N meningitidis
3 ³ÙëÇó-18 ï³ñÇ	N meningitidis, S pneumoniae, H influenzae
18-50 ï³ñÇ	S pneumoniae, N meningitidis, H influenzae
> 50 ï³ñÇ	S pneumoniae, N meningitidis, L monocytogenes, ³¿ñáµ ¶ñ³Ù-µ³ó³ë³Ï³Ý óáõåÇÏÝ»ñ
ÆÙáõÝ³ÁÝÏ×áõÙ	S pneumoniae, N meningitidis, L monocytogenes, ³¿ñáµ ¶ñ³Ù-µ³ó³ë³Ï³Ý óáõåÇÏÝ»ñ
¶³Ý·Ç ÑÇÙÇ Ïáïñí³Íù	S pneumoniae, H influenzae, A ËÙµÇ ëïñ»åïáÏáÏ»ñ

Staphylococcus aureus, аааааааа ¶ñ³Ù-

¶ÉËÇ íÝ³ëí³ÍùÝ»ñ, Ý»ÛñáíÇñ³µáõÅ³Ï³Ý µ³ó³ë³Ï³Ý óáõåÇÏÝ»ñ, ³Û¹ ÃíáõÙ Pseudomonas

íÇñ³Ñ³ïáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ ·³Ý·³Ñ³ïáõÙ aeruginosa S aureus, ÃÃí³ÍÝ³ÛÇÝ ¶ñ³Ù-µ³ó³ë³Ï³Ý óáõåÇÏÝ»ñ,

àõÕ»Õ-áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ßáõÝï³íáñáõÙ

Propionibacterium acnes

S.aureus, Enterocococcus spp., Enterobacteriaceae,

ê»åëÇë

P.aeruginosa, S.pneumoniae

ä³Ãá·»Ý»½áõÙ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ Ãáùë»ÙÇ³Ý, áñÁ Ñ³ïÏ³å»ë ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Í³Ýñ ë»åïÇÏ Ó¨»ñÇ ¹»åù»ñáõÙ: ²Û¹ ¹»åù»ñáõÙ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ í³ñ³Ï³ÛÇÝ-ÃáõÝ³ÛÇÝ(ÇÝý»ÏóÇáÝ-ïáùëÇÏ) ßáÏ, áñÁ Ñ»ï¨³Ýù ¿` Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ»ñÇ ½³Ý·í³Í³ÛÇÝ ³ñï³ÑáëùÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ³é³ç³ó³Í ÃáõÝ³ñÛáõÝáõÃÛ³Ý (ïáùë»ÙÇ³ÛÇ): Ü»ñÃáõÛÝÁ (¿Ý¹áïáùëÇÝÁ) Ë³Ý·³ñáõÙ ¿ ÙÇÏñáßñç³Ý³éáõÃÛáõÝÁ, ³é³ç³óÝáõÙ ¿ Ý»ñ³ÝáÃ³ÛÇÝ ï³ñ³ÍáõÝ Ù³Ï³ñ¹áõÙ, ÝÛáõÃ³÷áË³Ý³ÏáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ: ÂáõÝ³íáñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýù Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É áõÕ»ÕÇ ³ÛïáõóÁ` Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí ¨ »ñÏ³ñ³íáõÝ áõÕ»ÕáõÙ ßÝã³Ï³Ý Ï»ÝïñáÝÇ å³ñ³ÉÇ½Ù³Ý (Ï³Ãí³ÍÇ) Ñ»ï¨³Ýùáí: î³ñ³Í í³ñ³ÏÇ Ñ»ï¨³Ýùáí É³í³óáÕÝ»ñÇ ³ñÛ³Ý Ù»ç ³í»É³ÝáõÙ ¿ ëå»óÇýÇÏ Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÁ: î³ñ³Í í³ñ³ÏÁ µ»ñáõÙ ¿ ïÇåáëå»óÇýÇÏ (ï»ë³Ï³Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ) ÇÙáõÝÇï»ïÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ:

Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

Ð³ñáõóãÇ ÙÇ³Ï ³ÕµÛáõñÁ Ù³ñ¹Ý ¿: Ø»ÝÇÝ·áÏáÏáí í³ñ³Ïí³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ù»Í Ù³ëÇ Ùáï

·áñÍÝ³Ï³Ýáñ»Ý µ³ó³Ï³ÛáõÙ »Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñÁ, Ùáï 1/10-1/8-Ç Ùáï Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ëáõñ

Ý³½áý³ñÇÝ·ÇïÇ å³ïÏ»ñ ¨ ÙÇ³ÛÝ ³é³ÝÓÇÝ ³ÝÑ³ïÝ»ñÇ Ùáï ¿ ¹ÇïíáõÙ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý

·»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³Í(Ï»ÝïñáÝ³óí³Í) Ó¨Á: ¶»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³Í Ó¨áí Ù»Ï ÑÇí³Ý¹ÇÝ µ³ÅÇÝ ¿ ÁÝÏÝáõÙ 100-20.000 µ³Ïï»ñÇ³ÏÇñ: Ø»Í³Ù³ë³Ùµ Ù»ÝÇÝ·áÏáÏÁ, Ñ³ÛïÝí»Éáí ùÇÃ-ÁÙå³ÝÇ ÉáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÇÝ, ãÇ ³é³ç³óÝáõÙ ï»Õ³ÛÇÝ µáñµáùáõÙ ¨ ³éáÕçáõÃÛ³Ý í³ï³óÙ³Ý ï»ë³Ý»ÉÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÛÝÝ»ñ: ÀÝ¹³Ù»ÝÁ 10-15% ¹»åù»ñáõÙ ¿, áñ Ù»ÝÇÝ·áÏáÏÁ, Ñ³ÛïÝí»Éáí ùÇÃ-ÁÙå³ÝÇ, ÇëÏ »ñµ»ÙÝ Ý³¨ µñáÝËÝ»ñÇ ÉáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÇ íñ³, µ»ñáõÙ ¿ µáñµáùÙ³Ý ³é³ç³óÙ³ÝÁ: úñ·³ÝÇ½ÙáõÙ Ñ³ñáõóÇãÁ ï³ñ³ÍíáõÙ ¿ Ñ»Ù³ïá·»Ý(³ñÛáõÝ³ÛÇÝ) ×³Ý³å³ñÑáí: ´³Ïï»ñ»ÙÇ³Ý(Ù³Ýñ¿³³ñÛáõÝáõÃÛáõÝ) áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ïáùë»ÙÇ³Ûáí, áñÁ Ù»Í ¹»ñ áõÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý å³Ãá·»Ý»½áõÙ: Î³ñ¨áñ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý Ý³Ëáñ¹áÕ íÇñáõë³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, »Õ³Ý³Ï³ÛÇÝ ÏïñáõÏ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, íÝ³ëí³ÍùÝ»ñÁ ¨ ³ÛÉ ·áñÍáÝÝ»ñÁ: Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ å³Ãá·»Ý»½áõÙ Ù»Í Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ ïáùëÇÏ ¨ ë»åïÇÏ µÝáõÛÃÇ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇ Ñ³Ù³ÏóáõÙÁ, áñáÝù áõÕ»ÏóíáõÙ »Ý ³É»ñ·ÇÏ é»³ÏóÇ³Ý»ñáí: Ê³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ·»ñ³ÏßÇé Ù³ëÁ, áñáÝù ³é³ç³ÝáõÙ »Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µáõÙ, å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í »Ý ³é³çÝ³ÛÇÝ-ë»åïÇÏ åñáó»ëáí: Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ»ñÇ Ù³Ñí³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ³ñï³¹ñíáõÙ »Ý ïáùëÇÝÝ»ñ, áñáÝù ³Ëï³Ñ³ñáõÙ »Ý ÙÇÏñáóÇñÏáõÉÛ³óÇáÝ ÑáõÝÇ ³ÝáÃÝ»ñÁ: ¸ñ³ ³ñ¹ÛáõÝùÝ ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ Ï»Ýë³Ï³Ýáñ»Ý Ï³ñ¨áñ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ, ³Ù»ÝÇó ³é³ç ·ÉËáõÕ»ÕÇ, »ñÇÏ³ÙÝ»ñÇ, Ù³Ï»ñÇÏ³ÙÝ»ñÇ ¨ ÉÛ³ñ¹Ç: Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ»ÙÇ³Ûáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝÁ Ï³åí³Í ¿ Ý³¨ ëñï³ÙÏ³ÝÇ ÏÍÏáÕ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ýí³½Ù³Ý ¨ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ïáÝáõëÇ Ñ»ï: Ð»Ùáé³·ÇÏ ó³Ý»ñÁ, ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñÝ áõ ³ñÛáõÝ³ÑáëáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í »Ý ÃñáÙµáÑ»Ùáé³·ÇÏ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí ¨ ³ÝáÃÝ»ñÇ íÝ³ëáõÙáí:

ä³ÃáÉá·Ç³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ µ³½³É ¨ áõéáõóÇÏ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ: Â³ñ³Ë³ÛÇÝ ¨ Ã³ñ³Ë³ýÇµñÇÝ³ÛÇÝ ¿ùëáõ¹³ïÁ å³ïáõÙ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÁ Ï³åï³Ï³Ý³ã³íáõÝ §·ÉË³ñÏáí¦: ´³½Ù³ÏáñÇ½³ÛÇÝ ÇÝýÇÉïñ³ïÝ»ñÁ ³ÝáÃÝ»ñÇ »ñÏ³ÛÝùáí Ý»ñËáõÅáõÙ »Ý áõÕ»Õ³ÝÛáõÃ: ²é³ç³ÝáõÙ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ûïáõó ¨ ÑÇå»ñ»ÙÇ³: ÜÙ³Ý³ïÇå ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý Ý³¨ áÕÝáõÕ»ÕáõÙ: Ä³Ù³Ý³ÏÇÝ ëÏëí³Í µáõÅÙ³Ý å³ñ³·³ÛáõÙ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ µáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÁ ÁÝÏ×íáõÙ ¿, ¿ùëáõ¹³ïÁ »ÝÃ³ñÏíáõÙ ¿ ÉñÇí Ý»ñÍÍÙ³Ý: ´³ñÓÇÃáÕÇ íÇ×³ÏáõÙ ¨ áã é³óÇáÝ³É µáõÅÙ³Ý ¹»åùáõÙ Ï³ñáÕ ¿ ½³ñ·³Ý³É áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ëÏÉ»ñá½, ãáññáñ¹ ÷áñáùÇ ½áõÛ· ÙÇç÷áñáù³ÛÇÝ µ³óí³ÍùÇ ¨ ½áõÛ· ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ µ³óÍ³ÍùÝ»ñÇ, ë»ñï³×áõÙ: êñ³Ýù Ï³åáõÙ »Ý ãáññáñ¹ ÷áñáùÁ áõÕ»ÕÇ Ù»Í óÇëï»éÝÇ(·É³Ý³ï³Ï³é) Ñ»ï áñÁ µ»ñáõÙ ¿ ÉÇÏíáñá¹ÇÝ³ÙÇÏ³ÛÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ý ¨ áõÕ»ÕÇ çñ·áÕáõÃÛ³Ý ³é³ç³óÙ³Ý: Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ»ÙÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï Ó¨³µ³Ý³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ñ³Ù³å³ï³ëË³ÝáõÙ »Ý ÇÝý»ÏóÇáÝ-ïáùëÇÏ ßáÏÇÝ` ³ñï³Ñ³Ûïí³Í

ÃñáÙµáÑ»Ùáé³·ÇÏ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí: ØÇÏñáóÇñÏáõÉÛ³ïáñ ÑáõÝáõÙ ÝÏ³ïíáõÙ ¿ åÉ³½Ù³ÑáëáõÃÛáõÝ, ·»ñ³ñÛáõÝáõÃÛáõÝ, ëï³½, Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ýÇµñÇÝ³ÛÇÝ ÃñáÙµ»ñ ¨ ³ÝáÃÝ»ñÇ å³ï»ñÇ ýÇµñÇÝ³ÛÇÝ Ù»éáõÏ: Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ»ÙÇ³ÛÇÝ ³é³ÝÓÝ³å»ë µÝáñáß »Ý µ³½Ù³ÃÇí Ù³ßÏ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñ, »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ ½³Ý·í³Í³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñ ¹»åÇ Ù³Ï»ñÇÏ³ÙÝ»ñ` ëáõñ Ù³Ï»ñÇÏ³Ù³ÛÇÝ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý ³é³ç³óÙ³Ùµ (àõÃ»ñÑ³áõ½»Ý-üñÇ¹»ñÇÏë»ÝÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß) ¨ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ëáõñ ³Ûïáõó: ºñÇÏ³ÙÝ»ñáõÙ Ñ³ÛïÝ³µ»ñõÙ »Ý ËáÕáí³ÏÝ»ñÇ ¿åÇÃ»ÉÇ ¹ÇëïñáýÇÏ ¨ Ý»ÏñáïÇÏ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ: Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ»ñÁ áõÕ»ÕÇ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñáõÙ ³é³ç³óÝáõÙ »Ý ëÏ½µáõÙ ß×³-Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ µáñµáùáõÙ, µ³Ûó ³ñ¹»Ý ÇëÏ ûñí³ í»ñçáõÙ ¿ùëáõ¹³ïÁ ¹³éÝáõÙ ¿ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ: Â³ñ³Ë³ÛÇÝ ¿ùëáõ¹³ïÁ ï»Õ³Ï³ÛíáõÙ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ù³ëÝ³íáñ³å»ë µ³½³É Ù³Ï»ñ»ëÇÝ: àõÕ»Õ³ÝÛáõÃáõÙ ¨ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñáõÙ µáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÝ»ñÇÝ Ñ³ÙÁÝÃ³ó ÝÏ³ïíáõÙ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ³ÝáÃ³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ, ·»ñ³ñÛáõÝáõÃÛáõÝ, ëï³½, ÃñáÙµá½ ¨ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý 5-6-ñ¹ ûñÁ µáñµáù³ÛÇÝ ¿ùëáõ¹³ïÁ Ó¨³íáñíáõÙ ¿, µ³Ûó ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý µ³ñíáù ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ Ñ»ï³·³ÛáõÙ ³ÛÝ »ÝÃ³ñÏíáõÙ ¿ ý»ñÙ»Ýï³ïÇí ÉáõÍÙ³Ý ¨ Ý»ñÍÍÙ³Ý:

ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

ÐÇÙÝ³Ï³Ý Ñ³ñáõóÇãÝ»ñÝ »Ý. »ñ»Ë³Ý»ñÇ ¨ Ýáñ³ÍÇÝÝ»ñÇ Ùáï` B Ï³Ù D ËÙµÇ ëïñ»åïáÏáÏ»ñÁ, ³ÕÇù³ÛÇÝ óáõåÇÏÁ, Listeria monocitogenes, Ñ»ÙáýÇÉ³ÛÇÝ óáõåÇÏÁ, Ù»Í»ñÇ Ùáï` åÝ¨ÙáÏáÏ»ñÁ, ëï³ýÇÉáÏáÏ»ñÁ ¨ ³ÛÉ Ñ³ñáõóÇãÝ»ñ: èÇëÏÇ ·áñÍáÝÝ»ñ »Ý Ñ³Ù³ñíáõÙ ÇÙáõÝá³Ýµ³í³ñ³ñ íÇ×³ÏÝ»ñÁ, ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ íÝ³ëí³ÍùÁ, ·ÉËÇ ¨ å³ñ³ÝáóÇ íñ³ Ï³ï³ñí³Í íÇñ³µáõÅ³Ï³Ý ÙÇç³ÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ØÇÏñáûñ·³ÝÇ½ÙÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ³ÝáõÕÕ³ÏÇáñ»Ý Ã³÷³Ýó»É ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ· í»ñù³ÛÇÝ Ï³Ù íÇñ³Ñ³ï³Ï³Ý µ³óí³ÍùÇó (ÏáÝï³Ïï³ÛÇÝ): ¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ, ¹»åù»ñÇ Ù»Í³Ù³ëÝáõÃÛ³Ùµ Ñ³ñÏ³íáñ ¿ í³ñ³ÏÇ ËñáÝÇÏ³Ï³Ý ûç³Ë, áñï»ÕÇó ï³ñµ»ñ ×³Ý³å³ñÑÝ»ñáí ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ Ñ³ñáõóãÇ ¹»ëÇÙÇÝ³óÇ³ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñ: Ø»Í³Ù³ë³Ùµ ÙáõïùÇ ¹áõé ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ùÇÃ-ÁÙå³ÝÇ ÉáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÁ:

ì³ñ³ÏÇ ·»Ý»ñ³ÉÇ½³óÇ³Ý ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ Ñ»Ù³ïá·»Ý, ÉÇÙýá·»Ý Ï³Ù å»ñÇÝ¨ñ³É ×³Ý³å³ñÑÝ»ñáí:

Þ×³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï ìÇñáõë³ÛÇÝ Í³·Ù³Ý ß×³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÁ Ñ³ñáõóíáõÙ »Ý ¿Ýï»ñáíÇñáõëÝ»ñáí` ÎáÏë³ÏÇ ¨ EHCO,

åáÉÇáÙÇ»ÉÇïÇ, ¿åÇ¹»ÙÇÏ å³ñáïÇïÇ íÇñáõÝ»ñáí, ÇÝãå»ë Ý³¨ áñáß ³ÛÉ íÇñáõëÝ»ñÇ ï»ë³ÏÝ»ñáí: ì³ñ³ÏÇ ³ÕµÛáõñ ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ÑÇí³Ý¹ Ù³ñ¹Á Ï³Ù §³éáÕç¦ í³ñ³Ï³ÏÇñÁ: ìÇññáõëÁ ÷áË³ÝóíáõÙ ¿ çñáí, µ³Ýç³ñ»Õ»ÝÝ»ñáí, Ùñ·»ñáí, ï³ñµ»ñ ëÝÝ¹³ÙÃ»ñùÝ»ñáí, Ï»Õïáï Ó»éù»ñáí: Ø³ñ¹Ï³ÛÇÝ ÑáÍ ½³Ý·í³ÍÝ»ñáõÙ Ï³ñáÕ ¿ ÷áË³Ýóí»É Ý³¨ û¹³-Ï³ÃÇÉ³ÛÇÝ ×³Ý³å³ñÑáí: Ð³×³Ë í³ñ³ÏáõÙÁ ïáÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ µ³ó çñ³Ùµ³ñÝ»ñáõÙ Ï³Ù ëáíáñ³Ï³Ý ÉáÕ³í³½³ÝÝ»ñáõÙ ÉáÕ³ÉÇë: ²Ù»ÝÇó Ñ³×³Ë ß×³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çïáí ÑÇí³Ý¹³ÝáõÙ »Ý 3-6ï »ñ»Ë³Ý»ñÁ, ¹åñáó³Ï³Ý ï³ñÇùÇ »ñ»Ë³Ý»ñÁ ÑÇí³Ý¹³ÝáõÙ »Ý ³í»ÉÇ Ñ³½í³¹»å, ÇëÏ Ù»Í»ñÁ` ß³ï Ñ³½í³¹»å: ²í»ÉÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ¿ ÑÇí³Ý¹³óáõÃÛáõÝÁ ³Ù³é³ÛÇÝ ³ÙÇëÝ»ñÇÝ: ìÇñáõëÇ ÷áË³ÝóáÕÝ»ñ Ï³ñáÕ »Ý Ñ³Ý¹Çë³Ý³É Ý³¨ ï³ñµ»ñ ÙÇç³ïÝ»ñ, ûñÇÝ³Ï.` ï½»ñÁ` áñå»ë ï½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ Ñ³ñáõóÇãÝ»ñ:

ä³É³ñ³Ëï³ÛÇÝ (ïáõµ»ñÏáõÉÛá½³ÛÇÝ) Ù»ÝÇÝ·Çï îáõµ»ñÏáõÉÛá½³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿, »Ã» ûñ·³ÝÇ½ÙáõÙ ³éÏ³ ¿ ïáõµ»ñÏáõÉÛá½³ÛÇÝ ûç³Ë:

ì³ñ³ÏÁ Ã³÷³ÝóáõÙ ¿ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñ Ñ»Ù³ïá·»Ý ×³Ý³å³ñÑáí: Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ ³Û¹ ï»ë³ÏÇ ¹»åùáõÙ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ, ·ÉË³íáñ³å»ë áõÕ»ÕÇ ÑÇÙÇ` ïáõµ»ñÏáõÉÛá½³ÛÇÝ Ñ³Ý·áõóÇÏÝ»ñáí ë»ñÙ³ÝáõÙ (÷áùñ ¨

ÙÇÝã¨ óáñ»ÝÇ Ñ³ïÇÏÇ Ñ³ëÝáÕ ã³÷»ñáí): ºÝÃ³áëï³ÛÝ»ÝáõÙ(ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹»³) Ïáõï³ÏíáõÙ ¿ ÙáËñ³¹»ÕÝ³íáõÝ ¹áÝ¹áÕ³ÝÙ³Ý ¿ùëáõ¹³ï(³ñï³ùñïÝáõÏ): àôàÐ ù³Ý³ÏÁ ß³ï³ÝáõÙ ¿: ¶áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ³ÛÝ ½áõÉ³É ¿ ¨ ÑáëáõÙ ¿ ßÇÃáí: È³µáñ³ïáñ Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ Ó¨³íáñ ï³ññ»ñÇ, Ù³ëÝ³íáñ³å»ë ÉÇÙýáóÇïÝ»ñÇ ¨ ëåÇï³ÏáõóÇ Ù»Í ùÝ³ÏáõÃÛáõÝ: àôàÐ Ñ³×³Ë ÝßíáõÙ ¿ ·ÉÛáõÏá½Ç ù³Ý³ÏÇ Ýí³½áõÙ` 0.825-1.650 ÙÙáÉ/É: ºñµ»ÙÝ ¹ÇïíáõÙ ¿ É»ÛÏáå»ÝÇ³ Ï³Ù ³ÝÝß³Ý É»ÛÏáóÇïá½` É»ÛÏáóÇï³ÛÇÝ µ³Ý³Ó¨Ç Ã»Ã¨ Ó³Ë Ã»ùáõÙáí ¨ ÉÇÙýáå»ÝÇ³Ûáí:

ìÇñáõë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

Ð³ñáõóÇãÝ»ñ` ÎáÏë³ÏÇ ¨ ECHO íÇñáõëÝ»ñ, å³ïÏ³ÝáõÙ »Ý Picormaviridae ÁÝï³ÝÇùÇÝ, Enterovirus ó»ÕÇÝ: ¸ñ³Ýù èÜÂ-å³ñáõÝ³ÏáÕ, áã Ù»Í ã³÷»ñáí íÇñáõëÝ»ñ »Ý: ´áÉáñ í»ó ïÇå ÎáÏë³ÏÇ B íÇñáõëÝ»ñÁ å³Ãá·»Ý »Ý Ù³ñ¹áõ Ñ³Ù³ñ: Æ¹»ÝïÇýÇÏ³óí³Í(ÝáõÛÝ³óí³Í) »Ý 34 Ãí»ñáí íÇñáõë ECHO-Ç ß×³ïÇå»ñ, áñáÝóÇó 2/3 »Ý å³Ãá·»Ý Ù³ñ¹áõ Ñ³Ù³ñ: ìÇñáõëÝ»ñÁ Ï³ÛáõÝ »Ý ë³é»óÙ³Ý, »Ã»ñÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ý, 70% ëåÇñïÇ, 5% ÉÇ½áÉÇ Ñ³Ý¹»å: ä³Ñå³ÝáõÙ »Ý ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ ë»ÝÛ³Ï³ÛÇÝ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝáõÙ ÙÇ ù³ÝÇ ûñ ¨ ÇÝ³ÏïÇí³ÝáõÙ »Ý ýáñÙ³ÉÇÝÇ, ùÉáñ å³ñáõÝ³ÏáÕ ÝÛáõÃ»ñÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí, ï³ù³óÝ»ÉÇë, ãáñ³óÝ»ÉÇë ¨ áõÉïñ³Ù³Ýáõß³Ï³·áõÛÝ ×³é³·³ÛÃáõÙÇó:

äñáïá½á³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñ

Ð³ñáõóÇãÝ»ñÇó Ù»ÏÝ ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ Toxoplasma gondii, áñÁ å³ïÏ³ÝáõÙ ¿ Protozoa ïÇåÇÝ (Ý»ñµçç³ÛÇÝ Ù³Ï³µáõÛÍ): ²Ûë ÙÇÏñûñ·³ÝÇ½ÙÁ Ï³ñáÕ ¿ ·ïÝí»É ÙëáõÙ ¨ Ùë³ÛÇÝ ÙÃ»ñùÝ»ñáõÙ, Ï³ñáÕ ¿ å³Ñå³Ý»É Ï»Ýë³·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ 2-5^oC ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝáõÙ ÙÇÝã¨ Ù»Ï ³ÙÇë: Ø³Ñ³ÝáõÙ ¿ ÙÇÝã¨ 20^û С ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝáõÙ: ÆÙáõÝÇï»ïÇ Ó¨³íáñáõÙÁ µ»ñáõÙ ¿ Ñ³ñáõóãÇ ³ÝÑ»ï³óÙ³ÝÁ ³ñÛáõÝÇó ¨ Ýñ³ µ³½Ù³óÙ³ÝÁ µçÇçÝ»ñáõÙ: ²é³ç³ÝáõÙ »Ý Çñ³Ï³Ý ÑÛáõëí³Íù³ÛÇÝ óÇëï»ñ, áñáÝù Ï³ñáÕ »Ý ï³ñÇÝ»ñáí (ï³ëÝ³ÙÛ³ÏÝ»ñáí) ÇÝï³Ïï(ãíÝ³ëí³Í, ³ÙµáÕç³Ï³Ý) íÇ×³ÏáõÙ å³Ñå³Ýí»É ûñ·³ÝÇ½ÙáõÙ:

²Ëï³Ó¨³µ³ÝáõÃÛáõÝ (å³ÃáÙáñýáÉá·Ç³)

ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

Ø»Í ÏÇë³·Ý¹»ñÇ, Ù³ëÝ³íáñ³å»ë áõéáõóÇÏ Ù³Ï»ñ»ëÝ»ñáõÙ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÁ ÑÇå»ñ»ÙÇÏ »Ý, ³Ûïáõóí³Í ¨ åÕïáñ: êáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝÁ Éóí³Í ¿ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ ¿ùëáõ¹³ïáí: ²ÛïáõóÇ ýáÝÇ íñ³ áõÕ»Õ³ÝÛáõÃáõÙ å»ñÇí³ëÏáõÉÛ³ñ ï»Õ³Ï³ÛíáõÙ »Ý ÇÝýÇÉïñ³ïÝ»ñ, áñáÝù ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ µ³ÕÏ³ó³Í »Ý Ý»ÛïñáýÇÉÝ»ñÇó:

Þ×³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

²Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý Ù³ëÝ³íáñ³å»ë áõÕ»ÕÇ ëïáñÇÝ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ ¨ µÝáñáßíáõÙ »Ý ÷³÷áõÏ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃáõÙ ß×³-ýÇµñÇÝ³ÛÇÝ ¿ùëáõ¹³ïÇ ýáÝÇ íñ³ ÙÇÉÇ³ñ(Ïáñ»Ï³ÝÙ³Ý) ÃÙµÇÏÝ»ñÇ ³é³ç³óáõÙáí: ØÇÝã ëå»óÇýÇÏ ÙÇçáóÝ»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ, ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ ëáíáñ³µ³ñ Ù³Ñ³ÝáõÙ ¿ÇÝ

ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ¿ùëáõ¹³ïÇí ÷áõÉáõÙ: ²ÛÅÙ µáõÅÙ³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ý ï³Ï åñáó»ëÁ ï»Õ³÷áËíáõÙ ¿ åñá¹áõÏïÇí

÷áõÉ: Â³Õ³ÝÃÝ»ñáõÙ ÝÏ³ïíáõÙ ¿ ·ñ³ÝáõÉÛ³óÇáÝ ÑÛáõëí³ÍùÇ ³é³ç³óáõÙ` Ñ³çáñ¹áÕ ëÏÉ»ñá½áí ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñáõÙ ÝÏ³ïíáõÙ »Ý áã ëå»óÇýÇÏ ³É»ñ·ÇÏ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ å»ñÇ³ñï»ñÇÇïÇ ¨ ûµÉÇï»ñ³óíáÕ ¿Ý¹³ñï»ñÇÇïÇ ïÇåáí:

ä³É³ñ³Ëï³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï îáõµ»ñÏáõÉÛá½³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ ëáõñ ¹»åù»ñáõÙ ·ÉËáõÕ»ÕÁ Ñ³×³Ë ·áõÝ³ï ¿ ¨ ·³É³ñÝ»ñÁ ÷áùñ-ÇÝã

åÝ¹³ó³Í »Ý: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µáõÙ ³Ëï³Ñ³ñíáõÙ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÑÇÙÇ Ñ³ïí³ÍÁ, »ññáñ¹ ¨ ãáññáñ¹ ÷áñáùÝ»ñÇ ¿å»Ý¹ÇÙ³Ý(áÕÝáõÕ»ÕÇ Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý ËáÕáí³Ï) ¨ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ËñÓ»ñÁ: ÜÏ³ïíáõÙ »Ý ÇÝãå»ë ¿ùëáõ¹³ïÇí, ³ÛÝå»ë ¿É åñáÉÇý»ñ³ïÇí ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ: ¾ùëáõ¹³ïÁ Í³ÍÏáõÙ ¿ ÷³÷áõÏ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÁ ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ áõÕ»ÕÇ ÑÇÙáõÙ: Â³Õ³ÝÃÝ»ñáõÙ »ñ¨áõÙ »Ý ÙÇÉÇ³ñ ÃÙµÇÏÝ»ñ: Üñ³Ýù ³í»ÉÇ ³ÏÝÑ³Ûï »Ý ³ÝáÃÝ»ñÇ »ñÏ³ÛÝùáí, Ù³ëÝ³íáñ³å»ë ÙÇçÇÝ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ:

ØÇÏñáëÏáåÇáñ»Ý ³Û¹ ÃÙµÇÏÝ»ñÁ µ³ÕÏ³ó³Í »Ý ÏÉáñ µçÇçÝ»ñÇ Ïáõï³ÏáõÙÝ»ñÇó (ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ÙáÝáÝáõÏÉ»³ñÝ»ñ), Ï»ÝïñáÝáõÙ Ñ³×³Ë ÝÏ³ïíáõÙ ¿ Ï³½»á½(Éáé³óáõÙ): ÐëÏ³ µçÇçÝ»ñÁ Ñ³½í³¹»å »Ý

Ñ³Ý¹ÇåáõÙ: àõÕ»Õ³ÝÛáõÃáõÙ ¹ÇïíáõÙ ¿ áã Ù»Í µáñµáù³ÛÇÝ é»³ÏóÇ³. ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ¿ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ïáùëÇÏ

¹»·»Ý»ñ³óÇ³Ý: Ð³Ï³µÇáïÇÏÝ»ñáí µáõÅÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï µ³½³É ¿ùëáõ¹³ïÁ ¹³éÝáõÙ ¿ åÇÝ¹, ÇëÏ Ýñ³Ýáí ³ÝóÝáÕ Ëáßáñ ³ÝáÃÝ»ñáõÙ Ï³ñáÕ ¿ ½³ñ·³Ý³É ³ñï»ñÇÇï` áõÕ»ÕÇ ÇÝý³ñÏïÇ Ñ»ï³·³ ½³ñ·³óáõÙáí: êåÇ³ÏåáõÙ³ÛÇÝ åñáó»ëÁ ³é³ç³óÝáõÙ ¿ ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³ ¨ ëåÇÝ³É-ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý å³ß³ñáõÙ:

ìÇñáõë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï Üñµ»Ýáõ ¨ ÷áñáùÝ»ñÇ ÉÇÙý³ïÇÏ ÇÝýÇÉïñ³óÇ³:

Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ Ñ³×³Ë ëÏëíáõÙ ¿ Ñ³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ, ç»ñÙáõÃÛ³Ý ÏïñáõÏ µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ, Ã»Ã¨³óÙ³Ý ãµ»ñáÕ ÷ëËÙ³Ùµ ¨ ·ÉË³ó³íáí` Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ý å³ï×³éáí: ÐÇí³Ý¹Á

·ïÝíáõÙ ¿ µÝáñáß ¹ÇñùáõÙ` ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÁ É³ñí³Í, ·ÉáõËÁ »ï, áñáí³ÛÝÁ Ý»ñù³ßí³Í, áïù»ñÁ Í³É³Í ¹»åÇ áñáí³ÛÝ: àñáß ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï, ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ ûñÁ Ù³ßÏÇ íñ³ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë åáÉÇÙáñý ¿ñÇÃ»Ù³ïá½ ¨ Ï»Õ¨³ÝÙ³Ý ó³Ý, áñÁ ³ÝÑ»ï³ÝáõÙ ¿ 1-2 Å³Ùí³ ÁÝÃ³óùáõÙ: Ð³×³Ë ÝÏ³ïíáõÙ ¿ ÁÙå³ÝÇ Ñ»ïÇÝ å³ïÇ ÑÇå»ñ»ÙÇ³, ýáÉÇÏáõÉÝ»ñÇ ÑÇå»ñåÉ³½Ç³Ûáí: àÙ³Ýó Ùáï, Ý³Ëù³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ³ËïáñáßíáõÙ ¿ ëáõñ ßÝã³é³Ï³Ý í³ñ³Ï: Üáñ³ÍÇÝÝ»ñÇ Ùáï ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ ½³ñ·³Ý³É ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ, ³í»ÉÇ Ù»Í»ñÇ Ùáï ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ ½³ñ·³óáõÙÁ ß³ï Ñ³½í³¹»å ¿ ÝÏ³ïíáõÙ: Î³Ëí³Í ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Í³ÝñáõÃÛáõÝÇó, ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï Ï³ñáÕ »Ý ÝÏ³ïí»É ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ÙÃ³·ÝáõÙÝ»ñ, ³Ý·Çï³ÏÇó íÇ×³ÏÝ»ñ, ½³é³Ýó³Ýù, ÏÍÏ³ÝùÝ»ñ ÙÏ³ÝÝ»ñáõÙ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ýµ³ñ»Ýå³ëï ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ, ³é³çÇÝ ß³µ³Ãí³ í»ñçáõÙ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ÏáÙ³ïá½ íÇ×³Ï, ³é³ÝÓÝ³å»ë ³ÏÝ³·Ý¹Ç ÙÏ³ÝÝ»ñÇ, ¹ÇÙ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹Ç å³ñ»½Ý»ñ, ÙáÝá- ¨ Ñ»ÙÇåÉ»·Ç³Ý»ñ, ÏÍÏ³ÝùÝ»ñÁ Ñ³×³Ë³ÝáõÙ »Ý ¨ Ç í»ñçá µ»ñáõÙ Ù³Ñí³Ý: ²ÛÝ ¹»åù»ñáõÙ, »ñµ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ µ³ñ»Ýå³ëï, ç»ñÙáõÃÛáõÝÁ Ýí³½áõÙ ¿, ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï ÝÏ³ïíáõÙ ¿ ³ËáñÅ³ÏÇ É³í³óáõÙ ¨ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ ³éáÕç³óáõÙ:

Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ ÙÇçÇÝáõÙ 2-6 ß³µ³Ã ¿: ê³Ï³ÛÝ Ñ³ÛïÝÇ »Ý Ï³ÛÍ³ÏÝ³ÛÇÝ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åù»ñ, »ñµ ÑÇí³Ý¹Á Ù³Ñ³ÝáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÇó ÙÇ ù³ÝÇ Å³Ùí³ ÁÝÃ³óùáõÙ, ¨ Ó·Ó·í³Í ¹»åù»ñ, »ñµ É³í³óÙ³Ý ßñç³ÝÇó Ñ»ïá ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï ÏñÏÇÝ ¨ »ñÏ³ñ³ï¨ µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ ç»ñÙáõÃÛáõÝÁ: ì»ñçÇÝë Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ Ï³Ù ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇÏ ÷áõÉÁ, Ï³Ù ³ÛÝ ÷áõÉÁ, »ñµ ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ ë»åëÇë` Ù»ÝÇÝ·áÏáÏó»ÙÇ³: ì»ñçÇÝÇë µÝáñáß ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ ¿ Ñ»Ùáé³·ÇÏ ó³ÝÇ ³é³ç³óáõÙÁ, µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ ç»ñÙáõÃÛáõÝÁ, ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ Ñ³×³Ë³ëñïáõÃÛáõÝ, Ýí³½áõÙ ¿ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßáõÙÁ, ³é³ç³ÝáõÙ ¿ Ñ¨áó:

²é³í»É Í³Ýñ ³ñï³ÑÛïáõÃÛáõÝÁ Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ ¹»åùáõÙ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ µ³Ïï»ñÇ³É ßáÏÇ ³é³ç³óáõÙÁ: ¼³ñ·³ÝáõÙ ¿ ëáõñ, ÏïñáõÏ µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ ç»ñÙáõÃÛáõÝÁ, ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ó³Ý: ²ÝáÃ³½³ñÏÁ Ñ³×³Ë³ó³Í, ÃáõÛÉ ÉóÙ³Ý, ßÝã³éáõÃÛáõÝÁ ³ÝÑ³í³ë³ñ³ã³÷, ÑÝ³ñ³íáñ »Ý ÏÍÏ³ÝùÝ»ñ: ÐÇí³Ý¹Á Ñ³ÛïÝíáõÙ ¿ ÏáÙ³ïá½ íÇ×³ÏáõÙ, ¨ Ñ³×³Ë Ù³Ñ³ÝáõÙ ³é³Ýó ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý í»ñ³Ï³Ý·Ù³Ý:

Ø³ßÏÇ Ý»Ïñá½Ý»ñ. Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ í³ñ³ÏÇ Í³Ýñ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ Ù³ßÏÇ ³ÝáÃÝ»ñáõÙ Ï³ñáÕ ¿ ½³ñ·³Ý³É µáñµáùáõÙ ¨ ÃñáÙµá½, ¹³ Ïµ»ñÇ Ù³ßÏÇ Çß»ÙÇ³ÛÇ, ï³ñ³ÍáõÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñÇ ¨ Ý»Ïñá½Ç` Ñ³ïÏ³å»ë ×ÝßÙ³Ý »ÝÃ³Ï³ ûç³ËÝ»ñáõÙ: ²ÛÝáõÑ»ï¨ Ý»Ïñá½í³Í Ù³ßÏÁ ¨ »ÝÃ³Ù³ßÏ³ÛÇÝ µçç³ÝùÁ ß»ñï³½³ïíáõÙ »Ý, ÃáÕÝ»Éáí ËáñÁ Ëáó»ñ, áñáÝó É³í³óáõÙÁ ¹³Ý¹³Õ ¿ ÁÝÃ³ÝáõÙ: àã Ñ³×³Ë ³é³ç³ÝáõÙ »Ý Ï»ÉáÇ¹ ëåÇÝ»ñ(Ù³ßÏÇ ß³ñ³Ïó³ÑÛáõëí³ÍùÇ áõéáõóù³ÝÙ³Ý ÛáõñûñÇÝ³Ï Ã»Éù³ÛÇÝ ³×³ÏóáõÙ` Ï³ñÍñ Ñ³Ý·áõó³íáñ áõéáõóù):

ÞÉáõÃÛáõÝ. Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ ëáõñ ÷áõÉáõÙ Ñ³×³Ë ³Ëï³Ñ³ñíáõÙ »Ý ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÁ: ²é³í»É Ëáó»ÉÇ ¿ ½³ïÇã ÝÛ³ñ¹Á, áñáíÑ»ï¨ Ýñ³ ½·³ÉÇ Ù³ëÁ ³ÝóÝáõÙ ¿ ·³Ý·áõÕ»ÕÇ ÑÇÙùáí, ³Û¹ ÝÛ³ñ¹Ç ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ µ»ñáõÙ ¿ ³ãùÇ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ áõÕÇÕ ÙÏ³ÝÇ å³ñ³ÉÇãÇ: êáíáñ³µ³ñ ÙÇ ù³ÝÇ ß³µ³ÃÇó ßÉáõÃÛáõÝÁ í»ñ³ÝáõÙ ¿: ì³ñ³ÏÇ ï³ñ³ÍáõÙÁ ¹»åÇ Ý»ñùÇÝ ³Ï³Ýç Ï³ñáÕ ¿ µ»ñ»É Ù³ëÝ³ÏÇ Ï³Ù ÉñÇí ËÉ³óÙ³Ý:

àõí»Çï. Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï ÏáÝÛáõÏïÇíÇï Ñ³×³Ë ¿ ÝÏ³ïíáõÙ, ë³Ï³ÛÝ µáõÅÙ³Ý ýáÝÇ íñ³ ³ñ³· ³ÝóÝáõÙ ¿: àõí»ÇïÁ ³í»ÉÇ Éáõñç µ³ñ¹áõÃÛáõÝ ¿, µ»ñáõÙ ¿ å³ÝûýÃ³ÉÙÇïÇ ¨ ÏáõñáõÃÛ³Ý: Ð³Ï³µ³Ïï»ñÇ³É Ã»ñ³åÇ³ÛÇ ßÝáñÑÇí ³ÛÅÙ ³Ûë µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ ·ñ»Ã» ã»Ý Ñ³Ý¹ÇåáõÙ:

ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï êÏëíáõÙ ¿ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ íÇ×³ÏÇ ÏïñáõÏ í³ï³óÙ³Ùµ, ç»ñÙáõÃÛ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ, ë³ñëáõéÇ ½·³óáõÙ: Ì³Ýñ ¹»åù»ñáõÙ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ïáñáõëï, ½³é³Ýó³Ýù, ÏÍÏ³ÝùÝ»ñ, µ³½Ù³ÏÇ ÷ëËáõÙÝ»ñ: È³í ³ñï³Ñ³Ûïí³Í Ù»ÝÇÝ·»³É ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ` ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝ, Î»éÝÇ·Ç ¨ ´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ: ¼³ñ·³ÝáõÙ ¿ Ñ³×³Ë³ëñïáõÃÛáõÝ, Ñ³½í³ëñïáõÃÛáõÝ: ÈÇÏíáñÁ åÕïáñ, ³ñï³ÙÕíáõÙ ¿ µ³ñÓñ ×ÝßÙ³Ùµ, µ³ñÓñ Ý»ÛïñáýÇÉ óÇïá½ ¨ ëåÇï³ÏáõóÇ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛáõÝ:

Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ ÁÝÃ³óùÁ ëáõñ ¿, ë³Ï³ÛÝ ÑÝ³ñ³íáñ »Ý ÇÝãå»ë Ï³ÛÍ³ÏÝ³ÛÇÝ, ³ÛÝå»ë ¿É ËñáÝÇÏ Ó¨»ñ: àñáß ¹»åù»ñáõÙ ïÇåÇÏ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ Ã³ùÝíáõÙ ¿ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ë»åïÇÏ íÇ×³ÏÇ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñáí:

Þ×³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

²í»ÉÇ Ñ³×³Ë ³Ëï³Ñ³ñáõÙ ¿ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ 2-7 ï³ñ»Ï³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ: êÏëíáõÙ ¿ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ, ³ñï³Ñ³Ûïí³Í åñá¹ñáÙ³É ßñç³ÝÇó Ñ»ïá, áñÁ Ï³ñáÕ ¿ ï¨»É 2-3 ß³µ³Ã: äñá¹ñáÙ³É »ñ¨áõÛÃÝ»ñÁ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ »Ý ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÃáõÉáõÃÛ³Ùµ, ³ËáñÅ³ÏÇ Ïáñáõëïáí, ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ëáõµý»µñÇÉ ç»ñÙáõÃÛáõÝ: ²ÛÝáõÑ»ï¨ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Ý³Ë³Ýß³ÝÝ»ñÁ` ÷ëËáõÙ, ·ÉË³ó³í, ç»ñÙ, ÍáÍñ³ÏÇ É³ñí³ÍáõÃÛáõÝ, Î»éÝÇ·Ç ¨ ´áõ¹½ÇÝëÏáõ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ:

ä³É³ñ³Ëï³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï êÏëíáõÙ ¿ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ, Ï³ñáÕ ¿ ï¨»É 2-3 ß³µ³Ã: ²ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÃáõÉáõÃÛ³Ùµ, ³ËáñÅ³ÏÇ Ïáñëïáí, »ñ»Ë³Ý ¹³éÝáõÙ ¿ ³Ýïñ³Ù³¹Çñ, ³Ýï³ñµ»ñ Ë³Õ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ, ·³Ý·³ïíáõÙ ¿ áã Ùßï³Ï³Ý ·ÉË³ó³íÇó: ²é³ç³ÝáõÙ ¿ ëáõµý»µñÇÉ ç»ñÙáõÃÛáõÝ, ·ÉË³ó³íÁ áõÅ»Õ³ÝáõÙ ¿, ¹³éÝáõÙ Ùßï³Ï³Ý:

ÜÏ³ïíáõÙ ¿ ÷ëËáõÙ, III, IV ¨ VI ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñ: æ»ñÙáõÃÛáõÝÁ 38^û— 39^ûC: Ì³Ýñ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ Ë³Ã³ñíáõÙ ¿ ·Çï³ÏóáõÃÛáõÝÁ, ³é³ç³ÝáõÙ »Ý å³ñµ»ñ³Ï³Ý ÏÍÏ³ÝùÝ»ñ: àÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÁ µ³ñÓñ ×ÝßÙ³Ý, Ã³÷³ÝóÇÏ, ÉÇÙýáóÇï³ñ åÉ»áóÇïá½áí, ·ÉÛáõÏá½Ç ¨ ùÉáñÇ¹Ý»ñÇ ó³Íñ ù³Ý³Ïáí: ²ñÛ³Ý Ù»ç µÝáñáß ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ ã»Ý ÝÏ³ïíáõÙ` ¾Ü²-Ç µ³ñÓñ³óáõÙ, ã³÷³íáñ É»ÛÏáóÇïá½: ìÇñáõë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï êÏÇ½µÁ ëáõñ, µ³ñÓñ ç»ñÙáõÃÛ³Ùµ ¨ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÇÝïáùëÇÏ³óÇ³Ûáí: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý 1-2ñ¹ ûñÁ å³ñ½ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ »Ý Ù»ÝÇÝ·»³É ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ` áõÅ»Õ ·ÉË³ó³í, ÏñÏÝ³ÏÇ ÷ëËáõÙ, Ñ³½í³¹»å ÃáõÉáõÃÛáõÝ, ùÝÏáïáõÃÛáõÝ, »ñµ»ÙÝ ·ñ·éí³ÍáõÃÛáõÝ ¨ ³ÝÑ³Ý·ëïáõÃÛáõÝ: ÐÝ³ñ³íáñ »Ý Ñ³½, Ñ³ñµáõË, ó³í»ñ ÏáÏáñ¹áõÙ ¨ áñáí³ÛÝáõÙ: Ð³×³Ë ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï Ñ³ÛïÝíáõÙ ¿ Ù³ßÏ³ÛÇÝ ÑÇå»ñ¿ëÃ»½Ç³: Î»éÝÇ·Ç, ´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ ¹ñ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ, ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ï³ñÏ³ÙáõÃÛáõÝ, ÑÇå»ñï»Ý½Çí Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß: àÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÁ µ³ñÓñ ×ÝßÙ³Ý, ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÉÇÙýáóÇï³ñ óÇïá½, ëåÇï³ÏáõóÝ»ñÇ, ·ÉÛáõÏá½Ç, ùÉáñÇ¹Ý»ñÇ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ ÝáñÙ³É: Ø³ñÙÝÇ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÁ Ï³ñ·³íáñíáõÙ ¿ 3-5 ûñÇó, »ñµ»ÙÝ Ñ³ÛïÝíáõÙ ¿ ç»ñÙÇ »ñÏñáñ¹ ³ÉÇù: ÆÝÏáõµ³óÇáÝ ßñç³ÝÁ ëáíáñ³µ³ñ 2-4 ûñ:

Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ í³Õ Ñ³Ù³Ëï³Ýß³ÛÇÝ ³ËïáñáßáõÙ

Ø»ÝÇÝ·Çïáí ÑÇí³Ý¹ »ñ»Ë³:

ÎñÍùÇ Ñ³ë³ÏÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ù»ÝÇÝ·»³É ³Ëï³ÝÇß ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ·³ÕÃáõÝÇ Ï³ÛáõÝ ³ñï³÷ùáõÙÁ ¨ É³ñí³ÍáõÃÛáõÝÁ, ÙÇÝã¹»é ÃáõÉ³ó³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï, áñáÝù ï³é³åáõÙ »Ý ¹Çëå»åëÇ³Ûáí, ÑÇåáïñáýÇ³Ûáí, ¨ »ñµ áõÕ»ÕÇ ÏáÝí»ùëÇï³É Ù³Ï»ñ»ëÇÝ ³éÏ³ ¿ Ã³ñ³Ë, ³Û¹ ³Ëï³ÝÇßÁ ãÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ:

Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ ³é³çÝ³ÛÇÝ Ï³Ù ãï³ñµ»ñ³Ïí³Í ³ËïáñáßáõÙÁ ¹ñíáõÙ ¿ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ïñÇ³¹³ÛÇ ÑÇÙ³Ý íñ³: ¸ñ³Ýù »Ý.

1. Â³Õ³ÝÃ³ÛÇÝ (Ù»ÝÇÝ·»³É) ³Ëï³Ýß³Ñ³Ù³ÉÇñ

2. ÆÝïáùëÇÏ³óÇáÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß

3. àôàÐ µáñµáù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß

Ð³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ïñÇ³¹³ÛáõÙ, áñáÝù ÃáõÛÉ »Ý ï³ÉÇë ×³Ý³ã»É Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ, å»ïù ¿ ÁÝ¹·Í»É àôàÐ-Ç áñáßÇã ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: àôàÐ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ ÙÇßï µ³ó³éáõÙ ¿ §Ù»ÝÇÝ·Çï¦ ³ËïáñáßáõÙÁ:

Â³Õ³ÝÃ³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ñ³Ù³ÉÇñÁ (Ù»ÝÇÝ·»³É Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß) Ó¨³íáñíáõÙ ¿ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¨ µáõÝ Ã³Õ³ÝÃ³ÛÇÝ (Ù»ÝÇÝ·»³É) ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇó: ²é³ç³ÝáõÙ ¿ áõÅ»Õ ·ÉË³ó³í` ×ÝßáÕ µÝáõÛÃÇ, áã Ñ³½í³¹»å ³ÛÝù³Ý ï³Ýç³ÉÇó, áñ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ, ÝáõÛÝÇëÏ ·ïÝí»Éáí ³Ý·Çï³ÏÇó íÇ×³ÏáõÙ Ó»éù»ñáí µéÝáõÙ »Ý ·ÉáõËÁ, ïÝùáõÙ Ï³Ù µ³ñÓñ ·áéáõÙ »Ý (§ÑÇ¹ñáó»ý³É ×Çã¦): ²é³ç³ÝáõÙ ¿ Í³í³ÉáõÝ, ß³ïñí³Ý³ÝÙ³Ý ÷ëËáõÙ (§áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÷ëËáõÙ¦): Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ Í³Ýñ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ ¹ÇïíáõÙ »Ý çÕ³Ó·áõÙÝ»ñ Ï³Ù Ñá·»ß³ñÅ³Ï³Ý ·ñ·éí³ÍáõÃÛáõÝ, áñáÝù å³ñµ»ñ³µ³ñ ÷áË³ñÇÝíáõÙ »Ý ÃáñßáÙ³ÍáõÃÛ³Ùµ, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ: ÐÝ³ñ³íáñ »Ý Ñá·»Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ ½³é³Ýó³ÝùÇ ¨ óÝáñùÝ»ñÇ ï»ëùáí:

´áõÝ Ã³Õ³ÝÃ³ÛÇÝ (Ù»ÝÇÝ·»³É) ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ µ³Å³Ý»É »ñÏáõ ËÙµÇ` »ÉÝ»Éáí ¹ñ³Ýó ³Ëï³Ó¨³µ³Ý³Ï³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñÇ ¨ Ñ»ï³½áïÙ³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇó: ²é³çÇÝ ËÙµÇÝ »Ý å³ïÏ³ÝáõÙ ·»ñ½·³ÛáõÝáõÃÛ³Ý ¨ ½·³Û³Ï³Ý ûñ·³ÝÝ»ñÇ ·»ñ½·³ÛáõÝáõÃÛ³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ: ºÃ» ÑÇí³Ý¹Á ·ïÝíáõÙ ¿ ·Çï³ÏÇó íÇ×³ÏáõÙ, ³å³ Ý³ ãÇ Ï³ñáÕ³ÝáõÙ ï³Ý»É ³ÕÙáõÏÁ Ï³Ù ¹ñ³ Ñ³Ý¹»å ·»ñ½·³ÛáõÝ ¿: ÜáõÛÝ é»³ÏóÇ³Ý ¹ÇïíáõÙ ¿ µ³ñÓñ Ëáë³ÏóáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï` ÑÇå»ñ³Ïáõ½Ç³: ¶ÉË³ó³í»ñÁ áõÅ»Õ³ÝáõÙ »Ý µ³ñÓñ Ó³ÛÝ»ñÇó ¨ å³ÛÍ³é ÉáõëÇó: ÐÇí³Ý¹Ý»ñÁ Ý³ËÁÝïñáõÙ »Ý å³éÏ»É ÷³Ï ³ãù»ñáí: ºñÏñáñ¹ ËÙµÇÝ »Ý å³ïÏ³ÝáõÙ é»³ÏïÇí ó³í³ÛÇÝ ý»ÝáÙ»ÝÝ»ñÁ: ¶Çï³ÏÇó ÑÇí³Ý¹Ç ³ÏÝ³·Ý¹»ñÇ íñ³ ãÝãÇÝ ×ÝßáõÙ ·áñÍ³¹ñ»ÉÇë (Ïáå»ñÁ ÷³Ï »Ý) ³éÏ³ ¿ ë³ëïÇÏ ó³í: ¸»ÙùÇ ³ÛÝ Ñ³ïí³ÍÁ, áñï»ÕÇó ¹áõñë »Ý ·³ÉÇë »éûñÛ³Ï ÝÛ³ñ¹Ç ×ÛáõÕ»ñÁ, ßáß³÷»ÉÇë ÝáõÛÝå»ë ÝßíáõÙ ¿ ½·³ÉÇ ó³íáïáõÃÛáõÝ, ÝáõÛÝÇëÏ ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ¹áõñë ·³Éáõ Ï»ï»ñáõÙ ËáñÁ ßáß³÷áõÙÁ ó³íáï ¿ (Î»é»éÇ ³Ëï³ÝÇß): ²Ûï³ÛÇÝ ³Õ»ÕÇÝ Ù³ïáí Ï³Ù Ùñ×ÇÏáí µ³µ³Ë»ÉÇë áõÅ»Õ³óÝáõÙ ¿ ·ÉË³ó³íÁ ¨ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ó³í³ÛÇÝ Í³Ù³ÍéáõÛáõÝÝ»ñáí (´»Ëï»ñ»íÇ ³Ëï³ÝÇß): ¶³Ý·Ç µ³µ³ËáõÙÁ ³é³ç³óÝáõÙ ¿ ó³í³ÛÇÝ Í³Ù³ÍéáõÃÛáõÝÝ»ñ (äáõÉ³ïáíÇ ·³Ý·³¹ÇÙ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùë): ´µ»ñÇ É³ÛÝ³óáõÙÁ, áñÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ·ÉËÇ ÇÝï»ÝëÇí ¨ ³ñ³· å³ëÇí ËáÝ³ñÑÙ³Ý ¹»åùáõÙ ÏáãíáõÙ ¿ üÉ³ï³áõÛÇ ³Ëï³ÝÇß:

î³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙ

Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ ï³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙÁ ÙÇÝãÑáëåÇï³É³ÛÇÝ ¿ï³åáõÙ:

Ø»ÝÇÝ·»³É ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ

îÇåÇÏ ¶Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ó¨ ·³Ý·³ïÝ» ÷á÷áËáõÃÛáõÝ ñ Ý»ñ

´Ýáñáß ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ í³ñ³Ï³ÛÇÝ

ëÏÇ½µ ³ñï³Ñ³Ûïí³Íáõ ³Ëï³ÝÇßÝ»

ÃÛáõÝ ñ

Æ»ñÙ³ëïÇ×³ êáõñ.

Â³ñ³Ë³ÛÇÝ ²ñ³· ÝÇ ½·³ÉÇ

ÑÝ³ñ³íáñ ßßÙ³ÍáõÃÛáõÝ, (Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ, Ñ³ñ³×áÕ µ³ñÓñ³óáõÙ åÝ¨ÙáÏáÏ³ÛÇÝ,ëï³ ·ÏÉË³ó³í, (39-40_ûС) ëáåáñ, ÏáÙ³.

¿ Ï³ñ× ÎïñáõÏ` ³×»Éáí

Ý³Ë³Ýß³ ³é³çÇÝ Å³Ù»ñÇÝ ¨ ºñµ»ÙÝ

ýÇÉá- ëñïË³éÝáó ë³ñëáõé,

Ý³ÛÇÝ ÷áõÉ ûñ»ñÇÝ ½³é³Ýó³Ýù,

ëïñ»åïáÏáÏ³ÛÇÝ ¨ , ë³ñëáõé, Ù³ßÏÇ

³ÛÉÝ) Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñ ÷ëËáõÙ (ÙÇ ù³ÝÇ ·»ñ³ñÛáõÝáõÃÛ óÝáñùÝ»ñ

Å³Ù) áõÝ

êáõñ,

»ñµ»ÙÝ

Þ×³ÛÇÝ íÇñáõë³ÛÇÝ ßÝã³é³Ï³

·ÉË³ó³í, êáíáñ³µ³ñ

Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñ Ý áõÕÇÝ»ñÇ â³÷³íáñ

ë³ñëáõé, Ã³÷³íáñ, ëáÙÝáÉ»ÝóÇ³,

(å³ñáïÇï³ÛÇÝ, ¨ ï»Ý¹, »ñµ»ÙÝ ëñïË³éÝáó ·»ñ³ÏßéáõÙ ¿ Ñ³½í³¹»å ¿Ýï»ñáíÇñáõë³ÛÇÝ, ëï³Ùáùë- »ñÏ÷áõÉ,

, Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ßßÙ³ÍáõÃÛáõÝ,

ëáõñ ÉÇÙýáóÇï³ñ ³ÕÇù³ÛÇÝ Ï³ñ×³ï¨

Ñ³½í³¹»å ÑÇå»ñï»Ý½Ç³Ý ëáåáñ, ËáñÇáÙ»ÝÇÝ·Çï ¨ Ë³Ý·³ñáõ (3—7 ûñ)

³ÛÉÝ.) ÷ëËáõÙ ÙÝ»ñÇ ½³é³Ýó³Ýù

Ï³ï³éÇó

Ñ»ïá

ÂáñßáÙ³Íá ²ëïÇ×³Ý

õÃÛáõÝ, ³Ï³Ý, ·Çï³ÏóáõÃÛáõÝ

êáõµý»µñÇÉÇï

³Ýáé»ùëÇ³ ³ëÃ»ÝÇ³Û Á å³Ñå³Ýí³Í

»ï`

, Ç êÏ½µáõÙ ³ÝÝß³Ý` ¿, Ë³Ý·³ñí³Í îáõµ»ñÏáõÉÛá½³ÛÇÝ ÇÝïïáùëÇÏ³

ùñïÝ»ÉÇáõÃÛ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ ¿ áã

Ù»ÝÇÝ·Çï óÇáÝ

áõÝ, ³Ëï³ÝÇß Ñ³ñ³×»Éáí µ³ñ»Ýå³ëï

Ýß³ÝÝ»ñÇ

ëñïË³éÝáó Ý»ñÇó, ÁÝÃ³óùÇ

·»ñ³ÏßéáõÙáí

, ã³÷³íáñ Ù»Í»ñÇ ¹»åùáõÙ

·ÉË³ó³í Ùáï

»ñµ»ÙÝ ëáõñ

Ø»ÝÇÝ·Ç½ÙÁ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ Î³Ëí³Í ¿

âÏ³.

´³ó³éáõÃÛáõÝ

í³ñ³ÏÝ»ñÇ ¨ Â³÷³íáñ ÑÇÙÝ³Ï³Ý

î³ñµ»ñ â³÷³íáñ »Ý Ï³½ÙáõÙ

ëáÙ³ïÇÏ ·ÉË³ó³í ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõ

Í³Ûñ³Ñ»Õ Í³Ýñ

ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÝÇó Å³Ù³Ý³Ï Ó¨»ñÁ ²Ëï³ÝÇßÝ»ñ

Î»éÝÇ·Ç ³Ëï³ÝÇß. »ñµ ÍÝÏ³Ý Ñá¹áõÙ ³ÝÑÝ³ñ ¿ áõÕÕ»É ÑÇí³Ý¹Ç` ÏáÝù³½¹ñ³ÛÇÝ Ñá¹áõÙ Í³Éí³Í áïùÁ: àõÕÕÙ³ÝÁ ËáãÁÝ¹áïáõÙ ¿ áã Ã» ó³íÁ, ³ÛÉ ³½¹ñÇ Ñ»ïÇÝ ËÙµÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ É³ñí³ÍáõÃÛáõÝÁ (ïáÝÇÏ Ã³Õ³ÝÃ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùë): Ð³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ ³Ù»Ý³Ñ³×³Ë ¨ ³ÝÁÝ¹Ñ³ï Ñ³Ý¹ÇåáÕ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇó Ù»ÏÁ:

´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ í»ñÇÝ ³Ëï³ÝÇß. »Ã» Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹Ç ·ÉËÇ å³ëÇí ³éµ»ñáõÙ ¹»åÇ ÏñÍáëÏñ Ù»çùÇ íñ³ å³éÏ³Í íÇ×³ÏáõÙ, áïù»ñÁ Í³ÉíáõÙ »Ý ÍÝÏ³Ý ¨ ÏáÝù³½¹ñ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ:

´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ ÙÇçÇÝ ³Ëï³ÝÇß. ÝáõÛÝ³ÝÙ³Ý Í³ÉáõÙ` ·á·³ÝÙ³Ý ÙÇ³ÏóÙ³Ý íñ³ ×ÝßáõÙ ·áñÍ³¹ñ»ÉÇë: ´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ ëïáñÇÝ ³Ëï³ÝÇß. »Ã» Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹Ç Ù»Ï áïùÇ å³ëÇí Í³ÉáõÙ ÍÝÏ³Ý ¨ ÏáÝù³½¹ñ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ, ÙÛáõë áïùÁ Í³ÉíáõÙ ¿ ÙÇ³Ý·³Ù³ÛÝ ÝáõÛÝáõÃÛ³Ùµ:

´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ ëïáñ³Ûï³ÛÇÝ (³Ûï³ÛÇÝ) ³Ëï³ÝÇß. ³Ûï³ÛÇÝ ³Õ»ÕÇ íñ³ ×ÝßáõÙ ·áñÍ³¹ñ»ÉÇë, ³ÝáõÕÕ³ÏÇáñ»Ý, ³Ûï»ñÇ ï³Ï ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ áõë»ñÇ ¨ Ý³Ë³áõë»ñÇ Í³ÉáõÙ (ÇÝùÝ³ïÇå ¹ÇñùÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ³Ûë ³Ëï³ÝÇßÁ ÏáãáõÙ »Ý Ý³¨ §Ë³ãÇ¦ ³Ëï³ÝÇß):

¶ÇÛ»ÝÇ ³Ëï³ÝÇß .»ñµ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹Ç ³½¹ñÇ ù³é³·ÉáõË ÙÏ³ÝÇ ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ ×ÝßáõÙ, Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ÙÛáõë áïùÇ áã Ï³Ù³ÛÇÝ Í³ÉáõÙ ÍÝÏ³Ý ¨ ÏáÝù³½¹ñ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ:

¶áñ¹áÝÇ ³Ëï³ÝÇß - »ñµ ×ÝßáõÙ ¿ ·áñÍ³¹ñíáõÙ ÓÏÝ³ÝÙ³Ý ÙÏ³ÝÇ íñ³, ¹ÇïíáõÙ ¿ áïÝ³Ã³ÃÇ µáõÃ Ù³ïÇ é»ýÉ»Ïïáñ áõÕÕáõÙ (ï³ñ³ÍáõÙ):

¶»ñÙ³ÝÇ ³Ëï³ÝÇß – (§å³ñ³Ýáó-áïÝ³Ã³ÃÇ µáõÃ Ù³ï¦ ³Ëï³ÝÇß) - ·ÉËÇ å³ëÇí ËáÝ³ñÑÙ³Ý ¹»åùáõÙ ¹ÇïíáõÙ ¿ áïÝ³Ã³Ã»ñÇ µáõÃ Ù³ï»ñÇ ¿ùëï»Ý½Ç³, ³Ëï³ÝÇßÁ ÝÏ³ñ³·ñí»É ¿ É»Ñ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý ºíýÇÙÇáõë ¶»ñÙ³ÝÇ ÏáÕÙÇó ïáõµ»ñÏáõÉÛá½³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·á¿Ýó»ý³ÉÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï:

È»ë³ÅÇ §Ï³ËÙ³Ý¦ ³Ëï³ÝÇß: ºñÏáõ Ó»éù»ñáí µéÝáõÙ »Ý Ýáñ³ÍÝÇ ³ÝáõÃ³÷áë»ñÇó` Ù»çùÇ ÏáÕÙÇó óáõó³Ù³ï»ñáí å³Ñ»Éáí ·ÉáõËÁ, ¨ µ³ñÓñ³óÝáõÙ »Ý, áñÁ µ»ñáõÙ ¿ ïáïñÇÏÝ»ñÇ` áã Ï³Ù³ÛÇÝ µ³ñÓñ³óÙ³ÝÁ ¹»åÇ áñáí³ÛÝ` ÍÝÏ³Ý ¨ ÏáÝù³½¹ñ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ ¹ñ³Ýó Í³ÉÙ³Ý Ñ³ßíÇÝ, ¨ ³Û¹ ¹ÇñùáõÙ ¹ñ³Ýó »ñÏ³ñ³ï¨ å³ÑÙ³ÝÁ: ²éáÕç »ñ»Ë³ÛÇ Ùáï È»ë³ÅÇ ÷áñÓÁ Ï³ï³ñ»ÉÇë ïáïÇÏÝ»ñÁ ³½³ï ß³ñÅíáõÙ »Ý (Í³ÉíáõÙ ¨ ï³ñ³ÍíáõÙ »Ý):

ØáÝ¹áÝ»½ÇÇ ³Ëï³ÝÇß – ²ÏÝ³·Ý¹»ñÇ íñ³ ×ÝßáõÙ ·áñÍ³¹ñ»ÉÇë (»ñµ Ïáå»ñÁ ÷³Ï »Ý) Ï³ ½·³ÉÇ ó³íáïáõÃÛáõÝ:

Ø»ÝÇÝ·»³É Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß ¨ àôàÐ Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝÁ

àôàÐ Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ»ñÇ µ³ßËí³ÍáõÃÛáõÝÁ

¶ÉËáõÕ»ÕÝ áõ áÕÝáõÕ»ÕÁ å³ïí³Í »Ý Ýñµ»ÝÇáí, áëï³ÛÝ»ÝÇáí ¨ Ï³ñÍñ»ÝÇáí: Üñµ»ÝÇÝ Ï³Ù ³ÝáÃ³ÛÇÝ Ã³Õ³ÝÃÁ ³Ùáõñ Ïå³Í ¿ áõÕ»ÕÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ` ÙïÝ»Éáí µáÉáñ Ëáñ³óáõÙÝ»ñÇ Ù»ç ÇëÏ áëï³ÛÝ»ÝÇÝ Í³ÍÏáõÙ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÁ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ Í³ÍÏáóáí: ºñÏáõ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÁ ÙÇ³íáñíáõÙ »Ý Ù»Ï ³Ýí³Ý ï³Ï leptomeninx (É»åïáÙ»ÝÇÝÏë): ºñÏáõ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ÙÇç¨ Ó¨³íáñí³Í ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝÁ ÏáãíáõÙ ¿ »ÝÃ³áëï³ÛÝ»³ÛÇÝ (ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É): î»Õ-ï»Õ ³ÛÝ É³ÛÝ³ó³Í ¿, áõÝÇ µ³í³Ï³ÝÇÝ Ù»Í ã³÷ë»ñ: Ð³ßíÇ ³éÝ»Éáí, áñ ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝÁ Éóí³Í ¿ áõÕ»Õ-áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ï³Ù ó»ñ»µñáëåÇÝ³É Ñ»ÕáõÏáí, ³Û¹ É³ÛÝ³ó³Í ËáéáãÝ»ñÁ ÏáãíáõÙ »Ý óÇëï»éÝÝ»ñ:

Ø»ÝÇÝ·Çï ³ËïáñáßÙ³Ý ×ßïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ùÇÃ-ÁÙå³Ý³ÛÇÝ ÉáñÓÇ ¨ áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÇ µ³Ïï»ñÇáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ:

´áõÅáõÙ

¾ÃÇáïñáå Ã»ñ³åÇ³

¾ÃÇáïñáå Ã»ñ³åÇ³ÛÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ýå³ï³ÏÝ ¿ í»ñ³óÝ»É ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ³é³ç³óÝáÕ å³ï×³éÁ, ïíÛ³É ¹»åùáõÙ Ù»ÝÇÝ·Çï ³é³ç³óñ³Í Ñ³ñáõóãÇÝ:

Â³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÇ Ã»ñ³åÇ³ÛÇ ëÏ½µáõÝùÝ»ñÁ

Â³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÇ µÝáñáß ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ ¿ µ³Ïï»ñÇ³É µÝáõÛÃÇ Ñ³ñáõóÇãÁ:

ö³ëï³óÇáñ»Ý ¹³ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ó³ÝÏ³ó³Í µ³Ïï»ñÇ³, áñÁ Ã³÷³Ýó»É ¿ ÷³÷áõÏ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñ: ¸ñ³Ýó Ñ³Ù³ñ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ëÏ½µáõÝù ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ½³Ý·í³Í³ÛÇÝ Ñ³Ï³µÇáïÇÏáÃ»ñ³åÇ³Ý, áñÁ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ É³ÛÝ ëå»ÏïñÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ý åñ»å³ñ³ïÝ»ñáí, ÙÇÝã ãÇ å³ñ½í»É Ï³ÝÏñ»ï Ñ³ñáõóÇãÁ ¨ áñáßí»É ¹ñ³ ½·³ÛáõÝáõÃÛáõÝÁ Ñ³Ï³µÇáïÇÏÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ: ²ÛÝåÇëÇ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ, áñÁ ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë áãÝã³óÝ»É µ³Ïï»ñÇ³Ý»ñÇ åáåáõÉÛ³óÇ³Ý, í»ñ³óÝ»É µáõÝ å³ï×³éÁ, áñÁ Ýå³ëï»É ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³ÝÁ ¨ Ñ»ï¨³µ³ñ µ»ñáõÙ ¿ É³í³óÙ³Ý: Ð³ñáõóãÇ ÏáÝÏñ»ï ï»ë³ÏÁ áñáß»Éáõó Ñ»ïá Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ëå»óÇýÇÏ Ñ³Ï³µÇáïÇÏÇ ÏÇñ³éáõÙ, áñÇ Ñ³Ý¹»å ½·³ÛáõÝ ¿ ïíÛ³É Ñ³ñáõóÇãÁ ¨ áñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ ï³ÉÇë ¿ ³í»ÉÇ µ³ñÓñ ¿ý»Ïï:

Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

´áõÅáõÙÁ å»ïù ¿ ëÏë»É å»ÝÇóÇÉÇÝÇó, ù³ÝÇ áñ 90% ¹»åù»ñáõÙ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Ñ³ñáõóÇãÝ»ñÝ »Ý. Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ»ñÁ, åÝ¨ÙáÏáÏ»ñÁ, ëï³ýÇÉáÏáÏ»ñÁ ¨ ëïñ»åïáÏáÏ»ñÁ, ÇëÏ ¹ñ³Ýù áõÝ»Ý µ³ñÓñ

½·³ÛáõÝáõÃÛáõÝ Ñ³Ý¹»å ³Û¹ åñ»å³ñ³ïÁ: ä»ÝÇóÇÉÇÝÁ å»ïù ¿ Ý»ñ³ñÏ»É 260.000-300.000 ØØ Ï·/ûñ Áëï

Ù³ñÙÝÇ ù³ßÇ: ²é³çÇÝ ³ÙÇëÝ»ñÇ Ýáñ³ÍÇÝÝ»ñÇÝ å»ÝÇóÇÉÇÝÁ å»ïù ¿ Ý»ñ³ñÏ»É Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ »ñ»ù Å³ÙÁ Ù»Ï,

ÇëÏ Ù»Í»ñÇ Ñ³Ù³ñ Ý»ñ³ñÏáõÙÝ»ñÇ ÙÇç¨ ÁÝ¹ÙÇçáõÙÁ ãå»ïù ¿ ·»ñ³½³ÝóÇ ãáñë Å³ÙÁ: ä»ÝÇóÇÉÇÝÇ Ý»ñÙÏ³Ý³ÛÇÝ Ý»ñ³ñÏáõÙÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ½áõ·³Ïó»É ¿Ý¹áÉÛáõÙµ³É Ý»ñ³ñÏÙ³Ý Ñ»ï (5000-30.000 ØØ ï³ñÇùÇó Ï³Ëí³Í), »Ã» ã³÷³íáñ Ï³ñ·³íáñí»É ¿ Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßáõÙÁ ¨ ÉÇÏíáñÇó Ñ»é³óí»É »Ý ÃáõÝ³íáñ ÝÛáõÃ»ñÁ: ÜÙ³Ý µáõÅ³Ï³Ý åáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ Ï³ñ»ÉÇ ¿ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É ³Ù»Ý ûñ` ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ 3 ûñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ, Ñ»ï³·³ÛáõÙ Ï³Ëí³Í íÇ×³ÏÇó:

ì. Æ. äáÏñáíëÏÇÝ ¨ Úáõ. Ú³. ì»Ý·»ñáíÁ 1973 Ã. Ï³ï³ñ»É »Ý Ñ³Ï³µÇáïÇÏÝ»ñáí` Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ µáõÅÙ³Ý ·Ý³Ñ³ïáõÙ: Àëï ³Ûë Ñ»ÕÇÝ³ÏÝ»ñÇ, ½³Ý·í³Í³ÛÇÝ å»ÝÇóÇÉÇÝ³Ã»ñ³åÇ³ÛÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ¿ý»ÏïÝ»ñÇó ³É»ñ·ÇÏ ó³ÝÁ ¹Çïí»É ¿ 1.1% ¹»åù»ñáõÙ ¨ ÙÇ³ÛÝ ³é³ÝÓÇÝ ¹»åù»ñáõÙ ¿ Ï³ñÇù ³é³ç³ó»É Ñ³Ï³µÇáïÇÏÇ ÷áËÙ³Ý: ä»ÝÇóÇÉÇÝÇ ÏÇñ³éÙ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ áã Ñ³½í³¹»å áõÅ»Õ³ó»É »Ý ¿Ý¹áïáùëÇÏ é»³ÏóÇ³Ý»ñÁ, áñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ½³ñ·³ó»É ¿ ßáÏ Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ»ÙÇ³Ûáí ÑÇí³Ý¹ ³ÝÓ³Ýó Ùáï ¨ áõÕ»ÕÇ ³Ûïáõó` Ù»ÝÇÝ·Çïáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï:

Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÇ µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ÏÇñ³é»É Ý³¨ ÏÇë³ëÇÝÃ»ïÇÏ å»ÝÇóÇÉÇÝÝ»ñ, µ³Ûó Áëï ì. Æ. äáÏñáíëÏáõ ¨ Úáõ. Ú³. ì»Ý·»ñáíÇ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ¹ñ³Ýù ³í»ÉÇ ùÇã ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï »Ý, ù³Ý µ»Ý½ÇÉå»ÝÇóÇÉÇÝÝ»ñÁ: ¸ñ³Ýù å»ïù ¿ Ýß³Ý³Ï»É ³ÛÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ, áñáÝù å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í »Ý å»ÝÇóÇÉÇÝÇ ³Ý¹»å Ï³ÛáõÝ Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ»ñÇ ßï³ÙÝ»ñáí: ä»ïù ¿ ÑÇß»É, áñ ß³ï ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï å»ÝÇóÇÉÇÝÁ ³é³ç³óÝáõÙ ¿ ³É»ñ·ÇÏ é»³ÏóÇ³, áñÁ Ç ¹»å Ï³ñáÕ ¿ ¹Çïí»É ³Ý·³Ù ÏÇë³ëÇÝÃ»ïÇÏ å»ÝÇóÇÉÇÝÝ»ñÇ ÏÇñ³éÙ³Ý ¹»åùáõÙ:

ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

´áõÅáõÙÁ áõÕÕí³Í ¿ ³é³çÝ³ÛÇÝ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ ûç³ËÇ, áõÕ»ÕÇ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñáõÙ µáñµáù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ í»ñ³óÙ³ÝÁ, Ý³¨ ûñ·³ÝÇ½ÙÇ å³ßïå³ÝáÕ³Ï³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñÇ ³ÏïÇí³óÙ³ÝÁ:

Ð³ñáõóãÇ µÝáõÛÃÁ ¨ ½·³ÛáõÝáõÃÛáõÝÁ áñáß»Éáõó Ñ»ïá, Ýß³Ý³ÏáõÙ »Ý Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý Ñ³Ï³µÇáïÇÏÁ` ½áõ·³Ïó³Í áñ¨¿ ëáõÉý³ÝÇÉ³ÙÇ¹Ç Ñ»ï: ÊáñÑáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ Ù»Í ¹»Õ³ã³÷»ñáí íÇï³ÙÇÝ B, ³ëÏáñµÇÝ³ÃÃáõ, ¹»ÑÇ¹ñ³ï³óÝáÕ áõ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ³Ùñ³óÝáÕ ÙÇçáóÝ»ñ (·ÉÛáõÏá½ 40%, Ù³·Ý»½ÇáõÙÇ ëáõÉý³ï 25%, ÷áùñ

¹»Õ³ã³÷»ñáí ³ñÛ³Ý ÷áËÝ»ñ³ñÏáõÙÝ»ñ), çÕ³Ó·áõÙÝ»ñ Å³Ù³Ý³Ï` 5% ùÉáñ³ÉÑÇ¹ñ³ï Ñá·Ý³ÛÇ Ó¨áí(4050ÙÉ): ´áõÅÙ³Ý ·áñÍáõÙ Ù»Í ¹»ñ áõÝÇ Ý³¨ ÑÇí³Ý¹Ç É³í ËÝ³ÙùÁ, Ã»Ã¨, µ³Ûó íÇï³ÙÇÝÝ»ñáí Ñ³ñáõëï ëÝáõÝ¹Á:

ê»ñá½ Ù»ÝÇÝ·Çï îáõµ»ñÏáõÉÛá½³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

Æ½ÇáÝÇ³½Ç¹ 5-10 Ù·/Ï·, ëïñ»åïáÙÇóÇÝ 0.75-1 · ûñ³Ï³Ý, ³é³çÇÝ 2 ³ÙÇëÁ, ¿ï³ÙµáõïáÉ ûñ³Ï³Ý 1530 Ù·/Ï·: ²Ûë ïñÇ³¹³ÛÇ û·ï³·áñÍÙ³Ý ¹»åùáõÙ ûñ·³ÝÇ½ÙÇ ÇÝïáùëÇÏ³óÇ³Ý µ³í³Ï³ÝÇÝ ÃáõÉ³ÝáõÙ ¿, ë³Ï³ÛÝ µ³Ïï»ñÇáóÇ¹ ¿ý»ÏïÁ Ñ³×³Ë ³Ýµ³í³ñ³ñ ¿: ´³Ïï»ñÇáóÇ¹ ¿ý»ÏïÇ áõÅ»Õ³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ Ýßí³Í ïñÇ³¹³ÛÇÝ ³í»É³óÝáõÙ »Ý Ý³¨ éÇý³ÙåÇóÇÝ` ûñÁ 1 ³Ý·³Ù 600Ù· ¹»Õ³ã³÷áí, ÇëÏ Ù³ùëÇÙ³É µ³Ïï»ñÇáóÇ¹ ³½¹»óáõÃÛ³ÝÁ Ñ³ëÝáõÙ »Ý` û·ï³·áñÍ»Éáí åÇñ³½ÇÝ³ÙÇ¹` 20-35 Ù·/Ï¹ ûñ³Ï³Ý ¹»Õ³ã³÷áí, ½áõ·³Ïó³Í Ç½áÝÇ³½Ç¹Ç ¨ éÇý³ÙåÇóÇÝÇ Ñ»ï: ê³Ï³ÛÝ ³Ûë ½áõ·³ÏóÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ½·³ÉÇ Ù»Í³ÝáõÙ ¿ Ñ»å³ïáïáùëÇÏ ¿ý»ÏïÁ:

´áõÅÙ³Ý ï»ë³ÝÏÛáõÝÇó Ù»Í Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ 60 ûñÁ: ì³Õ ßñç³ÝÝ»ñáõÙ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ û·ï³·áñÍ»É ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹Ý»ñ: ´áõÅáõÙÁ ëï³óÇáÝ³ñáõÙ å»ïù ¿ ÉÇÝÇ »ñÏ³ñ³ï¨` Ùáï 6 ³ÙÇë: ²å³ ÙÇ ù³ÝÇ ³ÙÇëÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ÑÇí³Ý¹Á åÇïÇ ß³ñáõÝ³ÏÇ Ç½áÝÇ³½Ç¹Ç ÁÝ¹áõÝáõÙÁ: ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ µáõÅáõÙÁ ï¨áõÙ ¿ 12-18 ³ÙÇë:

ìÇñáõë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

¾ÃÇáïñáå ¨ ëå»óÇýÇÏ µáõÅáõÙ ãÏ³: ºí Ï³Ëí³Í ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ó¨Çó Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ å³Ãá·»Ý»ïÇÏ ¨ ëÇÙåïáÙ³ïÇÏ µáõÅáõÙ: ÆÝý»ÏóÇ³ÛÇ Í³Ýñ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ Ýß³Ý³ÏáõÙ »Ý ÇÝï»ñý»ñáÝÇ ¨ ·ÉÛáõÏáÏáñïÇÏáÇ¹Ý»ñÇ åñ»å³ñ³ïÝ»ñ:

¾Ýó»ý³ÉÇï

¾Ýó»ý³ÉÇïÁ (ÑáõÝ.` ἐνκεφαλίτις, áõÕ»ÕÇ µáñµáùáõÙ) ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ËáõÙµ ¿, áñáÝù µÝáñáßíáõÙ »Ý

·ÉËáõÕ»ÕÇ µáñµáùáõÙáí (§Çï¦ í»ñç³Í³ÝóÁ Ù³ïÝ³ÝßáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý µáñµáù³ÛÇÝ µÝáõÛÃÁ): ì³ñ³Ï³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¹³ë³Ï³ñ·Ù³Ý ³Ù»ÝÇó Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ëÏ½µáõÝùÁ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ Ýñ³Ýó ¹³ë³Ï³ñ·áõÙÝ Áëï å³ï×³éÝ»ñÇ (¿ÃÇáÉá·Ç³Ï³Ý ·áñÍáÝÝ»ñÇ): ´³Ûó, ù³ÝÇ áñ å³ñ½»É ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñÇ å³ï×³éÁ áã ÙÇßï ¿ Ñ³çáÕíáõÙ, ¹ñ³Ýó ¹³ë³Ï³ñ·Ù³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ßíÇ »Ý ³éÝíáõÙ Ý³¨ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùÇ ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ (å³Ãá·»Ý»ïÇÏ ·áñÍáÝ): ²Ûë ëÏ½µáõÝùÝ»ñÇó »ÉÝ»Éáí, ï³ñµ»ñáõÙ ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñÇ ³é³çÝ³ÛÇÝ ¨ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ, íÇñáõë³ÛÇÝ ¨ Ù³Ýñ¿³ÛÇÝ, í³ñ³Ï³ÛÇÝ-³É»ñ·ÇÏ, ³É»ñ·ÇÏ ¨ ïáùëÇÏ ï»ë³ÏÝ»ñÁ: §¾Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³¦ µ³½Ù³ÁÝïñ³Ýù³ÛÇÝ ï»ñÙÇÝÁ, áñÁ ³í»ÉÇ ×ß·ñÇï ¿ ³ñï³óáÉáõÙ åñáó»ëÇ ¿áõÃÛáõÝÁ, ³Û¹å»ë ¿É Ñ³ÙÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ×³Ý³ãáõÙ ãÇ ëï³ó»É:

¸³ë³Ï³ñ·áõÙ

Ü»Ûñáïñáå íÇñáõëÝ»áí Ñ³ñáõóíáÕ ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñÇÝ µÝáñáß »Ý` Ñ³Ù³×³ñ³Ï³ÛÝáõÃÛáõÝÁ, ÏáÝï³·Çá½áõÃÛáõÝÁ, ë»½áÝ³ÛÝáõÃÛáõÝÁ ¨ ï³ñ³ÍÙ³Ý ÏÉÇÙ³-³ßË³ñÑ³·ñ³Ï³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: Àëï ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý åñáó»ëÇ ï³ñ³Íí³ÍáõÃÛ³Ý ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñÁ ÁÝÃ³ÝáõÙ »Ý`

• ·»ñ³½³Ýó³å»ë ëåÇï³Ï ÝÛáõÃÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙáí` É»ÛÏá¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñ

• ·»ñ³½³Ýó³å»ë ·áñß ÝÛáõÃÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙáí` åáÉÇá¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñ

• ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ µçÇçÝ»ñÇ ¨ ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ñ³Õáñ¹ã³Ï³Ý áõÕÇÝ»ñÇ ¹Çýáõ½ ³Ëï³Ñ³ñáõÙáí` å³Ý¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñ:

Àëï ·»ñ³ÏßéáÕ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñÁ ÉÇÝáõÙ »Ý`

• ÏÇë³·Ý¹³ÛÇÝ

• óáÕáõÝ³ÛÇÝ

• áõÕ»ÕÇÏ³ÛÇÝ

• Ù»½¿Ýó»ý³É³ÛÇÝ

• ¹Ç¿Ýó»ý³É³ÛÇÝ

• ¿Ýó»ý³ÉáÙÇ»ÉÇï (»ñµ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³ÝÁ ½áõ·³Ñ»é ³Ëï³Ñ³ñíáõÙ »Ý Ý³¨ áÕÝáõÕ»ÕÇ áñáß µ³ÅÇÝÝ»ñ):

Àëï ¿ùëáõ¹³ïÇ µÝáõÛÃÇ ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É`

• Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ

• áã Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ

Àëï åñáó»ëÇ ï³ñ³Íí³ÍáõÃÛ³Ý`

• ûç³Ë³ÛÇÝ

• ¹Çýáõ½

²é³çÝ³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñ ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñ

• ìÇñáõë³ÛÇÝ:

• ²ñµáíÇñáõë³ÛÇÝ, ë»½áÝ³ÛÇÝ, ïñ³ÝëÙÇëÇí

• àã Ñëï³Ï ë»½áÝ³ÛÝáõÃÛ³Ùµ íÇñáõë³ÛÇÝ (åáÉÇë»½áÝ³ÛÇÝ):

• ÎáÏë³ÏÇ íÇñáõëáí ¨ ECHO-áí Ñ³ñáõóí³Í ¿Ýï»ñáíÇñáõë³ÛÇÝ

• Ñ»ñå»ïÇÏ

• Ï³ï³ÕáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ

• ²ÝÑ³Ûï íÇñáõëáí Ñ³ñáõóí³Í:

• Ð³Ù³×³ñ³Ï³ÛÇÝ (¾ÏáÝáÙá)  Ø³Ýñ¿³ÛÇÝ ¨ éÇÏ»ïë³ÛÇÝ:

• Ü»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ ¹»åùáõÙ

• ´Í³íáñ ïÇýÇ ¹»åùáõÙ

• ìÇñáõë³ÛÇÝ:

• Ï³ñÙñáõÏÇ ¹»åùáõÙ

• çñÍ³ÕÇÏÇ ¹»åùáõÙ

• Ï³ñÙñ³ËïÇ ¹»åùáõÙ

• ·ñÇå³ÛÇÝ  Ð»ïí³ÏóÇÝ³ÛÇÝ:

• ²Î¸ö

• æñÍ³ÕÏ³ÛÇÝ í³ÏóÇÝ³

• ²ÝïÇé³µÇÏ (Ï³ï³ÕáõÃÛ³Ý ¹»Ù) í³ÏóÇÝ³  Ø³Ýñ¿³ÛÇÝ ¨ éÇÏ»ïë³ÛÇÝ:

• ëï³ýÇÉáÏáÏ³ÛÇÝ

• ëïñ»åïáÏáÏ³ÛÇÝ

• Ù³É³ñ³ÛÇÝ

• ïáÏëáåÉ³½Ùá½³ÛÇÝ

• ¸³Ý¹³Õ ÁÝÃ³óáÕ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñáí Ñ³ñáõóí³Í ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñ

• ºÝÃ³ëáõñ ëÏÉ»ñá½³óÝáÕ å³Ý¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñ

• ä³ñ³Ý»áåÉ³ëïÇÏ åñáó»ëÝ»ñ:

• Ð³Ï³-NMDA-é»ó»åïáñ³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇï

(ëáõñ, ³ÝóáÕÇÏ ÉÇÙµÇÏ ¿Ýó»ý³ÉÇï)

î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇï (·³ñáõÝ-³Ù³é³ÛÇÝ, ï³Û·³Û³Ï³Ý)

Ð³Ù³×³ñ³Ï³µ³ÝáõÃÛáõÝ

Æùëá¹áíÛ³Ý ïÇ½` ï½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ ÷áË³ÝóáÕ î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÁ Ñ³ñáõóáõÙ ¿ ï½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ Ý»Ûñáïñáå íÇñáõëÁ, áñÇ ÷áË³ÝóÙ³Ý ¨ ÑÇÙÝ³Ï³Ý é»½»ñíáõ³ñ »Ý Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ Æùëá¹áíÛ³Ý ï½»ñÁ (Ixodes persulcatus ¨ Ixodes ricinus): ´áÉáñ µÝ³Ï³Ý ûç³ËÝ»ñáõÙ íÇñáõëÁ ßñç³Ý³éáõÙ ¿ ï½»ñÇ ¨ í³ÛñÇ Ï»Ý¹³ÝÇÝ»ñÇ ßñç³ÝáõÙ (·ÉË³íáñ³å»ë ÏñÍáÕÝ»ñÇ ¨ ÃéãáõÝÝ»ñÇ), áñáÝù Éñ³óáõóÇã é»½»ñíáõ³ñ »Ý Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ: ²ÝÃñáåáõñ·ÇÏ ûç³ËÝ»ñáõÙ (ãÑ³ñÙ³ñí³Í ÏáÝÏñ»ï É³Ý¹ß³ýïÇÝ, ³ÛÝåÇëÇ í³Ûñ»ñáõÙ ·áÛ³ï¨áÕ, áñáÝù »ÝÃ³ñÏí»É »Ý Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝ

·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ½·³ÉÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ) é»½»ñíáõ³ñ Ï³ñáÕ »Ý Í³é³Û»É Ý³¨ ÁÝï³ÝÇ Ï»Ý¹³ÝÇÝ»ñÁ` ³ÛÍ»ñÝ áõ Ïáí»ñÁ: î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ íÇñáõëÁ Ï³ñáÕ ¿ ÷áË³Ýóí»É ïñ³Ýëáí³ñÇ³É (Óí³µççÇ ÙÇçáóáí ï½»ñÇ Ñ³çáñ¹ ë»ñÝ¹ÇÝ):

Ø³ñ¹áõ í³ñ³ÏáõÙÁ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ ïñ³ÝëÙÇëÇí ×³Ý³å³ñÑáí` ï½Ç ÏÍ»Éáõ ÙÇçáóáí: ì³ñ³Ïí³Í

³ÛÍ»ñÇ ¨ Ïáí»ñÇ ã»é³óí³Í Ï³Ã Ï³Ù Ï³ÃÝ³ÙÃ»ñù û·ï³·áñÍ»ÉÇë ÑÝ³ñ³íáñ ¿ Ý³¨ í³ñ³ÏÙ³Ý ³ÉÇÙ»Ýï³ñ ÷áË³ÝóáõÙÁ: ì³ñ³ÏÇ ³Ý³Ëï³ÝÇß Ó¨»ñÇÝ Ï³ñáÕ ¿ µ³ÅÇÝ ÁÝÏÝ»É ï»Õ³ÛÇÝ µÝ³ÏãáõÃÛ³Ý ÙÇÝã¨ 90%-Á, ë³Ï³ÛÝ Ï³Ëí³Í ûç³ËÇó,³Û¹ »ñ¨áõÛÃÁ ½·³ÉÇáñ»Ý ï³ï³ÝíáõÙ ¿: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í Ó¨»ñÇ ³é³ç³óáõÙÁ ½·³ÉÇáñ»Ý Ù»Í³ÝáõÙ ¿ ï½Ç »ñÏ³ñ³ï¨ ³ñÛáõÝ³ÍÍáõÙÇó: Ð³ñáõóÇãÁ É³í ¿ å³Ñå³ÝíáõÙ ó³Íñ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÝ»ñáõÙ, ë³Ï³ÛÝ Ñ»ßïáõÃÛ³Ùµ ù³Ûù³ÛíáõÙ ¿ 70^oC-Çó µ³ñÓñ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝáõÙ: î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïáí ÑÇí³Ý¹³óáõÃÛ³Ý åÇÏ »Ý Ñ³Ù³ñíáõÙ Ù³ÛÇë-ÑáõÝÇë ³ÙÇëÝ»ñÁ, »ñÏñáñ¹` áã å³Ï³ë åÇÏÁ, ¹ÇïíáõÙ ¿ û·áëïáë-ë»åï»Ùµ»ñ ³ÙÇëÝ»ñÇÝ, áñÁ Ï³åí³Í ¿ ï½»ñÇ ù³Ý³ÏÇ ¨ ¹ñ³Ýó ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý Ñ»ï:

¾ÃÇáå³Ãá·»Ý»½ î½Ç Ë³ÛÃ»Éáõó ³ÝÙÇç³å»ë Ñ»ïá íÇñáõëÁ Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ³ñÛ³Ý Ù»ç: ²ÛÝ Ã³÷³ÝóáõÙ ¿ ÎÜÐ Ñ»Ù³ïá·»Ý

¹Çë»ÙÇÝ³óÇ³ÛÇ ¨ íÇñ»ÙÇ³ÛÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ: Ê³ÛÃ»Éáõó ÙÇ ù³ÝÇ ûñ ³Ýó íÇñáõëÁ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÑÛáõëí³ÍùáõÙ, ÇëÏ Ýñ³ ³é³í»É³·áõÛÝ ËïáõÃÛáõÝÁ ¹ÇïíáõÙ ¿ ãáññáñ¹ ûñÁ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ ûñ»ñÇÝ íÇñáõëÁ Ï³ñáÕ ¿ ³Ýç³ïí»É ³ñÛáõÝÇó Ï³Ù àôàÔ: î½Ç Ë³ÛÃ»Éáõ ¹»åùáõÙ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ·³ÕïÝÇ ßñç³ÝÁ ï¨áõÙ ¿ 1-2-3 ß³µ³Ã, ÇëÏ ³ÉÇÙ»Ýï³ñ »Õ³Ý³ÏÇ ¹»åùáõÙ` 4-7ûñ:

ä³ÃáÙáñýáÉá·Ç³

ØÇÏñáëÏáåÇ³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ·»ñ³ñÛáõÝáõÃÛáõÝ, áõÕ»Õ³ÝÛáõÃÇ ¨ áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ³Ûïáõó, ÇÝýÇÉïñ³ïÝ»ñ ÙáÝá- ¨ åáÉÇÝáõÏÉ»³ñ µçÇçÝ»ñÇó, Ù»½á¹»ñÙ³É ¨ ·ÉÇá½ é»³ÏóÇ³Ý»ñ: ´áñµáù³ÛÇÝ-¹»·»Ý»ñ³ïÇí ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ï»Õ³Ï³ÛíáõÙ »Ý áÕÝáõÕ»ÕÇ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ ³é³ç³ÛÇÝ »ÕçÛáõñÝ»ñáõÙ, »ñÏ³ñ³íáõÝ áõÕ»ÕÇ ÏáñÇ½Ý»ñáõÙ, ì³ñáÉÛ³Ý Ï³ÙñçáõÙ ¨ Ù»Í ÏÇë³·Ý¹»ñÇ Ï»Õ¨áõÙ: ´Ýáñáß »Ý` ¹»ëïñáõÏïÇí í³ëÏáõÉÇïÝ»ñ (³ÝáÃ³µáñµ»ñ) , Ù»éáõÏ³ÛÇÝ ûç³ËÇÏÝ»ñ ¨ Ï»ï³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³ÑáëáõÃÛáõÝÝ»ñ: î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ ËñáÝÇÏ³Ï³Ý ÷áõÉÇÝ µÝáñáß »Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ïÇåÇÏ ýÇµñá½Ý»ñ` ÏåáõÙÝ»ñÇ ¨ ³ñ³ËÝáÇ¹³É ÏÇëï³Ý»ñÇ Ó¨³íáñáõÙáí, ·ÉÇ³ÛÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í åñáÉÇý»ñ³óÇ³:

²Ù»ÝÇó Í³Ýñ, ³Ýí»ñ³¹³ñÓ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý áÕÝáõÕ»ÕÇ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ ³é³ç³ÛÇÝ »ÕçÛáõñÝ»ñÇ µçÇçÝ»ñáõÙ:

ÎÉÇÝÇÏ³

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ·³ÕïÝÇ ßñç³ÝÁ ï¨áõÙ ¿ 1-30 ûñ (Ñ³×³Ë 7-14ûñ): ¸»åù»ñÇ ×ÝßáÕ Ù»Í³Ù³ëÝáõÃÛ³Ùµ, ³ÛÝ ³ÝÓ³Ýó Ùáï, áíù»ñ Ë³ÛÃí»É »Ý íÇñáõëÁ ÏñáÕ ï½»ñÇ ÏáÕÙÇó ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ï½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ ÇÝ³å³ñ³Ýï Ó¨Á, ¨ ÙÇ³ÛÝ 2% Ùáï` ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í: î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÁ ëÏëáõÙ ¿ Ñ³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ ï»Ý¹áí ¨ ÇÝïáùëÇÏ³óÇ³Ûáí: Ø³ñÙÝÇ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÁ ³ñ³· µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ 38-39^oC: ÐÇí³Ý¹ÇÝ ³ÝÑ³Ý·ëï³óÝáõÙ »Ý áõÅ»Õ ·ÉË³ó³íÁ, ÃáõÉáõÃÛáõÝÁ, ëñïË³éÝáóÁ, »ñµ»ÙÝ ÷ëËáõÙÁ, Ë³Ý·³ñíáõÙ ¿ ùáõÝÁ: ÐÇí³Ý¹Á áõÝÇ µÝáñáß ³ñï³ùÇÝ ï»ëù` ¹»ÙùÇ, å³ñ³ÝáóÇ, ÏñÍù³í³Ý¹³ÏÇ í»ñÇÝ Ï»ëÇ Ù³ßÏÁ, ß³ÕÏ³å»ÝÇÝ»ñÁ ·»ñ³ñÛáõÝ³ÛÇÝ »Ý, ëÏÉ»ñ³Ý»ñÁ` ÇÝÛ»Ïóí³Í: ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ ³í³ñïí»É 3-5 ûñáõÙ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Û¹ Ó¨Á ÏáãíáõÙ ¿ ï»Ý¹³ÛÇÝ, Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ ß³ï Ñ³×³Ë, ³ËïáñáßíáõÙ Ñ³½í³¹»å: ²Û¹ Ó¨Ç Å³Ù³Ý³Ï ÎÜÐ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ µ³ó³Ï³ÛáõÙ ¿:

1. î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ Ù»ÝÇÝ·»³É Ó¨Á µÝáñáßíáõÙ ¿ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí, ÍáÍñ³ÏÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ï³ñÏ³ÙáõÃÛ³Ý, Î»éÝÇ·Ç ¨ ´ñáõÓÇÝëÏáõ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ùµ: àôàÐ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ íÏ³ÛáõÙ »Ý ß×³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Ù³ëÇÝ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ áõÝÇ µ³ñáñ³Ï ÁÝÃ³óù: î»Ý¹Á ï¨áõÙ ¿ 10-14 ûñ, ÉÇÏíáñÇ ë³Ý³óÇ³Ý (³éáÕç³óáõÙ, µ³ñ»É³íáõÙ) ÷áùñ-ÇÝã Ñ»ï ¿ ÙÝáõÙ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³éáÕç³óáõÙÇó:

2. Ø»ÝÇÝ·á¿Ýó»ý³ÉÇïÇÏ Ó¨Á ½·³ÉÇáñ»Ý Í³Ýñ ¿ ÁÝÃ³ÝáõÙ: ÐÇí³Ý¹Ý»ñÁ ¹³éÝáõÙ »Ý ÃáñßáÙ³Í, ³ñ·»É³Ïí³Í, ùÝÏáï: àõÅ»Õ³ÝáõÙ »Ý ·ÉË³ó³íÁ, ëñïË³éÝáóÝ áõ ÷ëËáõÙÁ: àã Ñ³½í³¹»å ¹ÇïíáõÙ »Ý ½³é³ÝóÝ³ù, óÝáñùÝ»ñ, Ñá·»ß³ñÅ³Ï³Ý ·ñ·éí³ÍáõÃÛáõÝ, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ: àñáß ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï Ï³ñáÕ »Ý Ñ³Ý¹Çå»É çÕ³Ó·áõÙÝ»ñ ¨ ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñ: ²Ëï³Ñ³ñíáõÙ »Ý ¹ÇÙ³ÛÇÝ, ³ÏÝ³ß³ñÅ ÙÏ³ÝÝ»ñÁ ÝÛ³ñ¹³íáñáÕ ÝÛ³ñ¹»ñÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ³ÛÉ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñ:

3. äáÉÇé³¹ÇÏáõÉáÝ¨ñáå³ÃÇÏ Ó¨Á ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ¨ ÝÛ³ñ¹³µÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙáí, ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ óáÕáõÝÝ»ñÇ ßáõñç ÁÝÃ³óáÕ ó³í»ñáí, ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí:

4. äáÉÇ¿Ýó»ý³ÉáÙÇ»ÉÇïÇÏ Ó¨Á. ¹ÇïíáõÙ »Ý åáÉÇáÙÇ»ÉÇÃÇÏ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñ` §Ï³Ëí³Í ·ÉáõË¦, §Çç»óí³Í Ý³Ë³áõë»ñ¦, §Ù³ñÙÝÇ »ñÏ³ÛÝùáí Ï³Ëí³Í Ó»éù»ñ¦ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ï»ëùáí: ÆÝãå»ë Ý³¨ å³ñµ»ñ³µ³ñ ¹ÇïíáõÙ »Ý ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ýÇµñÇÉÛ³ñ Ï³Ù ý³ëóÇÏáõÉÛ³ñ µÝáõÛÃÇ óÝóáõÙÝ»ñ: äáÉÇ¿Ýó»ý³ÉáÙÇ»ÉÇïÇÏ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ½áõ·³Ïóí»É Ñ³Õáñ¹ã³Ï³Ý, ëáíáñ³µ³ñ µñ·³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ Ñ»ï. Ó»éù»ñ` ÃáñßáÙ³Í å³ñ»½Ý»ñ, áïù»ñ` ëå³ëïÇÏ, ³ÙÇáïñáýÇ³Ý»ñÇ ¨ ÑÇå»ñýÉ»ùëÇ³Ý»ñÇ ½áõ·³ÏóáõÙ` Ù»Ï å³ñ»½í³Í í»ñçáõÛÃÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõÙ:

Î³ÝË³ñ·»ÉáõÙ (åñáýÇÉ³ÏïÇÏ³) î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ Ï³ÝË³ñ·»ÉáõÙÁ Ï³Û³ÝáõÙ ¿ ¹ñ³ ¹»Ù å³Ûù³ñáõÙ: Î³ÝË³ñ·»ÉÇã ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÁ, áñáÝù Ýå³ëïáõÙ »Ý ³Ýï³éÝ»ñáõÙ ï½»ñÇ ù³Ý³ÏÇ Ýí³½Ù³ÝÁ, Ï³Û³ÝáõÙ »Ý ï½»ñÇ §ï»ñ»ñÇ¦ áãÝã³óÙ³Ý Ù»ç` í³ÛñÇ Ï»Ý¹³ÝÇÝ»ñ, ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ íÇñáõëÇ é»½»ñíáõ³ñÝ»ñ:

ä³ßïå³ÝáõÃÛ³Ý ³ÝÑ³ï³Ï³Ý ÙÇçáóÝ»ñ. Ù³ñÙÝÇ ¨ ëåÇï³Ï»Õ»ÝÇ ½ÝÝáõÙ` ³Ýï³éáõÙ ·ïÝí»ÉÇë

Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ »ñÏáõ Å³ÙÁ Ù»Ï. çñ³-û×³é³ÛÇÝ ¿ÙáõÉëÇ³Ûáí (ÏÇÃ) Ñ³·áõëïÇ ËáÝ³í»óáõÙ, áñÁ å³ñáõÝ³ÏáõÙ ¿ 5% K, Ï³Ù ¿ÙáõÉëÇ³Ûáí, áñÁ å³ñáõÝ³ÏáõÙ ¿ µ¨»ÏÝ³Ë»Å Ï³Ù ÉÇ½áÉ, å³ñ³ÝáóÇ ¨ ¹³ëï³ÏÝ»ñÇ Ù³ßÏÇ Ùß³ÏáõÙ Ï³Ùýáñ³ÛÇÝ (ù³ýáõñ), ÃÇÙáÉ³ÛÇÝ Ï³Ù ³Ý³ÝáõË³ÛÇÝ ùëáõùáí: î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ íÇñáõëÇ ³Ýç³ïÙ³Ý Ñ»ï Ï³åí³Í ÑÝ³ñ³íáñ ¹³ñÓ³í ëå»óÇýÇÏ í³ÏóÇÝ³Ý»ñÇ ÙÇçáóáí Ï³ÝË³ñ·»ÉÇã Ý»ñ³ñÏáõÙÝ»ñÇ ³ÝóÏ³óáõÙÁ: î³Û·³Û³Ï³Ý ³Ýï³é³ÛÇÝ ßñç³ÝÝ»ñáõÙ ³ßË³ïáÕ ³ÝÓÝ³Ï³½ÙÝ»ñÇ í³ÏóÇÝ³óáõÙÁ å³ñï³¹Çñ ·áñÍáÝ ¿ Ñ³Ù³ñíáõÙ: ²é³çÇÝ ³Ý·³Ù Ï³ï³ñíáõÙ ¿ 3ÙÉ ëå»óÇýÇÏ í³ÏóÇÝ³ÛÇ Ý/Ù Ý»ñ³ñÏáõÙ: 10ûñ ³Ýó Ï³ï³ñíáõÙ ¿ í³ÏóÇÝ³ÛÇ ÏñÏÝ³ÏÇ Ý»ñ³ñÏáõÙ 6ÙÉ ù³Ý³ÏáõÃÛ³Ùµ:

Ø»ÝÇÝ·»³É Ó¨Ç ¹»åùáõÙ åñá·Ýá½Á µ³ñ»Ýå³ëï ¿, É³í³óáõÙÁ` 2-3 ß³µ³ÃÇó:

äáÉÇá¿Ýó»ý³ÉáÙÇ»ÉÇïÇÏ Ó¨Ç ¹»åùáõÙ ÉñÇí É³í³óáõÙ, ³é³Ýó ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ãÇ ÉÇÝáõÙ, å³Ñå³ÝíáõÙ »Ý ³ïñáýÇÏ å³ñ»½Ý»ñÝ áõ Ï³Ãí³ÍÝ»ñÁ (³Ý¹³Ù³ÉáõÍáõÃÛáõÝ):

²Ù»ÝÇó Í³Ýñ ÁÝÃ³óùÁ ¹ÇïíáõÙ ¿ Ù»ÝÇÝ·á¿Ýó»ý³ÉÇïÇÏ Ó¨Ç ¹»åùáõÙ` µáõéÝ ëÏÇ½µ, ³ñ³· ½³ñ·³óáÕ ÏáÙ³ïá½ íÇ×³Ï, É»ï³É (Ù³Ñ³óáõ) »Éù:

ì»ñçÇÝ ï³ëÝ³ÙÛ³ÏÝ»ñáõÙ, É³ÛÝ Ï³ÝË³ñ·»ÉÇã ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÇ Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý Ñ»ï Ï³åí³Í,

ï½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ ÁÝÃ³óùÁ ÷áËí»É ¿: Ì³Ýñ ¹»åù»ñÁ ½·³ÉÇáñ»Ý Ñ³½í³¹»å »Ý Ñ³Ý¹ÇåáõÙ:

¾ÏáÝáÙáÛÇ ¿Ýó»ý³ÉÇï (Ñ³Ù³×³ñ³Ï³ÛÇÝ, É»Ã³ñ·ÇÏ ùÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ)

Ð³Ù³×³ñ³Ï³µ³ÝáõÃÛáõÝ

¾ÏáÝáÙáÛÇ í³ñ³ÏÇ ³ÕµÛáõñ ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ Ù³ñ¹Á: ì³ñ³ÏáõÙÁ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ÏáÝï³Ïï³ÛÇÝ Ï³Ù û¹³Ï³ÃÇÉ³ÛÇÝ ×³Ý³å³ñÑÝ»ñáí: ì³ñ³ÏÇ ÷áË³ÝóÙ³Ý áõÕÕ³Ñ³Û³ó ×³Ý³å³ñÑÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ ïñ³ÝëåÉ³ó»Ýï³ñ Ï³Ù åáëïÝ³ï³É: ²Ù»ÝÇó ÁÝÏ³ÉáõÝ³Ï »Ý í³Õ ï³ñÇùÇ »ñ»Ë³Ý»ñÁ: Ðëï³Ï ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ë»½áÝ³ÛÝáõÃÛáõÝ ãÏ³: ¾ÃÇáå³Ãá·»Ý»½

¾åÇ¹»ÙÇÏ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ Ñ³ñáõóÇãÁ ãÇ ³Ýç³ïí»É: ºÝÃ³¹ñáõÙ »Ý, áñ ¹³ íÇñáõë ¿, áñÁ å³ñáõÝ³ÏíáõÙ ¿ ÃùáõÙ Ï³Ù ùÇÃ-ÁÙå³ÝÇ ÉáñÓ³Ã³Õ³ÝÃáõÙ. ³ÝÏ³ÛáõÝ ¿ ¨ ³ñ³· Ù³Ñ³ÝáõÙ ¿ ³ñï³ùÇÝ ÙÇç³í³ÛñáõÙ: ì³ñ³ÏÇ

ÙáõïùÇ ¹áõé ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ í»ñÇÝ ßÝãáõÕÇÝ»ñÇ ÉáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÁ: ºÝÃ³¹ñáõÙ »Ý, áñ íÇñáõëÁ Ã³÷³ÝóáõÙ ¿ ÎÜÐ, Ñ³ïÏ³å»ë ëÇÉíÛ³Ý çñ³Íáñ³ÝÁ ¨ »ññáñ¹ ÷áñáùÁ ßñç³å³ïáÕ ·áñß ÝÛáõÃ: ÜÛ³ñ¹³ÛÇÝ µçÇçÝ»ñáõÙ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ Ñ³ñáõóãÇ Ïáõï³ÏáõÙ, ÇÝãÇó Ñ»ïá Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ÏñÏÝ³ÏÇ íÇñáõë»ÙÇ³Ý. Ñ³Ù³å³ï³ëË³ÝáõÙ ¿ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÇ ¹ñë¨áñÙ³ÝÁ:

ä³ÃáÙáñýáÉá·Ç³

¾åÇ¹»ÙÇÏ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ Ñ³Ù³ñ µÝáñáß ¿ ÑÇÙ³ÛÇÝ ÏáñÇ½Ý»ñÇ ¨ áõÕ»Õ³µÝÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ:

²é³í»É³å»ë íÝ³ëíáõÙ »Ý µçç³ÛÇÝ ï³ññ»ñÁ: ØÇÏñáëÏáåÇáñ»Ý Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í µáñµáù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ. å»ñÇí³ëÏáõÉÛ³ñ ÇÝýÇÉïñ³óÇ³ ÙáÝáÝáõÏÉ»³ñÝ»ñáí ¨ åÉ³½Ù³ïÇÏ µçÇçÝ»ñáí` ÙáõýÃ³Ý»ñÇ ï»ëùáí, ÙÇÏñá·ÉÇ³ÛÇ ½·³ÉÇ åñáÉÇý»ñ³óÇ³` »ñµ»ÙÝ ·ÉÇá½ Ñ³Ý·áõóÇÏÝ»ñÇ ³é³ç³óáõÙáí: ÊñáÝÇÏ³Ï³Ý ÷áõÉáõÙ ³Ù»ÝÇó ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ï»Õ³Ï³ÛíáõÙ »Ý µ³½³É ÏáñÇ½Ý»ñáõÙ: ²Û¹ ·áÛ³óáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ¹ÇïíáõÙ »Ý Ñ³Ý·áõó³ÛÇÝ µçÇçÝ»ñÇ ³Ýí»ñ³¹³ñÓ ¹ÇëïñáýÇÏ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ: Î³ÝË³ñ·»ÉáõÙ

²ÕµÛáõñÁ Ù»Ïáõë³óÝáõÙ »Ý ÙÇÝã ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëáõñ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñÇ í»ñ³óáõÙÁ:

²Ëïáñáß»Éáõó Ñ»ïá áõÕ³ñÏáõÙ »Ý ³ñï³Ï³ñ· Í³Ýáõó³·Çñ Ñ³Ýñ³å»ï³Ï³Ý ë³ÝÇï³ñ³Ñ³Ù³×³ñ³Ï³µ³Ý³Ï³Ý ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ù³Õ³ù³ÛÇÝ Ï»ÝïñáÝ: úç³ËáõÙ ¹»½ÇÝý»ÏóÇ³ ã»Ý ³ÝóÏ³óÝáõÙ: úç³ËÁ í»ñ³ÑëÏíáõÙ ¿ 3-4 ß³µ³Ãí³ ÁÝÃ³óùáõÙ:

Î³ÝË³ï»ëáõÙ

ÀÝÃ³óùÁ »ñÏ³ñ³ï¨ ¿: ä³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ Ñ³ñ³×áõÙ »Ý, ë³Ï³ÛÝ »ñµ»ÙÝ áñáß Å³Ù³Ý³Ïáí Ï³ñáÕ »Ý Ï³ÛáõÝ³Ý³É: È³í³óÙ³Ý ³éáõÙáí åñá·Ýá½Á í³ï ¿: êáíáñ³µ³ñ Ù³ÑÁ íñ³ ¿ Ñ³ëÝáõÙ ÇÝï»ñÏáõñ»Ýï ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ï³Ù ÑÛáõÍÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí:

Ð»ñå»ïÇÏ ¿Ýó»ý³ÉÇï

¾ÃÇáå³Ãá·»Ý»½

Ð³ñáõóÇãÁ 95% ¹»åù»ñáõÙ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ ³é³çÇÝ ïÇåÇ Ñ³ë³ñ³Ï Ñ»ñå»ëÇ íÇñáõëÁ: Üáñ³ÍÇÝÝ»ñÇ ¨ ÏÛ³ÝùÇ ³é³çÇÝ ³ÙÇëÝ»ñÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï Ñ³×³Ë ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ·»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³Í Ñ»ñå»ïÇÏ í³ñ³Ï, áñÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ »ñÏñáñ¹ ïÇåÇ Ñ³ë³ñ³Ï Ñ»ñå»ëÇ íÇñáõëáí: ØáõïùÇ ¹éÝ»ñ »Ý Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ Ù³ßÏÁ ¨ ÉáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÁ, áñï»Õ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ íÇñáõëÇ ³é³çÝ³ÛÇÝ é»åÉÇÏ³óÇ³Ý: Ð»ï³·³ÛáõÙ Ñ³ëñ³Ï Ñ»ñå»ëÇ íÇñáõëÁ ³ÝóÝáõÙ ¿ ½·³óáÕ ¨ í»·»ï³ïÇí ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ í»ñç³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ ï»Õ³÷áËíáõÙ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ áõ áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ³Ý·áõÛóÝ»ñÇ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ³ùëáÝÇó ¹»åÇ Ù³ñÙÇÝ: Ð³ë³ñ³Ï Ñ»ñå»ëÇ íÇñáõëÇ ³ÝóáõÙÁ ¹»åÇ ·ÉÇ³É µçÇçÝ»ñ ¨ ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ý»ÛñáÝÝ»ñ Çñ³Ï³Ý³ÝáõÙ ¿ Ñ»Ù³ïá·»Ý ¨ é»ïñá³ùëáÝ³É ×³Ý³å³ñÑáí: ìÝ³ëí³Í µçÇçÝ»ñáõÙ ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý µáñµáù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ, áñáÝù Ýå³ëïáõÙ »Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÛïáõóÇ ³é³ç³óÙ³ÝÁ:

ä³ÃáÙáñýáÉá·Ç³

Ð»ñå»ïÇÏ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï áõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ ÉÇÝáõÙ ¿ »ñÏáõ ïÇåÇ` ûç³Ë³ÛÇÝ ¨ ¹Çýáõ½:

úç³Ë³ÛÇÝ ïÇåÇ Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý Ù»Ï Ï³Ù ÙÇ ù³ÝÇ Ù»éáõÏ³ÛÇÝ ûç³ËÝ»ñ: ¸Çýáõ½ Ó¨Ç Å³Ù³Ý³Ï åñáó»ëÁ ÏñáõÙ ¿ ï³ñ³ÍáõÝ µÝáõÛÃ: ØÇÏñáëÏáåÇáñ»Ý Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ûïáõó,

Ù»éáõÏ³ÛÇÝ ûç³ËÝ»ñ, ¨ ³ñÛáõÝ³ÑáëáõÃÛáõÝÝ»ñ` Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ¨ ·ÉÇ³É µçÇçÝ»ñÇ Ù³Ñáí: ²é³çÇÝ ïÇåÇ Ñ³ë³ñ³Ï Ñ»ñå»ëÇ íÇñáõëáí å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñÁ µÝáõÃ³·ñíáõÙ »Ý ×³Ï³ï³ÛÇÝ µÉÃÇ ëïáñÇÝ Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ ¨ ùáõÝù³ÛÇÝ µÉÃÇ ³é³ç³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ Ï³½Ù³÷áËáõÙáí:

Î³ÝË³ï»ëáõÙ

Ð³Ù³å³ï³ëË³Ý Ã»ñ³åÇ³ÛÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ Ù³Ñ³óáõ »ÉùÁ Ï³½ÙáõÙ ¿ 50-100%, ÇëÏ ³ÏïÇí µáõÅÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï »ÉùÁ µ³ñ»Ýå³ëï ¿` ·ñ»Ã» ³ÙµáÕçáõÃÛ³Ùµ í»ñ³ÝáõÙ »Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ýß³ÝÝ»ñÁ Ï³Ù ÉÇÝáõÙ »Ý ³ÝÝß³Ý: Ðá·»Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏíáõÙ »Ý áã ËáñÁ ¹»åñ»ëÇ³Ûáí ¨ ³áõïÇ½Ùáí: ÜÏ³ñ³·ñí³Í »Ý Ý³¨ ÉñÇí ³éáÕç³óÙ³Ý ¹»åù»ñ:

î³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙ

¾Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñÇ ï³ñµ»ñ³ÏÇã-³Ëï³ñ³ßÇã Ýß³ÝÝ»ñÁ

²Ëï³ÝÇßÝ»ñ î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇï ¾ÏáÝáÙáÛÇÝÇ ¿Ýó»ý³ÉÇï

Ê»½áÝ³ÛÝáõÃÛáõÝ ¶³ñáõÝ-³Ù³é³ÛÇÝ ßñç³Ý ÒÙ»é-·³ñÝ³Ý³ÛÇÝ ßñç³Ý

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏÇ½µ êáõñ ²ëïÇ×³Ý³µ³ñ

Æ»ñÙ³ëïÇ×³Ý³ÛÇÝ Ü»µñÇÉÛ³ñ — 4—6 ûñ, Ï³ñáÕ ¿

»ÝÃ³ï»Ý¹³ÛÇÝ, ÝáñÙ³É

é»³ÏóÇ³ »ñÏ³ÉÇù ÉÇÝ»É

Ø³ßÏ³ÛÇÝ ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñ ¸»ÙùÇ, ÏñÍùÇ ÑÇå»ñ»ÙÇ³ ÜáñÙ³É

ÈáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ

êÏÉ»ñ³Ý»ñÇ ÇÝÛ»ÏóÇ³ ÜáñÙ³É

²ñï³Ñ³Ûïí³Í ´³ó³Ï³ÛáõÙ »Ý

Ø»ÝÇÝ·»³É ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ	²ñï³Ñ³Ûïí³Í	´³ó³Ï³ÛáõÙ »Ý
¶Çï³ÏóáõÃÛÝ	¨
÷ëÇËÇÏ³ÛÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ	êáåáñá½-ÏáÙ³ïá½	êáÙÝáÉ»ÝóÇ³
Úç³Ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ	ÂáñßáÙ³Í å³ñ»½Ý»ñ, Ï³Ãí³ÍÝ»ñ, Ïá×Õ»½³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß	²ÏÝ³ß³ñÅ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, ÙÏ³Ý³ÛÇÝ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝ, ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ý»ñ
²ñÛáõÝ	È»ÛÏáóÇïá½ Ï³Ù É»ÛÏáå»ÝÇ³	Öá÷áËí³Í ã¿
ÈÇÏíáñ	²ñï³Ñ³Ûïí³Í óÇïá½	Öá÷áËí³Í ã¿ Ï³Ù óÇïá½Á ÃáõÛÉ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í
äáÉÇá¿Ýó»ý³ÉáÙÇ»ÉÇï:
ä³ÃáÉá·³Ý³ïáÙÇ³Ï³Ý äáÉÇá¿Ýó»ý³ÉáÙÇ»ÉÇï ÙÇçÇÝ áõÕ»ÕÇ ·áñß áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ, áõÕ»Õ³µÝÇ ß³ñÅÇã ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ ÝÛáõÃáõÙ, »ññáñ¹ ÷áñáùÇ å³ï»ñáõÙ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ ä³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù ÎáÅ»íÝÇÏáíÛ³Ý ¿åÇÉ»åëÇ³, ³ÛÉ ÊñáÝÇÏ³Ï³Ý Ó¨Óñ ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ý»ñ, ³ïñáýÇ³Ý»ñ

²Ëï³ÝÇßÝ»ñ

¾Ýó»ý³ÉÇïÇ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ Ù»Í»ñÇ ¨ ÷áùñ»ñÇ Ùáï ÝáõÛÝÝ »Ý:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ã»Ã¨ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ`

• Ø³ñÙÝÇ µ³ñÓñ ç»ñÙ³ëïÇ×³Ý

• êñïË³éÝáó

• ¶ÉË³ó³í

• Èáõë³½·³ÛÝáõÃÛáõÝ (Éáõë³í³ËáõÃÛáõÝ)

• ¾åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñ

• ¶Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ

• øÝÏáïáõÃÛáõÝ

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³í»É Í³Ýñ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ`

• ÎáÙ³

• Ì»ñçáõÛÃÝ»ñÇ Ï³Ãí³Í ¨ å³ñ»½

• ÌáÍñ³Ï³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ï³ñÏ³ÙáõÃÛáõÝ

• È»ÛÏáóÇïÝ»ñÇ µ³ñÓñ ù³Ý³ÏáõÃÛáõÝ (³ñÛ³Ý Ù»ç)

• ÈÇÙýáóÇïÝ»ñÇ µ³ñÓñ ù³Ý³ÏáõÃÛáõÝ (áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÇ Ù»ç)

¶áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³ ¨ àôàÐ Ñ»ï³½áïáõÙ. ¾Ýó»ý³ÉÇïÇ ³Ëï³ñ³ßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ³í»ÉÇ ÇÝýáñÙ³ïÇí »Ý ·áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³Ý ¨ àôàÐ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ: ÎÜÐ µáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÇ ½³ñ·³óí³ÍáõÃÛ³Ý ·Ý³Ñ³ïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ Ñ³ïÏ³å»ë áñáßÇã ¹»ñ áõÝÇ àôàÐ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ` áñáßíáõÙ ¿ ÉÇÏíáñÇ µçç³ÛÇÝ Ï³½ÙÁ, ëåÇï³ÏáõóÇ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ, Ï»Ýë³ùÇÙÇ³Ï³Ý óáõó³ÝÇßÝ»ñÁ:

ÎáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ (Îî) ¨ Ù³·ÝÇë³-é»½áÝ³Ýë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ (Øèî). ³Ûë Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÝáõÛÝå»ë Ï³ñ¨áñ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ¸ñ³Ýù ÃáõÛÉ

»Ý ï³ÉÇë ï»ëÝ»É áõÕ»ÕÇ íÝ³ëí³Í ûç³ËÝ»ñÁ: ¾Ýó»ý³ÉÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ ÷Ýïñ»ÉÇë ³é³í»É ÇÝýáñÙ³ïÇí ¿ Øèî, ³ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÝ³Ï³Ý ßñç³ÝÝ»ñáõÙ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ Ï³ñáÕ »Ý ãÑ³ÛïÝ³µ»ñí»É:

´áõÅáõÙ

ä³Ãá·»Ý»ïÇÏ Ã»ñ³åÇ³

Î³ï³ñíáõÙ ¿ Ñ»ÕáõÏÝ»ñÇ å»ñ ûé³É ¨ å³ñ»Ýï»ñ³É Ý»ñÙáõÍáõÙ` Ñ³ßíÇ ³éÝ»Éáí çñ³-³Õ³ÛÇÝ Ñ³ßí»ÏßÇéÁ ¨ ÃÃí³-ÑÇÙÝ³ÛÇÝ íÇ×³ÏÁ:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Í³Ýñ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ ÏÇñ³éáõÙ »Ý ·ÉÛáõÏáÏáñïÇÏáÇ¹Ý»ñ: ºÃ» ÑÇíÝ³¹Ç Ùáï µáõÉµ³ñ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñ ¨ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ ãÏ³Ý, ³å³ åñ»¹ÝÇ½áÉáÝÁ ÏÇñ³éíáõÙ ¿ Ñ³µ»ñáí, ûñ³Ï³Ý 1.5-2Ù·/Ï· Ñ³ßí³ñÏáí: äñ»å³ñ³ïÁ Ýß³Ý³ÏíáõÙ ¿ ÁÝ¹áõÝ»Éáõ Ñ³í³ë³ñ³ã³÷ ûñ»Ï³Ý 4-6 ³Ý·³Ù, 5-6 ûñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ, ³ÛÝáõÑ»ï¨ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ å³Ï³ë»óíáõÙ ¿ (µáõÅÙ³Ý ³ÙµáÕç ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ 10-14 ûñ ¿): ´áõÉµ³ñ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÇ ¨ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ åñ»¹ÝÇ½áÉáÝÁ Ý»ñÙáõÍíáõÙ ¿ å³ñ»Ýï»ñ³É 6-8 Ù·/Ï· Ñ³ßí³ñÏáí: ²Ûë ¹»åùáõÙ ·áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³Ý Ñ³Ï³óáõóí³Í ¿: ÐÇåáùëÇ³ÛÇ ¹»Ù å³Ûù³ñÇ Ñ³Ù³ñ ùÃ³ÛÇÝ Ï³Ã»ïñÝ»ñáí ïñíáõÙ ¿ ËáÝ³í»óí³Í ÃÃí³ÍÇÝ (20-30 ñáå» ³Ù»Ý Å³Ù), Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ÑÇå»ñµ³ñÇÏ ûùëÇ·»Ý³óÇ³ (10 ë»³Ýë p=0.2-0.25 Øä³ ×ÝßÙ³Ý ï³Ï):

òáõóáõÙÝ»ñ. ²É»ñ·ÇÏ é»³ÏóÇ³Ý»ñ, Ñ»Ùáïñ³Ýëýáõ½ÇáÝ, ³Ý³ýÇÉ³ÏïÇÏ ßáÏ, ³Ý³ýÇÉ³ÏïáÇ¹

é»³ÏóÇ³Ý»ñ, áõÕ»ÕÇ ³Ûïáõó, µñáÝËÇ³É ³ëÃÙ³, ³ëÃÙ³ïÇÏ ëï³ïáõë, ëáõñ Ñ»å³ïÇï, ÉÛ³ñ¹³ÛÇÝ ÏáÙ³:

Ð³Ï³óáõóáõÙÝ»ñ. ¶»ñ½·³ÛáõÝáõÃÛáõÝ, Ý³Ëáñ¹áÕ ³ñÃñáåÉ³ëïÇÏ³, ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ³ñÛáõÝ³ÑáëáõÃÛáõÝ, áëÏñÇ ³ñï³Ñá¹³ÛÇÝ Ïáïñí³Íù, áëÏñ»ñÇ Ñá¹ ³é³ç³óÝáÕ ¿åÇýÇ½Ý»ñÇ ³ë»åïÇÏ Ý»Ïñá½:

ä»ïù ¿ ½·áõß³Ý³É.

Ø³Ï³µáõÍ³ÛÇÝ ¨ í³ñ³Ï³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ, íÇñáõë³ÛÇÝ, ëÝÏ³ÛÇÝ Ï³Ù µ³Ïï»ñÇ³É Í³·Ù³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ, ëï³ÙáùëÇ îØ² Ëáó³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ, ¿½áý³·ÇÏ ·³ëïñÇï, ëáõñ Ï³Ù É³ï»Ýï å»åïÇÏ

Ëáó, ¹Çí»ñïÇÏáõÉÇï, ¼Ð, ÑÇå»ñÉÇåÇ¹»ÙÇ³, ß³ù³ñ³ÛÇÝ ¹Ç³µ»ï, Í³Ýñ ËñáÝÇÏ »ñÇÏ³Ù³ÛÇÝ ¨/Ï³Ù ÉÛ³ñ¹³ÛÇÝ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ, Ý»ýñááõéáÉÇÃÇ³½:

ÎáÕÙÝ³ÏÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝÝ»ñ.

êñïË³éÝáó, ÷ëËáõÙ, ³ËáñÅ³ÏÇ µ³ñÓñ³óáõÙ Ï³Ù Çç»óáõÙ, µñ³¹ÇÏ³ñ¹Ç³, ³ÝùÝáõÃÛáõÝ, ·ÉË³åïáõÛï:

¾Ýó»ý³ÉÇïÇ µáõÅÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï çñ³½ñÏÙ³Ý ¨ ³ÛïáõóÝ»ñÇ áõ áõÕ»ÕÇ áõé×»óÙ³Ý ¹»Ù å³Ûù³ñÇ Ñ³Ù³ñ ÏÇñ³éíáõÙ »Ý ÙÇ½³ÙáõÕÝ»ñ (10-20%-áó Ù³ÝÝÇïáÉÇ ÉáõÍáõÛÃ Ý/» 1-1.5·/Ï· Ñ³ßí³ñÏáí, ýáõéáë»ÙÇ¹ 20-40Ù· Ý/» Ï³Ù Ù/Ù, 30%-áó ·ÉÇó»ñáÉ 1-1.5 ·/Ï·, ¹Ç³Ï³ñµ, µñÇÝ³É¹Çùë):

òáõóáõÙÝ»ñ.

àõÕ»ÕÇ ³Ûïáõó, ÑÇå»ñï»Ý½Ç³, ëáõñ »ñÇÏ³Ù³ÛÇÝ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ, ¿åÇÉ»åëÇ³, Ø»ÛÝ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ, ·É³áõÏáÙ³, åá¹³·ñ³ (Ñá¹³ï³å):

Ð³Ï³óáõóáõÙÝ»ñ.

¶»ñ½·³ÛáõÝáõÃÛáõÝ, ëáõñ »ñÇÏ³Ù³ÛÇÝ, ÉÛ³ñ¹³ÛÇÝ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ, ÑÇåáÏ³ÉÇ»ÙÇ³, ³óÇ¹á½, ÑÇåáÏáñïÇóÇ½Ù, ²¹¹ÇëáÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ, áõñ»ÙÇ³, ß³ù³ñ³ÛÇÝ ¹Ç³µ»ï, ÑÕÇáõÃÛáõÝ (³é³çÇÝ »é³ÙëÛ³Ï), Ý»ýñÇï, ÑÇåáùÉáñ»ÙÇ³, Ñ»Ùáé³·ÇÏ ÇÝëáõÉï:

¾ÃÇáïñáå µáõÅáõÙ

¾ÃÇáïñáå µáõÅáõÙÁ Ï³Û³ÝáõÙ ¿ ÑáÙáÉá· γ-·ÉáµáõÉÇÝÇ Ýß³Ý³ÏÙ³Ùµ, áñÁ ïÇïñí³Í ¿ ÁÝ¹¹»Ù ï½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ íÇñáõëÇ: äñ»å³ñ³ïÁ óáõÛó ¿ ï³ÉÇë Ñëï³Ï Ã»ñ³å¨ïÇÏ ¿ý»Ïï, Ñ³ïÏ³å»ë ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÙÇçÇÝ ¨ Í³Ýñ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ: γ-·ÉáµáõÉÇÝÁ ËáñÑáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ Ý»ñÙáõÍ»É ûñ³Ï³Ý 6 ÙÉ Ù/Ù, »ñ»ù ûñ: ´áõÅ³Ï³Ý ¿ý»ÏïÁ ½·³óíáõÙ ¿ Ý»ñÙáõÍáõÙÇó 12-24 Å ³Ýó` ç»ñÙáõÃÛáõÝÁ ÇçÝáõÙ ¿, ÑÇí³Ý¹Ç íÇ×³ÏÁ É³í³ÝáõÙ ¿, ·ÉË³ó³í»ñÁ ¨ Ù»ÝÇÝ·»³É ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ ÃáõÉ³ÝáõÙ »Ý: àñù³Ý ßáõï ¿ Ý»ñ³ñÏíáõÙ γ-·ÉáµáõÉÇÝÁ, ³ÛÝù³Ý ßáõï ¿ Ç Ñ³Ûï ·³ÉÇë µáõÅ³Ï³Ý ¿ý»ÏïÁ: ì»ñçÇÝ ï³ñÇÝ»ñÇÝ ï½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ÏÇñ³éáõÙ »Ý ßÇ×áõÏ³ÛÇÝ ÇÙáõÝá·ÉáµáõÉÇÝ ¨ ÑáÙáÉá· åÉÇ·ÉáµáõÉÇÝ, áñáÝù ëï³ÝáõÙ »Ý ï½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ µÝ³Ï³Ý ûç³ËÝ»ñáõÙ ³åñáÕ ¹áÝáñÝ»ñÇ åÉ³½Ù³ÛÇó: ´áõÅÙ³Ý ³é³çÇÝ ûñ»ñÇÝ ßÇ×áõÏ³ÛÇÝ ÇÙáõÝ»·ÉáµáõÉÇÝÁ ËáñÑáõ¹ ¿ ïñíáõÙ Ý»ñÙáõÍ»É »ñÏáõ ³Ý·³Ù 10-12 Å ÇÝï»ñí³Éáí 3ÙÉ Ã»Ã¨ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ, 6 ÙÉ ÙÇçÇÝ Í³ÝñáõÃÛ³Ý, 12 ÙÉ Í³Ýñ ¹»åù»ñáõÙ: Ð³çáñ¹ »ñÏáõ ûñ»ñÇÝ Ýß³Ý³ÏíáõÙ »Ý ÙÇ³Ýí³· 3 ÙÉ Ù/Ù: ÐáÙáÉá· åáÉÇ·ÉáµáõÉÇÝÁ Ý»ñÙáõÍíáõÙ ¿ 60-100 Ý/»: ÀÝ¹áõÝíáõÙ ¿, áñ Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñÁ ã»½áù³óÝáõÙ »Ý íÇñáõëÁ, å³ßïå³ÝáõÙ »Ý µçÇçÁ íÇñáõëÇó, Ï³åí»Éáí óÇïáåÉ³½Ù³ïÇÏ é»ó»åïáñÝ»ñÇ Ñ»ï Ã³÷³ÝóáõÙ »Ý µççÇ Ý»ñë ¨ Ï³åí»Éáí Ýñ³ ³ñï³ùÇÝ Ã³Õ³ÝÃÇ ÁÝÏ³ÉÇãÝ»ñÇ Ñ»ï, µççÇ Ý»ñëáõÙ ã»½áù³óÝáõÙ »Ý íÇñáõëÁ:

Ü³¨ û·ï³·áñÍáõÙ »Ý Ñ³Ï³íÇñáõë³ÛÇÝ åñ»å³ñ³ïÝ»ñ` ÝáõÏÉ»³ñÝ»ñ, áñáÝù ËáãÁÝ¹áïáõÙ »Ý íÇñáõëÇ µ³½Ù³óáõÙÁ: ú·ï³·áñÍáõÙ »Ý èÜÂ-³½³ÛÇ Ç½áïáÝÇÏ ÉáõÍáõÛÃ Ù/Ù 30 Ù·, ûñ³Ï³Ý 5-6 ³Ý·³Ù: ´áõÅÙ³Ý ÏáõñëÁ 800-1000 Ù· ¿: Ð³Ï³íÇñáõë³ÛÇÝ ³½¹»óáõÃÛáõÝ áõÝÇ óÇïá½ÇÝ³é³µÇÝá½³ åñ»å³ñ³ïÁ, áñÁ Ý»ñÙáõÍíáõÙ ¿ Ý/» 2-3 Ù·/Ï· ûñ³Ï³Ý, 4-5 ûñ:

ÆÝýáõ½ÇáÝ Ã»ñ³åÇ³

²ñï³Ñ³Ûïí³Í ÇÝïáùëÇÏ³óÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ÇÝýáõ½ÇáÝ Ã»ñ³åÇ³: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÛïáõóÇ, µáõÉµ³ñ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ³é³í»É ³ñ³· ³ñ¹ÛáõÝù ¿ ï³ÉÇë åñ»¹ÝÇ½áÉáÝÇ Ý/» Ý»ñÙáõÍáõÙÁ 2-5 Ù·/Ï·, ¹»ùë³½áÝ, ÑÇ¹ñáÏáñïÇ½áÝ: Ðá·»ß³ñÅ³Ï³Ý ·ñ·éí³ÍáõÃÛ³Ý, ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï Ý/» Ï³Ù

Ù/Ù Ý»ñÙáõÍíáõÙ ¿ ë»¹áõùë»Ý 0.3-0.4 Ù·/Ï·, Ý³ïñÇáõÙÇ ûùëÇµáõïÇñ³ï 50-100 Ù·/Ï·, ¹ñáå»ñÇ¹áÉ 0.5-6-8 ÙÉ, Ñ»ùë»Ý³É 10%-áó ÉáõÍáõÛÃ 0.5 ÙÉ/Ï· (³ïñáåÇÝÇ Ñ»ï), 2%-áó ùÉáñ³ÉÑÇ¹ñ³ïÇ 50-100 ÙÉ ÉáõÍáõÛÃáí Ñá·Ý³: ÎáÙåÉ»ù Ã»ñ³åÇ³ÛÇ Ù»ç å»ïù ¿ ÁÝ¹·ñÏ»É Ñ³Ï³ÑÇëï³ÙÇÝ³ÛÇÝ åñ»å³ñ³ïÝ»ñ` Ï³ÉóÇáõÙÇ ùÉáñÇ¹Ç ÉáõÍáõÛÃ,

¹ÇÙ»ïñáÉ, ¹Çåñ³½ÇÝ, åÇåáÉý»Ý Ï³Ù ëáõåñ³ëïÇÝ, B ËÙµÇ íÇï³ÙÇÝÝ»ñ:

êÇÙåïáÙ³ïÇÏ Ã»ñ³åÇ³

• æ»ñÙÇç»óÝáÕÝ»ñ

• Ð³Ï³µáñµáùÇãÝ»ñ (·ÉÛáõÏáÏáñïÇÏáÇ¹Ý»ñ)

• Ð³Ï³óÝóáõÙ³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³ (µ»Ý½áÝ³É, ¹Çý»ÝÇÝ, ýÇÝÉ»åëÇÝ)

• ¸»½ÇÝïáùëÇÏ³óÇáÝ Ã»ñ³åÇ³ (³Õ³ÛÇÝ ÉáõÍáõÛÃÝ»ñ, ëåÇï³Ïáõó³ÛÇÝ åñ»å³ñ³ïÝ»ñ, åÉ³½Ù³ÛÇÝ ÷áË³ñÇÝÇãÝ»ñ)

• Ì»ñ³Ï»Ý¹³Ý³óÙ³Ý ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñ

• ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ µ³Ïï»ñÇ³É í³ñ³ÏÝ»ñÇ Ï³ÝË³ñ·»ÉáõÙ (É³ÛÝ ëå»ÏïñÇ Ñ³Ï³µÇáïÇÏÝ»ñ):

¶ÈÊàôÔºÔÆ ²ÜàÂ²ÚÆÜ Ø²î²Î²ð²ðàôØÜ àô ÐÆì²Ü¸àôÂÚàôÜÜºðÀ ÆÜêàôÈîÜºðÆ îºêÎ²ÜºðÀ

¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý Ù³ï³Ï³ñ³ñáõÙÁ

àõÕ»Õ³µÝÇ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ ¥ëË»Ù³ïÇÏ ÝßáõÙÁ¤

àõÕ»Õ³µÝÇ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ ¥å³ïÏ»ñÁ Ý»ñù¨Çó¤: ¼³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ É³í »ñ¨³Éáõ Ñ³Ù³ñ ³ç ÏáÕÙáõÙ Ñé³óí³Í ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÏÇë³·Ý¹Ç ÙÇ Ù³ëÁ ¨ áõÕ»ÕÇÏÇ ÏÇë³·Ý¹Ç ÙÇ Ù³ëÁ:

¼³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³Ù³ï³Ï³ñ³ñáõÙ

¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³ñÛáõÝ³Ù³ï³Ï³ñ³ñáõÙÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ »ñÏáõ ½áõÛ· Ëáßáñ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñáí` Ý»ñùÇÝ Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ ¨ áÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ, áñáÝù Çñ»Ýó ×ÛáõÕ³íáñáõÙÝ»ñáí áõÕ»ÕÇ Ñ³ï³ÏÇ »ÝÃ³áëï³ÛÝ»Ý³ÛÇÝ ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý Ù»ç Ï³½ÙáõÙ »Ý íÇÉÇ½Û³Ý ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ßñç³Ý³ÏÁ: Ü»ñùÇÝ Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ×ÛáõÕ»ñÝ »Ý.

• ²ÏÝ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï (a. ophthalmica): î»ë³ÝÛ³ñ¹Ç Ñ»ï ÙÇ³ëÇÝ ÙïÝáõÙ ¿ ³ÏÝ³Ï³åÇ×: ´³óÇ ³ÏÝ³·Ý¹Çó` Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ ¿ Ñ³ñùÃ³ÛÇÝ ËáéáãÝ»ñÇ, ³ÏÝ³Ï³åÇ×Ç ·áÛ³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¨ ³é³ç³ÛÇÝ ·³Ý·³÷áëÇ Ï³ñÍñ»Ýáõ ëÝáõóáõÙÁ: Ì³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ×ÛáõÕ»ñÁ, ³ÝáÃ³íáñ»Éáí ùÃ³ñÙ³ïÁ, ×³Ï³ï³ÛÇÝ ßñç³ÝÇ Ù³ßÏÁ ¨ Ïáå»ñÁ, µ»ñ³Ý³ÏóíáõÙ »Ý ³ñï³ùÇÝ Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ×ÛáõÕ»ñÇ Ñ»ï:

• àõÕ»ÕÇ ³é³ç³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï (a. cerebri anterior): ÐÇÙÝ³Ï³Ý ×ÛáõÕ»ñÇó ¿: Î»Õ¨³ÛÇÝ ×ÛáõÕ»ñÁ ëÝáõÙ »Ý ×³Ï³ï³ÛÇÝ áõ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ µÉÃ»ñÇ ÙÇç³ÛÇÝ Ù³Ï»ñ»ëÁ ¨ ³ñï³ùÇÝ Ù³Ï»ñ»ëÇ í»ñÇÝ »½ñ³ß»ñïÁ` Ù»ñÓÏ»ÝïñáÝ³Ï³Ý µÉÃ³ÏÁ: Êáñ³ÝÇëï ×ÛáõÕ»ñÁ ëÝáõÙ »Ý Ã³÷³ÝóÇÏ ËïñáóÁ, Ï³Ù³ñÁ, ³á³ç³ÛÇÝ Ïó³ÝÇ ÙÇ Ù³ëÁ, µñï³Ù³ñÙÝÇ ³é³ç³ÛÇÝ 4/5-Á, åáã³íáñ ÏáñÇ½Ç ¨ Ï×»åÇ ³é³ç³Ù³ëÁ, Ý»ñùÇÝ å³ïÇ×Ç ³é³ç³ÛÇÝ áïÇÏÝ áõ ÍáõÝÏÁ, ï»ë³ÝÛ³ñ¹Ç ¨ ï»ëáÕ³Ï³Ý Ë³ãí³ÍùÇ Ñ³ñ³ÏÇó Ñ³ïí³ÍÁ, Ñáï³é³Ï³Ý áõÕÇÝ:

• Ð»ïÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáÕ ½³ñÏ»ñ³Ï (a. communicans posterior): ØÇ³óÝáõÙ ¿ Ý»ñùÇÝ Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ ¨ áõÕ»ÕÇ Ñ»ïÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ: ²å³ÑáíáõÙ ¿ ·áñß ÃÙµÇ, µñï³Ù³ñÙÝÇ, ï»ë³ÃÙµÇ ³á³ç³ÛÇÝ 1/3-Ç, Ù»ñÓï»ë³ÃÙµÇ, Ý»ñùÇÝ å³ïÇ×Ç Ñ»ïÇÝ áïÇÏÇ ëÝáõóáõÙÁ:

• ²ÝáÃ»Ýáõ ³é³ç³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï ( a. choroidea anterior): Ø³ëÝ³ÏóáõÙ ¿ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ÷áñáùÇ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ÑÛáõë³ÏÇ Ï³½ÙÙ³ÝÁ: êÝáõÙ ¿ ï»ëáÕ³Ï³Ý áõÕÇÝ, ¹Å·áõÛÝ ·Ý¹Ç ÙÇç³ÛÇÝ 2/3-Á, Ýß³Ó¨ Ù³ñÙÝÇ ÙÇ Ù³ëÁ, Ï³ñÃÁ, Íáí³ÓÇáõ ·³É³ñÁ, Ý»ñùÇÝ å³ïÇ×Ç Ñ»ïÇÝ áïÇÏÇ ³é³ç³ÛÇÝ 2/3-Á, ÙÇçÇÝ áõÕ»ÕÇ ³é³ç³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÝ»ñÁ (Ï³ñÙÇñ ÏáñÇ½, ë¨ ÝÛáõÃ, áõÕ»ÕÇ ÏáÃáÝÇ ÙÇç³ÛÇÝ 1/3): ¼³ñÏ»ñ³ÏÝ áõÝÇ Ù»Í Ãíáí µ»ñ³Ý³ÏóáõÙÝ»ñ:

• àõÕ»ÕÇ ÙÇçÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï (a. cerebri media): ²Ù»Ý³Ëáßáñ ×ÛáõÕÝ ¿: àõÕ»ÕÇ ³é³ç³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ³Ýç³ïáõÙÇó Ñ»ïá Ý»ñùÇÝ Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÁ ß³ñáõÝ³ÏíáõÙ ¿ áñå»ë áõÕ»ÕÇ ÙÇçÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï: àõÕÕíáõÙ ¿ ¹»åÇ ¹áõñë` áõÕ»ÕÇ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ³ÏáëÇ ËáñùÁ, áñï»Õ µ³Å³ÝíáõÙ ¿ ×ÛáõÕ»ñÇ: Ø³Ï»ñ»ë³ÛÇÝ ×ÛáõÕ»ñÝ ³ÝáÃ³íáñáõÙ »Ý ×³Ï³ï³ÛÇÝ, ùáõÝù³ÛÇÝ ¨ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ µÉÃ»ñÇ ³ñï³ùÇÝ »ñ»ëÝ»ñÁ, µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ í»ñÇÝ »½ñ³ß»ñïÇ (ëÝíáõÙ ¿ a. cerebri anterior-Çó) ¨ ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ µÉÃÇ µ¨»éÇ (ëÝíáõÙ ¿ a. cerebri posterior-Çó): Êáñ³ÝÇëï ×ÛáõÕ»ñÁ ëÝáõÙ »Ý ¹Å·áõÛÝ ·Ý¹Ç ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ 1/3-Á, Ï×»åÁ, åáã³íáñ ÏáñÇ½Ç ÙÇ Ù³ëÁ, å³ïÝ»ßÁ, Ý»ñùÇÝ å³ïÇ×Ç ÍáõÝÏÁ ¨ Ñ»ïÇÝ áïÇÏÇ Ù»çù³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÁ: Êáñ³ÝÇëï ×ÛáõÕ»ñÇó ³Ù»Ý³ËáßáñÁ (a. lenticulostriata), ³ÝáÃ³íáñáõÙ ¿ Ï×»åÁ ¨ Ý»ñùÇÝ å³ïÇ×Á: Ð³ÛïÝÇ ¿ áñå»ë a. haemorragica: ºÝÃ³Ï»Õ¨³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý å³ï×³éÁ a. haemorragica íÝ³ëáõÙÝ»ñÝ »Ý: àõÕ»ÕÇ ÙÇçÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ ³ÝáÃ³íáñáõÙ ¿ ëåÇï³Ï ÝÛáõÃÇ Ù»Í Ù³ëÁ, ³Û¹ ÃíáõÙ ¨ Ý»ñùÇÝ å³ïÇ×Á: ²ÛëåÇëáí, Ý»ñùÇÝ Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ

½³ñÏ»ñ³ÏÝ Çñ ×ÛáõÕ»ñáí Ï³½ÙáõÙ ¿ ³ñÛáõÝ³Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Á, áñÝ Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³é³ç³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ ëÝáõóáõÙÁ: ºñÏáõ Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇ ÙÇç¨ ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝÇ Ñ³Ù³ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ (ÏáÉÉ³ï»ñ³É) ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛáõÝ:

àÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÁ (a. vertebralis), ³ÝóÝ»Éáí å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ í»ñÇÝ 6 áÕ»ñÇ ÙÇç³ÓÇ· »ÉáõÝÝ»ñÇ ³Ýóù»ñáí, Ñ³ëÝáõÙ ¿ ³ïÉ³ë³ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ Ã³Õ³ÝÃÇÝ, Í³ÏáõÙ ¿ ³ÛÝ ¨ ³ïÉ³ëÇ áõ ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ Ù»Í ³ÝóùÇ ³ñï³ùÇÝ »½ñÇ ³ñ³Ýùáí ÙïÝáõÙ ¿ ·³Ý·Ç Ëáéáã: ¶³Ý·Ç ËáéáãáõÙ »ñÏáõ áÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ Ùáï»ÝáõÙ »Ý Çñ³ñ ¨ »ñÏ³ñ³íáõÝ áõÕ»ÕÇ áõ í³ñáÉÛ³Ý Ï³ÙñçÇ ë³ÑÙ³ÝáõÙ Ï³½ÙáõÙ »Ý Ï»Ýï ÑÇÙ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï (a. basilaris), áñÁ å³éÏáõÙ ¿ Ï³ÙñçÇ ÷áñ³ÛÇÝ »ñ»ëÇ ³ÏáëÇ Ù»ç: àÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ µ³ÅÝÇó ³Ýç³ïíáõÙ »Ý 3 Ëáßáñ ×ÛáõÕ»ñ` ³é³ç³ÛÇÝ áõ Ñ»ïÇÝ áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñ, áñáÝù Ù³ëÝ³ÏóáõÙ »Ý áÕÝáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃ³íáñÙ³ÝÁ, ¨ áõÕ»ÕÇÏÇ ëïáñÇÝ Ñ»ïÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï: Ø³Ýñ ×ÛáõÕ»ñÁ Ù³ëÝ³ÏóáõÙ »Ý »ñÏ³ñ³íáõÝ áõÕ»ÕÇ ¨ Ñ»ïÇÝ ·³Ý·³÷áëÇ Ï³ñÍñ»Ýáõ ëÝáõóÙ³ÝÁ: ºñÏáõ áÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ, ÙÇ³ÓáõÉí»Éáí áñå»ë ÑÇÙ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï, ÇëÏ ½áõÛ· áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ³é³ç³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ` áñå»ë ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ óáÕáõÝ, Ï³½ÙáõÙ »Ý ¼³Ë³ñã»ÝÏáÛÇ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ûÕÁ, áñÁ Ù³ëÝ³ÏóáõÙ ¿ »ñÏ³ñ³íáõÝ áõÕ»ÕÇ Ñ³Ù³ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³ÝÁ: àÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ³ñï³·³Ý·³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇó ëÝíáõÙ »Ý å³ñ³ÝáóÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÁ ¨ áÕÝáõÕ»ÕÁ:

ÐÇÙ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÁ Ï³ÙñçÇ ¨ ÙÇçÇÝ áõÕ»ÕÇ ë³ÑÙ³ÝáõÙ í»ñ ¿ ³ÍíáõÙ í»ñçÝ³ÛÇÝ ×ÛáõÕ»ñÇ` áõÕ»ÕÇ Ñ»ïÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ: ØÇÝã ³Û¹ ³Ýç³ïíáõÙ »Ý Ñ»ï¨Û³É ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ` áõÕ»ÕÇÏÇ ëïáñÇÝ ³é³ç³ÛÇÝ (a. cerebelli inferior anterior), áõÕ»ÕÇÏÇ í»ñÇÝ (a. cerebelli superior), í³ñáÉÛ³Ý Ï³ÙáõñçÁ ëÝáÕ ×ÛáõÕ»ñ, Ý»ñùÇÝ ÉëáÕ³Ï³Ý ½³ñÏ»ñ³Ï (a. auditiva interior):

àõÕ»ÕÇ Ñ»ïÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï (a. cerebri posterior): ¸ñëÇ ÏáÕÙÇó Ó·íáõÙ ¿ áõÕ»ÕÇÏÇ íñ³ÝÇ íñ³Ûáí: ²ÛÝáõÑ»ï¨ Ã»ùí»Éáí Ñ»ï áõ í»ñ¨, ¹ñëÇó ßñç³Ýó»Éáí áõÕ»ÕÇ ÏáÃáÝÁ` ×ÛáõÕ³íáñíáõÙ ¿ ùáõÝù³ÛÇÝ ¨ ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ µÉÃ»ñÇ

ÑÇÙ³ÛÇÝ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ: àõÕ»ÕÇ Ñ»ïÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇó ³Ýç³ïíáõÙ »Ý Ï»Õ¨³ÛÇÝ, Ëáñ³ÝÇëï ¨ ÙÇçÇÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ×ÛáõÕ»ñ: àÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ áõ ÑÇÙ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÝ Çñ»Ýó ×ÛáõÕ³íáñáõÙÝ»ñáí Ï³½ÙáõÙ »Ý áÕÝ³ß³ñ³ÑÇÙ³ÛÇÝ (í»ñï»µñ³µ³½ÇÉÛ³ñ) Ñ³Ù³Ï³ñ·, áñÝ ³å³ÑáíáõÙ ¿ Ù»Í ÏÇë³·Ý¹»ñÇ Ñ»ïÇÝ µ³ÅÇÝÝ»ñÇ, ÙÇç³ÝÏÛ³É áõÕ»ÕÇ ÑÇÙ-

Ý³Ï³Ý Ù³ëÇ, áõÕ»Õ³µÝÇ, áõÕ»ÕÇÏÇ ¨ áÕÝáõÕ»ÕÇ í»ñÇÝ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ë»·Ù»ÝïÝ»ñÇ ³ñÛ³Ý Ù³ï³Ï³ñ³ñáõÙÁ: ìÇÉÇ½Û³Ý ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ûÕ: î»Õ³Ï³Ûí³Í ¿ áõÕ»ÕÇ Ñ³ï³ÏÇÝ` Ãñù³Ï³Ý Ã³ÙµÇ í»ñ¨áõÙ: ìÇÉÇ½Û³Ý ûÕÇ Ó¨³íáñÙ³ÝÁ Ù³ëÝ³ÏóáõÙ »Ý áõÕ»ÕÇ ³é³ç³ÛÇÝ áõ Ñ»ïÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ ëÏ½µÝ³Ï³Ý Ñ³ïí³ÍÝ»ñÁ, Ï»Ýï ³é³ç³ÛÇÝ ¨ ½áõÛ· Ñ»ïÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáÕ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÝ ³ÙµáÕçáõÃÛ³Ùµ: ²Û¹ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ ßñç³å³ïáõÙ »Ý ï»ëáÕ³Ï³Ý Ë³ãí³ÍùÁ, ·áñß ÃáõÙµÁ, åïÏ³Ó¨ Ù³ñÙÇÝÝ»ñÁ, ³é³ç³ÛÇÝ áõ Ñ»ïÇÝ Í³ÏáïÏ»Ý ÝÛáõÃ»ñÁ: ¼³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ûÕÇ ÙÇçáóáí µ»ñ³Ý³ÏóíáõÙ »Ý áã ÙÇ³ÛÝ Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ ¨ áÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÁ, ³ÛÉ Ý³¨ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ç ¨ Ó³Ë Ï»ë»ñÇ Ñ³Ù³ÝáõÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ: ÐëÏ³Û³Ï³Ý ¹»ñ ¿ Ë³ÕáõÙ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝË³÷³Ý ³ñÛáõÝ³Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: Êáßáñ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇó áñ¨¿ Ù»ÏÇ Ëó³ÝÙ³Ý ¹»åùáõÙ ³é³ç³ÛÇÝ áõ Ñ»ïÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáÕ ³ÝáÃÝ»ñáí ³ñÛáõÝÁ ßáõÝï³ÛÇÝ Ù»Ë³ÝÇ½Ùáí ÑáëáõÙ ¾ ¹»åÇ Ëó³Ýí³Í ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·Á` ³å³Ñáí»Éáí ïáõÅ³Í ßñç³ÝÇ ëÝáõóáõÙÁ: àñáß ¹»åù»ñáõÙ Ï³ñáÕ ¾ µ³ó³Ï³Û»É íÇÉÇ½Û³Ý ßñç³Ý³ÏÇ ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÁ, áñÁ ÝáñÙ³É å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ µ³ó³ë³µ³ñ ãÇ ³Ý¹ñ³¹³éÝáõÙ ³ñÛ³Ý Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý íñ³: Êáßáñ ³ÝáÃÝ»ñáí ³ñÛ³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñ Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý Ï³Ù ÉñÇí ÁÝ¹Ñ³ïÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ³Û¹ ³ÝÏ³ÝáÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ÉñÇí ãÇ ·áñÍáõÙ Ñ³Ù³ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛáõÝÁ ¨ ãÇ ³å³ÑáííáõÙ ÉÇ³ñÅ»ù ³ñÛáõÝ³Ù³ï³Ï³ñ³ñáõÙ:

´³óÇ Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý µ»ñ³Ý³ÏóáõÙÝ»ñÇó, áñáÝù ³é³ç³ÝáõÙ »Ý íÇÉÇ½Û³Ý ßñç³Ý³ÏÇ Ù»ç ÙïÝáÕ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ ÙÇç¨, ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý Ý³¨ Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ µ»ñ³Ý³ÏóáõÙÝ»ñ: ¸ñ³Ýù Ù»Í ÃÇí »Ý Ï³½ÙáõÙ ¨ áõÝ»Ý ÷áùñ ïñ³Ù³·ÇÍ: àñå»ë ³ñÛáõÝ³Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ûÕ³Ï ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï ¿ ³ÛÝ ¹»åù»ñáõÙ, »ñµ ï»Õ³ÛÇÝ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ ½³ñ·³ÝáõÙ ¾ ¹³Ý¹³Õ:

¶ÉËáõÕ»ÕÇ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ Ëó³ÝÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ

Î³ÛáõÝ ³ÝáÃ³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ` ÇÝëáõÉïÝ»ñÁ, áñáÝù Ñ»ï¨³Ýù »Ý ½³ñÏ»ñ³ÏÇ å³ïÇ ³ÙµáÕç³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ë³ËïÙ³Ý (Ñ»Ùáé³·Ç³), Éáõë³ÝóùÇ Ý»Õ³óÙ³Ý (ëï»Ýá½) Ï³Ù Ëó³ÝÙ³Ý (ÃñáÙµá½, ¿ÙµáÉÇ³), áõÕ»ÏóíáõÙ »Ý Ï³ÛáõÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñáí: Î³ñ¨áñ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ Ñ³Ù³ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý íÇ×³ÏÁ ¨ ³ÝáÃÇ Ëó³ÝÙ³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÇ ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ: È³í ½³ñ·³ó³Í ×ÛáõÕ³íáñáõÙÝ»ñÇ ßÝáñÑÇí ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ Ëó³ÝáõÙÝ»ñÁ áã ÙÇßï »Ý Ñ³ñáõóáõÙ ïíÛ³É ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ³í³½³ÝÇó ëÝíáÕ áõÕ»ÕÇ Ñ³ïí³ÍÇ ÇÝý³ñÏï (Çß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉï): ºñµ»ÙÝ ¿É ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ëó³ÝáõÙÝ ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ ³é³Ýó ÙÝ³ÛáõÝ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÇ:

¶ÉËáõÕ»ÕÇ áñ¨¿ Ëáßáñ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ëáõñ Ëó³ÝÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï íÇÉÇ½Û³Ý ûÕÇ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ ã»Ý Ñ³ëóÝáõÙ Çß»ÙÇ³ÛÇ Ù»ç ·ïÝíáÕ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÑÛáõëí³ÍùÇ Ñ³Ù³ñ ³å³Ñáí»É ÉÇ³ñÅ»ù ³ñÛáõÝ³Ù³ï³Ï³ñ³ñáõÙ: ²Ëï³Ñ³ñí³Í ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Éáõë³ÝóùÇ ³ëïÇ×³Ý³Ï³Ý Ý»Õ³óáõÙÁ (³Ã»ñáëÏÉ»ñá½, Ñ³ñ³ÏÇó ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÇó ³×áÕ áõéáõóù) áñáß³ÏÇ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ëï»ÕÍáõÙ Ñ³Ù³Ïßéí³Í ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ, áñÝ ¿É ³Ëï³Ñ³ñí³Í ï»Õ³Ù³ëÇ ëÝáõóáõÙÁ å³ÑáõÙ ¿ Ñ³Ù»Ù³ï³µ³ñ µ³í³ñ³ñ Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ íñ³:

¶ÉËáõÕ»ÕÇ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ Ý»ñÑáëùÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ µ³½Ù³ÃÇí »Ý áõ µ³½Ù³µÝáõÛÃ: î»Õ³·ñ³Ï³Ý ³ËïáñáßÙ³Ý ï»ë³ÝÏÛáõÝÇó Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¿ ¹ñ³Ýù ¹Çï³ñÏ»É Ñ»ï¨Û³É Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ` µ»ñáÕ ½³ñÏ»ñ³Ï, ëÝáõóáÕ ½³ñÏ»ñ³Ï³Ù³½³ÝáÃ³ÛÇÝ ó³Ýó Ï³Ù ³í³½³Ý, áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ï³éáõóí³ÍùÝ»ñ, ·áñÍ³éáõÛÃÝ»ñÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ (ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ):

Ü»ñùÇÝ Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ëó³ÝÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß: ²Ûë Ëáßáñ ½³ñÏ»ñ³Ïáí ³ñÛ³Ý ÑáëùÇ ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ëñïÇ ÏÍÏáÕ³Ï³Ý áõÝ³ÏáõÃÛ³Ùµ, áñÝ ³å³ÑáíáõÙ ¿ áñáß³ÏÇ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßáõÙ: ¶³Ý·Ç ËáéáãáõÙ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ Çñ ×ÛáõÕ»ñáí Ù³ëÝ³ÏóáõÙ ¿ íÇÉÇ½Û³Ý ûÕÇ Ï³½Ù³íáñÙ³ÝÁ: ´³í³ñ³ñ

½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý ¨ íÇÉÇ½Û³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÝáñÙ³É ·áñÍ³éÝáõÃÛ³Ý ßÝáñÑÇí Ý»ñùÇÝ Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ ½³ñ-

Ï»ñ³ÏÇ ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ Ý»Õ³óáõÙÁ Ï³Ù Ëó³ÝáõÙÁ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ÙÇ³ÛÝ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÏÇë³·Ý¹»ñÇ ë³Ï³í³ñÛáõÝáõÃ-

Û³Ý ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ »ñ¨áõÛÃÝ»ñáí` ³é³Ýó ûç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñÇ: ºñÏÏáÕÙ³ÝÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï áõÕ»ÕÇ ë³Ï³í³ñÛáõÝáõÃÛáõÝÝ ³í»ÉÇ ¿ ë³ëïÏ³ÝáõÙ` ÁÝ¹·ñÏ»Éáí Ý³¨ áõÕ»Õ³µáõÝÁ, ù³ÝÇ áñ í»ñçÇÝë ëÝáÕ áÕÝ³ß³ñ³ÑÇÙ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Çó íÇÉÇ½Û³Ý ûÕÇ Ï³å»ñáí ¨ Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ µ»ñ³Ý³ÏóáõÙÝ»ñáí ³ñÛ³Ý ÙÇ ½·³ÉÇ Ù³ëÁ Ý»ñÑáëáõÙ ¿ Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·: àõÕ»Õ³µÝÇ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý ÝÙ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÁ Ñ³ÛïÝÇ ¿ áñå»ë §Ý»ñùÇÝ ÏáÕáåïÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß¦:

Ü»ñùÇÝ Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ³ñï³·³Ý·³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ (å³ñ³ÝáóÇ íñ³) Ëó³ÝÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí Ë³Ý·³ñíáõÙ ¿ ³ñÛ³Ý ÑáëùÁ ³ÏÝ³ÛÇÝ, áõÕ»ÕÇ ÙÇçÇÝ ¨ ³é³ç³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñáí, áñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ³é³ç³ÝáõÙ ¿ Ë³ã³Ó¨ ³ÏÝ³µñ·³ÛÇÝ (ûýÃ³ÉÙáÑ»ÙÇåÉ»·ÇÏ) Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß: Êó³Ýí³Í ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ÏáÕÙáõÙ ÝÏ³ïíáõÙ ¿ ï»ëáÕáõÃÛ³Ý ³ÝÏáõÙ Ï³Ù ÏáõñáõÃÛáõÝ, ÇëÏ Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙáõÙ` Ñ»ÙÇåÉ»·Ç³: ²í»ÉÇ ß³ï ïáõÅáõÙ ¿ ¹»ÙùÁ ¨ í»ñÇÝ í»ñçáõÛÃÁ: ¶»ñ³ÏßéáÕ ÏÇë³·Ý¹Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ¹»åùáõÙ ¹ñ³Ý ·áõÙ³ñíáõÙ ¿ ³ý³½Ç³Ý: Ð»ÙÇå³ñ»½Á ½áõ·³ÏóíáõÙ ¿ ÝáõÛÝ ÏáÕÙÇ Ñ»ÙÇÑÇå»ëÃ»½Ç³ÛÇ ¨ ï³ñ³½·³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï: Ì³Ýñ ¹»åù»ñáõÙ ³ÛïáõóíáõÙ ¿ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÑÛáõëí³ÍùÁ, áñÝ ³é³ç ¿ µ»ñáõÙ ³Ëï³Ñ³ñí³Í ÏÇë³·Ý¹Ç Ñ³ñ³ÏÇó ÑÛáõëí³ÍùÇ ï»Õ³ß³ñÅ ¹»åÇ ÙÇçÇÝ ·ÇÍ ¨ áõÕ»ÕÇÏÇ íñ³ÝÇ µ³óí³ÍùÁ: ØÇçÇÝ áõÕ»ÕÇ ×ÝßÙ³ÝÁ Ñ³çáñ¹áõÙ ¿ ÏáÙ³ïá½ íÇ×³Ï, ßÝã³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ ¨ Ù³Ñ:

àõÕ»ÕÇ ÙÇçÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ëó³ÝÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß: àõÕ»ÕÇ ÙÇçÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ¿ »ÝÃ³ñÏíáõÙ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ (³Ã»ñáëÏÉ»ñá½, ÃñáÙµá½, ëï»Ýá½): ¾ÙµáÉÇ³Ý (ëñï³ÍÇÝ, ½³ñÏ»ñ³Ï³½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ) ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ï»Õ³Ï³ÛíáõÙ ¿ ³Ûë ³í³½³ÝáõÙ: ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ Ï³Ëí³Í ¿ Ëó³ÝÙ³Ý ï»Õ³Ï³ÛáõÙÇó ¨ Ñ³Ù³ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý íÇ×³ÏÇó: ØÇÝã ×ÛáõÕ³íáñáõÙÝ»ñÁ ÑÇÙÝ³Ï³Ý óáÕáõÝÇ Ëó³ÝáõÙÇó ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ï³ñ³ÍáõÝ ÇÝý³ñÏï, áñÁ Ï³ñáÕ ¿ Ù³Ñí³Ý å³ï×³é ¹³éÝ³É: Êó³ÝÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý å³ï×³éÁ ¿ÙµáÉÇ³Ý ¿:

¶»ñ³ÏßéáÕ ÏÇë³·Ý¹Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÝ »Ý` Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙÇ Ñ»ÙÇåÉ»·Ç³ ¨ Ñ»ÙÇ³Ý»ëÃ»½Ç³, ÉñÇí ³ý³½Ç³ (´ñáÏ³ÛÇ ¨ ì»éÝÇÏ»Ç ¹³ßï»ñ), ³·ñ³ýÇ³, ³É»ùëÇ³, »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ ³åñ³ùëÇ³ (Ó³Ë ÏÇë³·Ý¹Ç ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ µÉÃÇ ëïáñÇÝ µ¨»é), ÏáÝïñ³É³ï»ñ³É ÑáÙáÝÇÙ Ñ»ÙÇ³ÝûåëÇ³, ³é³çÝ³ÛÇÝ ³ëï»ñ»á·Ýá½, ·ÉËÇ Ã»ùáõÙ ¨ Ñ³Û³óùÇ å³ñ³ÉÇ½ ¹»åÇ ûç³ËÇ Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙÁ (³¹í»ñëÇí ¹³ßï): Ü»ñùÇÝ å³ïÇ×Ç (ÍáõÝÏ, Ñ»ïÇÝ áïÇÏÇ ³é³ç³ÛÇÝ 2/3) ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙáõÙ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ¹»ÙùÇ ëïáñÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ (7-ñ¹ ÝÛ³ñ¹) ¨ É»½íÇ Ï»ëÇ (12-ñ¹ ÝÛ³ñ¹) Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý å³ñ³ÉÇ½:

àã ·»ñ³ÏßéáÕ ³ç ÏÇë³·Ý¹Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ÝÏ³ïíáõÙ ¿ ÏáÝïñ³É³ï»ñ³É Ñ»ÙÇåÉ»·Ç³, Ñ»ÙÇ³Ý»ëÃ»½Ç³ ¨ Ñ»ÙÇ³ÝáåëÇ³, ·ÉËÇ Ã»ùáõÙ ¨ Ñ³Û³óùÇ å³ñ³ÉÇ½ ¹»åÇ ûç³ËÇ Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙÁ, ³Ýá½á·Ýá½Ç³, ³áõïáïáå³·Ýá½Ç³:

²ÙµáÕç³Ï³ÝÇó µ³óÇ Ñ³ÛïÝÇ »Ý Ý³¨ ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï ÇÝý³ñÏïÝ»ñ, áñáÝù ÁÝ¹·ñÏáõÙ »Ý áõÕ»ÕÇ ÙÇçÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ëáñ³ÝÇëï Ï³Ù Ù³Ï»ñ»ë³ÛÇÝ ×ÛáõÕ»ñÇ ³í³½³ÝÁ:

²ÝáÃ»Ýáõ ³á³ç³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ëó³ÝÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß: ²ÝáÃ»Ýáõ ³é³ç³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ëó³ÝÙ³ÝÁ Ñ»ï¨áõÙ ¿ Ý»ñùÇÝ å³ïÇ×Ç ³é³ç³ÛÇÝ 2/3-Ç, ï»ëáÕ³Ï³Ý ×³×³ÝãÙ³Ý ³é³ç³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ, ¹Å·áõÛÝ ·Ý¹Ç ÙÇç³ÛÇÝ 2/Ú-Ç, ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ÍÝÏ³Ó¨ Ù³ñÙÝÇ ¨ Ù»ñÓï»ë³ÃÙµ³ÛÇÝ ÏáñÇ½Ç (nucleus subthalamicus) Çß»ÙÇ³Ý: ²Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙáõÙ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ Ñ»ÙÇå³ñ»½, Ñ»ÙÇÑÇå»ëÃ»½Ç³, Ñ»ÙÇ³ÝáåëÇ³ (3 §Ñ»ÙÇ¦ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß), áñáÝù áõÕ»ÏóíáõÙ »Ý ³ñï³µñ·³ÛÇÝ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí: Ø»Í Ãíáí ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ µ»ñ³Ý³ÏóáõÙÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý ßÝáñÑÇí ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ¨ ½·³óáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ Ï³ñ× Å³Ù³Ý³Ï³Ñ³ïí³ÍáõÙ ³ÝóÝáõÙ »Ý: ¸Å·áõÛÝ ·Ý¹Ç íÝ³ëÙ³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÝ ³í»ÉÇ Ï³ÛáõÝ »Ý:

Êáñ³ÝÇëï ×ÛáõÕ»ñÇ Ëó³ÝáõÙÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ï»ë³ÃÙµÇ, ¹ñ³ ³é³ÝÓÇÝ ÏáñÇ½Ý»ñÇ ¨ Ñ³Õáñ¹ã³Ï³Ý áõÕÇÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñáí (¸»Å»ñÇÝ-èáõëÇÇ ï»ë³ÃÙµ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß): úç³ËÇ Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙáõÙ ÝÏ³ïíáõÙ ¿ Ñ»ÙÇ³Ý»ëÃ»½Ç³, ë»ÝëÇïÇí Ñ»ÙÇ³ï³ùëÇ³, Ñ»ÙÇ³ÝûåëÇ³, §ï»ë³ÃÙµ³ÛÇÝ¦ ó³í»ñ, ÑÇå»ñå³ÃÇ³, ¹Ç½»ëÃ»½Ç³, ëÝáõóáÕ³Ï³Ý ¨ í»·»ï³ïÇí ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ: ºñµ»ÙÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ÃáõÛÉ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í, ³ÝóáÕÇÏ Ñ»ÙÇå³ñ»½, Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ý»ñ (³Ã»ïá½, Ëáñ»á³Ã»ïá½, ÇÝï»ÝóÇáÝ ¹áÕ): A. thalamoperforata-Ç »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ Ëó³ÝÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÷³÷Ï»óÙ³Ý ûç³ËÝ ÁÝ¹·ñÏáõÙ ¿ »ñÏáõ ï»ë³ÃÙµ»ñÁ` ÝÙ³Ýí»Éáí ÃÇÃ»éÇ: ÎÉÇÝÇÏáñ»Ý ¹ñë¨áñíáõÙ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ùÝÏáïáõÃÛ³Ùµ, áñÇÝ Ý³Ëáñ¹áõÙ ¿ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ÏáñáõëïÁ: ÐÇí³Ý¹Á, áñÁ ùÝáõÙ ¿ ß³µ³ÃÝ»ñ áõ ³ÙÇëÝ»ñ, å³ñµ»ñ³µ³ñ Ç íÇ×³ÏÇ ¿ ³ñÃÝ³Ý³É, ×³Ý³ã»É ßñç³å³ïÁ, ÁÝ¹áõÝ»É ëÝáõÝ¹Á, áñÇó Ñ»ïá ¹³ñÓÛ³É ÁÝÏÕÙíáõÙ ¿ ËáñÁ ÝÇñÑÇ Ù»ç:

ØÇçÇÝ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ×ÛáõÕ»ñÇ Ëó³ÝÙ³Ý ¹»åùáõÙ áõÕ»ÕÇ ÏáÃáÝÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ï»ëáÕ³Ï³Ý áõ ½·³óáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇÝ ÙÇ³ÝáõÙ »Ý ß³ñÅáÕ³Ï³Ý` µñ·³ÛÇÝ Ï³Ù ³ñï³µñ·³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ÙÇçÇÝ áõÕ»ÕÇ íÝ³ëÙ³Ý Ë³ã³Ó¨ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ (ï»ë` §àõÕ»Õ³µÝÇ ûç³Ë³ÛÇÝ íÝ³ëÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ¦):

ÐÇÙ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ëó³ÝÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß: ÐÇÙ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÁ í³ñáÉÛ³Ý Ï³ÙñçÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ù³ï³Ï³ñ³ñÝ ¿: Î³ÙñçÇ ÙÇçÇÝ ·ÍÇÝ Ñ³ñáÕ Ñ³ïí³ÍÝ»ñÁ ëÝíáõÙ »Ý Ñ³ñÙÇçÝ³Ï³Ý ×ÛáõÕ»ñáí (rr. paramediana): Î³ÙñçÇ ÑÇÙùÇ ¨ ï³ÝÇùÇ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ 2/3-Á ³ñÛáõÝ ¿ ëï³ÝáõÙ »ñÏáõ³Ï³Ý Ï³ñ× ¨ »ñÏ³ñ ßñç³ÝóáÕ ×ÛáõÕ»ñáí (rr. circumferentiales breves et longus): ÐÇÙ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ëáõñ Ëó³ÝáõÙÇó ³é³í»É³å»ë ïáõÅáõÙ »Ý Ï³ÙñçÇ Ï³éáõóí³Íù³ÛÇÝ ï³ññ»ñÁ: Êó³ÝáõÙÇó ÙÇ ù³ÝÇ Å³Ù Ñ»ïá ï³ñ³ÍáõÝ ÇÝý³ñÏïÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ³é³ç³ÝáõÙ »Ý í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ å³ñ³ÉÇ½ (Ñ»ÙÇ-, å³ñ³- Ï³Ù ï»ïñ³åÉ»·Ç³), ½·³óáÕáõÃÛ³Ý ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ Ï³Ù »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, ·³Ý·³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ (3-7-ñ¹ ½áõÛ·»ñ) »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ, åë¨¹áµáõÉµ³ñ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß, Ï»Õ¨³ÛÇÝ ÏáõñáõÃÛáõÝ, ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ, ëÏ½µáõÙ Ï³ñ×³ï¨ ÑáñÙ»ïáÝÇÏ óÝóáõÙÝ»ñ ¨ ¹»ó»ñ»µñ³óÇáÝ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝ, ÇëÏ Ñ»ïá` ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³ Ï³Ù ³ïáÝÇ³: ¼³ñÏ»ñ³ÏÇ ëáõñ Ëó³ÝÙ³ÝÝ ³ÝÙÇç³å»ë Ñ³çáñ¹áõÙ ¿ ÏáÙ³ïá½ íÇ×³ÏÁ, áñÇó ÙÇ ù³ÝÇ Å³Ù Ñ»ïá ÙÇ³ÛÝ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë ûç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñÁ:

ÐÇÙ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ ï»ÕÇ áõÝ»óáÕ Ëó³ÝÙ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ ÝÏ³ïíáõÙ »Ý áÕÝ³ß³ñ³ÑÇÙ³ÛÇÝ ³ÝáÃ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý ÏñÏÝíáÕ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ, áñáÝù ÏñáõÙ »Ý ³ÝóáÕÇÏ µÝáõÛÃ: ¸ñ³Ýù »Ý` Ýáå³Û³Ó¨ ·ÉË³åïáõÛï, ¹Ç½³ñÃñÇ³, í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ³ÝóáÕÇÏ å³ñ»½Ý»ñ ¨ ÑÇå»ëÃ»½Ç³, ·³Ý·³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ¨ ï»ëáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñ:

Î³ÙñçÇ ßñç³ÝáõÙ ÑÇÙ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ³é³ÝÓÇÝ ×ÛáõÕ»ñÇ Ëó³ÝáõÙÝ»ñÝ ³é³ç »Ý µ»ñáõÙ Ë³ã³Ó¨ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ (üáíÇÉÇ, ØÇÛ³ñ-¶áõµÉ»ñÇ):

àÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ëó³ÝÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß: êÝáõÙ ¿ »ñÏ³ñ³íáõÝ áõÕ»ÕÁ, áÕÝáõÕ»ÕÇ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ë»·Ù»ÝïÝ»ñÁ, áõÕ»ÕÇÏÁ: ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ Ëó³ÝÙ³Ý ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ùµ: ¼³ñÏ»ñ³ÏÇ ³ñï³·³Ý·³ÛÇÝ Ëó³ÝáõÙÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ áã Ï³ÛáõÝ ¨ óñí³Í ³Ëï³ÝÇßÝ»ñáí, áñáÝù ³ÝóáÕÇÏ µÝáõÛÃ »Ý ÏñáõÙ: ºñµ»ÙÝ Ëó³ÝáõÙÝ ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ ³é³Ýó ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÇ: àÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ µ³ÅÝÇ Ëó³ÝáõÙÝ»ñÇó ÇÝý³ñÏïÇ ûç³ËÝ»ñÁ ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ï»Õ³Ï³ÛíáõÙ »Ý »ñÏ³ñ³íáõÝ áõÕ»ÕáõÙ` ÁÝ¹·ñÏ»Éáí ï³ñµ»ñ Ñ³ïí³ÍÝ»ñ: ºñÏ³ñ³íáõÝ áõÕ»ÕÇ Ñ»ïÇÝ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÁ ëÝáÕ áÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ

³Ù»Ý³Ëáßáñ ×ÛáõÕÇ` áõÕ»ÕÇÏÇ ëïáñÇÝ Ñ»ïÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ëó³ÝáõÙÇó ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ì³É»Ýµ»ñ·-¼³Ë³ñã»ÝÏáÛÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ: úç³ËÇ ÏáÕÙáõÙ ÝÏ³ïíáõÙ ¿ ÷³÷áõÏ ùÇÙùÇ ¨ Ó³ÛÝ³É³ñÇ å³ñ»½ (nucl. ambiguus), Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý µÝáõÛÃÇ ÐáñÝ»ñÇ ïñÇ³¹³ (í³Ûñ¿ç ëÇÙå³ÃÇÏ ÝÛ³ñ¹³Ã»É»ñ), ¹»ÙùÇ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý ë»·Ù»Ýï³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ (»é³ñÙ³ï ÝÛ³ñ¹Ç ÏáñÇ½), ÝÇëï³·Ù ¨ ³ï³ùëÇ³ (áõÕ»ÕÇÏ): ²Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙáõÙ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ Ñ»ÙÇå³ñ»½ ¨ Ñ»ÙÇ³Ý»ëÃ»½Ç³ (ó³íÇ ¨ ç»ñÙ³ÛÇÝ ½·³óáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ):

ºñÏ³ñ³íáõÝ áõÕ»ÕÇ ÙÇç³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÁ ëÝáÕ ÑÇÙ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ñ³ñÙÇçÝ³Ï³Ý ×ÛáõÕ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ

áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ æ»ùëáÝÇ Ë³ã³Ó¨ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí. ûç³ËÇ ÏáÕÙáõÙ` É»½íÇ ÃáñßáÙ³Í å³ñ»½ (12-ñ¹ ÝÛ³ñ¹Ç ÏáñÇ½), Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙáõÙ` Ñ»ÙÇåÉ»·Ç³:

¶ÉËáõÕ»ÕÇ »ñ³ÏÝ»ñÇ ¨ »ñ³Ï³Íáó»ñÇ Ëó³ÝÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ ºñ³ÏÝ»ñÇ ¨ »ñ³Ï³Íáó»ñÇ Ëó³ÝÙ³Ý å³ï×³éÝ»ñÝ »Ý ëñïÇ ¨ ³ÝáÃÝ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³ñï³·³Ý·³ÛÇÝ »ñ³ÏÝ»ñÇ (Ý»ñùÇÝ ÉÍ»ñ³Ï, ³Ý³ÝáõÝ »ñ³Ï, í»ñÇÝ ëÇÝ»ñ³Ï) ë»ÕÙáõÙÁ, ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ íÝ³ëí³ÍùÁ, Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ Í³í³É³ÛÇÝ áõ. µáñµáù³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÁ, É»ÛÏ»ÙÇ³Ý, ¿åÇÉ»åëÇ³Ý, Ñ»ïÍÝÝ¹Û³Ý ßñç³ÝÇ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, Ïá³·áõÉáå³ÃÇ³Ý»ñÁ, ÃáõÝ³íáñáõÙÝ»ñÁ: Üáñ³ÍÇÝÝ»ñÇ Ùáï Ï³ñ¨áñ ¹»ñ »Ý Ë³ÕáõÙ ëñïÇ µÝ³ÍÇÝ ³ñ³ïÝ»ñÁ, í³ñ³ÏÝ»ñÁ, ³ëýÇùëÇ³Ý:

ºñ³Ï³ÛÇÝ ³ñï³ÑáëùÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ³é³ç³ÝáõÙ ¿ »ñ³Ï³ÛÇÝ Ï³Ý·: ºÃ» ¹³ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ ¹³Ý¹³Õ, ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ËñáÝÇÏ »ñ³Ï³ÛÇÝ Ï³Ý·Ç å³ïÏ»ñ` Ùßï³Ï³Ý µáõÃ ·ÉË³ó³í»ñ, áñáÝù ë³ëïÏ³ÝáõÙ »Ý ³é³íáïÛ³Ý Å³Ù»ñÇÝ, ¹»ÙùÇ ³Ûïáõóí³ÍáõÃÛáõÝ, ·ÉË³åïáõÛï, Ï³åï³íáõÝ ûÕ³ÏÝ»ñ ³ãù»ñÇ ßáõñçÁ, ùÝÇ Ë³Ý·³ñáõÙ, ³ÕÙáõÏ ³Ï³ÝçÝ»ñáõÙ, ï»ëáÕáõÃÛ³Ý Ë³í³ñáõÙ: ´Ýáñáß ¿ ·ÉË³ó³í»ñÇ áõÅ»Õ³óáõÙÁ Ñ³½Ç, ÑáñÇ½áÝ³Ï³Ý ¹ÇñùÇ ¨ ·ÉËÇ Ã»ùáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï:

ºñ³ÏÇ Ï³Ù »ñ³Ï³ÍáóÇ ëáõñ Ëó³ÝÙ³Ý` ÃñáÙµá½Ç Å³Ù³Ý³Ï ¹³Ý¹³ÕáõÙ ¿ ³ñÛ³Ý ÑáëùÁ »ñ³ÏÝ»ñáõÙ, áñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ³ñÛáõÝÁ Ïáõï³ÏíáõÙ ¿ Ù³½³ÝáÃÝ»ñáõÙ ¨ í»ÝáõÉ³Ý»ñáõÙ: àõÕ»ÕÇ ·áñß ¨. ëåÇï³Ï ÝÛáõÃáõÙ ï»ÕÇ »Ý áõÝ»ÝáõÙ Ï³Ý·³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñ` Ñ³ñáõó»Éáí áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÑÛáõëí³ÍùÇ Ý»ÏñáïÇÏ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ ³Ûïáõó: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ »ñ³ÏÝ»ñÇ ëáõñ Ëó³ÝáõÙÁ áñå»ë Ï³ÝáÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý ÏïñáõÏ µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ: ÐÇí³Ý¹Á ·³Ý·³ïíáõÙ ¿ ·ÉË³ó³íÇó, ëñïË³éÝáóÇó, ÷ëËáõÙÇó, å³ñ³ÝáóÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ É³ñí³ÍáõÃÛáõÝÇó: ´³ñÓñ ç»ñÙáõÃÛ³Ý ýáÝÇ íñ³ ÝÏ³ïíáõÙ »Ý ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ÙÃ³·ÝáõÙ, ûç³Ë³ÛÇÝ Ï³Ù ï³ñ³ÍáõÝ óÝóáõÙÝ»ñ, ï»ë³ÝÛ³ñ¹Ç åïÏÇÏÇ ³Ûïáõó, ÇÝãå»ë Ý³¨ ³ñÛ³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ (É»ÛÏáóÇïá½, ¿ñÇÃñáóÇïÝ»ñÇ Ýëï»óÙ³Ý é»³ÏóÇ³ÛÇ ³ñ³·³óáõÙ):

ºñ³Ï³Íáó»ñÇ ÃñáÙµá½Ý áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ áõÅ»Õ ·ÉË³ó³í»ñáí, áõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ·ñ·éÙ³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»-

ñáí, ¹»ÙùÇ Ï³Ù ·ÉËÇ Ù³½³Í³ÍÏ ßñç³ÝÇ ³Ûïáõóí³ÍáõÃÛ³Ùµ, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ»ñáí (ëáåáñ, ÏáÙ³): Ð³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý Ý³¨ ³ÏÝ³Ñ³ï³ÏÇ Ï³Ý·³ÛÇÝ »ñ¨áõÛÃÝ»ñ, É»ÛÏáóÇïá½, ÉÇÏíáñÇ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ß»ÕáõÙÝ»ñ: Êó³ÝÙ³Ý ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ùµ »Ý å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í »ñ³ÏÝ»ñÇ ¨ »ñ³Ï³Íáó»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

Ø³Ï»ñ»ë³ÛÇÝ »ñ³ÏÝ»ñÇ Ëó³ÝáõÙ: ÐÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ÝÏ³ïíáõÙ ¾ Ñ»ïÍÝÝ¹³µ»ñ³Ï³Ý ßñç³ÝáõÙ: Ø³Ï»ñ»ë³ÛÇÝ »ñ³ÏÝ»ñÇ Ëó³ÝÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ³é³ç³ÝáõÙ »Ý Ñ»Ùáé³·ÇÏ ÇÝý³ñÏïÇ ûç³ËÝ»ñ, áñáÝù ÁÝ¹·ñÏáõÙ »Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ ·áñß ¨ ëåÇï³Ï ÝÛáõÃ»ñÁ: ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ áõÕ»Õ³ÛÇÝ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇ (·ÉË³ó³í, ëñïË³éÝáó, ÷ëËáõÙ) ýáÝÇ íñ³ ³é³ç »Ý ·³ÉÇë ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ûç³Ë³ÛÇÝ Ýß³ÝÝ»ñ, áñáÝù ½áõ·³ÏóíáõÙ »Ý í³ñ³Ï³ÛÇÝ ·áñÍÁÝÃ³óÇ (ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÇ µ³ñÓñ³óáõÙ, ³ñÛ³Ý áõ ÉÇÏíáñÇ µáñµáù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ) Ñ»ï:

àõÕ»ÕÇ í»ñÇÝ »ñ³ÏÇ Ù»çù³ÛÇÝ ×ÛáõÕÇ Ëó³ÝÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÁ ï³ñ³ÍíáõÙ ¾ ÏÇë³·Ý¹Ç í»ñÇÝ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ Ù³Ï»ñ»ëÇ ßñç³ÝáõÙ: úç³ËÇ Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙáõÙ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý Ñ»ÙÇå³ñ»½ Ï³Ù Ñ»ÙÇåÉ»·Ç³,

½·³óáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, ï»Õ³ÛÇÝ Ï³Ù ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ¾åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñ, ÇëÏ Ó³Ë ÏÇë³·Ý¹Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ¹»åùáõÙ` Ý³¨ ³ý³½Ç³: àõÕ»ÕÇ í»ñÇÝ »ñ³ÏÇ ÙÇç³ÛÇÝ ×ÛáõÕÇ Ëó³ÝáõÙÁ Ñ³ñáõóáõÙ ¾ Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙÇ ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÇ å³ñ³ÉÇ½: ºñÏÏáÕÙ³ÝÇ Ëó³ÝÙ³Ý ¹»åùáõÙ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý ëïáñÇÝ ëå³ëïÇÏ å³ñ³å³ñ»½ ¨ ÙÇ½³å³ñÏÇ ·áñÍ³éÝáõÃÛ³Ý Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý µÝáõÛÃÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ: àõÕ»ÕÇ ëïáñÇÝ »ñ³ÏÝ ³å³ÑáíáõÙ ¾ ùáõÝù³ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ßñç³ÝÇ ëïáñÇÝÏáÕÙÝ³ÛÇÝ »ñ»ëÇ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ï»ëáÕ³Ï³Ý ×³×³ÝãÙ³Ý »ñ³Ï³ÛÇÝ ³ñï³ÑáëùÁ: Êó³ÝÙ³Ý ¹»åùáõÙ ³é³ç³ÝáõÙ ¾ ÏáÝïñ³É³ï»ñ³É Ñ»ÙÇ³ÝûåëÇ³:

Êáñ³ÝÇëï »ñ³ÏÝ»ñÇ Ëó³ÝáõÙ: ´Ýáñáß »Ý ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ` ÁÝ¹Ñáõå ÙÇÝã¨ ÏáÙ³, áñÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ûç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñÁ ã»Ý ¹ñë¨áñíáõÙ: ¶»ñ³ÏßéáõÙ »Ý ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¨ áõÕ»Õ³µÝÇ ·áñÍ³éÝáõÃÛ³Ý ÁÝÏ×Ù³Ý »ñ¨áõÛÃÝ»ñÁ: ÐÇÙ³ÛÇÝ Ñ³Ý·áõÛóÝ»ñÇó ëÏëíáÕ ³é³ÝÓÇÝ »ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÛáõÕ»ñÇ Ëó³ÝÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ÝÏ³ïíáõÙ ¾ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝ, Í³ÙÇã ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ïáÝÇÏ ÏÍÏáõÙ (ïñÇ½Ù) ¨ Ãù³ñï³¹ñáõÃÛáõÝ: Êáñ³ÝÇëï »ñ³ÏÝ»ñÇ Ëó³ÝÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý å³ï×³éÝ»ñÝ »Ý` í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ÃñáÙµáýÉ»µÇïÁ, ³ñÑ»ëï³Ï³Ý íÇÅÙ³Ý ¨ Ñ»ïÍÝÝ¹³ñ»ñ³Ï³Ý í³ñ³Ï³ÛÇÝ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³Ï³ÝçÇ ¨ Ñ³ñùÃ³ÛÇÝ Íáó»ñÇ µáñµáùáõÙÝ»ñÁ:

ì»ñÇÝ ë³·Çï³É »ñ³Ï³ÍáóÇ Ëó³ÝáõÙ: ²ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ·ÉËÇ ·³·³Ã³ÛÇÝ, ×³Ï³ï³ÛÇÝ ¨ ùáõÝù³ÛÇÝ

ßñç³ÝÝ»ñÇ, í»ñÇÝ ÏáåÇ, ùÃ³ñÙ³ïÇ ³Ûïáõóí³ÍáõÃÛ³Ùµ, áñÇ ýáÝÇ íñ³ å³ñ½áñáß »ñ¨áõÙ »Ý É³ÛÝ³ó³Í ¨ áÉáñáõÝ »ñ³ÏÝ»ñÁ: ºñ³Ï³ÍáóÇ åñáÛ»ÏóÇ³Ûáí ÁÝ¹µ³ËáõÙÁ Ñ³ñáõóáõÙ ¿ ó³í: Ð³×³Ë³ÏÇ ¿ ùÃ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³ÑáëáõÃÛáõÝÁ: Ü»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ·»ñ×ÝßÙ³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ëïáñÇÝ å³ñ³åÉ»·Ç³, å³ñµ»ñ³Ï³Ý ³ÝÙÇ½³å³ÑáõÃÛáõÝ ¨ áïÝ³Ã³ÃÇó ëÏëíáÕ óÝóáõÙ³ÛÇÝ Ýáå³Ý»ñ:

êÇ·Ù³Û³Ó¨ ¨ É³ÛÝ³ÓÇ· »ñ³Ï³Íáó»ñÇ Ëó³ÝáõÙ: Ð³Ù»Ù³ï³µ³ñ Ñ³×³Ë ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ: ØÇçÇÝ ³Ï³ÝçÇ ¨ ùáõÝùáëÏñÇ åïÏ³Ó¨ »ÉáõÝÇ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ µáñµáùÙ³Ý (ûïÇï, Ù³ëïáÇ¹Çï) µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇó ¿: ÐÇÙÝ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÝ »Ý` åïÏ³Ó¨ »ÉáõÝÁ ßñç³å³ïáÕ ÷³÷áõÏ ÑÛáõëí³ÍùÇ ³Ûïáõóí³ÍáõÃÛáõÝ, ï»Õ³ÛÇÝ ó³í»ñ, áñáÝù áõÅ»Õ³ÝáõÙ »Ý Í³Ù»ÉÇë ¨ ¹»åÇ ³éáÕç ÏáÕÙÁ ·ÉËÇ Ã»ùÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: ´Ýáñáß ¿ ë»åïÇÏ íÇ×³ÏÁ: Ü»ñùÇÝ ÉÍ³ÛÇÝ »ñ³ÏÇ íñ³ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ µáñµáùÙ³Ý ï³ñ³ÍÙ³Ý ¹»åùáõÙ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë 9-11-ñ¹ ·³Ý·³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñ:

ÊáñßÇÏ³ÛÇÝ »ñ³Ï³ÍáóÇ Ëó³ÝáõÙ: ²é³ç³ÝáõÙ ¿ ¹»ÙùÇ, ³ÏÝ³Ï³åÇ×Ç, ÙÇçÇÝ ³Ï³ÝçÇ ¨ Ñ³ñùÃ³ÛÇÝ Íáó»ñÇ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ µáñµáùáõÙÝ»ñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí: ²ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ »ñ³Ï³ÛÇÝ ³ñï³ÑáëùÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñáí` Ñ³ñ³ÏÝ³Ï³åÇ×³ÛÇÝ ÑÛáõëí³ÍùÇ ³Ûïáõó, ³×áÕ ¿Ï½ûýÃ³ÉÙ, Ïáå»ñÇ ÏåãáõÝáõÃÛáõÝ (Ë»Ùá½), ³ÏÝ³Ñ³ï³ÏÇ Ï³Ý·³ÛÇÝ »ñ¨áõÛÃÝ»ñ: ²ÛÝáõÑ»ï¨ ÙÇ³ÝáõÙ »Ý ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç ³ïñáýÇ³Ý ¨ ³ñï³ùÇÝ ûýÃ³ÉÙáåÉ»·Ç³Ý (3-ñ¹, 4-ñ¹ ¨ 6-ñ¹ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ): ºé³ñÙ³ï ÝÛ³ñ¹Ç í»ñÇÝ ×ÛáõÕÇ` í»ñ³ÏÝ³Ï³åÇ×³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹Ç ÝÛ³ñ¹³íáñÙ³Ý ·áïáõÙ ³é³ç »Ý ·³ÉÇë ó³í»ñ ¨ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ:

ÆÝëáõÉï

ÆÝëáõÉïÇó Ù³Ñ³ó³ÍÇ áõÕ»ÕÇ Ïïñí³ÍùÁ

î³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙÁ

ÆÝëáõÉïÝ»ñÇ ï³ñµ»ñ³ÏÇã-³Ëïáñáß³ÛÇÝ µÝáõÃ³·ÇñÁ

²Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ	àõÕ»ÕÇ Çß»ÙÇÏ ÇÝý³ñÏï	àõÕ»ÕÇ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ	êáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ
Ü³Ëáñ¹áÕ ³ÝóáÕÇÏ Çß»ÙÇÏ ·ñáÑÝ»ñ	Ñ³×³Ë	Ñ³½í³¹»å	µ³ó³Ï³ÛáõÙ »Ý
êÏÇ½µÁ	²í»ÉÇ ¹³Ý¹³Õ	²ñ³· ¿` ñáå»Ý»ñ Ï³Ù Å³Ù»ñ	Ð³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ` 1-2 ñáå»
¶ÉË³ó³í	ÂáõÛÉ Ï³Ù µ³ó³Ï³ÛáõÙ ¿	Þ³ï áõÅ»Õ	Þ³ï áõÅ»Õ
öëËáõÙ	´Ýáñáß ãÇ, µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ áõÕ»Õ³µÝÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý	Ð³×³Ë	Ð³×³Ë
ÐÇå»ñïáÝÇ³	Ð³×³Ë	¶ñ»Ã» ÙÇßï	àã Ñ³×³Ë
¶Çï³ÏóáõÃÛáõÝÁ	²Ýáñáß Å³Ù³Ý³Ïáí Ï³ñáÕ ¿ µ³ó³Ï³Û»É	Êáíáñ³µ³ñ »ñÏ³ñ³ï¨ Ïáñáõëï	Î³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É Ï³ñ×³ï¨
Ä³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ï³ñÏ³ÙáõÙ	´³ó³Ï³ÛáõÙ¿	Ð³×³Ë	ØÇßï
Ð»ÙÇå³ñ»½, ÙáÝáå³ñ»½	Ð³×³Ë, ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÇó	Ð³×³Ë, ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÇó	Ð³½í³¹»å, ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÇó
Êáë³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ` ³ý³½Ç³, ¹Ç½³ñïñÇ³	Ð³×³Ë	Ð³ñ³Ë	Þ³ï Ñ³½í³¹»å
ÈÇÏíáñÁ` í³Õ ³Ý³ÉÇ½Á	êáíáñ³µ³ñ ³Ý·áõÛÝ	Ð³×³Ë ³ñÛáõÝ³Ë³éÝ	ØÇßï ³ñÛáõÝ³Ë³éÝ
ò³Ýó³Ã³Õ³ÝÃ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ	´³ó³Ï³ÛáõÙ ¿	Ð³½í³¹»å	ÐÝ³ñ³íáñ ¿

¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ³ÝóáÕÇÏ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ

¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ³ÝóáÕÇÏ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ (²Þ²Ê) áõÕ»Õ³ÛÇÝ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ³ÝáÃ³ÛÇÝ

Í³·Ù³Ý ëáõñ ³é³ç³ó³Í Ë³Ý·³ñáõÙÝ ¿, áñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¨ ûç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ùµ: ²Þ²ÊÇ Ï³ñ¨áñ ã³÷áñáßÇãÁ 24 Å³Ùí³ ÁÝÃ³óùáõÙ ûç³Ë³ÛÇÝ ¨ ï³ñ³ÍáõÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý ÉñÇí ¹³éÝ³ÉÇáõÃÛáõÝÝ ¿: ¸»åùÇó Ñ»ïá Ï³ñáÕ »Ý ÙÝ³É Ã»Ã¨ ûñ·³Ý³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñ:

¾åÇ¹»ÙÇáÉá·Ç³Ý

²Þ²Ê-Á Ï³½ÙáõÙ ¿ ²ÞêÊ-Ý»ñáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 20-30 %-Á, ëï³óÇáÝ³ñáõÙ ¨ 46 %-Á Àëï åáÉÇÏÉÇÝÇÏ³ÛáõÙ: Úáõ.².ì³ñ³ÏÇÝÇ (1990) ïíÛ³ÉÝ»ñÇ, 20-54 ï³ñ»Ï³Ý ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó Ùáï ²Þ²Ê-Ç ï»ë³Ï³ñ³ñ ÏßÇéÁ Ï³½ÙáõÙ ¿ : ÀÝ¹ áñáõÙ, ³í»ÉÇ ù³Ý Ù»Ï ãáñáñ¹ ¹»åù»ñáõÙ ²Þ²Ê-Á É³ï»Ýï ÁÝÃ³óáÕ ï³ñµ»ñ ó»ñ»µñáí³ëÏáõÉÛ³ñ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ëÏÇ½µÝ ¿:

¾ÃÇáÉá·Ç³Ý

ÐÇÙÝ³Ï³Ý å³ï×³éÝ»ñÝ »Ý.

• ÐÇå»ñïáÝÇÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ

• êÇÙåïáÙ³ïÇÏ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³Ý

• ²Ã»ñáëÏÉ»ñá½Á

²í»ÉÇ ë³Ï³í ²Þ²Ê-Æ å³ï×³é Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É.

• ì³ëÏáõÉÇïÝ»ñÁ ß³ñ³Ïó³Ï³Ý ÑÛáõëí³ÍùÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï

• êñïÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ` ³ñ³ïÝ»ñÁ, ÙÇïñ³É ÷³Ï³ÝÇ åñáÉ³åëÁ, ÙÇáÏ³ñ¹Ç ÇÝý³ñÏïÁ

• àÕÝ³ß³ñÇ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ ûëï»áËáÝ¹ñá½Á` áÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ, ëáíáñ³µ³ñ ³Ã»ñáëÏÉ»ñáïÇÏ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï Ù»Ïï»Õ ä³Ãá·»Ý»½Á

• àõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ÇÝùÝ³Ï³ñ³í³ñÙ³Ý ëáõñ Ë³Ý·³ñáõÙÁ. Ù³½³ÝáÃÝ»ñáõÙ ³ñÛ³Ý Ï³Ý·áí ¨ »ñ³Ï³ÛÇÝ Ï³Ý·áí, áõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ ëå³½ÙÁ` ÑÇå»ñïáÝÇÏ ÏñÇ½Ç ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÁ

• ä»ñÇýáÏ³É ³Ûïáõóáí ÙÇÏñáÃñáÙµÝ»ñÝ áõ ÙÇÏñá¿ÙµáÉÝ»ñÁ` ³Ã»ñáÙ³ïá½ ÃÇÃ»ÕÇÏÝ»ñÇ, ³ñÛ³Ý ³·ñ»·³óÇáÝ Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÷á÷áËÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ, µçç³ÛÇÝ Ïáõï³ÏáõÙÝ»ñÇ ýáÝÇ íñ³:

• ²ÝóáÕÇÏ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ` ï»Õ³ÛÇÝ Çß»ÙÇ³, ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÇ ÃñáÙµá½Ç Ï³Ù Ëó³ÝÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, íÇÉÇ½Û³Ý ûÕ³ÏáõÙ ÷áË³ñÇÝáÕ ³ñÛ³Ý Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ: Ø»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñÇó Ù»ÏÁ, ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÏáÉÉ³ï»ñ³É ³ÝáÃÝ»ñÇó Ëó³Ýí³Í ³ÝáÃÇ ¹Çëï³É Ñ³ïí³ÍÝ»ñ ³ñÛ³Ý Ñ»ï³¹³ñÓ ÑáëùÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ³é³ç³ó³Í “Ñ³÷ßï³ÏÙ³Ý” ý»ÝáÙ»ÝÝ ¿, ³Ù»ÝÇó Ñ³×³Ë »ÝÃ³³Ýñ³Ï³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ Å³Ù³Ý³Ï:

• ¶ÉËÇ Ù³·Çëïñ³É ³ÝáÃÝ»ñÇ ¨ ¹ñ³Ýó ×ÛáõÕ»ñÇ ëï»Ýá½Á, ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ×Ýß³Ù³Ý ³ÝÏÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ` ÙÇáÏ³ñ¹Ç ÇÝý³ñÏï, ëñï³ÛÇÝ éÇÃÙÇ Ë³Ý·³ñáõÙ, ³ñÛ³Ý Ïáñáõëï:

• ²ÝóáÕÇÏ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ùµ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÙÇÏñáÑ»Ùáé³·Ç³:

¸³ë³Ï³ñ·áõÙÁ

²Þ²Ê-Ý Çñ Ù»ç Ý»ñ³éáõÙ ¿ ïñ³Ý½Çïáñ Çß»ÙÇÏ ·ñáÑÝ»ñÁ, ÑÇå»ñïáÝÇÏ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÏñÇ½Ý»ñÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñ³ÛÝ ßñçÝ³éáõÃÛ³Ý ³ÝÏ³ÛáõÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ùµ Ñ³í³·Ûáõï ¹»åù»ñÁ: Ø³ëÝ³íáñ³å»ë, ²ÐÎ-Ý ¹³ë³Ï³ñ·Ù³Ý Ù»ç Ùïóí³Í »Ý ¨ Ý³¨ “ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³” ³Ýí³ÝÙ³Ùµ áõß³Ã³÷áõÃÛ³Ý ïÇåÇ Ï³ñ×³ï¨ Ýáñ³Ý»ñÁ: ¸ñ³Ýù Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý ³í»ÉÇ ë³Ï³í, ù³Ý 5 % ¹»åù»áõÙ ·ÉËÇ ÏïñáõÏ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï áÕ³Ý³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÏáÙåñ»ëÇ³ÛÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ:

îñ³Ý½Çïáñ Çß»ÙÇÏ ·ñáÑÁ

àõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»Ùá¹ÇÝ³ÙÇÏ³ÛÇ ëáõñ Ç Ñ³Ûï »ÏáÕ Ë³Ý·³ñáõÙÝ ¿, áñÝ ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿, ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ ³í³½³ÝáõÙ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ùµ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í, ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ûç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ùµ: î¨áÕáõÃÛáõÝÁ ÙÇ ù³ÝÇ ñáå»Çó ÙÇÝã¨ ÙÇ ù³ÝÇ Å³Ù:

àõÕ»Õ³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Çí ÏñÇ½

Ð³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ ¨ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÑÇí³Ý¹Ç Ñ³Ù³ñ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý ³ÝÑ³ï³Ï³Ý µ³ñÓñ³óáõÙÝ ¿, áñÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ Ç Ñ³Ûï ·³Éáí Ï³Ù Ý³ËÏÇÝáõÙ »Õ³Í,áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¨ Ñ³×³Ë Ý³¨ ëñï³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý Ëáñ³óÙ³Ùµ:

²Þ²Ê-Á áñå»ë ³ÛÉ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ µ³ñ¹áõÃÛáõÝ ²Þ²Ê-áí Ï³ñáÕ »Ý áõÕ»Ïóí»É Ñ»ï¨Û³É ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ ò»ñ»µñáí³ëÏáõÉÛ³ñ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ` ¹ÇëóÇñÏáõÉÛ³ïáñ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³

¶³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ïñ³íÙ³Ý

îñ³Ý½Çïáñ Çß»ÙÇÏ ·ñáÑ

îñ³Ý½Çïáñ Çß»ÙÇÏ ·ñáÑÁ (îÆ¶) áõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ³ÝóáÕÇÏ Ë³Ý·³ñÙ³Ý ï³ñ³ï»ë³Ï ¿. áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»Ùá¹ÇÝ³ÙÇÏ³ÛÇ ëáõñ Ç Ñ³Ûï »ÏáÕ Ë³Ý·³ñáõÙ, áñÝ ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ ³í³½³ÝáõÙ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ùµ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ûç³Ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ùµ:

îÇ·-áí ³é³ç³ó³Í Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ ï¨áõÙ »Ý ÙÇÝã¨ 1 Å³Ù: Þ»ÕáõÙÝ»ñÇ 24 Å³ÙÇó ³í»É ï¨áÕáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ, Ýáå³Ý ¹³ë³Ï³ñ·íáõÙ ¿ áñå»ë ÇÝëáõÉï:

îÆ¶-Ý ³Ù»ÝÇó µÝáñáß ¿ ·ÉËÇ Ù³·Çëïñ³É ³ÝáÃÝ»ñÇ ³Ã»ñáëÏÉ»ñáïÇÏ Ëó³ÝÙ³Ùµ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ. ùÝ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ` µÇýáõñÏ³óÇ³ÛÇ ï»ÕáõÙ, Ý»ñùÇÝ ùÝ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï, ¨ áÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ ` ûëïáËáÝ¹ñá½Ç Ñ»ï¨³Ýùáí ³é³ç³ó³Í ÏáÙåñëÇ³ÛÇ ¨ ³Ý·Çáëå³½ÙÇ ½áõ·³ÏóáõÙáí, Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñáõÙ: ÐÇÙÝ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ

î³ñµ»ñíáõÙ »Ý Ï³Ëí³Í áõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñí³Í Ñ³ïí³ÍÇó: ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ýß³ÝÝ»ñÇó ³Ù»Ý³ß³ïÁ ¹ÇïíáõÙ »Ý ·ÉË³ó³í, ·ÉË³åïáõÛï, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ï³ñ×³ï¨ Ïáñáõëï, ûç³Ë³ÛÇÝÇó` ï»ëáÕáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï³íáñ Ïáñáõëï, ËáëùÇ Ë³Ý·³ñáõÙ` ³ý³½Ç³, Ù³ñÙÝÇ ÙÇ Ï»ëÇ ÃáõÉáõÃÛáõÝ` Ñ»ÙÇå³ñ»½, ÃÙñ³ÍáõÃÛáõÝ ¨ Í³ÍÏáóÝ»ñ Ù³ñÙÝÇ ÙÇ Ï»ëáõÙ` å³»ëÃ»½Ç³Ý»ñ:

îñ³Ý½Çïáñ Çß»ÙÇ³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ Ýå³ëïáÕ ·áñÍáÝÝ»ñÁ

• ØÇáÏ³ñ¹Ç ÇÝý³ñÏï, ëñï³ÛÇÝ éÇÃÙÇ Ë³Ý·³ñáõÙ, ³ñÛ³Ý Ïáñáõëï:

• êñïÇ ÷³Ï³ÝÇ ï³ñµ»ñ ¿ÃÇáÉá·Ç³ÛÇ ³Ëï³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ, Ñ³ïÏ³å»ë é¨ÙáÏ³ñ¹ÇïÇ ëñ³óÙ³Ý, ëáõñ ÇÝý»ÏóÇáÝ ¿Ý¹áÏ³ñ¹ÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï ¨ ³ÛÉÝ:

• ²ñÛ³Ý é»áÉá·Ç³Ï³Ý ¨ Ù³Ï³ñ¹Çã Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ³×Á:

• II ¨ III ÷áõÉÇ ¹ÇëóÇñÏáõÉÛ³ïáñ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³Ý, ³Ã»ñáëÏÉ»ñáÕÇ Ñ³ñ³×áÕ ÁÝÃ³óùÁ:

• ¾ùëïñ³ó»ñ»µñ³É ³ÝáÃÝ»ñÇ ³í»ÉÇ ù³Ý ïñ³Ù³ã³÷Ç 50%-áí Ëó³ÝáõÙÁ, Ùáõë ³í³½³ÝÇ Ù³·Çëïñ³É ³ÝáÃÝ»ñÇ ëÃ»Ýá½Ç Ç Ñ³Ûï ·³ÉÁ: ÎÉÇÝÇÏ³Ý ¨ ³ËïáñáßÙ³Ý ã³÷áñáßÇãÝ»ñÁ îÆ¶-Á í»ñï»µñá-µ³½ÇÉÛ³ñ ³í³½³ÝáõÙ

îÆ¶-Á í»ñï»µñá-µ³½ÇÉÛ³ñ ³í³½³ÝáõÙ ³Ù»Ý³Ñ³×³ËÝ ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ: Àëï Ü.ì.ì»ñ»ßã³·ÇÝÇ (1980) , Ï³½ÙáõÙ ¿ µáÉáñ ïñ³Ý½Çïáñ Çß»ÙÇ³Ý»ñÇ 70%-Á:

²Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ ¨ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ.

• ì»·»ï³ïÇí é»³ÏóÇ³Ý»ñáí, »ñµ»ÙÝ ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ßñç³ÝÇ ·ÉË³ó³íáí, ÝÇëï³·Ùáí, »ñÏï»ëáõÃÛ³Ùµ áõÕ»ÏóíáÕ Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ ·ÉË³åïáõÛïÝ»ñ: îñ³Ý½Çïáñ Çß»ÙÇ³ å»ïù ¿ Ñ³Ù³ñ»É ÙÇ³ÛÝ ÙÛáõë áõÕ»Õ³µÝ³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ Ñ»ï Ñ³Ù³Ïóí³Í Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ ·ÉË³åïáõÛïÁ Ï³Ù í»ëïÇµáõÉÛ³ñ ³å³ñ³ïÇ ³ÛÉ Í³·Ù³Ý ³Ëï³µ³ÝáõÃÛ³Ý ÅËïáõÙÇó Ñ»ïá:

• Ð»ÙÇ³ÝûåëÇ³, ýáïáåëÇ³Ý»ñ:

• ì³É»Ýµ»ñ·-¼³Ë³ñã»ÝÏáÛÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ ï³ñµ»ñ Ó¨»ñÁ ¨ ³ÛÉ ³Éï»ñÝ³óÇáÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ (10% ¹»åù»ñáõÙ):

• ¸ñáå-·ñáÑÁ ¨ àõÝï»ñÑ³ñÝß³Û¹ïÇ ëÇÝÏáå³É í»ñï»µñ³É Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ

• ¸»½ÏáÕÙÝáñáßÙ³Ý ¨ ÑÇßáÕáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï³íáñ ÏáñëïÇ ·ñáÑÝ»ñÁ` ïñ³Ý½Çïáñ ·Éáµ³ß ³ÙÝ»ëïÇÏ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß:

îÆ¶-Á Ï³ñáïÇë³ÛÇÝ ³í³½³ÝáõÙ

²Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ ¨ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ.

• ²ÝóáÕÇÏ Ñ»ÙÇ- ¨ ÙáÝáå³ñ»½Ý»ñ:

• Ð»ÙÇïÇåÇ ÑÇå»ëÃ»½Ç³, ÙÇ Í³Ûñ³Ý¹³ÙáõÙ, Ù³ïÝ»ñáõÙ:

• ÊáëùÇ Ë³Ý·³ñáõÙ` Ñ³×³Ë Ù³ëÝ³ÏÇ Ùáïáñ ³ý³½Ç³:  úåïÇÏá-åÇñ³ÙÇ¹³É Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß:

Æß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉï

¶ÉËáõÕ»ÕÇ ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³Ý, áñÁ óáõÛó ¿ ï³ÉÇë ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ç ÏÇë³·Ý¹Ç ÇÝý³ñÏïÁ

Æß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉïÁ (áõÕ»ÕÇ ÇÝý³ñÏïÁ) — ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß ¿, áñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ áõÕ»ÕÇ ï»Õ³ÛÇÝ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ, áñÁ ï¨áõÙ »Ý ÙÇ ûñÇó ³í»É, Ï³Ù µ»ñáõÙ »Ý Ù³Ñí³Ý ³Û¹ Å³ÙÏ»ïáõÙ: Æß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉïÁ Ï³ñáÕ ¿ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ÉÇÝ»É ·ÉËáõÕ»ÕÇ áñáß³ÏÇ Ñ³ïí³ÍÇ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÑáëùÇ Çç»óÙ³Ý, ÃñáÙµá½Ç Ï³Ù ³ÝáÃÝ»ñÇ, ëñïÇ Ï³Ù ³ñ³ÛÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï Ï³åí³Í, ¿ÙµáÉÇ³ÛÇ, Ñ»ï¨³Ýùáí ³é³ç³ó³Í ³ñÛ³Ý Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ùµ:

¸³ë³Ï³ñ·áõÙÁ

¶áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý Çß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉïÇ ï³ñµ»ñ ¹³ë³Ï³ñ·áõÙÝ»ñ, Ï³Ëí³Í ¿ÃÇáå³Ãá·»Ý»ïÇÏ ¨ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ï»ë³ÝÏÛáõÝÝ»ñÇó, ÇÝý³ñÏïÇ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý ·áïáõó:

Àëï ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ¹»ýÇóÇïÇ Ó¨³íáñÙ³Ý ³ñ³·áõÃÛ³Ý ¨ ï¨áÕáõÃÛ³Ý

• ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ³ÝóáÕÇÏ Ë³Ý·³ñáõÙ (²Þ²Ê) ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß, áñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ûç³Ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ¨/Ï³Ù ÁÝ·Ñ³Ýáõñ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí, áñáÝù ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý Ñ³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ëáõñ Ë³Ý·³ñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí: ¸ÇïíáõÙ ¿ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ÉñÇí í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙ Ù»Ï ûñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ: ²Þ²Ê ³ËáñáßáõÙÁ ¹ñíáõÙ ¿ Ñ»ï³¹³ñÓ, ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ëÏ½µÇó 24 Å³Ù ³Ýó:

• “÷áùñ ÇÝëáõÉï”-Á ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß ¿, áñÁ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ëáõñ Ë³Ý·³ñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí, áñÇ Å³Ù³Ý³Ï ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ¹»ýÇóÇïÁ í»ñ³ÝáõÙ ¿ 21 ûñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ:

• ïáï³É Çß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉïÝ Ï³ÛáõÝ Ï³Ù áã ÉñÇí Ñ»ï³×áÕ ¹»ýÇóÇïáí áõÕ»ÕÇ Ï³½Ù³íáñí³Í ÇÝý³ñÏïÝ ¿:  Àëï ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ íÇ×³ÏÇ Í³ÝñáõÃÛ³Ý

• ÷áùñ ÇÝëáõÉï` ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ ³ÝÝß³Ý ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í, Ñ»ï³×áõÙ ¿ 3 ß³µ³Ãí³ ÁÝÃ³óùáõÙ

• ÙÇçÇÝÍ³ÝñáõÃÛ³Ý Çß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉï` ³é³Ýó áõÕ»ÕÇ ³ÛïáõóÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÇ, ³é³Ýó ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ý, ÏÉÇÝÇÏ³ÛáõÙ ûç³Ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý ·»ñ³ÏßéÙ³Ùµ

• Í³Ýñ ÇÝëáõÉï` ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí, ·Çï³ÏíáõÃÛ³Ý ×ÝßÙ³Ùµ, áõÕ»ÕÇ ³ÛïáõóÇ Ýß³ÝÝ»ñáí, í»·»ï³ïÇí ¨ ïñáýÇÏ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí, ÏáåÇï ûç³Ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ¹»ýÇóÇïáí, Ñ³×³Ë ï»Õ³ß³ñÅÙ³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñáí:

Àëï å³Ãá·»Ý»½Ç (è´¶²-Ç ÝÛ³ñ¹³µ³ÝáõÃÛ³Ý ¶ÐÆ, 2000)

• ³Ã»ñáÃñáÙµáïÇÏ ÇÝëáõÉï` Ý»ñ³éÛ³É ³ñï»ñÇá-³ñï»ñÇ³É ¿ÙµáÉÇ³Ý

• Ï³ñ¹Çá¿ÙµáÉÇÏ ÇÝëáõÉï

• Ñ»Ùá¹ÇÝ³ÙÇÏ ÇÝëáõÉï

• É³ÏáõÝ³ñ ÇÝëáõÉï

• Ñ»Ùáé»áÉá·Ç³Ï³Ý ÙÇÏñáËó³ÝÙ³Ý ïÇåÇ ÇÝëáõÉï

Àëï ÇÝý³ñÏïÇ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý

ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ûç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³Ó³ÛÝ, Áëï ³Ëï³Ñ³ñí³Í ³í³½³ÝÇ.

• Ý»ñùÇÝ ùÝ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³Ï

• ÑÇÙ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÁ ¨ ¹ñ³ ¹Çëï³É ×ÛáõÕ»ñÁ  ÙÇçÇÝ, ³é³ç³ÛÇÝ ¨ Ñ»ïÇÝ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ: ¾ÃÇáÉá·Ç³Ý ¨ å³Ãá·»Ý»½Á

ÆÝëáõÉïÇ áñå»ë ï»Õ³ÛÇÝ ¿ÃÇáïñáå ·áñÍáÝ ³é³ÝÓÝ³óÝáõÙ »Ý.

• Ù³·Çëïñ³É ¨ Ý»ñáõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ÝáÃÝ»ñÇ ³Ã»ñáëÏÉ»ñá½Á: ö³÷áõÏ, ÷ËñáõÝ ³Ã»ñáÙ³ïá½ ÃÇÃ»ÕÇÏÝ»ñÝ ¿ÙµáÉÇ³ÛÇ ³ÕµÛáõñ »Ý ¹³éÝáõÙ, ³ÙáõñÝ»ñÁ Ý»Õ³óÝáõÙ »Ý ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ Éáõë³ÝóùÁ` ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï»Éáí ³ñÛ³Ý ÑáëùÁ: àõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛ³Ý ÑáëùÇ 60 % -áí Çç»óáõÙÁ ÏñÇïÇÏ³Ï³Ý ¿ ÇÝëáõÉïÇ ½³ñ·³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:

• ÃñáÙµá·áÛ³óáõÙÁ: ÂñáÙµá·áÛ³óÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ÷áõÉ»ñÁ. ³ÝáÃÇ å³ïÇ ¿Ý¹áÃ»ÉÇ íÝ³ëáõÙ, ëï»Ýá½Ç ï»ÕáõÙ ³ñÛ³Ý ÑáëùÇ ¹³Ý¹³ÕáõÙ ¨ ÙññÏ³ÛÇÝ íÇ×³Ï, ³ñÛ³Ý ï³ññ»ñÇ µ³ñÓñ³ó³Í ³·ñ»·³óÇ³, ýÇµñÇÝÇ Ïá³·áõÉÛ³óÇ³ ¨ ï»Õ³ÛÇÝ ýÇµñÇÝáÉÇ½Ç Çç»óáõÙ:

• Ï³ñ¹Ç³É ³Ëï³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ ÇÝëáõÉïÝ»ñÇ 30--60 %Ç å³ï×³éÝ ¿: ²Ûë ³Ëï³µ³ÝáõÃÛ³ÝÝ »Ý ¹³ëíáõÙ ëñï³ÛÇÝ ÷³Ï³ÝÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ, ÷³Ë ÷áñáùÇ ÑÇå»ñïñáýÇ³Ý, ëñïÇ ßñç³ÝÇ ÃñáÙµÝ»ñÁ, ³éÇÃÙÇ³Ý»ñÁ, ÙÇáÏ³ñ¹Ç Çß»ÙÇ³Ý:

• áÕÝ³ß³ñÇ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ ¹»·»Ý»ñ³ïÇí ¨ ¹»ýáñÙ³óÝáÕ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñáÝù µ»ñáõÙ »Ý áÕÝ³ß³ñ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñÏ³Ý»ñÇ ×ÝßÙ³ÝÁ ¨ í»ñï»µñá-µ³½ÇÉÛ³ñ ³í³½³ÝáõÙ ÇÝëáõÉïÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ:

• Ñ³½í³¹»å ³ÝáÃ³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ. Î³Ï³Û³ëáõÇ, ØáÛ³ÙáÛ³ÛÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ÇÝý»ÏóÇáÝ ³ñï»ñÇïÇïÝ»ñÁ:

ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ

ÆÝëáõÉïÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ Ï³½Ùí³Í ¿ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¨ ûç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÇó:

ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ýß³ÝÝ»ñÁ

ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ýß³ÝÝ»ñÁ µÝáñáß »Ý ÙÇçÇÝ Í³ÝñáõÃÛ³Ý ¨ Í³Ýñ ÇÝëõÉïÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ: ´Ýñáß »Ý ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ` ßßÙ³ÍáõÃÛáõÝ, ùÝÏáïáõÃÛáõÝ Ï³Ù ·ñ·éí³ÍáõÃÛáõÝ, ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï³íáñ Ïáñáõëï: ´Ýáñáß ¿ ·ÉË³ó³íÁ, áñÁ Ï³ñáÕ ¿ áõÕ»Ïóí»É ëñïË³éÝáóáí ¨ ÷ëËáõÙáí, ·ÉË³åïáõÛï, ó³í ³ÏÝ³·Ý¹»ñáõÙ, áñáÝù áõÅ»Õ³ÝáõÙ »Ý ³ãù»ñÁ ß³ñÅ»ÉÇë: Ð³½í³¹»å ¹ÇïíáõÙ »Ý óÝóáõÙÝ»ñ: ÐÝ³ñ³íáñ »Ý í»·»ï³ïÇí ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ. Ï³ùÇ ½·³óáõÙ, ùñïÝ³ñï³¹ñáõÃÛáõÝ, ëñïË÷áó, µ»ñ³ÝÇ ãáñáõÃÛáõÝ:

úç³Ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ

ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ýß³ÝÝ»ñÁ-Ç ýáÝÇ íñ³ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë ·³Ý·áõÕ»ÕÇ íÝ³ëÙ³Ý ûç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ: ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ Ï³Ëí³Í ¿ ³ñÛáõÝ Ù³ï³Ï³ñ³ñáÕ ³ÝáÃÇ íÝ³ëÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ïáõÅ³Í áõÕ»ÕÇ Ñ³ïí³Íáí:

´áõÅáõÙÁ

´áÉáñ ÇÝëáõÉïáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇÝ, ³ÝÏ³Ë µÝáõÛÃÇó, Ï³ï³ñíáõÙ ¿ µ³½Çë³ÛÇÝ µáõÅáõÙ: ¸ñ³ÝÇó µ³óÇ, ïñíáõÙ ¿ ÇÝëáõÉïÇ »ÝÃ³ïÇåáí å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í, ï³ñµ»ñ³Ïí³Í µáõÅáõÙ :

´³½Çë³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³Ý

´³½Çë³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³ÛÇ ï³ÏïÇÏ³Ý áõÕÕí³Í ¿ Ï»Ýë³Ï³Ý Ï³ñ¨áñ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ Ï³ñ·³íáñÙ³Ý ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÇÝ. ÑÝ³ñ³íáñ ëáÙ³ïÇÏ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ï³ÝË³ñ·»ÉáõÙ ¨ µáõÅáõÙ:

• ³ñï³ùÇÝ ßÝã³éáõÃÛ³Ý ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ¨ ûùëÇ·»Ý³óÇ³ÛÇ ÝáñÙ³É³óÙ³ÝÝ áõÕÕí³Í ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñ` ßÝã³é³Ï³Ý áõÕÇÝ»ñÇ ë³Ý³óÇ³, û¹³ÙÕÇãÇ ï»Õ³¹ñáõÙ, ßÝã³÷áÕÇ ÇÝïáõµ³óÇ³, ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ²Þ²-Ç ï»Õ³¹ñáõÙ:

• ëÇñï-³ÝáÃ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ï³ñ·³íáñáõÙ. ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý å³Ñå³ÝáõÙ 10 % µ³ñÓñ ³ÛÝ Ãí»ñÇó, áñÇÝ Ñ³ñÙ³ñí»É ¿ ÑÇí³Ý¹Á, ëñïÇ éÇÃÙÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³ÝÏ Ñ³Ï³³éÇÃÙÇÏ Ã»ñ³åÇ³, ëñïÇ Çß»ÙÇÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ýß³Ý³ÏáõÙ »Ý Ñ³Ï³³Ý·ÇÝÇÏ ¹»Õ³ÙÇçáó»ñ` ÝÇïñ³ïÝ»ñ, áñáÝù µ³ñ»É³íáõÙ »Ý ÙÇáÏ³ñ¹Ç ÙÕÇã³ÛÇÝ ýáõÝÏóÇ³Ý` ëñï³ÛÇÝ ·ÉÛáõÏá½Ç¹Ý»ñ, ³ÝïÇûùëÇ¹³ÝïÝ»ñ, ÑÛáõëí³Íù³ÛÇÝ ¿Ý»ñ·»ïÇÏÙ»ï³µáÉÇ½ÙÁ ûåïÇÙ³É³óÝáÕÝ»ñ:

• Ð»Ùáëï³½Ç ÑëÏáõÙ ¨ å³Ñå³ÝáõÙ, Ý»ñ³éÛ³É µÇáùÇÙÇ³Ï³Ý ÏáÝëï³ÝïÝ»ñ, çñ³-³Õ³ÛÇÝ ¨ ÃÃí³ÑÇÙ³ÛÇÝ Ñ³í³ë³ñ³ÏßéáõÃÛáõÝÁ:

• Ý»Ûñáåñáï»ÏóÇ³` áõÕ»ÕÇ Ï³éáõóí³Íù³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÇó å³ßïå³ÝáÕ áõÝÇí»ñë³É Ù»Ãá¹Ý»ñÇ Ñ³Ù³ÉÇñ, ëÏëíáõÙ ¿ ÙÇÝãÑáëåÇï³É³ÛÇÝ ÷áõÉáõÙ

• áõÕ»ÕÇ ³ÛïáõóÇ Çç»óÙ³ÝÝ áõÕÕí³Í ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñ

• ëáÙ³ïÇÏ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ï³ÝË³ñ·»ÉÙ³Ý ¨ µáõÅÙ³ÝÝ áõÕÕí³Í ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñ

• ³Ëï³Ýß³Ý³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³, ³Û¹ ÃíáõÙ Ý³¨ Ñ³Ï³óÝóáõÙ³ÛÇÝ, åëÇËáïñáå, ÙÇáé»É³ùë³ÝïÝ»ñ, ³Ý³É·»ïÇÏÝ»ñ ¨ ³ÛÉÝ:

Æß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉïÇ å³Ãá·»Ý»ïÇÏ µáõÅáõÙÁ

Æß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉïáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ å³Ãá·»Ý»ïÇÏ µáõÅáõÙÁ ÑÇÙÝí³Í ¿ ÇÝëáõÉïÇ å³Ãá·»Ý»ïÇÏ »ÝÃ³ïÇåÇ í³Õ ³ËïáñáßÙ³Ý íñ³: Æß»ÙÇÏ ²ÞêÊ-Ý»ñÇ å³Ãá·»Ý»ïÇÏ µáõÅÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ëÏ½µáõÝùÝ»ñÁ Ý»ñ³éáõÙ »Ý Çß»ÙÇ³ÛÇ ·áïáõÙ ³ñÛ³Ý ÑáëùÇ í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙÁ `é»óÇñÏáõÉÛ³óÇ³, é»å»ñýáõ½Ç³, ¨ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÑÛáõëí³ÍùÇ Ù»ï³µáÉÇ½ÙÇ å³Ñå³ÝáõÙÁ, ¹ñ³ Ï³éáõóí³Íù³ÛÇÝ íÝ³ëáõÙÝ»ñÇó å³ßïå³ÝáõÃÛáõÝÁ` Ý»Ûñáåñáï»ÏóÇ³:

è»óÇñÏáõÉÛóÇ³ÛÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñÁ.

• ¹»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ ÃñáÙµáÉÇ½

• ÑáÙ³Ý·ÇáÏáñ»ÏóÇ³` ³ñÛ³Ý é»áÉá·Ç³ÏÝ Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¨ ³ÝáÃÇ å³ïÇ ýáõÝÏóÇáÝ³É ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÝáñÙ³É³óáõÙ

• é»óÇñÏáõÉÛóÇ³ÛÇ íÇñ³µáõÅ³Ï³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñÁ. ¿ùëïñ³Ïñ³ÝÇ³É ÙÇÏñá³Ý³ëï³Ùá½Ç ¹ÝáõÙ, ÃñáÙµá¿ÏïáÙÇ³, ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ íñ³ í»ñ³Ï³Ý·ÝáÕ³Ï³Ý íÇñ³Ñ³ïáõÃÛáõÝÝ»ñ:

Ü»Ûñáåñáï»ÏóÇ³ÛÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñÁ.

• Ñ»Ùáëï³½Ç í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙ ¨ å³Ñå³ÝáõÙ

• áõÕ»ÕÇ ¹»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ å³ßïå³ÝáõÃÛáõÝ

• áã ¹»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ Ù»Ãá¹Ý»ñ` ÑÇå»ñµ³ÉÇÏ ûùëÇ·»Ý³óÇ³, áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÑÇåáÃ»ñÙÇ³:

Ð³Ï³³Ûïáõó³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³

• úëÙáïÇÏ ¹Çáõñ»ïÇÏÝ»ñ` ³ñÛ³Ý ûëÙáÉÛñáõÃÛ³Ý ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ï³Ï:

• ÑÇå»Ýí»ÝïÇÉÛ³óÇ³

• Éñ³óáõóÇã Ñ³Ï³³Ûïáõó³ÛÇÝ ³½¹»óáõÃÛáõÝ ¿ ÃáÕÝáõÙ Ý»Ûñáåñáï»ÏïáñÝ»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ, ÑáÙ»áëÃ³½Ç å³Ñå³ÝáõÙÁ

• áõÕ»ÕÇÏÇ ÇÝý³ñÏïÇ Å³Ù³Ý³Ï ûÏÉÛáõ½ÇáÝ ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³ÛÇ ½³ñ·³Ý³Éáõ ¹»åùáõÙ `Áëï óáõóáõÙÝ»ñÇ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ íÇñ³µáõÅ³Ï³Ý µáõÅáõÙ:

Ü»ñáõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ

Ü»áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ Ñ»ïÇÝ

·³Ý·³÷áëáõÙ

Ü»ñáõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÁ (³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ áõÕ»Õ, áãïñ³íÙ³ïÇÏ Ý»ñáõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ) — áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ÝáÃÝ»ñÇ ³Ëï³µ³Ýáñ»Ý ÷á÷áËí³Í å³ïÇ å³ïéí³Íùáí Ï³Ù ¹Ç³å»¹»½áí å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ ¿ áõÕ»Õ³ÝÛáõÃÇ Ù»ç: Ü»ñáõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÇó Ù³Ñ³óáõÃÛáõÝÁ Ñ³ëÝáõÙ ¿ 40 %-Ç:

Àëï ï³ñ³Íí³ÍáõÃÛ³Ý ÇÝëáõÉïÝ»ñÇ Ù»ç Çß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉïÇó Ñ»ïá ·ñ³íáõÙ ¿ »ñÏñáñ¹ ï»ÕÁ, ³é³ç ÉÇÝ»Éáí áãïñ³íÙ³ïÇÏ ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÇó:

ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñ

Ð³×³Ë Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë 45-60 ï³ñ»Ï³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ, ·»ñ³ÏßéáõÙ ¿ ë¨³ÙáñÃÝ»ñÇ ¨ ÙáÝÕáÉáÇ¹Ý»ñÇ Ùáï:

ÐÇí³Ý¹Ý»ñÇ ³Ý³ÙÝ»½áõÙ ÑÇå»ñïáÝÇÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ, áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³Ã»ñáëÏÉ»ñá½ Ï³Ù ³Ûë ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ½áõ·³ÏóáõÙÁ, ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ý³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³, ³ñÛ³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ¨ ³ÛÉÝ: ºñÇï³ë³ñ¹ ï³ñÇùáõÙ Ý»ñáõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý å³ï×³é Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ÃÙñ³ÙáÉáõÃÛáõÝÁ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ý³Ë³Ýß³ÝÝ»ñ` ï³ùÇ ½·³óáõÙ, ·ÉË³ó³íÇ áõÅ»Õ³óáõÙ, ï»ëáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ, Ñ³½í³¹»å »Ý ÉÇÝáõÙ: êáíáñ³µ³ñ ÇÝëáõÉïÁ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ Ñ³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ, ó»ñ»Ï³ÛÇÝ Å³Ù»ñÇÝ, Ñáõ½³Ï³Ý ¨ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ýáÝÇ íñ³:

¾ÃÇáå³Ãá·»Ý»½Á

¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý ³Ù»ÝÇó Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáÕ å³ï×³éÁ ÑÇå»ñïáÝÇÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ ¿ `¹»åù»ñÇ 80-85 % -Á: ²í»ÉÇ Ñ³½í³¹»å ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ³Ã»ñáëÏÉ»ñá½áí, ³ñÛ³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñáí, áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ÝáÃÝ»ñÇ µáñµáù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñáí, ÇÝïáùëÇÏ³óÇ³Ûáí, ³íÇï³ÙÇÝá½áí » ³ÛÉ å³ï×³éÝ»ñáí: Ü»ñáõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³Ý³É ¹Ç³å»ïá½ ×³Ý³å³ñÑáí Ï³Ù ³ÝáÃÇ å³ïéÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí: ºñÏáõ ¹»åù»ñáõÙ ¿É ³ñÛ³Ý ³ÝáÃ³ÛÇÝ ÑáõÝÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÇó

¹áõñë ·³Éáõ ÑÇÙùáõÙ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ¨ Ñ³ïÏ³å»ë é»·ÇáÝ³É áõÕ»Õ³ÛÇÝ ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ýáõÝÏóÇáÝ³É-¹ÇÝ³ÙÇÏ

³Ý·Çá¹ÇëïáÝÇÏ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÝ »Ý: ²ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý å³Ãá·»Ý»ïÇÏ ·áñÍáÝÁ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³Ý ¨ ÑÇå»ñïáÝÇÏ ÏñÇ½Ý»ñÝ »Ý, áñáÝó ¹»åùáõÙ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë áõÕ»Õ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ ¨

³ñï»ñÇáÉÝ»ñÇ ëå³½Ù»ñ ¨ å³ñ³ÉÇãÝ»ñ: Æß»ÙÇ³ÛÇ ûç³ËáõÙ ³é³ç³ó³Í ÷áË³Ý³Ï³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ

Ýå³ëïáõÙ »Ý ³ÝáÃÝ»ñÇ å³ï»ñÇ ¹»½ûñ·³ÝÇ½³óÇ³ÛÇÝ, áñáÝù ³Û¹ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ å³É³½Ù³ÛÇ ¨ ¿ñÇÃñáóÇïÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ¹³éÝáõÙ »Ý Ã³÷³Ýó»ÉÇ: ²Ûëå»ë ¿ Ç Ñ³Ûï ·³ÉÇë ¹Ç³å»ï»½ ×³Ý³å³ñÑáí

³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÁ: ´³½Ù³ÃÇí ³ÝáÃ³ÛÇÝ ×ÛáõÕ»ñÇ ëå³½ÙÇ ÙÇ³Å³Ù³Ý³ÏÛ³ ½³ñ·³óáõÙÁ ³ñÛ³Ý áõÕ»Õ³ÝÛáõÃ

Ý»ñÃ³÷³ÝóÙ³Ý Ñ»ï Ù»Ïï»Õ, Ï³ñáÕ ¿ Ñ³Ý·»óÝ»É ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý Ù»Í ûç³ËÇ, ÇëÏ »ñµ»ÙÝ ¨ µ³½Ù³ÃÇí

Ñ»Ùáé³·ÇÏ ûç³ËÝ»ñÇ Ó¨³íáñÙ³ÝÁ: ÐÇå»ñïáÝÇÏ ÏñÇ½Ç ÑÇÙùáõÙ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛ³Ý ÑáëùÇ

³í»É³óÙ³Ùµ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ÏïñáõÏ É³ÛÝ³óáõÙÁ, å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ¹ñ³ ÇÝùÝ³Ï³ñ·³íáñÙ³Ý ï³å³ÉÙ³Ý Ñ»ï: ²Ûë å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ ÏáñóÝáõÙ »Ý Ý»Õ³Ý³Éáõ Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÁ ¨ å³ëÇí É³ÛÝ³ÝáõÙ »Ý:´³ñÓñ ×ÝßÙ³Ý ï³Ï ³ñÛáõÝÁ ÉóíáõÙ ¿ áã ÙÇ³ÛÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñ, ³ÛÉ, Ý³¨

»ñ³ÏÝ»ñ ¨ Ù³½³ÝáÃÝ»ñ: ´³óÇ ³Û¹, µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ ³ÝáÃÝ»ñÇ Ã³÷³Ýó»ÉÇáõÃÛáõÝÁ, áñÁ µ»ñáõÙ ¿ åÉ³½Ù³ÛÇ ¨

¿ñÇÃñáóÇïÝ»ñÇ ¹Ç³å»ï»½ÇÝ: ¸Ç³å»ï»½³ÛÇÝ Ñ»Ùáé³·Ç³ÛÇ ³é³ç³óÙ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙáõÙ áñáß³ÏÇ ¹»ñ ïñíáõÙ ¿ Ù³Ï³ñ¹Çã ¨ Ñ³Ï³Ù³Ï³ñ¹Çã Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇ ÷áËÏ³å³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³ÝÁ: ²ÝáÃÝ»ñÇ å³ïéÙ³Ý å³Ãá·»Ý»½áõÙ ¹»ñ »Ý Ë³ÕáõÙ Ý³¨ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ïáÝáõëÇ ýáõÝÏóÇáÝ³É-¹ÇÝ³ÙÇÏ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ: Ø³Ýñ ³ÝáÃÝ»ñÇ å³ï»ñÇ å³ñ³ÉÇãÁ Ï³Ý·»óÝáõÙ ¿ ³ÝáÃ³ÛÇÝ å³ï»ñÇ Ã³÷³Ýó»ÉáõÃÛ³Ý ÏïñáõÏ ³×ÇÝ ¨ åÉ³½Ùáé³·Ç³ÛÇÝ:

²ËïáñáßáõÙÁ

Ü»ñáõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý ³ËïáñáßÙ³Ý Ù»ç ÁÝïñÙ³Ý Ù»Ãá¹ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³Ý, áñÁ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë áã ÙÇ³ÛÝ áñáß»É Ý»ñáõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ, ³ÛÉ Ý³¨ ·Ý³Ñ³ï»É ¹ñ³ ï»Õ³Ï³ÛáõÙÁ. Ï³ñ³Íí³ÍáõÃÛáõÝÁ ¨ Í³í³ÉÁ, áõÕ»ÕÇ ³ÛïáõóÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³ÍáõÃÛáõÝÁ ¨ ï»Õ³ß³ñÅÙ³Ý ³ëïÇ×³ÝÁ: àõÕ»Õ³µÝÇ Ñ»Ù³ïáÙ³Ý»ñÇ ¨ áõÕ»Õ³ÝÛáõÃÇ Ç½á¹»Ýë` “áã Ã³ñÙ”, Ñ»Ù³ïáÙ³Ý»ñÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ Ý³ËÁÝïñ»ÉÇ ¿ Ù³·ÝÇïá-é»½áÝ³Ýë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³Ý:

ÎáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ÛÇ ³ÝóÏ³óÙ³Ý ³ÝÑÝ³ñÇÝáõÃÛ³Ý ¨ Ñ³Ï³óáõóáõÙÝ»ñÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ Ï³ï³ñáõÙ »Ý áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ, áñÇ Ù»ç ³ñÛ³Ý ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ íÏ³Û»É Ñ»ïÇÝ

·³Ý·³÷áëÇ ·áÛ³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ï³Ù ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý Ù³ëÇÝ: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ »ÝÃ³Ï»Õ¨³ÛÇÝ ·áÛ³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áã Ù»Í ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ »Ý ÉÇÏíáñáõÙ ¿ñÇÃñáóÇïÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ùµ ÙÇ³ÛÝ 2-3 ûñ ³Ýó:

êáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ êáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ

¶ÉËáõÕ»ÕÇ К Т -ëÏ³ÝÁ, áñÁ óáõÛó ¿ ï³ÉÇë ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÁ` ÇÝï»ÝëÇí, ëåÇï³Ï ûç³ËÁ Ï»ÝïñáÝáõÙ:

êáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÁ (ê²²) ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ ¿ ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝ: Î³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ÇÝùÝ³ÍÇÝ, ëáíáñ³µ³ñ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ³Ý¨ñÇ½Ù³ÛÇ å³ïéÙ³Ý Ï³Ù ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ïñ³íÙ³ÛÇ Ñ»ï¨³Ýùáí:

ê²²-Ý ëÏëíáõÙ ¿ Ñ³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ, ³é³Ýó Ý³Ë³Ýß³ÝÝ»ñÇ. Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ëáõñ ·ÉË³ó³í` ÑÇß»óÝáõÙ ¿ “Ñ³ñí³Í ·ÉËÇÝ”, ëñïË³éÝáó, ÏñÏÝ³ÏÇ ÷ëËáõÙ, Ñ³×³Ë³ÏÇ ÉÇÝáõÙ ¿ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ïáñáõëï: ´Ýáñáß ¿ åëÇËáÙáïáñ ·ñ·éí³ÍáõÃÛáõÝÁ: êáíáñ³µ³ñ, ³ËïáñáßáõÙÁ Ñ³ëï³ïíáõÙ ¿ ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³·Ç³Ûáí, ¨ áñáß ¹»åù»ñáõÙ ·áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³Ûáí: ²Ý¨ñÇ½Ù³ÛÇó ³é³ç³ó³Í ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý µáõÅáõÙÁ íÇñ³µáõÅ³Ï³Ý ¿, ÑÝ³ñ³íáñ »Ý ÇÝï»ñí»ÝóÇáÝ é³¹ÇáÉá·Ç³ÛÇ Ù»Ãá¹Ý»ñÇ ¨ áñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý ÏñÏÝÙ³Ý Ï³ÝË³ñ·»ÉÙ³Ý ¨ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ éÇëÏÇ Çç»óÙ³ÝÝ áõÕÕí³Í Ã»ñ³å¨ïÇÏ ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ: 1930Ã.-Çó ÏÇñ³éíáõÙ ¿ ³Ý¨ñÇ½Ù³ÛÇ í½ÇÏ ÏÉÇå³íáñÙ³Ùµ Ïñ³ÝÇáïáÙÇ³Ý, 1990Ã. Ý»ñ¹ñí»ó ë³Ï³í ïñ³íÙ³ïÇÏ íÇñ³Ñ³ïáõÃÛáõÝ` ³Ý·Çá·ñ³ýÇ³ÛÇ ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ï³Ï ÙÇÏñáëåÇñ³ÉÇ Ï³Ù µ³ÉáÝÇ ï»Õ³Ï³ÛáõÙÁ:

²²ê-Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ëáõñ Ë³Ý·³ñÙ³Ý Ó¨»ñÇó ¿ ¨ Ï³½ÙáõÙ ¿ ²ÞêÊ-Ý ¹»åù»ñÇ 1 %–Çó

7 %-Á: ²²ê-Á ÏÛ³ÝùÇÝ ëå³éÝáÕ íÇ×³Ï ¿, áñÁ Ï³ñáÕ ¿ µ»ñ»É ÑÇí³Ý¹Ç Í³Ýñ Ñ³ßÙ³Ý¹³ÙáõÃÛ³Ý, ÝáõÛÝÇëÏ í³Õ ³ËïáñáßÙ³Ý ¨ Ñ³Ù³ñÅ»ù µáõÅÙ³Ý ¹»åù»ñáõÙ: ²²ê-Ç ¹»åù»ñÇ Ï»ëÝ ³í³ñïíáõÙ ¿ Ù³Ñáí, ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 1015 % -Á Ù³Ñ³ÝáõÙ »Ý ÙÇÝã¨ ÑÇí³Ý¹³Ýáó ÁÝ¹áõÝí»ÉÁ:

²Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ

êáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÁ Ñ³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ ³é³ç³ó³Í, Ñ³×³Ë ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ åáõÉë³óÇ³Ûáí, “Ñ³ñí³Í ·ÉËÇÝ” ïÇåÇ ëáõñ ·ÉË³ó³íÝ ¿: ¸»åù»ñÇ Ùáï³íáñ³å»ë Ù»Ï »ññáñ¹áõÙ, ²²ê-Ý ëÏëíáõÙ ¿ ÙÇ³ÛÝ ³Ûë ³Ëï³ÝÇßáí, ³Ûë ·³Ý·³ïáí ¹ÇÙ³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇó ï³ëÇó Ù»ÏÇ Ùáï ³ËïáñáßíáõÙ ¿ ²²ê: Î³ñáÕ ¿ ¹Çïí»É µ³½Ù³ÏÇ ÷ëËáõÙ, ¹»åù»ñÇ 14-Çó Ù»ÏÇ Ùáï ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ óÝóáõÙ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß: ¼³ñ·³ÝáõÙ ¿ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ` ëáåáñ ÏáÙ³, Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë Ù»ÝÇÝ·Û³É ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ: ä³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ï³ñÏ³ÙáõÙÝ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÇó 6 Å³Ù ³Ýó: Ü»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³ÛÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ³é³ç³ó³Í áõÕ»ÕÇ Ý»ñÑñáõÙÁ Ù»Í ÍáÍñ³Ï³ÛÇÝ ³Ýóù Ï³ñáÕ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí»É

ÙÇ¹ñÇ³½áí ¨ ÉáõÛë³ÛÇÝ é»³ÏóÇ³ÛÇ Ïáñëïáí: 3-13 % ¹»åù»ñáõÙ ¹ÇïíáõÙ ¿ î»ñëáÝÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß` ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ ³ÏÝ³·Ý¹Ç ³é³ç³ÛÇÝ Ëáéáã, »Õç»ñ³Ã³Õ³ÝÃ, ³å³Ï»ÝÙ³Ý ÝÛáõÃ:

²ÏÝ³ß³ñÅ ÝÛ³ñ¹Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ` Ñ³Û³óùÇ å³ñ»½ ¹»åÇ í»ñ ¨ ¹áõñë, åïá½, Ï³ñáÕ »Ý íÏ³Û»É Ñ»ïÇÝ ÙÇ³ÏóáÕ ½³ñÏ»ñ³ÏÇó ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý Ù³ëÇÝ: òÝóáõÙÝ»ñÁ Ñ³×³Ë ¹ÇïíáõÙ »Ý ³Ý¨ñÇ½Ù³ÛÇó ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý ¹»åùáõÙ: ²Ù»Ý ¹»åùáõÙ, ó³ÝÏ³ó³Í ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝ ÃáõÛÉ ãÇ ï³ÉÇë ×Çßï áñáßá»É ï»Õ³Ï³ÛáõÙÁ ¨ ³ñÛáõÝ³ÑáëÙ³Ý ³ÕµÛáõñÁ: ²Ý³ÙÝ»½áõÙ óÝóáõÙ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë »ÝÃ³¹ñ»É ³ñï»ñÇáí»Ýá½ Ù³ÉýáñÙ³óÇ³ÛÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ:

²ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ³ñÛ³Ý Ù»ç µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ ³¹ñ»Ý³ÉÇÝÇ ¨ ³¹ñ»Ý³ÉÇÝ³ÝÙ³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ ³ÛÉ

ÝÛáõÃ»ñÇ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ, áñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ ¨ ëÇñï-Ãáù³ÛÇÝ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ùµ` Ãáù»ñÇ ³Ûïáõó, ¾ê¶-áõÙ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ 27 %¹»åù»ñáõÙ, 3 % ¹»åù»ñáõÙ ê²²-Çó Ñ»ïá íñ³ ¿ Ñ³ëÝáõÙ ëñïÇ Ï³Ý·:

êáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ Ï³ñáÕ ¿ Ç Ñ³Ûï ·³É ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ïñ³íÙ³ÛÇó Ñ»ï: ²Ëï³ÝÇßÝ»ñÝ »Ý ·ÉË³ó³íÁ, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÁ ¨ Ñ»ÙÇå³ñ»½Á: ê²²-Á Ñ³×³Ë ¿ áõÕ»ÏóáõÙ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ïñ³íÙ³ÛÇÝ, ÁÝ¹ áñáõÙ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÁ í³Õ Ï³ÝË³ï»ëáÕ Ýß³Ý ¿:

²ËïáñáßáõÙÁ

Ð»ïÇÝ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ÙÝ³óáñ¹³ÛÇÝ ³Ý¨ñÇ½Ù³ïÇÏ å³ñÏáí, ¾Ý¹áí³ëÏáõÉÛ³ñ Ëó³ÝáÕ ³Ý¨ñÇ½Ù³` Ýßí³Í ` ¹»ÕÇÝ ëÉ³ùáí óáõó³¹ñáÕ ³ñï»ñÇá·ñ³Ù³: ÐÇí³Ý¹Á, ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý Ñ³Ù³ñ µáõÅáõÙ ëï³ó³Í, 34ï. ÏÇÝ ¿:

¶áïÏ³ÛÇÝ åáõÝÏóÇ³ÛÇ Ï³ï³ñáõÙÁ

ê²²-Ý ³ËïáñáßáõÙÝ ëÏëíáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛ³Ý í»ñÉáõÍáõÃÛáõÝÇó ¨ ÑÇí³Ý¹Ç ½ÝÝáõÙÇó` êê²-Ç ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý ¨ ³ÛÉ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇó ï³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßÙ³Ý

Ñ³Ù³ñ: ì»ñçÝ³Ï³Ý ³ËïáñáßáõÙÁ ¹ñíáõÙ ¿ Îî-Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÇó Ñ»ïá, áñÁ ß³ï ½·³ÛáõÝ ¿ ê²²-Ç ÝÏ³ïÙ³Ùµ ¨ û·ÝáõÙ ¿ ³ÛÝ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É 95 % ¹»åù»ñáõÙ: ê²²-Çó ÙÇ ù³ÝÇ ûñ ³Ýó ³í»ÉÇ ½·³ÛáõÝ ¿ Øèî Ù»Ãá¹Á:

´áõÅáõÙÁ

ÐÇí³Ý¹Ý»ñÇ í³ñÙ³Ý ï³ÏïÇÏ³Ý Ý»ñ³éáõÙ ¿, ÑÇí³Ý¹Ç íÇ×³ÏÇ Ï³ÛáõÝ³óÙ³Ý` Ñ»Ùáëï³ïÇÏ Ã»ñ³åÇ³ ¨ ³ñÛáõÝ³ÑáëÙ³Ý ³ÕµÛáõñÇ í»ñ³óÙ³Ý, µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¨ ê²²-Ç é»óÇ¹ÇíÇ Ï³ÝË³ñ·»ÉÙ³ÝÝ áõÕÕí³Í Ù»Ãá¹Ý»ñ:

ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ÙÇáóÝ»ñÁ

²é³çÝ³ÛÇÝ ËÝ¹ÇñÁ ÑÇí³Ý¹Ç íÇ×³ÏÇ Ï³ÛáõÝ³óáõÙÝ ¿: ¶Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇÝ ÑÝ³ñ³íáñ Ç ßÝã³÷áÕÇ ÇÝïáõµ³óÇ³Ý ¨ ²Þ²-ÇÝ ÙÇ³óáõÙÁ: ²ÝÑñ³Å»ßï ¿ åáõÉëÇ, ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý Ùßï³Ï³Ý

ÑëÏáõÙÁ, ÑÇí³Ý¹Ç íÇ×³ÏÇ å³ñµ»ñ³µ³ñ ÏáÙ³ÛÇ ¶É³½·áÛÇ ë³Ý¹Õ³Ïáí ·Ý³Ñ³ïáõÙ: ê²²-Ç ³ËïáñáßáõÙÇó Ñ»ïá ·»ñ³¹³ë»ÉÇ ¿ ÑÇí³Ý¹Ç ÑáëåÇï³É³óáõÙÁ ÇÝï»ÝëÇí Ã»ñ³åÇ³ÛÇ µ³Å³ÝÙáõÝù, Ñ³ßíÇ ³éÝ»Éáí, áñ 15 %¹»åù»ñáõÙ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ß³ñáõÝ³ÏíáÕ ³ñÛáõÝ³ÑáëáõÃÛáõÝ:

ÐÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ï»ñ³ÏñáõÙÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ Ý³½á-ûñá-·³ëïñ³É ½áÝ¹áí, ³í»ÉÇ ·»ñ³¹³ë»ÉÇ ¿ å³ñ»Ýï»ñ³É ëÝáõÝ¹Á: ò³í³½ñÏáõÙÁ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ³í»ÉÇ ùÇã ë»¹³ïÇí ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñáí, áñå»ë½Ç ÑëÏíÇ ÑÇí³Ý¹Ç ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ: Êáñ³ÝÇëï »ñ³ÏÝ»ñÇ ÃñáÙµá½Ç Ï³ÝË³ñ·»ÉÙ³Ý Ñ³Ù³ñ óáõóí³Í ¿ ÏáÙåñ»ëÇáÝ ïñÇÏáï³ÅÇ ÏÇñ³éáõÙÁ: æñ³ÛÇÝ Ñ³í³ë³ñ³ÏßéáõÃÛ³Ý ÑëÏÙ³Ý Ñ³Ù³ñ Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¿ ÙÇ½³å³ñÏÇ Ïáï»ï»ñÇ½³óÇ³Ý: ÐÝ³ñ³íáñ ¿ Ñ³Ï³÷ëËáõÙ³ÛÇÝ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÇ ÏÇñ³éáõÙÁ:

ÎñÏÝ³ÏÇ ³ñÛáõÝ³½»ÕÙ³Ý Ï³ÝË³ñ·»ÉáõÙÁ

ì³½áëå³½Ù

²ñÛ³Ý ÑáëùÇ Çç»óÙ³ÝÁ Ñ³Ý·»óÝáÕ í³½áëå³½ÙÁ` ³ÝáÃÝ»ñÇ ëå³½Ù, ê²²-Ý ßáõñç µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ ¿: ì³½áëå³½ÙÁ Ï³ñáÕ ¿, Í³Ýñ ¹»åù»ñáõÙ É»ï³É »ÉùÇ µ»ñáÕ, áõÕ»Õ³ÝÛáõÃÇ Çß»ÙÇÏ íÝ³ëÙ³Ý`³Ûëå»ë Ïáãí³Í “Å³ÙÏ»ï³Ýó Çß»ÙÇ³ÛÇ” å³ï×³é ÉÇÝ»É: Å³ÙÏ»ï³Ýó Çß»ÙÇ³Ý ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ Ýáñ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý Ñ³ÛïÝí»Éáí, ¨ Ï³ñáÕ ¿ Ñ³ëï³ïí»É ïñ³ÝëÏñ³ÝÇ³É ¹áåÉ»ñ»·ñ³ýÇ³Ûáí Ï³Ù ³Ý·Çá·ñ³ýÇ³Ûáí: Å³ÙÏ»ï³Ýó Çß»ÙÇ³Ý ¹ÇïíáõÙ ¿ ê²²-áí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ù»Ï »ññáñ¹Ç Ùáï, ¨ ¹»åù»ñÇ Ï»ëáõÙ µ»ñáõÙ ¿ ³Ý¹³éÝ³ÉÇ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ¹»ýÇóÇïÇ: Üå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¿ ¹áåÉ»ñ»·ñ³ýÇ³ÛÇ Ù»Ãá¹áí ¹ÇÝ³ÙÇÏ Ñ»ï¨áõÙÁ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ 24-48 Å³ÙÁ Ù»Ï. 120ëÙ/íñÏ ·»ñ³ÏßéáÕ ³ñÛ³Ý ÑáëùÇ ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ Ï³ëÏ³Í»ÉÇ ¿ í³½áëå³½ÙÇ ³éáõÙáí:

ì³½áëå³½ÙÇ Ï³ÝË³ñ·»ÉÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ³é³ç³ñÏí³Í ¿ Ï³ÉóÇáõÙ³ÛÇÝ Ï³Ý³ÉÝ»ñÇ µÉáÏ³ïáñÝ»ñÇ

ÏÇñ³éáõÙÁ, áñáÝù ³ñ·»É³ÏáõÙ »Ý Ï³ÉóÇáõÙÇ ÙïÝ»ÉÁ Ñ³ñÃ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ µçÇçÝ»ñÇ Ù»ç:

Î³ÉóÇáõÙ³ÛÇÝ Ï³Ý³ÉÝ»ñÇ µÉáÏ³ïáñ ÝÇÙá¹ÇåÇÝÁ ½·³ÉÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝ ¿ óáõó³µ»ñáõÙ ê²²-Çó 4-21 ûñ ³Ýó, ÝáõÛÝÇëÏ, »Ã» ÝáõÛÝÇëÏ í³½áëå³½ÙÁ ³Ý·Çá·ñ³ýÇ³Ûáí ãÇ ùã³ÝáõÙ: îñ³íÙ³ïÇÏ ê²²-Ç Å³Ù³Ý³Ï ÝÇÙá¹ÇåÇÝÁ ãáõÝÇ »ñÏ³ñ³ï¨ ³½¹»óáõÃÛáõÝ, áñÇ Ñ³Ù³ñ ¿É ³ÛÝ óáõóí³Í ãÇ:

ºÃ» Ã»ñ³åÇ³ÛÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ãÇ Ñ³çáÕíáõÙ Ñ³ëÝ»É Å³ÙÏ»ï³Ýó Çß»ÙÇ³ÛÇ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ Ñ»ï³×ÇÝ, ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ³Ý·Çá·ñ³ýÇ³ÛÇ ÏÇñ³éáõÙÁ` í³½áëå³½Ç ï»ÕÇ ×ßïÙ³Ý ¨ ³ÝÙÇç³å»ë ½³ñÏ»ñ³Ï í³½á¹ÇÉ³ï³ïáñÇ Ý»ñ³ñÏÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ÐÝ³ñ³íáñ ¿ Ý³¨ µ³ÉáÝ³ÛÇÝ ³Ý·ÇáåÉ³ëïÇÏ³ÛÇ ÏÇñ³éáõÙÁ:

ÜÚ²ð¸²ÚÆÜ Ð²Ø²Î²ð¶Æ ²Êî²Ð²ðàôØÜ êÆüÆÈÆêÆ ºì ÒÆ²ÐÆ (ØÆì- ÆÜüºÎòÆ²) Ä²Ø²Ü²Î

Ü»ÛñáëÇýÇÉÇë – ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ³é³ç³ó³Í ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÁ

²ÝóÛ³ÉáõÙ ëÇýÇÉÇëÁ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ù»Ý³Ñ³×³Ë ÑÛ³Ý¹ÇåáÕ å³ï×³éÝ»ñÇó:

ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ë»ÙÇáïÇÏ³Ý ·áñÍÝ³Ï³ÝáõÙ ¹áõñë ¿ »Ï»É Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ(Üê) ³ÏáõÝùÝ»ñÇó: 1943Ã. ³é³ç³ñÏí³Í ëÇýÇÉÇëÇ Ñ³çáÕ µáõÅáõÙÁ å»ÝÇóÇÉÇÝáí Üê-Á ¹³ñÓñ»É ¿ Ñ³½í³·Ûáõï ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ¨ Ý»ñÏ³ÛáõÙë ß³ï ÏÉÇÝÇóÇëïÝ»ñ ·áñÍÝ³Ï³ÝáõÙ Í³ÝáÃ ã»Ý Üê-Ç ÏÉÏÇÝÇÏ³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï: êÇýÇÉÇëÁ ùñáÝÇÏ Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³ ¿, áñÁ, Ù»Í Ù³ë³Ùµ, ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ë»é³Ï³Ý

Ñ³ñ³µ»ñáõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ³ñï³ùÇÝ ÇÝý»ÏóÇáÝ ûç³ËÝ»ñÇ (ß³ÝÏñ, Ù³ßÏÇ ó³Ý, å³åáõÉ³Ý»ñ ÉáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÇ íñ³ Ï³Ù É³ÛÝ ÏáÝ¹ÇÉáÙ³Ý»ñ) ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ: Ð³½í³¹»å ÇÝý»ÏóÇ³Ý ï³ñ³ÍíáõÙ ¿ áã ë»é³Ï³Ý, ³ÝÓÝ³Ï³Ý ß÷áõÙÝ»ñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí: ÐÝ³ñ³íáñ ¿ ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ ÷áË³ÝóáõÙÁ ïñ³ÝëåÉ³ó»Ýï³ñ ×³Ý³å³ñÑáí Ï³Ù ³ñÛ³Ý ÷áËÝ»ñ³ñÏÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ:

Ð»ÕáõÏÇ óáõó³ÝÇßÝ»ñÁ Ý»ÛñáëÇýÇÉÇïÇÏ ·áñÍÁÝÃ³óÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý Ï³Ù ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ½·³ÛáõÝ ÇÝ¹ÇÏ³ïáñÝ »Ý:

¾ÃÇáÉá·Ç³Ý ¨ å³Ãá·»Ý»½Á ¸Å·áõÛÝ ëëåÇñáË»ï³Ý, áñÁ Ñ»Ù³ïá-¿Ýó»ý³ÉÇÏ å³ïÝ»ßÇ ÙÇçáóáí ÎÜÐ ¿ ÙïÝáõÙ í³ñ³ÏáõÙÇó 3-18 ³Ùëí³ ÁÝÃ³óùáõÙ, ³é³ç³óÝáõÙ ¿ µáñµáù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ¨ áÕÝáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñáõÙ; áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ãáñáõÏÇ ¹»åùáõÙ ·»ñ³ÏßéáõÙ »Ý:

ä³ÃáÙáñýáÉá·Ç³Ý ì³Õ Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ Å³Ù³Ý³Ï ³éÏ³ ¿ áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ÉÇÙýáÇ¹ ¨ ÙáÝáÝáõÏÉ»³ñ µçÇçÝ»ñáí ÇÝýÇÉïñ³óÇ³: ¶³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ µáñµáù³ÛÇÝ ·áñÍÁÝÃ³óÇ ýáÝÇ íñ³, ³ùëáÝ³É ¹»·»Ý»ñ³óÇ³ÛÇ Ó¨áí: Ø³Ýñ Ù»ÝÇÝ·Û³É ³ÝáÃÝ»ñáõÙ ¹ÇïíáõÙ ¿ ¿Ý¹áÃ»ÉÇ åñáÉÇý»ñ³óÇ³, áñÁ µ»ñáõÙ ¿ Ëó³ÝÙ³Ý, ³å³ áõÕ»Õ³ÝÛáõÃÇ Çß»ÙÇ³ÛÇ: àÕÝáõÕ»ÕáõÙ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ÁÝ¹É³ÛÝ³Ï³Ý ÙÇ»ÉÇï:

ä³ñ³ÉÇïÇÏ ¹»Ù»ÝóÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï µáñµáùáõÙÝ ³ÝóÝáõÙ ¿ Ï»Õ¨Ç Ù³Ýñ ³ÝáÃÝ»ñ ¨ Ï»Õ¨: ¸ÇïíáõÙ »Ý ½·³ÉÇ ÉÇÙýáóÇï³ñ ¨ åÉ³½Ù³µçç³ÛÇÝ ÇÝýÇÉïñ³óÇ³: ê³ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ Ï»Õ¨³ÛÇÝ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ Ïáñëïáí ¨ ·ÉÇ³ÛÇ åñáÉÇý»ñ³óÇ³Ûáí: Æ ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ ³ÛÉ Ó¨»ñÇ å³ñ³ÉÇïÇÏ ¹»Ù»ÝóÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ï»Õ¨áõÙ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ß³ñÅíáÕ ëåÇñáË»ï³Ý»ñ:

àÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ãáñáõÏÇ ¹»åùáõÙ ³ÝáÃÝ»ñÇ ¨ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ µáñµáù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇó Ñ»ïá ³é³ç³ÝáõÙ ¿ Ñ»ïÇÝ ÝÛ³ñ¹³ñÙ³ïÝ»ñÇ ¨ áÕÝáõÕ»ÕÇ Ñ»ïÇÝ å³ñ³ÝÇÏÝ»ñÇ ¹»·»Ý»ñ³óÇ³:

ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ó¨»ñÁ ²ëÇÙåïáÙ Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëÁ ¹ÇïíáõÙ ¿ ëÇýÇÉÇëáí í³ñ³Ïí³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 30-Ç Ùáï:

²ëÇÙåïáÙ Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëÁ µÝáõÃ³·ñíáõÙ ¿ àÐ-Ç ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñáí (ÉÇÙýáóÇï³ñ åÉ»áóÇïá½,ëåÇïÇ ù³Ý³ÏÇ µ³ñÓñ³óáõÙ), áñáÝù ³é³ç³ÝáõÙ »Ý Ç å³ï³ëË³Ý Ñ³ñáõóÇãÇ Ý»ñÃ³÷³ÝóÙ³Ý ÎÜÐ, ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý áñ¨¿ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ: ²ëÇÙåïáÙ Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëÁ Ñ³×³Ë Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ³é³çÇÝ 2 ï³ñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ í³Õ ëÇýÇÉÇëáí í³ñ³Ïí³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï: êåÇïÇ ù³Ý³ÏÇ µ³ñÓñ³óáõÙÝ áõ åÉ»áóÇïá½Á àÐ-áõÙ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ³í»ÉÇ í³Õ, ù³Ý ¹ñ³Ï³Ý »Ý ¹³éÝáõÙ ïñ»åáÝ»Ù³ÛÇÝ ¨ áãïñ»åáÝ³ÛÇÝ Ã»ëï»ñÁ: ¸»åù»ñÇ Ù»Í³Ù³ëÝáõÃÛáõÝáõÙ Ñ³ñáõóÇãÝ ÇÝùÝ³µ»ñ³µ³ñ ³ÝÑ»ï³ÝáõÙ ¿ àÐ-Çó ¨ ¹ñ³ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ñ»ï »Ý ½³ñ·³ÝáõÙ: ÐÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï³íáñ³å»ë 20-Ç Ùáï Ñ»ï³·³ÛáõÙ Ï½³ñ·³Ý³ ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý ³ÏÁÝÑ³Ûï Ý»ÛñáëÇýÇÉÇë, ë³Ï³ÛÝ ¹ñ³ íï³Ý·³íáñáõÃÛ³Ý Ñ»ï Ï³åí³Í ³ëÇÙåïáÙ Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ Å³Ù³Ý³Ï óáõóí³Í ¿ ÝáõÛÝ µáõÅÙ³Ý ÏáõñëÁ, ÇÝã-áñ ³ÏÁÝÑ³Ûï ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ó¨»ñÇ

¹»åùáõÙ: ´áõÅÙ³Ý µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ Ñ³ñ³×áõÙ ÙÇÝã¨ Ý»ñáëÇýÇÉÇëÇ Ù³ÝÇý»ëï³ÛÇÝ Ó¨»ñ:

ì³Õ Ý»ñáëÇýÇÉÇë î³ñ³ÍáõÝ ëÇýÇÉÇïÇÏ Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ å»ÝÇóÇÉÇÝáÃ»ñ³åÇ³

ãëï³ó³Í »ñÇï³ë³ñ¹ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï:

´³ñÓñ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÇ ýáÝÇ íñ³ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ëáõñ Ï³Ý »ÝÃ³ëáõñ ß×³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñ: ¸ÇïíáõÙ ¿ ·ÉË³ó³í, ÷ëËáõÙ, ³ñï³Ñ³Ûïí³Í Ù»ÝÇÝ·Û³É ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ: Þ×³ÛÇÝ Ù»ÇÝÇ·Çïáí ÑÇí³Ý¹³óáõÃÛáõÝÝ ³é³í»É ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ ï³ñáõÙ, ¹ñ³ Ñ³Ù³ñ ¿É áñáß ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï (10) Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É Ù³ßÏÇ ó³Ý³íáñáõÙ:

êáõñ ÏáÝí»ùëÇï³É Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ Ñ³Ù³ñ ·ÉË³ó³íÇ, ëñïË³éÝáóÇ, ÷ëËÙ³Ý Ñ»ï Ù»Ïï»Õ µÝáñáß »Ý óÝóáõÙ³ÛÇÝ Ýáå³Ý»ñÇ, ³ý³½Ç³ÛÇ, å³ñ»½Ý»ñÇ, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ß÷áÃí³ÍáõÃÛ³Ý, ³ãùÇ Ñ³ï³ÏáõÙ Ï³Ý·³ÛÇÝ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇ ½³ñ·³óáõÙÁ:

´³½³É ëÇýÇÉÇïÇÏ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ ëáíáñ³µ³ñ ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ »ñ»ù ËÙµáíª Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ ¨ ³ñï³ÑáëùÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáíª ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³Ùµ; ·³Ý·Ç ÑÇÙáõÙ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ íÝ³ëÙ³Ùµ: êáõñ µ³½³É êØ-Ç Ñ³Ù³ñ µÝáñáß ¿ III, VI,VII ¨ VIII ½áõÛ· ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ (¶Ü) ÁÝ¹·ñÏáõÙÁ: ¸»åù»ñÇ 20-áõÙ ¹ÇïíáõÙ ¿ Ý»Ûñáë»Ýëáñ ¹Åí³ñ³ÉëáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óáõÙ, »ñµ»ÙÝ áñáß ¶Ü å³ñ³ÉÇãÇ ½áõ·³ÏóÙ³Ùµ: ÈëáÕáõÃÛáõÝÁ í³ï³ÝáõÙ ¿ 1-2 ß³µ³Ãí³ ÁÝÃ³óùáõÙ: ì»ëïÇµáõÉÛ³ñ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ ë³Ï³í »Ý ¹ÇïíáõÙ: ä»ïù ¿ ÑÇß»É, áñ ³ñ³· Ñ³ñ³×áÕ ¨ Ñ³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ ½³ñ·³óáÕ, å»ÝÇóÇÉÇÝáÃ»ñ³åÇ³ÛÇ ï³Ï åáï»ÝóÛ³É Ñ»ï ½³ñ·³óáÕ ¹Åí³ñ³ÉëáõÃÛ³Ý å³ï×³é Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É í³Õ ëÇýÇÉÇëÁª ÝáõÛÝÇëÏ ëÇýÇÉÇëÇ Ï³Ù ³ë»åïÇÏ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ:

ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý »ññáñ¹ Ù»Ë³ÝÇ½ÙÁ (µ³½³É å³ËÇÙ»ÝÇÝ·ÇïÇ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ 3-ñ¹ ËáõÙµÁ) å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ÑÇÙ³ÛÇÝ Ù³Ýñ ³ÝáÃÝ»ñÇ ÃñáÙµá½áí ¨ ³ÝáÃÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ³é³ç³ó³Í áõÕ»ÕÇ ÇÝý³ñÏïáí:

àñå»ë µ³½³É ëÇýÇÉÇïÇÏ Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ ³ñ¹ÛáõÝù Ï³ñáÕ ¿ ½³ñ·³Ý³É ëáõñ ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³: êáõñ ëÇýÇÉÇïÇÏ ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³Ý Å³ÙÏ»ïÝ»ñÝ »Ý í³ñ³ÏáõÙÇó 3-7 ³ÙëÇó ÙÇÝã¨ 6 ï³ñÇ Å³Ù³Ý³Ï³Ñ³ïí³ÍÁ: ÐÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³Ý Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ÇÝãå»ë ûÏÉáõ½ÇáÝª Ëó³ÝáÕ, ³ÛÝå»ë ¿É Ñ³Õáñ¹³ÏóíáÕ:

àõß Ý»ÛñáëÇýÇÉÇë: Ø»ÝÇÝ·áí³ëÏáõÉÛ³ñ ëÇýÇÉÇë (Øìê) Øìê-Ç ÑÇí³Ý¹³óáõÃÛ³Ý µ³ñÓñ³·áõÛÝ Ï»ïÝ ÁÝÏÝáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý 5-12 ï³ñí³Ý: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ Øìê-Ç ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ Ï³åí³Í »Ý ÇÝãå»ë ùñáÝÇÏ³Ï³Ý Ù»ÝÇÝ·ÇïÇ, áñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ àÐ-Ç Ï³½ÙÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñáí, ³ÛÝå»ë ¿É Ù»Í ¨ ÙÇçÇÝ ïñ³Ù³ã³÷Ç ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ í³ëÏáõÉÇïÇ ýáÝÇ íñ³ áõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ý Ñ»ï: ì³ëÏáõÉÇïÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ëÏ½µáõÙ ³ÝáÃÝ»ñÇ ÇÝïÇÙ³Ý Ý»ñ³éÛ³É vasa vasorum-Á, ÉÇÙýáóÇïÝ»ñáí ¨ åÉ³½Ù³ïÇÏ µçÇçÝ»ñáí ÇÝýÇÉïñ³óíáõÙ ¨ Ñ³ëï³ÝáõÙ ¿, ³å³ µáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÁ ï³ñ³ÍíáõÙ ¿ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ÙÇçÇÝ Ã³Õ³ÝÃÇ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ¨ ¿É³ëïÇÏ Ã»É»ñÇ íñ³: ²é³Ýó µáõÅÙ³Ý µáñµáù³ÛÇÝ é»³ÏóÇ³Ý µ»ñáõÙ ¿ ëáõµ¿Ý¹áÃ»ÉÛ³É ýÇµñáµÉ³ëïÝ»ñÇ ß³ï³óÙ³ÝÁ ¨, í»ñçáõÙ, ÃñáÙµá½Ç ÙÇ³óÙ³Ý ¹»åùáõÙª ³ÝáÃÇ ÉñÇí

Ëó³ÝÙ³Ý: Æß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉïÇ ½³ñ·³óáõÙÇó ÙÇ ù³ÝÇ ß³µ³Ã Ï³Ù ³ÙÇë ³é³ç ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ï»ëÇ Ùáï Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë ·ÉË³ó³í, ·ÉË³åïáõÛï, ³ÝÓÇ ¨ í³ñùÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ, ³ÝùÝÝáõÃÛáõÝ ¨ óÝóáõÙ³ÛÇÝ Ýáå³Ý»ñ: ÆÝëáõÉïÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ¹»åùáõÙ ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë Ñ»ÙÇå³ñ»½ Ï³Ù Ñ»ÙÇåÉ»·Ç³, ³ý³½Ç³, ÇÝãå»ë Ý³¨ ï³ñ³ÍáõÝ óÝóáõÙ³ÛÇÝ Ýáå³Ý»ñ: ²í»ÉÇ Ñ³×³Ë ¹ÇïíáõÙ »Ý ÙÇçÇÝ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¨ µ³½³É ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ: Ø»ÏÇó ³í»É ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ³í³½³ÝÇ ³ñÛ³Ý Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ý

Ýß³ÝÝ»ñ ¹ÇïíáõÙ »Ý 12 ¹»åù»ñáõÙ: Øìê-áí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÝ ³í»ÉÇ ùÇã

»Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í, ù³Ý ³Ã»ñáëÏÉ»ñáïÇÏ ¿ÃÇáÉá·Ç³Ûáí ÇÝëáõÉïÇó Ñ»ïá: ê³ µ³ó³ïñíáõÙ ¿ Ýñ³Ýáí, áñ ØìêÇ Å³Ù³Ý³Ï ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ³Ëï³Ñ³ñíáõÙ »Ý ÙÇçÇÝ ïñ³Ù³ã³÷Ç ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÁ, áñÁ µ»ñáõÙ ¿ Ý»Ïñá½Ç ³í»ÉÇ ÷áùñ ûç³ËÇ ³é³ç³óÙ³ÝÁ: ²ÝóÛ³ÉáõÙ Øìê-Ç ýáÝÇ íñ³ ÇÝëáõÉïÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ¹³ë³Ï³Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÝ Ñ³×³Ë ¹ÇïíáõÙ ¿ñ ãµáõÅí³Í Ï³Ù áã Ñ³Ù³ñÅ»ù µáõÅáõÙ ëï³ó³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï: ÐÇÙ³ ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ¹ÇïíáõÙ ¿ Øìê-Ç ³ïÇåÇÏ ÁÝÃ³óù:

àÕÝáõÕ»ÕÇ ëÇýÇÉÇëÁ Ñ³½í³¹»å ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ: ¸ÇïíáõÙ »Ý ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý »ñÏáõ Ó¨»ñª ëÇýÇÉÇïÇÏ

Ù»ÝÇÝ·áÙÇ»ÉÇï ¨ áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Øìê: êÇýÇÉÇïÇÏ Ù»ÝÇÝ·áÙÇ»ÉÇïÁ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ í³ñ³ÏáõÙÇó 20-25 ï³ñÇ ³Ýó, áñÁ Ñ³ÙÁÝÏÝáõÙ ¿ å³ñ»ÝËÇÙ³ïá½ Üê-Ç ³é³ç³óÙ³Ý Ñ»ï: êÇýÇÉÇïÇÏ Ù»ÝÇÝ·áÙÇ»ÉÇïÇ Ñ³Ù³ñ µÝáñáß ¿ ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ÃáõÉáõÃÛ³Ý ³ëïÇ×³Ý³Ï³Ý ½³ñ·³óáõÙÁ, áñÁ Å³Ù³Ý³ÏÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ÷áËíáõÙ ¿ ÷áùñ ÏáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáíª ëïáñÇÝ ëå³ëïÇÏ å³ñ³åÉ»·Ç³ÛÇ:

àÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Øìê-Ý ëáõñ ÇÝý³ñÏï ¿, áñå»ë Ï³ÝáÝ, ³é³ç³ÛÇÝ áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ³ñÛ³Ý Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý ·áïáõÙ: êáíáñ³µ³ñ ³Ëï³Ñ³ñíáõÙ ¿ áÕÝáõÕ»ÕÇ ÏñÍù³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÁ: ÆÝý³ñÏïÝ

³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ëïáñÇÝ ÃáñßáÙ³Í å³ñ³åÉ»·Ç³Ûáí, Ù³Ï»ñ»ë³ÛÇÝ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ïáñëïáí ³Ëï³Ñ³ñí³Í

Ù³Ï³ñ¹³ÏÇó ó³Í, ÏáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí: Î³ñáÕ »Ý ÙÝ³É Ï³ÛáõÝ ÙÝ³óáñ¹³ÛÇÝ

»ñ¨áõÛÃÝ»ñ: Ü»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó Ó¨»ñÇó ¿ áõß µµ³ÛÇÝ ÙáÝáÑ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ, áñÁ Ý»ñÏ³ÛáõÙë

Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ ³é³ÝÓÝ³óí³Íª ³ÝÇ½áÏáñÇ³, µµ»ñÇ »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ ¹»ýáñÙ³óÇ³, ²ñ·³ÛÉ-èáµ»ñïëáÝÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß: ´µ³ÛÇÝ ÙáÝáÑ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ Ñ³Ù³ÏóáõÙÝ ³ùÇÉ»ëÛ³Ý ¨ ÍÝÏ³Ý é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ ³ñï³ÝÏÙ³Ý, Ù³Ï»ñ»ë³ÛÇÝ ¨ Ëáñ³ÝÇëï ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ý Ñ»ï, ÏáãíáõÙ ¿ åñ»ï³µ»ë Ï³Ù µµ³ÝÛ³ñ¹³ñÙ³ï³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß:

¶áõÙÙá½ Ý»ÛñáëÇýÇÉÇë ¶ÉËáõÕ»ÕÇ ·áõÙ³Ý»ñÁ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý Ñ³½í³¹»å: ¶áõÙ³Ý ³Ùáõñ, ÏÉáñ ï³ñµ»ñ ã³÷»ñÇ ·áÛ³óáõÃÛáõÝ ¿; ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ áñå»ë Ñ³ñ³×áÕ Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³Ûáí Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ Í³í³É³ÛÇÝ åñáó»ë: àÕÝáõÕ»ÕÇ ·áõÙ³Ý»ñÁ Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ Ï³Ù ÙÇçÇÝÏñÍù³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍáõÙ: ¸ñ³Ýù µ»ñáõÙ »Ý áÕÝáõÕ»ÕÇ Í³í³É³ÛÇÝ åñáó»ëÇ Ñ³Ù³ñ µÝáñáß ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ: àÐ-Ç Ñ»ï³½áïÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ¹ÇÝ³ÙÇÏ µÉáÏ:

àÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ãáñáõÏ (àâ) Ü»ñÏ³ÛáõÙë µ³ñÓñ ½³ñ·³ó³Í »ñÏñ»ñáõÙ àâ-Ç ³ñï³Ñ³Ûïí³Í å³ïÏ»ñáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ Ñ³½í³·Ûáõï »ñ¨áõÛÃ »Ý: ´áõÅÙ³Ý µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ àâ-Ç ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý í³ñ³ÏÇó 18-25 ï³ñÇ ³Ýó: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ù»Ý³í³Õ ÷áõÉ»ñáõÙ ¹ÇïíáõÙ »Ý áïù»ñáõÙ ¨ Çñ³ÝáõÙ å³ñ»ëÃ»½Ç³Ý»ñ ¨ ÑÇåáé»ýÉ»ùëÇ³: ²å³ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë ÙÇ ù³ÝÇ ñáå» ï¨áÕ §É³Ýó»ïáÕ¦ ¹³Å³Ý ó³í»ñÇ Ýáå³Ý»ñ ³é³ÝÓÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ Ï³Ù ÑÛáõë³ÏÝ»ñÇ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ: ò³í³ÛÇÝ Ýáå³Ý»ñÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ï»Õ»ñáõÙ ¹ÇïíáõÙ »Ý å³ñ»ëÃ»½Ç³Ý»ñ ¨ ïñÇ·»ñ³ÛÇÝ Ï»ï»ñ, áñáÝó ¹ñ¹áõÙÁ ë³¹ñáõÙ ¿ ó³í³ÛÇÝ Ýáñ Ýáå³: Î³ñµ³Ù³½»åÇÝÝ »ñµ»ÙÝ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï ¿ ó³í³ÛÇÝ Ýáå³Ý»ñÇ µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:

àâ-Ç Å³Ù³Ý³Ï ³Ù»ÝÇó Ñ³×³Ë ³Ëï³Ñ³ñíáõÙ ¿ áÕÝáõÕ»ÕÇ ·áïÏ³-ëñµ³Ý³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÁ, ãÝ³Û³Í Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý Ý³¨ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ¹»åù»ñ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý í³Õ ÷áõÉ»ñáõÙ µÝáñáß ¿ µµ³ÛÇÝ ÃáõÛÉ é»³ÏóÇ³Ý: àâ-áí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ÉÇÝáõÙ »Ý áñáí³ÛÝ³ÛÇÝ ó³í»ñÇ å³Ñ»ñ, ³Ûëå»ë Ïáãí³Í §íÇëó»ñ³É Ýáå³Ý»ñ¦, ¹ñ³Ýù ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ »Ý ëáõñ áñáí³ÛÝÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ûáí, áñÁ Ñ³×³Ë µ»ñáõÙ ¿ ëË³É ³ËïáñáßÙ³Ý ¨ É³å³ñáïáÙÇ³ÛÇ: àâ-Ç áõß ÷áõÉ»ñáõÙ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ íÇµñ³óÇáÝ (52) ¨ åñáåñÇáó»åïÇí (45) ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Çç»óáõÙ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ñ³ñ³×Ù³Ý Ñ»ï Ù»Ïï»Õ ÙÇ³ÝáõÙ »Ý áïù»ñáõÙ çÉ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ ³ñï³ÝÏáõÙÁª ³ùÇÉ»ëÛ³ÝÁ 94 ¹»åù»ñáõÙ, ÍÝÏ³ÝÁª 81 ¹»åù»ñáõÙ: Ü»ñµ³Ý³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÁ ÙÇßï ÝáñÙ³É ¿, ÇëÏ ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï ´³µÇÝëÏáõ ³Ëï³ÝÇßÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ íÏ³ÛáõÙ ¿ Øìê-Ç, ää-Ç Ï³Ù ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³ÛÉ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ýáÝÇ íñ³ µñ·³ÛÇÝ áõÕÇÝ»ñÇ ½áõ·³ÏóáÕ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ù³ëÇÝ:

¼·³óáÕáõÃÛ³Ý Çç»óáõÙÁ µ»ñáõÙ ¿ Í³Ûñ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ å³ï³Ñ³Ï³Ý ïñ³íÙ³Ý»ñÇ, ïÇåÇÏ »Ý Þ³ñÏáÛÇ Ñá¹»ñÇ

(7) ¨ áïÝ³Ã³ÃÇ ËáñÁ Ëáó»ñÇ (mal perforance pedis) Ó¨áí ïñáýÇÏ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ:

àâ-áí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ µÝáñáß ¿ ù³ÛÉí³ÍùÇ Ë³Ý·³ñáõÙÁ: Üñ³Ýù ÷áñÓáõÙ »Ý ÏáÙå»Ýë³óÝ»É

åñáåñÇáó»åóÇ³ÛÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ, áïù»ñÁ É³ÛÝ ¹Ý»Éáí, áñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí Ýñ³Ýó ù³ÛÉí³ÍùÝ ÁÝ¹áõÝáõÙ ¿ µÝáñáß ï»ëù §¹ñáßÙáÕ Ï³Ù ¹á÷áÕ ù³ÛÉí³Íù¦: ØÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³Ý µ»ñáõÙ ¿ ÍÝÏ³Ý Ñá¹»ñÇ ·»ñï³ñ³ÍÙ³ÝÁ (genu reccurvatum):

¸ÇïíáõÙ ¿ II, III ¨ VI ½áõÛ· ¶Ü ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ: ²ëïÇ×³Ý³µ³ñ ÇçÝáõÙ ¿ ï»ëáÕáõÃÛáõÝÁ, ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç ëÏ³í³é³ÏÁ ¹³éÝáõÙ ¿ ·áñß ·áõÛÝÇ: ´áõÅÙ³Ý µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ³Ý¹³éÝ³ÉÇ ÏáõñáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óáõÙÁ:

àâ-áí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ µÝáñáß ¿ åïá½ ¨ ÑÇåáÙÇÙÇ³, áñÁ ÏáãíáõÙ ¿ §ï³µ»ïÇÏ ¹»Ùù¦: ¸ÇïíáõÙ ¿ Ý³¨ ë»ÝëÇïÇí ³ï³ùëÇ³ (42) ¨ ³ÝÙÇ½³å³ÑáõÃÛáõÝ (33): àâ-Ç ³é³çÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇó ÙÇÝã¨ ³ï³ùëÇ³ÛÇ ½³ñ·³óáõÙÁ ï¨áõÙ ¿ 6 ³ÙëÇó ÙÇÝã¨ 25 ï³ñÇ: ÆÝãù³Ý »ñÏ³ñ ¿ ³Ûë ßñç³ÝÁ, ³ÛÝù³Ý ¹³Ý¹³Õ ¨ Ù»ÕÙ ¿ àâ-Ç ÁÝÃ³óùÁ:

¸Ç³µ»ïÇÏ åáÉÇÝ»Ûñáå³ÃÇ³Ý Ï³ñáÕ ¿ ÝÙ³Ý³Ï»É àâ-Áª §¹Ç³µ»ïÇÏ åë¨¹áï³µ»ë) ³ÛÝåÇëÇ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñáí, ÇÝãåÇëÇù »Ý µµÇ ÃáõÛÉ Éáõë³ÛÇÝ é»³ÏóÇ³Ý, ³ï³ùëÇ³Ý, åïá½Á, çÉ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ ³ñï³ÝÏáõÙÁ, ó³í»ñÁ:

ØÇÝãÑ³Ï³µÇáïÇÏ³ÛÇÝ ¹³ñ³ßñç³ÝáõÙ àâ-Á Ï³½ÙáõÙ ¿ñ Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ ¹»åù»ñÇ 13-Á: àâ-Ç µáõÅáõÙÁ ·áñÍÝ³Ï³ÝáõÙ ³Ý³ñ¹ÛáõÝ³í»ï ¿, ë³Ï³ÛÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó ¹»åù»ñÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÇ Ï³ÛáõÝáõÃÛáõÝÝ ³ÛëåÇëÇ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ÏÛ³ÝùÇ Ï³ÝË³ï»ëáõÙÁ ¹³ñÓÝáõÙ ¿ µ³ñ»Ýå³ëï: äñá·ñ»ëÇí å³ñ³ÉÇã (ää) ê³ ùñáÝÇÏ Ñ³ñ³×áÕ ëÇýÇÉÇïÇÏ Ù»ÝÇÝ·á¿Ýó»ý³ÉÇïÝ ¿, áñÁ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ãµáõÅí³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï, ÑÇí³Ý¹³óáõÃÛ³Ý µ³ñÓñ³Ï»ïÁ í³ñ³ÏáõÙÇó 15-20 ï³ñÇ ³Ýó ¿: ØÇÝã¨ å»ÝÇóÇÉÇÝÇ û·ï³·áñÍáõÙÁ Ñá·»µáõÅ³Ï³Ý ëï³óÇáÝ³ñÝ»ñ ÁÝ¹áõÝí³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 5-10 ää-áí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÝ ¿ÇÝ: ä»ÝÇóÇÉÇÝÇ Ý»ñ¹ñáõÙÇó Ñ»ïá ää ½·³ÉÇáñ»Ý ùÇã ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ: ää-Ý ÝÙ³Ý³ÏáõÙ ¿ ß³ï

Ñá·»Ï³Ý ¨ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ: àñáß ¹»åù»ñáõÙ ëÏÇ½µÁ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É Ñ³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ, ¨ ³Û¹

¹»åùáõÙ Ù³ÑÁ íñ³ ¿ Ñ³ëÝáõÙ ÙÇ ù³ÝÇ ³Ùëí³ ÁÝÃ³óùáõÙ, ë³Ï³ÛÝ Ñ³×³Ë ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ 3-4 ï³ñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ: ää-Ý ëÏëáõÙ ¿ Í³ÍáõÏ ·ñ·éí³ÍáõÃÛ³Ý ³é³ç³óÙ³Ùµ, ÑÇßáÕáõÃÛ³Ý Çç»óÙ³Ùµ, Ï»ÝïñáÝ³óÙ³Ý ³ÝÑÝ³ñÇÝáõÃÛ³Ùµ ¨ ³ÝÓÇ ÷á÷áËáõÃÛ³Ùµ: ää-Ç ëÏ½µÝ³Ï³Ý ÷áõÉ»ñáõÙ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ ã»Ý ÉÇÝáõÙ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ñ³ñ³×Ù³Ý Ñ»ï,

ÙÇ³ÝáõÙ »Ý ·ñ·éí³ÍáõÃÛáõÝÁ, áã ëáóÇ³É³Ï³Ý í³ñùÁ ¨ ½³é³Ýó³ÝùÝ»ñÁ: ä»ïù Ýß»É, áñ ää-Ç ³ÛÝåÇëÇ

¹³ë³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ, ÇÝãåÇëÇÝ Ù»Í³ÙáÉ³Ï³Ý ½³é³Ýó³ÝùÝ ¿ (Ù»·³ÉáÙ³ÝÇ³) ¹ÇïíáõÙ ¿ ÙÇ³ÛÝ 10-20 ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï: ºñµ»ÙÝ ää-Ç ÑÇÙÝ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÁ ¹»åñ»ëÇ³Ý ¿: ää-Ç ëáõñ ëÏ½µÇ Ñ³Ù³ñ µÝáñáß »Ý Çß»ÙÇÏ ·ñáÑÝ»ñÁ ¨ Ñ»ÙÇåÉ»·Ç³ÛÇ, ÙáÝáåÉ»·Ç³ÛÇ Ï³Ù ³ý³½Ç³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³Ùµ, ÇÝëáõÉïÁ, áñáÝó ýáÝÇ íñ³ ää-Ç Ý³ËÏÇÝáõÙ ³ÝÝß³Ý Ýß³ÝÝ»ñÁ ¹³éÝáõÙ »Ý ³ÏÁÝÑ³Ûï:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ñ»ï³·³ Ñ³ñ³×Ù³Ý ¹»åùáõÙ ÙÇ³ÝáõÙ »Ý ßñÃáõÝùÝ»ñÇ, É»½íÇ, ¹»ÙùÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ¨ Ó»éùÇ Ù³ïÝ»ñÇ ¹áÕÁ, Ó»é³·ñÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÁ, ³ý³½Ç³ÛÇ ÷áËíáÕ ¹Ç½³ñïñÇ³Ý: ÐÝ³ñ³íáñ ¿ ²ñ·³ÛÉèáµ»ñïëáÝÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ, ³ÛëÇÝùÝ µµ³ÛÇÝ é»³ÏóÇ³ÛÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝª ³ÏáÙá¹³óÇ³ÛÇ ¨ ÏáÝí»ñ·»ÝóÇ³ÛÇ å³Ñå³ÝÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ: ê³Ï³ÛÝ ë³ ³í»ÉÇ µÝáñáß ¿ àâ-Ç Ñ³Ù³ñ: ää-Ç í»ñçÇÝ ÷áõÉáõÙ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ³å³ïÇ³, ¹»Ù»ÝóÇ³, å³ñ³ÉÇãÝ»ñ ¨ ÏáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ: Ðá·»Ï³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ áã µÝáñáß å³ñ³ÉÇãÝ»ñÇ ³é³ç³óÙ³Ý ßÝáñÑÇí ³Ûë ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ³Ýí³ÝáõÙ »Ý Ë³Ëïí³ÍÝ»ñÇ åñá·ñ»ëÇí å³ñ³ÉÇã (paralysis progressiva alienorium):

ää-áí áñáß ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ñ»ï³½áïÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É

íÇµñ³óÇáÝ ¨ åñáåñÇáó»åïÇí ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ïáñáõëï ¨ ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ çÉ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ ³ñï³ÝÏáõÙ, ³ÛëÇÝùÝ ää-Ç ¨ àâ-Ç ½áõ·³ÏóáõÙ: ²ÛëåÇëÇ íÇ×³ÏÁ ÏáãíáõÙ ¿ ï³µáå³ñ³ÉÇã:

Øèî ¨ Îî-áí å³ñ»ÝËÇÙ³ïá½ Üê-áí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ×³Ï³ï³ÛÇÝ ¨ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ µÉÃ»ñÇ ³ïñáýÇ³, ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÷áñáùÝ»ñÇ É³ÛÝ³óáõÙ, ÇÝý³ñÏïÇ µ³½Ù³ÃÇí ÷áùñ ûç³ËÝ»ñ ÏÇë³·Ý¹»ñáõÙ ¨ áõÕ»Õ³µÝáõÙ:

Ü»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ ³ËïáñáßáõÙÁ Ï³åí³Í ¿ áñáß ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï: ²Ûëï»Õ å»ïù ¿ Ýß»É ÑÇí³Ý¹Ç Ý³ËÏÇÝáõÙ ëÇýÇÉÇëáí í³ñ³ÏÙ³Ý Ã³ùóÝáõÙÁ (áã ÙÇßï ¹Çï³íáñÛ³É), Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ùÇã ù³Ý³ÏÁ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ý»ñáõÙ:

Ü»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ ÅËïáõÙÁ å³Ñ³ÝçáÕ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý íÇ×³ÏÝ»ñÁ.

1. Ø»ÝÇÝ·Çï;

2. ÇÝëáõÉïÁ »ñÇï³ë³ñ¹ Ñ³ë³ÏáõÙ;

3. î»ëáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÁ (ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç Ý¨ñÇï Ï³Ù ³ïñáýÇ³);

4. ØÇ»Éáå³ÃÇ³;

5. գ;

6. ÈëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ;

7. ØÆì-Ç ¹ñ³Ï³Ý é»³ÏóÇ³Ý:

²ËïáñáßÙ³Ý ³é³ç³ï³ñ Ù»Ãá¹Ý ë»ñáÉá·Ç³Ï³ÝÝ ¿: ²ÛÝ ÑÇÙÝí³Í ¿ áãïñ»åáÝ³ÛÇÝ (ì³ë»ñÙ³ÝÇ é»³ÏóÇ³Ý) ¨ ³í»ÉÇ ½·³ÛáõÝ Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ ïñ»åáÝ³ÛÇÝª ÇÙáõÝáýÉáõáñ»ëó»ÝóÇ³ÛÇ èÆü-é»³ÏóÇ³Ý ¨ ïñ»åáÝ»ÙÝ»ñÇ Ñ»ÙáµÇÉÇ½³óÇ³ÛÇ èÆî-é»³ÏóÇ³Ý Ã»ëÃ»ñÇ û·ï³·áñÍÙ³Ý íñ³: ä»ïù ¿ ÑÇß»É, áñ ë»ñáÉá·Ç³Ï³Ý é»³ÏóÇ³Ý»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý Ï»ÕÍ ¹ñ³Ï³Ý ÉÇÝ»É:

Ü»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ í»ñçÝ³Ï³Ý ³ËïáñáßáõÙÁ å»ïù ¿ ¹Ý»É í»Ý»ñáÉá·Ç³Ï³Ý áÉáñïÇ Ù³ëÝ³·»ïÇ Ñ»ï: ì»ñçÝ³Ï³Ý ³ËïáñáßáõÙÁ Ý»ñ³éáõÙ ¿ »ñ»ù ã³÷áñáßÇãÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ.

1. ßÇ×áõÏÇ Ñ»ï³½áïÙ³Ý ¹ñ³Ï³Ý áãïñ»åáÝ³ÛÇÝ ¨, Ï³Ù ïñ»åáÝ³ÛÇÝ ¹ñ³Ï³Ý é³ÏóÇ³Ý»ñÇ;

2. Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëÇÝ µÝáñáß ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ;

3. àÐ-Ç ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ (ì³ë»ñÙ³ÝÇ ¹ñ³Ï³Ý é»³ÏóÇ³Ý) ¨, Ï³Ù µáñµáù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ (óÇïá½ 20ÙÏÉ ¨, Ï³Ù ëåÇïÇ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ 0,6·É ·áõÙ³ñ³Í ¹ñ³Ï³Ý èÆü é»³ÏóÇ³Ý):

Îî-Ý ¨ Øèî-Ý Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ »Ý áã Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ (áõÕ»Õ³ÛÇÝ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ÏáÝïñ³ëïáõÃÛ³Ý áõÅ»Õ³óáõÙ, ÇÝý³ñÏïÝ»ñ, ëåÇï³Ï ÝÛáõÃÇ µ³½Ù³ï»Õ³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñ, ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³ , ·áõÙ³Ý»ñ, áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ïñáýÇ³) ¨ ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ Í³é³ÛáõÙ »Ý ³ÛÉ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÅËïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:

´áõÅáõÙÁ Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ µáõÅÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ýå³ï³ÏÁ ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í

Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ Ï³ÝË³ñ·»ÉáõÙÝ ¿, ¨ å»ÝÇóÇÉÇÝÁ Ñ³çáÕáõÃÛ³Ùµ µáõÅáõÙ ¿ ³Û¹ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇÝ: ´áõÅáõÙÝ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï ¿ µ»Ý½ÇÉå»ÝÇóÇÉÇÝÇ Ý³ïñÇáõÙÇ Ý» Ý»ñ³ñÏÙ³Ý ¹»åùáõÙ ûñÁ 12ÙÉÝ-Çó ÙÇÝã¨ 24 ÙÉÝ ÙÇ³íáñ (24ÙÉÝ ÙÇ³íáñ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ 4 Å³ÙÁ Ù»Ï) 10-14 ûñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ Ñ»ï³·³ÛáõÙ 2,4 ÙÉÝ ÙÇ³íáñ ÙÙ (µ»Ý½³ïÇÝå»ÝÇóÇÉÇÝ ß³µ³ÃÁ Ù»Ï ³Ý·³Ù 3 ß³µ³Ãí³ ÁÝÃ³óùáõÙ): ä»ÝÇóÇÉÇÝÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ ³ÉÉ»ñ·Ç³ÛÇ ¹»åùáõÙ ÏÇñ³éáõÙ »Ý éáóÇýÇÝ ûñÁ 2· Ý» Ï³Ù 10-14 ûñ Ï³Ù ¹áùëÇóÇÏÉÇÝ 200Ù· ûñÁ 2 ³Ý·³Ù 21 ûñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ:

´áõÅÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝ³í»ïáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ ¹³ïáõÙ »Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý É³í³óÙ³Ý Ï³Ù ¹ñ³ ³×Ç µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý, àÐ-Ç ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï³×Ç, ë»ñáÉá·Ç³Ï³Ý ¨ ÉÇÏíáñáÉá·Ç³Ï³Ý µ³ó³ë³Ï³Ý é»³ÏóÇ³Ý»ñÇ ÙÇçáóáí: Ü»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ³Ù»Ý³É³í ÇÝ¹ÇÏ³ïáñÝ»ñÝ »Ý àÐ-áõÙ óÇïá½Á ¨ ëåÇïÇ ù³Ý³ÏÇ ß³ï³óáõÙÁ, ¹ñ³Ýó ÝáñÙ³É³óáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ µáõÅÙ³Ý ã³÷áñáßÇã ÉÇÝ»É: ²Ûë óáõó³ÝÇßÝ»ñÁ ËáñÑáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ ëïáõ·»É µáõÅáõÙÇó ³ÝÙÇç³å»ë Ñ»ïá, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ 6 ³ÙÇëÁ Ù»Ï 2-3 ï³ñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ, áñÇó Ñ»ïá ÏñÏÝÙ³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÁ ½·³ÉÇáñ»Ý ÁÝÏÝáõÙ ¿: ºÃ» óÇïá½Á ãÇ ÇçÝáõÙ 6-12 ³Ùëí³ ÁÝÃ³óùáõÙ, ÇëÏ 2 ï³ñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ àÐ-Ý ÉñÇí ãÇ ÝáñÙ³É³ÝáõÙ, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë Ýáñ, ¨ ³×áõÙ »Ý »Õ³Í ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ, ³å³ ËáñÑáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ µáõÅÙ³Ý ÏñÏÝ³ÏÇ Ïáõñë:

ØÆì ÆÜüºÎòÆ²ÚÆ ÜÚ²ð¸²´²Ü²Î²Ü Ð²Ø²Êî²ÜÆÞÜºðÀ

êÏë³Í ÒÆ²Ð-Ç å³Ý¹»ÙÇ³ÛÇ ëÏ½µÇó 1981Ã. ØÆì-áí å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ÇÝý»ÏóÇáÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÁ ï³ñ»ó - ï³ñÇ ß³ï³ÝáõÙ »Ý ³ÙµáÕç ³ßË³ñÑáõÙ: Ü»ñÏ³ÛáõÙë Ï³Ý Ùáï 40ÙÉÝ »Ý ³Û¹ íÇñáõëáí í³ñ³Ïí³Í Ù»Í³Ñ³ë³ÏÝ»ñ ¨ »ñ»Ë³Ý»ñ: ²Ù»Ýûñ ³ßË³ñÑáõÙ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë í³ñ³ÏÙ³Ý 1600 Ýáñ ¹»åù»ñ, ÇëÏ 8000 í³ñ³Ïí³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñ Ù³Ñ³ÝáõÙ »Ý:

Üáñ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï, Ñ³Ï³é»ïñáíÇñáõë³ÛÇÝ ¹»Õáñ³ÛùÇ Ý»ñ¹ñÙ³Ý å³ÑÇó ëÏë³Í ÏÉÇÝÇÏ³ÛáõÙ ¹ÇïíáõÙ ¿ ÇÝãå»ë ØÆì-Çó, ³ÛÝå»ë ¿É ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇó ¨ áõéáõóùÝ»ñÇó Ù³Ñ³óáõÃÛ³Ý Çç»óáõÙ: ¸³Ý¹³Õ ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ ÙÛáõë Ñ³ñáõóÇãÝ»ñÇ ÝÙ³Ý, ØÆì-Á Ï³ñáÕ ¿ »ñÏ³ñ Å³Ù³Ý³Ï ÙÝ³É Ù³ñ¹áõ ûñ·³ÝÇ½ÙáõÙ, ³é³Ýó ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ³é³ç³óÙ³Ý: àõÕ»ÕÇ íÝ³ëÙ³Ý ³Ëï³ÍÇÝ ·áñÍáÝÝ»ñÇó »Ý ØÆì-Ç ³ñï³¹ñ³Í ÝÛáõÃ»ñÇ Ý»ÛñáïáùëÇÏ Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÁ; áõÕ»ÕÇ Ï³éáõóí³ÍùÇ íñ³ íÇñáõë³ÛÇÝ ÉáõÍíáÕ ëåÇïÇ ¨ ÇÝý»Ïóí³Í Ù³Ïñáý³·»ñÇ ³ñï³½³ï³Í ÝÛáõÃ»ñÇ óÇïá³Ëï³ÍÇÝ ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ; íÇñáõë-ÇÝ¹áõÏóí³Í í³ëÏáõÉÇïÇ

½³ñ·³óáõÙáí ·ÉËáõÕ»ÕÇ ¨ áÕÝáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ ¿Ý¹áÃ»ÉÇ íÇñáõë³ÛÇÝ ³é³çÝ³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ; ³áõïáÇÙáõÝ ·áñÍÁÝÃ³óÁ:

ØÆì-áí å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÝ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ý³ËÝ³Ï³Ý ÷áõÉ»ñáõÙ, ë³Ï³ÛÝ ³Ýç³ï»É íÇñáõëÁ Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý ¨ Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç

Ý»ÛñáÝÝ»ñÇó Ñ³½í³¹»å ¿ ÑÝ³ñ³íáñ ÉÇÝáõÙ: ä»ïù ¿ ÁÝ¹·Í»É »ñÏáõ Ï³ñ¨áñ Ñ³Ý·³Ù³Ýùª ØÆì-Ç Ñ³Ù³ñ µÝáñáß Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ ³Ëï³Ñ³ñ»É Ý»Ûñá³ùëÇëÇ µáÉáñ µ³ÅÇÝÝ»ñÁ ¨ ØÆì-ÇÝý»Ïóí³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï »ñÏáõ ÇÝý»ÏóÇáÝ åñáó»ëÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÁ: ¸ñ³ Ñ³Ù³ñ ¿É ØÆì-ÇÝý»Ïóí³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñÝ ³í»ÉÇ ËáñÁ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ï³ñÇù áõÝ»Ý:

ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý 50-90 ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ØÆì-Ç µáÉáñ ÷áõÉ»ñáõÙ: êÏ½µÝ³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÝ ³ËïáñáßíáõÙ »Ý ³ñ¹»Ý í³ñ³ÏÇó 2-4 ß³µ³Ã ³Ýó, »ñµ ÙÛáõë ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý µ³ó³Ï³Û»É: â³÷³íáñ ¨ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÇÙáõÝá³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý ÷áõÉ»ñáõÙª ëáíáñ³µ³ñ í³ñ³ÏÇó 10-11 ï³ñÇ ³Ýó, ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ µ³½Ù³½³Ý »Ý ¨

Ñ³×³Ë Ñ³Ù³ÉÇñ: Ð³ÛïÝÇ »Ý Ý³¨ Ñ³Ù³ÉÇñ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ íÇñáõë³ÛÇÝ áõÕÕ³ÏÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ, ØÆì-ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ½³ñ·³óáÕ ÇÙáõÝá³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý, ³áõïáÇÙáõÝ ¨ ¹ÇëÙ»ï³µáÉÇÏ åñáó»ëÝ»ñ:

²Ëï³ÍÝ³ÛÇÝ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý ÃÙñ³ÙáÉáõÃÛáõÝÁ, ³ÉÏáÑáÉÇ½ÙÁ, Ñá·»ÍÇÝ ¨ Û³Ãñá·»Ý ·áñÍáÝÝ»ñÁ: ¸ñ³ Ñ³Ù³ñ ¿É ãÇ Ï³ñ»ÉÇ ÅËï»É ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý Ë³éÁ µÝáõÛÃÁ:

ÆÝ¹áõóí³Í ØÆì-ÑÇí³Ý¹Ý»ñ ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù Ï³ñáÕ »Ý Ñ³ÛïÝ³µ»ñí»É ëáÙ³ïÇÏ ¨ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ý»ñáõÙ:

ÜÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³µ³ÝáõÃÛ³Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ó¨»ñÁ ØÆì-Ç Å³Ù³Ý³Ï

ê»ñáÏáÝí»ñëÇ³ÛÇ ÷áõÉáõÙ ½³ñ·³óáÕ ëáõñ Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ, ëáõñ ¿Ýó»ý³ÉÇïÁ ãáõÝ»Ý Ýß³Ý³Ï³ÉÇó ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñ: Ø»ÝÇÝ·ÇïÁ Ï³ñáÕ ¿ áõÝ»Ý³É ëáõµÏÉÇÝÇÏ ÁÝÃ³óùª ã³÷³íáñ åÉ»áóÇïá½áí áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏáõÙ (àÐ): ²ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ å»ïù ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É ë»ñáÏáÝí»ñëÇ³Ý ÏñÏÝ³ÏÇ ë»ñáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÙÇçáóáí: ÀÝÃ³óùÁ µ³ñ»Ýå³ëï ¿, í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙÁª ÉñÇí:

¾Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³ ¨ »ÝÃ³ëáõñ ¿Ýó»ý³ÉÇï (ÒÆ²Ð-¹»Ù»ÝóÇ³)

¾Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³Ý Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ÒÆ²Ð-Ç ëÏ½µÝ³Ï³Ý ¨ ÙÇ³Ï ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ: êáíáñ³µ³ñ »ÝÃ³ëáõñ ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ ³ËïáñáßíáõÙ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÇÙáõÝáëáõåñ»ëÇ³ÛÇ ýáÝÇ íñ³: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý í»ñçÝ³Ï³Ý ÷áõÉáõÙ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ï»ëÇ Ùáï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ³Ûë »ñÏáõ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ: ÐÝ³ñ³íáñ ¿ ¹ñ³Ýù å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í »Ý áõÕ»Õ³ÝÛáõÃÇ íñ³ ØÆì-ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ ³ÝÙÇç³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ, áñÇ Ù³ëÇÝ íÏ³ÛáõÙ ¿ Ý³¨ àÐ-áõÙ íÇñáõë³ÛÇÝ Í³Ýñ³µ»éÝí³ÍáõÃÛáõÝÁ: Î³ñ¨áñ ³Ëï³ÍÇÝ ·áñÍáÝ ¿ ³åáåïá½Á: ¾Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³Ý ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ Ýí³½³·áõÛÝ Ï³Ù ³í»ÉÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í Ïá·ÝÇïÇí Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáíª áõß³¹ñáõÃÛ³Ý,

ÑÇßáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ, ³å³ïÇ³, Ñáõ½³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, ßßÙ³ÍáõÃÛáõÝ, ß³ñÅ³Ï³Ý, ÇÝãå»ë Ý³¨ ³ÝÓÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ: àõÝÇ Ñ³ñ³×áÕ ÁÝÃ³óù, Ï³ñáÕ ¿ Ñ³ëÝ»É ÙÇÝã¨ ¹»Ù»ÝóÇ³ÛÇ ³ëïÇ×³ÝÇ, áñÁ Ñ³×³Ë ÝÏ³ñ³·ñíáõÙ ¿ áñå»ë ÒÆ²Ð-¹»Ù»ÝóÇ³: գÝ Ï»Õ¨³-»ÝÃ³Ï»Õ¨³ÛÇÝ ïÇåÇ ¿: Ð³×³Ë ¹ÇïíáõÙ »Ý ùÝÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, ³ÏÇÝ»ïÇÏá-éÇ·Çï Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß, ¹áÕ, áõÕ»ÕÇÏ³ÛÇÝ ³ï³ùëÇ³, Ñ³½í³¹»åª ³ÏÝ³ß³ñÅ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ Îî-Ý ¨ Øèî-Ý Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ ¿ áõÕ»Õ³ÝÛáõÃÇ ï³ñ³ÍáõÝ ³ïñáýÇ³, É»ÛÏá³ñ»á½: î³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙ Ï³ï³ñáõÙ »Ý ²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ñ»ï: ÀÝÃ³óùÁ Ñ³ñ³×áõÝ ¿, ÙÇ ù³ÝÇ ³ÙÇëÝ»ñÇ, ÝáõÛÝÇëÏ ï³ñÇÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ, ÑÝ³ñ³íáñ ¿ »ñÏ³ñ³ï¨ é»ÙÇëÇ³: ²ñï³Ñ³Ûïí³Í ¹»Ù»ÝóÇ³ÛÇ ÷áõÉáõÙ ÏÛ³ÝùÇ ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ 6 ³ÙÇë ¿, ÇëÏ Ñ³Ï³é»ïñáíÇñáõë³ÛÇÝ µáõÅÙ³Ý ¹»åùáõÙ ³ÛÝ ³í»ÉÇ »ñÏ³ñ ¿:

ì³ÏáõáÉÛ³ñ ÙÇ»Éáå³ÃÇ³ êáíáñ³µ³ñ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÇÙáõÝáëáõåñ»ëÇ³ÛÇ ýáÝÇ íñ³, Ñ³×³Ë áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ØÆì- ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³Ûáí, åáÉÇÝ¨ñáå³ÃÇ³Ûáí: ²Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ ÑÇß»óÝáõÙ ¿ ýáõÝÇÏáõÉÛ³ñ ÙÇ»Éá½Áª ëïáñÇÝ ëå³ëïÇÏ å³ñ³å³ñ»½, ó³í³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ Ëáñ³ÝÇëï ¨ íÇµñ³óÇáÝ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ: Ð³ñ³×áõÙ ¿ ÙÇ ù³ÝÇ ß³µ³Ãí³ ÁÝÃ³óùáõÙ, ³Ýµ³ñ»Ýå³ëï Ï³ÝË³ï»ëÙ³Ùµ: î³ñµ»ñ³ÏáõÙ »Ý áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Í³í³É³ÛÇÝ åñáó»ëÇ, Ý»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ Ñ»ï: ¼·³ÉÇáñ»Ý û·ÝáõÙ ¿ àÐ-Ç Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ: ºñµ»ÙÝ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï ¿ ³ÏïÇí Ñ³Ï³é»ïñáíÇñáõë³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³Ý: ì³ëÏáõÉÛ³ñ ÒÆ²Ð ²é³çÝ³ÛÇÝ áõÕ»Õ³ÛÇÝ í³ëÏáõÉÇïÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùÝ ³ÉÇù³Ó¨ ¿: îÇåÇÏ ¹»åù»ñáõÙ ¹ÇïíáõÙ »Ý ¹ÇëóÇñÏáõÉÛ³ïáñ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³ÛÇ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ ¨ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñª ïñ³Ý½Çïáñ Çß»ÙÇ³ÛÇ, Çß»ÙÇÏ ¨ Ñ»Ùáé³·ÇÏ ÇÝëáõÉïÝ»ñÇ Ó¨áí: Ð³×³Ë ØÆì-ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ ëÏ½µáõÙ áõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ëáõñ Ë³Ý·³ñáõÙÝ ³é³çÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ ¿: ²Ñ³ Ã» ÇÝãáõ Ï³ñ¨áñ ¿ Ñ³ßíÇ ³éÝ»É ØÆì-Ý áñå»ë ¿ÃÇáÉá·Ç³Ï³Ý ·áñÍáÝ ÇÝëáõÉï ï³ñ³Í »ñÇï³ë³ñ¹ Ù³ñ¹Ï³Ýó Ùáï:

Ì³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç (ÌÜÐ) ¨ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ³Ëï³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ ÌÜÐ-Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ï³ñµ»ñ Ó¨»ñ »Ý Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ³í»ÉÇ ù³Ý 50-Ç Ùáï: ¸ñ³Ýù Ï³ñáÕ »Ý Ï³åí³Í ÉÇÝ»É ÇÝãå»ë íÇñáõëÇ ³ÝÙÇç³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ, ûåáñïáõÝÇëï³Ï³Ý ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ(Ñ³×³Ë óÇïáÙ»·³ÉáíÇñáõë³ÛÇÝ) ½³ñ·³óÙ³Ùµ, íÇï³ÙÇÝ B₁₂-Ç ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ùµ, Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ Ã»ñ³åÇ³ÛÇ, ÃÙñ³ÝÛáõÃ»ñÇ Ý»ÛñáïáùëÇÏ ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ ¨ ³ÛÉ ·áñÍáÝÝ»ñáí:

ÌÜÐ-Ç ³Ëï³µ³ÝáõÃÛáõÝÝ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ØÆì-ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ ï³ñµ»ñ ÷áõÉ»ñáõÙ, ÎÜÐ-Ç ³Ëï³Ñ³ñáõÙÇó ³ÝÏ³Ë: ÎÉÇÝÇÏáñ»Ý ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ¹Çëï³É ëÇÙ»ïñÇÏ ë»Ýëáñ åáÉÇÝ»Ûñáå³ÃÇ³Ûáí, ¶ÇÛ»Ý-´³ñ»ÛÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí, µ³½Ù³ÏÇ, Ù³ëÝ³íáñ³å»ë, ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ, ÙáÝáÝ»Ûñáå³ÃÇ³Ûáí:

äáÉÇÝ»Ûñáå³ÃÇ³Ý Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 30-Ç Ùáï: ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ µÝáñáß ¿ ¹ñ³ ë»Ýëáñ Ó¨ÇÝ: ÐÝ³ñ³íáñ ¿ Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ í»·»ï³ïÇí ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ ûñÃáëï³ïÇÏ ÑÇåáï»Ý½Ç³ÛÇ, ëñïÇ éÇÃÙÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ý, ÏáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ý Ó¨áí:

ØÏ³ÝÝ»ñÇ ³Ëï³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ ÙÇáå³ÃÇ³ÛÇ Ó¨áí ØÆì-ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ ï³ñµ»ñ ÷áõÉ»ñáõÙ Ï³åí³Í ¿ íÇñáõëÇ ³ÝÙÇç³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ñ»ï: ¸ñ³ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ, ÙÇáå³ÃÇ³Ý Ï³ñáÕ ¿ Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ¨ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ïáùëÇÏ, ³Û¹ ÃíáõÙ Û³Ãñá·»Ý ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝù ÉÇÝ»É: ´Ýáñáß »Ý Í³Ûñ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ åñáùëÇÙ³É Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ ÙÇ³É·Ç³Ý»ñÝ áõ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÃáõÉáõÃÛáõÝÁ: ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ ÝÙ³Ý ÉÇÝ»É åáÉÇÙÇá½ÇïÇ Ñ»ï, Ñ³ïÏ³å»ë, »Ã» ³éÏ³ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í åñáùëÇÙ³É ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ³ïñáýÇ³, ÙÏ³Ý³ÛÇÝ Ã»É»ñÇ µáñµáù³ÛÇÝ ÇÝýÇÉïñ³ïÝ»ñ ¨ Ý»Ïñá½: ²ËïáñáßáõÙÁ Ñ»ßï³óÝáõÙ ¿ ¾Ø¶-Ý, ¾ÜØ¶-

Ý:

ÜÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ úåáñïáõÝÇëï³Ï³Ý ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÁ ØÆì-í³ñ³Ïí³ÍÝ»ñÇ Ùáï ÇÙáõÝá³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý Ñ³ñ³×Ù³Ý ¹»åùáõÙ µ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿ µ³Ïï»ñÇ³É, ëÝÏ³ÛÇÝ, íÇñáõë³ÛÇÝ ¨ å³ñ³½Çï³ñ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ ÁÝÏ³ÉáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ, áñáÝóÇó Ù»Í Ù³ëÝ áõÝ»Ý ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñ: ÎÜÐ-Ý ³Ëï³Ñ³ñáÕ ûåáñïáõÝÇëï³Ï³Ý ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ Ù»ç ³é³çÇÝ ï»ÕÁ Ù»·³ÉáíÇñáõë³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³Ý ¿ ½µ³Õ»óÝáõÙ, »ñÏñáñ¹Áª å³É³ñ³ËïÁ, »ññáñ¹Áª ïáùëáåÉ³½Ùá½Á: ØÛáõë »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÇ Ñ»ïª ã³ñáñ³Ï ÉÇÙýáÙ³ ¨ ³ÝáÃ³ÛÇÝ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñ, ¹ñ³Ýù Ï³½ÙáõÙ »Ý ØÆì-ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ ûç³Ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ 80-90-Á:

òÇïáÙ»·³ÉáíÇñáõë³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³Ý Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ ÒÆ²Ð-áí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 20-30-Ç Ùáï, Ñ³×³Ë áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³é³çÝ³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï ¨ 10-20 ¹»åù»ñáõÙ Ù³Ñí³Ý å³ï×³é ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ:

Ð³×³Ë ³ËïáñáßíáõÙ ¿ ³ÛÝ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï, áñáÝó CD4-ÉÇÙýáóÇïÝ»ñÇ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ ùÇã ¿ 100 ÙÏÉ-áõÙ: øñáÝÇÏ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ¹»Ù»ÝóÇ³: ÐÝ³ñ³íáñ ¿ ó³í³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí, ëïáñÇÝ å³ñ³å³ñ»½áí, ÏáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí, ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç Ý¨ñÇïáí í»ñÁÝÃ³ó åáÉÇé³¹ÇÏáõÉáÙÇ»ÉÇï: Ð³Ý¹ÇåáõÙ »Ý Ý³¨ åáÉÇÝ»Ûñáå³ÃÇ³Ý»ñ, µ³½Ù³ÏÇ ÙáÝáÝ»Ûñáå³ÃÇ³: ²ËïáñáßáõÙÁ Ñ³ëï³ïíáõÙ ¿ ë»ñáÉá·Ç³Ï³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñáí: ´áõÅáõÙÁ ï³ñíáõÙ ¿ ·³ÝóÇÏÉáíÇñáí, ³óÇÏÉáíÇñáí, Ñ³×³Ë É³í ³ñ¹ÛáõÝù ¿ ÉÇÝáõÙ:

îáùëáåÉ³½Ùá½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÁ ÒÆ²Ð-áí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ûç³Ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý

³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý Ñ³×³Ë³ÏÇ å³ï×³éÝ ¿: êáíáñ³µ³ñ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í

ÇÙáõÝá³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý ýáÝÇ íñ³: ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÝ »Ýª ï»Õ³Ï³Ûí³Í Ï³Ù ï³ñ³ÍáõÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÁ (Ù»ÝÇÝ·á¿Ýó»ý³ÉÇï), Ý»ñùÇÝ ûñ·³ÝÝ»ñÇ É³ÛÝ³ï³ñ³Í ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÁ: î³ñµ»ñ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ý ûç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ¿åÇÉ»åïÇÏ óÝóáõÙÝ»ñÝ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý ·ÉË³ó³íÇ, ï»Ý¹Ç, ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ³ñ·»É³ÏÙ³Ý ýáÝÇ íñ³: àÐ-áõÙ áã ËÇëï ³ñï³Ñ³Ûïí³Í åÉ»áóÇïá½, ëåÇïÇ ù³Ý³ÏÇ µ³ñÓñ³óáõÙ: ê»ñáÉá·Ç³Ï³Ý é»³ÏóÇ³Ý»ñÁ ÇÙáõÝá³³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É µ³ó³ë³Ï³Ý, áñÁ ¹Åí³ñ³óÝáõÙ ¿ ³ÛÉ ûåáñïáõÝÇëï³Ï³Ý ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ Ñ»ï ï³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙÁ: Îî-áí ¨ Øèî-áí Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ÏáÝïñ³ëï³ÛÇÝ ÝÛáõÃÇ Í³Ûñ³Ù³ëáõÙ Ïáõï³ÏáõÙáí, Í³í³É³ÛÇÝ ¿ý»Ïïáí, Ù³Ï»ñ»ëáñ»Ý ï»Õ³Ï³Ûí³Í ûç³ËÝ»ñ: ´áõÅáõÙÁ ¹³ñ³åñÇÙáí (å»ñÇÙ»ï³ÙÇÝ) ¨ ëáõÉý³¹Ç³½ÇÝáí, Ñ³ïÏ³å»ë ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï »Ý åÇñÇÙÇï³ÙÇÝÝ áõ ÏÉÇÝ¹³ÙÇóÇÝÁ, áñÝ áõÝÇ ³ËïáñáßÇã Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ:

ÎñÇåïáÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï (Ù»ÝÇÝ·á¿Ýó»ý³ÉÇï) Ð³Ý¹ÇåáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 10-Ç Ùáï, Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ Ñ³×³Ë³ÏÇ, Ù»Í³Ù³ë³Ùµ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³é³çÇÝ å³ï×³éÁ ØÆì-Ç ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ Ù³ÝÇý»ëï³óÇáÝ ÷áõÉáõÙ: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í

ÇÙáõÝá³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý ¨ ½·³ÉÇ É»ÛÏáå»ÝÇ³ÛÇ ýáÝÇ íñ³: êÏÇ½µÝ ëáõñ, »ÝÃ³ëáõñ ¿, Ù»ÝÇÝ·Û³É Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí: ÐÝ³ñ³íáñ ¿ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ÙÃ³·ÝáõÙ: úç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ, ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñÁ Ùßï³Ï³Ý ã»Ý: Ø»ÝÇÝ·á¿Ýó»ý³ÉÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï ÑÝ³ñ³íáñ »Ý áõÕ»Õ³ÝÛáõÃÇ ï»Õ³ÛÇÝ ·ñ³ÝáõÉ»Ù³Ý»ñ, áñáÝù µ»ñáõÙ »Ý ûç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý: Ø»ÝÇÝ·Çïáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 13-Ç Ùáï ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ ÃáõÛÉ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í: ØÇ³Å³Ù³Ý³Ï ¹ÇïíáõÙ »Ý ëáÙ³ïÇÏ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñª Ãáù³µáñµ, ÙÇ½áõÕÇÝ»ñÇ ÇÝý»ÏóÇ³ ¨ ³ÛÉÝ: àÐ-áõÙ ÉÇÙýáóÇï³ñ åÉ»áóÇïá½ (200 µçÇç 1ÙÏÉ-áõÙ), ëåÇïÇ ù³Ý³ÏÇ ß³ï³óáõÙ, ·ÉÛáõÏá½³ÛÇ ù³Ý³ÏÇ Çç»óáõÙ: ¾ÃÇáÉá·ÇÏ ³ËïáñáßáõÙÁ ÑÇÙÝíáõÙ ¿ àÐ-áõÙ ÏñÇåïáÏáÏ³ÛÇÝ Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý íñ³: Øèî-áí Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ÏáÝïñ³ëï ÝÛáõÃ ãÏáõï³ÏáÕ ÑÇå»ñÇÝï»ÝëÇí ûç³ËÝ»ñ (ëáíáñ³µ³ñ ÑÇÙ³ÛÇÝ Ñ³Ý·áõÛóÝ»ñáõÙ, ÙÇçÇÝ áõÕ»ÕáõÙ, áõÕ»ÕÇÏáõÙ) ¨ ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³: àõß ³ËïáñáßÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï 20 ¹»åù»ñáõÙ ÉÇÝáõÙ ¿ Ù³Ñ³óáõ »Éù : ´áõÅáõÙÝ ³Ùýáï»ñÇóÇÝáí, ¹ÇýÉÛáõÏ³Ýáí: è»óÇ¹ÇíÝ»ñÇ íï³Ý·Çó Ëáõë³÷»Éáõ Ñ³Ù³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ »ñÏ³ñ³ï¨ å³Ñå³ÝáÕ³Ï³Ý Ã»ñ³åÇ³:

¾Ýó»ý³ÉÇïÇ ¿ÃÇáÉá·ÇÏ ·áñÍáÝ Ï³ñáÕ »Ý Ñ³Ý¹Çë³Ý³É Ý³¨ Ñ³×³Ë Ù»·³ÉáíÇñáõëÇ Ñ»ï ½áõ·³Ïóí³Í Ñ³ë³ñ³Ï ¨ ·áï¨áñáÕ áñùÇÝÇ íÇñáõëÝ»ñÁ: ´áõÅáõÙÁª ³óÇÏÉáíÇñ, íÇ¹³ñ³µÇÝ, í³Õ ÷áõÉ»ñáõÙ Ñ³×³Ë ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï ¿:

ä³É³ñ³ËïÁ Ñ³×³Ë³ÏÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ¿ ØÆì-ÇÝý»Ïóí³Í ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï: ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÁª Ù»ÝÇÝ·Çï, ³µëó»ë, ·ÉËáõÕ»ÕÇ µ³½Ù³ÏÇ ïáõµ»ñÏáõÉáÙ³: Î³ÝË³ï»ëáõÙÁ Ï³Ëí³Í ¿ ØÆì-ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ ï¨áÕáõÃÛáõÝÇó ¨ ÇÙáõÝá³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³ÍáõÃÛáõÝÇó:

â³ñáñ³Ï áõéáõóùÝ»ñÁ ´³í³Ï³ÝÇÝ Ñ³×³Ë ³é³çÝ³ÛÇÝ ÉÇÙýáÙ³Ý»ñ »Ý Ñ³Ý¹ÇåáõÙ, ëáíáñ³µ³ñ áõß ÷áõÉ»ñáõÙ ËÇëï ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÇÙáõÝáëáõåñ»ëÇ³ÛÇ ýáÝÇ íñ³: ÜÏ³ñ³·ñí³Í »Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ ÉÇÙýáÙ³ÛÇ, ·ÉÇáµÉ³ëïáÙ³ÛÇ, Ù»ï³ëÃ³½Ý»ñÇ, Î³åáßÇ ë³ñÏáÙ³ÛÇ ¹»åù»ñ: ÈÇÙýáÙ³Ý ÁÝÃ³óùáí ¨ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñáí ÑÇß»óÝáõÙ ¿ ïáùëáåÉ³½Ùá½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÁ, ë³Ï³ÛÝ ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ ³é³Ýó Ù³ñÙÝÇ ç»ñÙÝ³ëïÇ×³ÝÇ µ³ñÓñ³óÙ³Ý: ´Ýáñáß »Ý Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³Ý, Ñ»ÙÇå³ñ»½Ý»ñÁ, ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñÁ: îáùëáåÉ³½Ùá½³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï ï³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙÝ ³ÝÑÝ³ñ ¿, ¹ñ³ Ñ³Ù³ñ ¿É Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¿ åÇñÇÙ»ï³ÙÇÝáí ¨ ëáõÉý³¹Ç³½ÇÝáí ÷áñÓÝ³Ï³Ý Ã»ñ³åÇ³Ý:

ÆÙáõÝá³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý ýáÝÇ íñ³ ½³ñ·³ó³Í ³ÝáÃ³ÛÇÝ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ñ³×³Ë ûåáñïáõÝÇëï³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇª Ñ³ë³ñ³Ï ¨ ·áï¨áñáÕ áñùÇÝ, Ù»ÝÇÝ·áí³ëÏáõÉÛ³ñ ëÇýÇÉÇë, Å³Ù³Ý³Ï í³ëÏáõÉÇïÇ ³ñ¹ÛáõÝù »Ý: Ð³Ý¹ÇåáõÙ »Ý Çß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉï ¨ ëáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ:

Ê³éÁ Í³·Ù³Ý ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ

ØÆì-ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³ËïáñáßÙ³Ý ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ù»Í Ù³ë³Ùµ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í »Ý »ñÏáõ Ï³Ù ³í»ÉÇ ¿ÃÇáÉá·ÇÏ ·áñÍáÝÝ»ñÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ý ï³Ï ³Ëï³µ³ÝáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ÏóÙ³Ý Ñ»ï: ¸ñ³ÝóÇó »Ý ØÆì-Ç ³ÝÙÇç³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ý ï³Ï ³é³ç³ó³Í ³é³çÝ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ, ûñ.ª ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³Ý Ï³Ù åáÉÇÝ¨ñáå³ÃÇ³Ý»ñÁ ¨ ÇÙáõÝá³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý ýáÝÇ íñ³ ½³ñ·³óáÕª ûåáñïáõÝÇëï³Ï³Ý ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÁ, ã³ñáñá³Ï áõéáõóùÝ»ñÁ, ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÇ Ñ³Ù³ÏóáõÙÁ:

¸ñ³ÝóÇó »Ý ³ëÃ»ÝÇÏ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ (ó»ñ»µñá·»Ý ¨ Ñ³Ù³Ïóí³Í ³ëÃ»ÝÇ³), Ë³éÝ ¿ÃÇáÉá·Ç³ÛÇ í»·»ï³ïÇí ¹ÇëïáÝÇ³Ý, áñÁ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ 60 ¨ 40 ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï: ¾Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³Ý, »Ã» ØÆì-Ç ³ÝÙÇç³Ï³Ý Ý»ñ·áñÍáõÃÛáõÝÇó ½³ï ¿ÃÇáÉá·ÇÏ ·áñÍáÝ »Ý, ÃÙñ³ÙáÉáõÃÛáõÝÁ, ³ÉÏáÑáÉÇ½ÙÁ, ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ïñ³íÙ³ÛÇ Ñ»ï¨³ÝùÝ»ñÁ ¨ ÙÇÝã¨ í³ñ³ÏáõÙÁ ï³ñ³Í ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ¹»Õáñ³ÛùÇ ïáùëÇÏ ³½¹»óáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ØÆì-ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ µáõÅáõÙÁ µ³ñ¹ ËÝ¹Çñ ¿, áñÁ ÙÇÝã¨ ÑÇÙ³ ãÇ ÉáõÍí³Í: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý µÝ³Ï³Ý ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ í³ñ³Ïí³ÍÝ»ñÇ ÏÛ³ÝùÇ ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ 11 ï³ñÇ ¿: ²ÏïÇí

Ñ³Ï³íÇñáõë³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³Ý »ñÏ³ñ³óÝáõÙ ¿ ³ÛÝ: ´áõÅÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ËÝ¹ÇñÝ»ñÝ »Ýª ØÆì-Ç ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ×ÝßáõÙÁ, CD4-ÉÇÙýáóÇïÝ»ñÇ ß»Ùù³ÛÇÝ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛ³Ý í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙÁ, ÒÆ²Ð-½áõ·³Ïóí³Í ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ É³í³óáõÙ:

Ü»ñÏ³ÛáõÙë Ï³Ý Ñ³Ï³íÇñáõë³ÛÇÝ ¹»Õáñ³Ûùª Ñ»ï³¹³ñÓ ïñ³ÝëÏñÇåï³½³ÛÇ ³ñ·»É³ÏÇãÝ»ñ (ÝáõÏÉ»á½Ç¹Ý»ñ ¨ áã ÝáõÏÉ»á½Ç¹Ý»ñ) ¨ åñáï»³½³ÛÇ ³ñ·»É³ÏÇãÝ»ñ: ¸ñ³Ýó ³½¹»óáõÃÛ³Ý ï³Ï Ë³Ý·³ñíáõÙ ¿ èÜÂ-Ç Ó¨³÷áËáõÙÁ ¸ÜÂ-Ç ¨ íÇñáõëÇ Ï³éáõóí³Íù³ÛÇÝ ëåÇïÝ»ñÇ ëÇÝÃ»½Á, áñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ¹³¹³ñáõÙ ¿ ¹ñ³Ýó µ³½Ù³óáõÙÁ Ù³ñ¹áõ ûñ·³ÝÇ½ÙáõÙ: È³í ³ñ¹ÛáõÝù Ï³ñ»ÉÇ ¿ ëï³Ý³É ³Û¹ »ñÏáõ ËÙµ»ñÇ ½áõ·³ÏóáõÙÇóª Ñ³Ï³é»ïñáíÇñáõë³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³: ê³Ï³ÛÝ, ¹ñ³ Ã»ñáõÃÛáõÝÁ Ñ³ñáõóÇãÇ Ï³ÛáõÝ Ó¨»ñÇ Ï³½Ù³íáñáõÙÝ áõ ¹»Õ»ñÇ ïáùëÇÏ ³½¹»óáõÃÛáõÝÝ ¿:

´áõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ û·ï³·áñÍáõÙ »Ý Ý³¨ ÇÙáõÝÇï»ïÁ µ³ñÓñ³óÝáÕ ÙÇçáóÝ»ñ: Ð³×³Ë û·ï³·áñÍáõÙ »Ý ÏñÇÏëÇí³Ý, é»ïñáíÇñ, ÇëÏ åñáï»³½-ÇÝÑÇµÇïáñÝ»ñÇóª ë³ÏíÇÝ³íÇñ Ï³Ù ýáñï³í³½³: ¸ñ³Ï³Ý ³ñ¹ÛáõÝù ¿ ï³ÉÇë ïáùëáåÉ³½Ùá½áí Ï³Ù ³ÛÉ ûåáñïáõÝÇëï³Ï³Ý ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ÏÇñ³éíáÕ Ñ³Ï³íÇñáõë³ÛÇÝ ÙÇçáóÝ»ñÇ, Ñ³Ï³µÇáïÇÏÝ»ñÇ ¨ Ñ³Ï³ëÝÏ³ÛÇÝ ¹»Õ»ñÇ ½áõ·³Ïóí³Í Ã»ñ³åÇ³Ý:

Ð²Ø²Î²ð¶²ÚÆÜ èºìØ²îÆÎ ÐÆì²Ü¸àôÂÚàôÜÜºðÆ ÜÚ²ð¸²´²Ü²Î²Ü Ê²Ü¶²ðàôØÜºðÀ

Ð³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ é¨Ù³ïÇÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ ß³ñ³Ïó³Ï³Ý ÑÛáõëí³ÍùÇ ï³ñ³ÍáõÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙáí ³áõïáÇÙáõÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ »Ý:

²ÛÝ Ù³ëÇÝ, áñ ³Û¹ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÝ ³é³ç³óÝáõÙ »Ý ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, Ñ³ÛïÝÇ ¿ñ í³Õáõó: Ü»Ûñáé¨Ù³ïáÉá·Ç³Ý ÙÇ³óñ»ó ³Û¹ ËÙµÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÏÉÇÝÇ³Ï³Ý ï»ë³ÝÏÛáõÝÇ áõëáõÙÝ³ëÇñÙ³Ý ÙÇç¹ÇëóÇåÉÇÝ³ñ Ùáï»óáõÙÁ:

²Ëï³Ï³éáõóí³Íù³ÛÇÝ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ íÏ³ÛáõÙ »Ý ³ÛÝ Ù³ëÇÝ, áñ é¨Ù³ïÇ½ÙÇ Å³Ù³Ý³Ï ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ·áñÍÁÝÃ³óÁ Ñ³×³Ë ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ ÏáÉÉ³·»Ý³ÛÇÝ ·áÛ³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áõéã»óÙ³Ùµ, ß×³¿ùëáõ¹³ïÇí µáñµáùáõÙáí: è¨Ù³ïÇÏ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ µÝáñáß ¿ í³ëÏáõÉÇïÁ, áñÝ ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ Ù³½³ÝáÃÝ»ñÇ Ã³÷³Ýó»ÉÇáõÃÛ³Ý ½·³ÉÇ µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ:

öáùñ Ëáñ»³Ý (êÇÝ¹»ñ·³ÙÇ Ëáñ»³Ý) ´³í³Ï³ÇÝ Ñ³×³Ë ÷áùñ Ëáñ»³Ý é¨Ù³ïÇ½ÙÇ ³é³çÇÝ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ ¿ »ñ»Ë³ÛÇ Ùáï, ë³Ï³ÛÝ ³ÛÝ Ï³ñáÕ ¿ ½³ñ·³Ý³É É³ï»Ýï ÁÝÃ³óáÕ é¨Ù³ïÇ½ÙÇ Å³Ù³Ý³Ï: î³ñµ»ñ ÇÝý»ÏóÇáÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ, ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ ·ñÇåÝ áõ ëáõñ ßÝã³é³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, Ï³ñáÕ »Ý ë³¹ñÇã ·áñÍáÝ Ñ³Ý¹Çë³Ý³É: öáùñ Ëáñ»³Ý Ù³ÝÏ³Ï³Ý Ñ³ë³ÏÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ¿, ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ 10-15ï. »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï ¿ ¹ÇïíáõÙ: ØÇ³ÛÝ ë³Ï³í ¹»åù»ñáõÙ ÷áùñ Ëáñ»³Ûáí ÑÇí³Ý¹³ÝáõÙ »Ý 5ï.-Çó ÷áùñ »ñ»Ë³Ý»ñÁ: 15-25ï. Ï³Ý³Ûù ÑÇí³Ý¹³ÝáõÙ »Ý ÑÕÇáõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ ßñç³ÝáõÙ: ÐÕÇÝ»ñÇ Ëáñ»³Ý Ñ³×³Ë Ù³ÝÏ³Ï³Ý Ëáñ»³ÛÇ é»óÇ¹ÇíÝ ¿:

²ëÃ»ÝÇÏ, ÷ËñáõÝ Ï³½Ùí³Íùáí, ¹Ûáõñ³½·³ó, ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç µ³ñÓñ ·ñ·é³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ

»ñ»Ë³Ý»ñÝ ³í»ÉÇ ß³ï »Ý ÑÇí³Ý¹³ÝáõÙ ÷áùñ Ëáñ»³Ûáí, ù³Ý ýÉ»·Ù³ïÇÏ, ¹³Ý¹³Õ³ß³ñÅ, ùÇã ß³ñÅáõÝ »ñ»Ë³Ý»ñÁ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ¹»åù»ñÇ Ù»Í Ù³ëÁ ¹ÇïíáõÙ ¿ é¨Ù³ïÇ½ÙÇ ¨ ³Ý·ÇÝ³Ý»ñÇ ï³ñ³ÍÙ³ÝÁ Ýå³ëïáÕ ï³ñí³ óáõñï, ³ÝÓñ¨áï »Õ³Ý³ÏÇÝ: Êáñ»³Ý ÇÝùÝáõñáõÛÝ ³ÝÑ»ï³ÝáõÙ ¿ ÙÇ ù³ÝÇ ß³µ³Ãí³ Ï³Ù ³Ùëí³ ÁÝÃ³óùáõÙ: ÐÝ³ñ³íáñ »Ý é»óÇ¹ÇíÝ»ñ, ë³Ï³ÛÝ Ï³ÛáõÝ, ÙÝ³óáñ¹³ÛÇÝ »ñ¨áõÛÃÝ»ñ ãÇ ÉÇÝáõÙ:

ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ µÝáõÃ³·ñíáõÙ ¿ Í³Ûñ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ ¨ ÙÇÙÇÏ³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ³ÝÏ³ÝáÝ ÏÍÏáõÙÝ»ñáí: Êáñ»³Ý ëÏëíáõÙ ¿ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ: ì³Õ ÷áõÉ»ñáõÙ »ñ»Ë³Ý ¹³éÝáõÙ ¿ ³Ý×³ñåÇÏ, Ñ³×³Ë ùóáõÙ ¿ Çñ»ñÁ, Ý³ ¹Åí³ñ³ÝáõÙ ¿ ·ñ»É, Ïá×³ÏÝ»ñÁ Ïá×Ï»É, ËÙ»ÉÇë Ý³ Ã³÷áõÙ ¿ µ³Å³ÏÇ Ñ»ÕáõÏÁ: ¼³ñ·³ó³Í ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ³ÙµáÕç Ù³ñÙÝÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ÏÍÏáõÙÝ»ñáí, áñáÝù Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É µ³í³Ï³ÝÇÝ áõÅ»Õ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Í³ÝñáõÃÛáõÝÁ ï³ï³ÝáÕ³Ï³Ý ¿: àñáß ¹»åù»ñáõÙ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ ¿ (Ñ»ÙÇËáñ»³): ²Ëï³µ³Ý³Ýáñ»Ý ÷áËí³Í ß³ñÅáõÙÝ»ñÝ áõÅ»Õ³ÝáõÙ »Ý ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ï³Ù³ÛÇÝ ÏÍÏÙ³Ý ¨ í»ñ³ÝáõÙ ùÝ³Í Å³Ù³Ý³Ï: ÐÇí³Ý¹ »ñ»Ë³Ý Ñ³×³Ë Ñá·»å»ë ³ÝÏ³ÛáõÝ ¿, Ñ»ßï ³ÝóÝáõÙ ¿ ÍÇÍ³ÕÇó É³óÇ:

Ð»ï³½áïÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý µÝáñáß ÏÍÏáõÙÝ»ñÁ, »Ã» ¹ñ³Ýù ³Û¹ å³ÑÇÝ µ³ó³Ï³ÛáõÙ »Ý, ³å³ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ÑÇí³Ý¹ÇÝ ËÝ¹ñ»É Ó»éù»ñÝ ³é³ç ï³Ý»É, Ù³ïÝ»ñÁ å³ñ½»É, É»½áõÝ Ñ³Ý»É: ¸ÇïíáõÙ »Ý å³ñ½³Í Ó»éù»ñÇ µÝáñáß §·ñáÕ¦ ÏÍÏáõÙÝ»ñ ¨ ×³×³Ýã-¹³ëï³Ï³ÛÇÝ Ñá¹Ç Í³ÉÙ³Ý ½áõ·³ÏóÙ³Ùµª ý³É³Ý·³ÛÇÝ Ñá¹»ñÇ ·»ñï³ñ³ÍáõÙ: ÐÇí³Ý¹Á ¹Åí³ñ³ÝáõÙ ¿ É»½áõÝ å³Ñ»É ³Ýß³ñÅ, Ý³ ³ÝÁÝ¹Ñ³ï Ñ³ÝáõÙ ¨ Ý»ñë ¿ ï³ÝáõÙ ³ÛÝ; ÙÇ ¹ÇñùáõÙ å³Ñ»ÉÇëª Ý³ Ï³ñáÕ ¿ É»½áõÝ ÏÍ»É: Ø³ïÝ»ñáí ×ß·ñÇï ß³ñÅáõÙÝ»ñÝ ³ÝÑÝ³ñ »Ý: ºñ»Ë³Ý, ûñ.ª ãÇ Ï³ñáÕ µ³ñÓñ³óÝ»É ùáñáóÁ: Úáõñ³Ñ³ïáõÏ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ ãÏ³Ý, ë³Ï³ÛÝ ÍÝÏ³Ý é»ýÉ»ùëÝ ëïáõ·»ÉÇë, ëñáõÝùÁ Ï³ñ× Å³Ù³Ý³Ïáí ÙÝáõÙ ¿ ï³ñ³Íí³Í (áõß³ó³Í ÍÝÏ³Ý é»ýÉ»ùë):

öáùñ Ëáñ»³ÛÇ Ñ³Ù³ñ µÝáñáß »Ý »ñ»ù ËáõÙµ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñª Ñá·»Ï³Ý áÉáñïÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝ, ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝ ¨ Ëáñ»ÇÏ ïÇåÇ ³Ï³Ù³ ß³ñÅáõÙÝ»ñ:

Ðá·»Ï³Ý áÉáñïÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÝ ³Ù»Ý³í³ÕÝ »Ý: ºñ»Ë³Ý ¹³éÝáõÙ ¿ ùÙ³Ñ³×, Ñ³Ù³é, Ùáé³óÏáï, ³Ýáõß³¹Çñ, Ã³÷Ã÷í³Í: ºñ»Ë³Ý í³ï ¿ ùÝáõÙ, ï³·Ý³å³ÉÇó: ²é³Ýó å³ï×³éÇ Ï³ñáÕ »Ý ³é³ç³Ý³É ³ý»ÏïÇí µéÝÏáõÙÝ»ñ: ÐáõÛ½»ñÁª Ñ³ïÏ³å»ë µ³ó³ë³Ï³Ý, áõÅ»Õ³óÝáõÙ »Ý ³Ï³Ù³ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ: Ð³Ý·ëïÇ Å³Ù³Ý³Ï ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ ùã³ÝáõÙ »Ý, ùÝÇ Å³Ù³Ý³Ïª ³ÝÑ»ï³ÝáõÙ:

öáùñ Ëáñ»³ÛÇ å³ñï³¹Çñ Ýß³ÝÁ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ ¿ª ÑÇåáïáÝÇ³, ÙÇÝã¨ ³ïáÝÇ³: ¶áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý ÷áùñ Ëáñ»³ÛÇ Ó¨»ñ, áñáÝó ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ áñáßíáõÙ ¿ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³Ûáí, Ëáñ»ÇÏ ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ý»ñÁ í³ï »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í Ï³Ù µ³ó³Ï³ÛáõÙ »Ý: ØÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÇ ÏïñáõÏ ÇçÝ»Éáõ Ñ»ï¨³Ýùáí ³ÏïÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ ¨ ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ý»ñÁ ¹³éÝáõÙ »Ý ³ÝÑÝ³ñª chorea mollis: ²é³ç³ÝáõÙ ¿ åë¨¹áå³ñ³ÉÇãÇ å³ïÏ»ñ, »ñµ ÑÇíÝ³¹Á ãÇ Ï³ñáÕ ù³ÛÉ»É, Ó»éù»ñÁ ß³ñÅ»É, Ëáë»É, ÇÝùÝáõñáõÛÝ áõï»É: ²Ù»Ý³Í³Ýñ ¹»åù»ñáõÙ »ñ»Ë³Ý Ç íÇ×³ÏÇ ã¿ Ýëï»É ¨ å³Ñ»É ·ÉáõËÁ: Ü³ ³Ýß³ñÅ ¨ Éáõé å³éÏ³Í ¿: ²ÛëåÇëÇ

ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï ³Ï³Ù³ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Ç Ñ³Ûï ·³ÉÁ íÏ³ÛáõÙ ¿ íÇ×³ÏÇ É³í³óÙ³Ý Ù³ëÇÝ: Chorea mollisª Ýáõñµ Ëáñ»³Ý, ¹ÇïíáõÙ ¿ ÷áùñ ï³ñÇùÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï (3-5ï.): öáùñ Ëáñ»³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ÙÏ³ÛÇÝ ïáÝáõëÇ

½³ñ·³óáõÙÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ýáõÝÏóÇáÝ³É-¹ÇÝ³ÙÇÏ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí: àÕÝáõÕ»ÕÇ ë»·Ù»Ýï³ñ ³å³ñ³ïÇÝ ·Ý³óáÕ ó³Ýó³ÝÙ³Ý ·áÛ³óáõÃÛ³Ý í³ÛñÁÝÃ³ó Ã»É»ñÝ ³Û¹ ³å³ñ³ïÇ íñ³ áõÝ»Ý ×ÝßáÕ, ³ñ·»É³ÏáÕ ³½¹»óáõÃÛáõÝ:

öáùñ Ëáñ»³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ³Ù»Ý³Ñ³ÛïÝÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ »ññáñ¹ ËáõÙµÝ ¿ª ³Ï³Ù³ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ: Êáñ»ÇÏ ïÇåÇ ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ý»ñÁ ïÇåÇÏ, ë³Ï³ÛÝ áã å³ñï³¹Çñ ³Ëï³ÝÇßÝ »Ý: Êáñ»ÇÏ ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ç Å³Ù³Ý³Ï ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ ÏïñáõÏ, ³ñ³·, É³ÛÝ³Ã³÷ »Ý, ³éÇÃÙÇÏ, ëï»ñáïÇå, ³é³Ýó ÝÏ³ï»ÉÇ É³ñÙ³Ý: ²Ûë ³ÝÏ³ÝáÝ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ µ»ñáõÙ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ß³ñÅ³Ï³Ý ¿ý»ÏïÇ: ²ÛÝ ¹»åù»ñáõÙ, »ñµ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ ËÇëï ³ñï³Ñ³Ûïí³Í »Ý, Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³Ý³É ³Ûëå»ë Ïáãí³Í ß³ñÅ³Ï³Ý ÷áÃáñÇÏ: ÎÍÏáõÙÝ»ñÝ ³ÝÁÝ¹Ñ³ï ÷áËáõÙ »Ý Çñ³ÝÇ, Ó»éù»ñÇ, áïù»ñÇ, ¹»ÙùÇ ¹ÇñùÁ: ÐÇí³Ý¹Ý áã ÙÇ í³ÛñÏÛ³Ý Ñ³Ý·Çëï ãÇ ÙÝáõÙ, Ý³ ÑñíáõÙ ¨ ·³É³ñíáõÙ ¿ ³ÝÏáÕÝáõÙ: Ü³ Ï³åïáõÏÝ»ñÇ Ù»ç ¿ Ù³Ñ×³Ï³ÉÇ å³ï»ñÇÝ Ë÷í»Éáõ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ, Ë÷áõÙ ¿ ÇÝùÝ Çñ»Ý, ×³Ý·éáõÙ Çñ Ù³ñÙÇÝÁ:

¼·³ÉÇ ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ý»ñÇ ¹»åùáõÙ, ó³ÝÏ³ó³Í ³ÏïÇí ß³ñÅáõÙ ¹³éÝáõÙ ¿ ³ÝÑÝ³ñ: ÐÇí³Ý¹Á ãÇ Ï³ñáÕ ù³ÛÉ»É, Ï³Ý·Ý»É, Ýëï»É, ëÝáõÝ¹Á Ùáï»óÝ»É µ»ñ³ÝÇÝ, Ë³Õ³ÉÇùÁ í»ñóÝ»É, É»½áõÝ Ñ³Ý»É: ÊáëùÁª ³ÛÝ Çñ³·áñÍÙ³ÝÁ Ù³ëÝ³ÏóáÕ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ³Ï³Ù³ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí, ¹³éÝáõÙ áã å³ñ½, ¹Ç½³ñïñÇÏ:

ÐÇí³Ý¹Ý ³é³ÝÓÇÝ í³ÝÏ»ñÁ µ³ñÓñ ¿ ³ñï³ë³ÝáõÙ, Ï³ñÍ»ë µÕ³íáõÙ ¿, ÙÛáõÝ»ñÁª Ï³ñÍ»ë ÏáõÉ ¿ ï³ÉÇë, »ññáñ¹Ý»ñÝ ³ñï³ë³ÝáõÙ ¿ Ï³Ù³ó, ßßáõÏáí: àñáß »ñ»Ë³Ý»ñ, áñáß³ÏÇ Å³Ù³Ý³ÏÇ ÁÝÃ³óùáõÙ, ¹³¹³ñáõÙ »Ý µ³ñÓñ³Ó³ÛÝ Ëáë»É, Ýñ³Ýó Ùáï Ý»ñùÇÝ ËáëùÁ å³Ñå³Ýí³Í ¿: ²Ûë ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ï»ñ³Ïñ»ÉÁ ¹Åí³ñ ¿: öáùñ Ëáñ»³ÛÇ Ñ³Ù³ñ µÝáñáß »Ý áñáß ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ, áñáÝù ³ñï³Ñ³Ûïí³Í »Ý Ý³¨ Ã»Ã¨ Ó¨»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï: ¸³ §³ãùÇ ¨ É»½íÇ¦ ³Ëï³ÝÇßÝ ¿ª Ëáñ»³Ûáí ÑÇí³Ý¹Á ãÇ Ï³ñáÕ ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ³ãù»ñÁ ÷³Ï ¨ É»½áõÝ ¹áõñë Ñ³Ý³Í å³Ñ»É: Ü³ Ï³Ù ³ãù»ñÝ ¿ µ³óáõÙ, Ï³Ù É»½áõÝ Ý»ñë ï³ÝáõÙ, Ï³Ù ³Û¹ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ Ï³ï³ñáõÙ ¿ ³ÝÁÝ¹Ñ³ï:

öáùñ Ëáñ»³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ¹ÇïíáõÙ »Ý çÉ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ ï³ñµ»ñ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ: ÊÇëï ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³ÛÇ ¹»åùáõÙ (³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ chorea mollis-Ç Å³Ù³Ý³Ï), çÉ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ µ³ó³Ï³ÛáõÙ »Ý, ³é³Ýó ËÇëï ÑÇåáïáÝÇ³Ûáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ¹ñ³Ýù å³Ñå³Ýí³Í »Ý, ë³Ï³ÛÝ Ï³ñáÕ »Ý ¹Çïí»É ÍÝÏ³Ý é»ýÉ»ùëÝ»ñÇÝ µÝáñáß ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñ: ¸ñ³Ýù Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É »ñÏáõ Ó¨áí: ²é³çÇÝ, ¶áñ¹áÝÇ ³Ëï³ÝÇßÁª ù³é³·ÉáõË ÙÏ³ÝÇ É³ñáõÙª Ùáõñ×ÇÏáí ³Û¹ ÙÏ³ÝÇ çÉÇÝ Ñ³ñí³Í»Éáõó Ñ»ïá. áïùÁ áñáß Å³Ù³Ý³Ï ÙÝáõÙ ¿ ï³ñ³Íí³Í íÇ×³ÏáõÙ: ºñÏñáñ¹, áïùÇ ×á×³Ý³Ï³Ó¨ Ã³÷³Ñ³ñáõÙ ÍÝÏáõÙ Ùñ×ÇÏÇ çÉÇ íñ³ ÙÇ³Ý·³ÙÛ³ Ñ³ñí³ÍÇó Ñ»ïá:

ÀÝÃ³óùÁ ¨ Ï³ÝË³ï»ëáõÙÁ ÖÇßï é»ÅÇÙÇ ¨ µáõÅÙ³Ý ¹»åùáõÙ ÷áùñ Ëáñ»³Ý ÙÇçÇÝ Ñ³ßíáí ï¨áõÙ ¿ 2-3 ³ÙÇë: àñù³Ý ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³Ý ß³ï ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í, ³ÛÝù³Ý »ñÏ³ñ ¿ µáõÅáõÙÁ: ²Ù»Ý³»ñÏ³ñ³ï¨Á chorea mollis-Ý ¿ 4-8 ³ÙÇë: ì»ñçÇÝ 20 ï³ñáõÙ ³Ûë Ó¨Á ·ñ»Ã» ãÇ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ: öáùñ Ëáñ»³ÛÇ ëáíáñ³Ï³ÝÇó ³í»ÉÇ ëáõñ ÁÝÃ³óùÇ ¨ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ý»ñÇ ¹»åùáõÙ, ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ ³í»ÉÇ µ³ñ»Ýå³ëï ¨

³ñ³· ÁÝÃ³óù áõÝÇ, ù³Ý ³ëïÇ×³Ý³Ï³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý ¨ áã ÏáåÇï ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý

³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ: öáùñ Ëáñ»³ÛÇ çÝçí³Í Ó¨»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï, »ñµ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÝ ³ÝÝß³Ý ¿ Çç³Í, ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ý»ñÁ ¨ Ñá·»Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ ùÇã »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í, ÁÝÃ³óùÁ µ³ñ»Ýå³ëï ¿, µ³Ûó

ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ï¨áõÙ ¿ 1-1,5 ³ÙëÇó áã ùÇã:

Þ³ï ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇª Ùáï³íáñ³å»ë Ï»ëÇ, Ùáï ÷áùñ Ëáñ»³Ý ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ é»óÇ¹ÇíÝ»ñáí: êáíáñ³µ³ñ é»óÇ¹ÇíÇÝ Ý³Ëáñ¹áõÙ ¿ ³Ý·ÇÝ³Ý Ï³Ù ëñïÇ é¨Ù³ïÇÏ åñáó»ëÇ ëñ³óáõÙÁ: ²í»ÉÇ Ñ³×³Ë é»óÇ¹ÇíÁ íñ³ ¿ Ñ³ëÝáõÙ 1-2 ï³ñÇ ³Ýó: êáíáñ³µ³ñ ÉÇÝáõÙ ¿ 1-2 é»óÇ¹Çí, ë³Ï³ÛÝ áñáß ¹»åù»ñáõÙ ÉÇÝáõÙ »Ý ³í»ÉÇ ß³ï é»óÇ¹ÇíÝ»ñ:

²Ù»ÝÇó Ñ³×³Ë é»óÇ¹ÇíÝ»ñ ÉÇÝáõÙ »Ý ÑÕÇáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: §ÐÕÇÝ»ñÇ Ëáñ»³Ý¦ Í³Ýñ ÁÝÃ³óù áõÝÇ ¨ Ý³ËÏÇÝáõÙ Ù³Ñ³óáõ »Éù áõÝ»ñ:

²ËïáñáßáõÙÁ ÑÇÙÝí³Í ¿ é¨Ù³ïÇ½ÙÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ ¹ñ³Ï³Ý ÇÙáõÝáÉá·Ç³Ï³Ý Ã»ëï»ñÇ, ¾ê¶-Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇ, ëñïÇ é¨Ù³ïÇÏ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ýª ÙÇáÏ³ñ¹Çï, Ó»éùµ»ñáíÇ ³ñ³ï ¨ ³ÛÉÝ, ïáÝ½ÇÉÇïÇ, ³ñÛ³Ý

÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ íñ³:

´áõÅáõÙÁ öáùñ Ëáñ»³ÛÇ µáõÅÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ëÏ½µáõÝùÁ Ñ³Ï³é¨Ù³ïÇÏ ¨ ë»¹³ïÇí (Ñ³Ï³ÑÇëï³ÙÇÝ³ÛÇÝ ¹»Õ»ñ, µñáÙ, ïñ³ÝÏíÇÉÇ½³ïáñÝ»ñ, ÉÛáõÙÇÝ³É) ¹»Õáñ³ÛùÇ ½áõ·³ÏóáõÙÝ ¿: ÎÇñ³éáõÙ »Ý Ý³¨ ÑáñÙáÝÝ»ñ (åñ»¹ÝÇ½áÉáÝ):

¸Ç¿Ýó»ý³É ßñç³ÝÇ Ë³Ý·³ñáõÙÁ é¨Ù³ïÇ½ÙÇ Å³Ù³Ý³Ï

î³ñµ»ñ í»·»ï³ïÇí Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ ¹ÇïíáõÙ »Ý é¨Ù³ïÇ½ÙÇ Å³Ù³Ý³Ï: øñïÝ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý µ³ñÓñ³óáõÙÁ, í³½áÙáïáñ ³ÝÏ³ÛáõÝáõÃÛáõÝÁ, ³ÝáÃ³ÛÇÝ ïáÝáõëÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ, Ù³ßÏÇ Ù³ñÙ³ñ³ÛÇÝ »ñ³Ý·Á, ³ÏñáóÇ³Ýá½Á ¨ ³ÛÉ í»·»ï³ïÇí ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ Ï³ñÍ»ë ÙïÝáõÙ »Ý é¨Ù³ïÇ½ÙÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÇ Ù»ç: ØÇç³ÝÏÛ³É áõÕ»ÕÇ, ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ ÑÇåáÃ³É³ÙÇÏ Ñ³ïí³ÍÇ, Ï³éáõóí³ÍùÇ ¨ ³ñÛ³Ý Ù³ï³Ï³ñ³ñÙ³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ýå³ëïáõÙ »Ý ¹ñ³ µ³ñÓñ Ëáó»ÉÇáõÃÛ³ÝÁ, Ñ³ïÏ³å»ë ³ÛÝåÇëÇ »ñÏ³ñ³ï¨ ¨ ½³ñ·³óáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, ÇÝãåÇëÇÝ é¨Ù³ïÇ½ÙÝ ¿:

¾É»Ïïñá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇÏ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ óáõÛó »Ý ïí»É, áñ ¹Ç¿Ýó»ý³É ßñç³ÝÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³ÝÁ µÝáñáß ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ ¹ÇïíáõÙ »Ý ÝáõÛÝÇëÏ ³é³Ýó ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï: ²Ûë ¹»åù»ñáõÙ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ áõÝÇ ëáõµÏÉÇÝÇÏ ÁÝÃ³óù ¨ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ

¿ í»·»ï³ïÇí Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí: àõÕ»ÕÇ é¨Ù³ïÇÏ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï Ï³ñáÕ »Ý Ç Ñ³Ûï ·³É ÑÇåáÃ³É³ÙÇÏ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ, å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ³Û¹ ßñç³ÝÇ Ï³éáõóí³Íù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï, ë³Ï³ÛÝ, ¹ñ³ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ áñáß³ÏÇ ¹»ñ »Ý Ë³ÕáõÙ ¨ ¹ÇÝ³ÙÇÏ ýáõÝÏóÇáÝ³É Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ: ØÇç³ÝÏÛ³É áõÕ»ÕÇ ÑÇåáÃ³É³ÙÇÏ ßñç³ÝÁ Ñ³ïÏ³å»ë Ëáó»ÉÇ ¿ ¹»é³ïÇ ¨ å³ï³Ý»Ï³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ, »ñµ ûñ·³ÝÇ½ÙáõÙ ï»ÕÇ »Ý áõÝ»ÝáõÙ ýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý ¿Ý¹áÏñÇÝ-ÑáõÙáñ³É ï»Õ³ß³ñÅ»ñ:

ÐÇåáÃ³É³ÙÇÏ ßñç³ÝÇ é¨Ù³ïÇÏ Ë³Ý·³ñáõÙ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ¹»é³ïÇ ¨ å³ï³Ý»Ï³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ ¨ Ñ³½í³¹»å ¿ ÉÇÝáõÙ 12ï.-Çó ÷áùñ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï: ¸ñ³Ýù ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í é¨Ù³ïÇ½ÙÇ ¨ É³ï»Ýï ÁÝÃ³óáÕ é¨Ù³ïÇÏ åñáó»ëÇ Å³Ù³Ý³Ï: î³ñµ»ñáõÙ »Ý ¿Ý¹áÏñÇÝ, Ý»Ûñá¹ÇëïñáýÇÏ ¨ í»·»ï³ïÇí-³ÝáÃ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ: ÐÇÙÝ³Ï³Ý ¹»ñ Ë³ÕáõÙ »Ý í»·»ï³ïÇí Ýáå³Ý»ñÁ Ï³Ù å³ñáùëÇ½ÙÝ»ñÁ: Ü»ñÏ³ÛáõÙë ³Û¹ Ýáå³Ý»ñÝ ³Ýí³ÝáõÙ »Ý Ý³¨ å³ÝÇÏªï³·Ý³å³ÛÇÝ, ·ñáÑÝ»ñ, ³Ûë ï»ñÙÇÝÁ ÉñÇí ³ñï³óáÉáõÙ ¿ ï³·Ý³å³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ, áñÝ áõÕ»ÏóáõÙ ¿ ³ÙµáÕç Ýáå³ÛÇ ÁÝÃ³óùáõÙ: ì»ñçÇÝë áõÕ»ÏóáõÙ ¿ ÙÛáõë Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇÝ Ï³Ù ÇÝùÝáõñáõÛÝ ¿ Ñ³Ý¹»ë ·³ÉÇë:

Üáå³Û³Ó¨ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ ÑÇåáÃ³É³ÙÇÏ ³Ëï³µ³ÝáõÃÛ³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ »Ý. ¹ÇïíáõÙ »Ý ³é³Ýó ëñïÇ ³Ëï³µ³ÝáõÃÛ³Ýª ëÇñï-³ÝáÃ³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, ßÝã³é³Ï³Ýª ³é³Ýó ßÝã³é³Ï³Ý ûñ·³ÝÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý, ëï³Ùáùë-³ÕÇù³ÛÇÝª ³é³Ýó ûµÛ»ÏïÇí Ýß³ÝÝ»ñÇ ¨ ³ÛÉÝ: Üáå³Û³Ó¨ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³ Ï³Ù Ñ³½í³¹»å Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³, Ñ»Ùáé³·ÇÏ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß ¨ ³ÛÉ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ:

´ÝáõÃ³·ñ³Ï³Ý ¿ ½³Ý³½³Ý ·³Ý·³ïÝ»ñÇ ½·³ÉÇ ù³Ý³ÏÁ, ÑÇí³Ý¹ÇÝ ï³ÝçáÕ ½·³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ å³ïÙáõÃÛáõÝÁ:

¸Ç¿Ýó»ý³É ßñç³ÝÇ é¨Ù³ïÇÏ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ëáõñ Ç Ñ³Ûï ·³É, ë³Ï³ÛÝ ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ½³ñ·³ÝáõÙ »Ý »ÝÃ³ëáõñ ¨ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ: ¸ÇïíáõÙ ¿ åñáó»ëÇ å³ñµ»ñ³Ï³Ý ëñ³óáõÙ Ï³Ù Ù³ñáõÙ, ÇÝãå»ë áõÕ»ÕÇ ³ÛÉ é¨Ù³ïÇÏ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï, Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë Ýáñ»ñÁ ¨ áõÅ»Õ³ÝáõÙ »Ý Ý³ËÏÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëñ³ó³Ù³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ï³ñáÕ »Ý ½³ñ·³Ý³É ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³ÛÉ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ:

Ð³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ é¨Ù³ïÇÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ËáõÙµÁ ÏáÉÉ³·»Ýá½Ý»ñÝ »Ý, áñáÝó ¹»åùáõÙ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ß³ñ³Ïó³Ï³Ý ÑÛáõëí³ÍùÇ, ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ ÏáÉÉ³·»Ý Ã»É»ñÇ, óñí³Í ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ:

ÎáÉÉ³·»Ýá½Ý»ñÇó »Ý Ï³ñÙÇñ ·³ÛÉ³ËïÁ, Ñ³Ý·áõó³íáñ å»ñÇ³ñï»ñÇïÁ, ëÏÉ»ñá¹»ñÙÇ³Ý, åáÉÇÙÇá½ÇïÁ ¨ ¹»ñÙ³ïáÙÇá½ÇïÁ:

Ð³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ Ï³ñÙÇñ ·³ÛÉ³ËïÁ (ÐÎ¶) µ³½Ù³Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ µáñµáù³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ¿, áñÁ µÝáõÃ³·ñíáõÙ ¿ ûñ·³ÝÇ½ÙÇ ¹ñ³Ýó íñ³ ×ÝßÙ³Ý ³ÝÏ³ñáÕáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ, ûñ·³ÝÇ½ÙÇ ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñáõÙ ¨ µçÇçÝ»ñáõÙ ³Ëï³ÍÇÝ Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇ ¨ ÇÙáõÝ Ñ³Ù³ÉÇñÝ»ñÇ Ïáõï³ÏÙ³Ùµ: ¶áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý 12 ïÇåÇ Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝ, ¹ñ³ÝóÇó Ù»ÏÁ Ñ³Ï³Ý»ÛñáÝ³ÛÇÝÁ Ï³½Ù³íáñáõÙ ¿ ³ÝïÇ·»ÝÝ»ñ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ:

ì»ñçÇÝÝ»ñÇë µ³ñÓñ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ µ»ñáõÙ ¿ Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ï³ñ³ÍáõÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³ÝÁ: ÐÇí³Ý¹³ÝáõÙ »Ý 90 áñ¹»ÍÝ³Ï³Ý ï³ñÇùÇ Ï³Ý³Ûù:

ÐÎ¶-Ý ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ µ³½Ù³Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí, áñáÝó Ù»ç, µ³óÇ Ã»ñ³å¨ïÇÏ áÉáñïÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇó (³ñïñÇïÝ»ñ, Ù³ßÏ³ÛÇÝ ó³Ý»ñ, å»ñÇÏ³ñ¹Çï, ¾Ü²-Ý µ³ñÓñ³óáõÙ, ³Ý»ÙÇ³, É»ÛÏáå»ÝÇ³, Ý»ýñÇï, åÉ¨ñÇï, ëåÉ»ÝáÙ»·³ÉÇ³, è»ÛÝÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß, ëïáÙ³ïÇïÝ»ñ ¨ ³ÛÉÝ), Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝ:

ÜÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ÉÇÝ»É.

. ¶ÉËáõÕ»ÕÇ ¨ áÕÝáõÕ»ÕÇ ³ÝïÇ·»ÝÝ»ñÇ ¹»Ù áõÕÕí³Í Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇ áõÕÕ³ÏÇ ³Ëï³Ñ³ñáÕ

³½¹»óáõÃÛ³Ùµ;

. Ø³Ýñ ³ÝáÃÝ»ñÇ (³ñï»ñÇáÉÝ»ñÇ) ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ ¨ Ïá³·áõÉáå³ÃÇ³Ûáí:

²Ù»ÝÇó Ñ³×³Ë ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÝ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë ÐÎ¶-Ç ³ñ¹»Ý »Õ³Í ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ¨

É³µáñ³ïáñ Ýß³ÝÝ»ñÇ ýáÝÇ íñ³: àñáß ¹»åù»ñáõÙ (3-5) ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ ÐÎ¶-Ç Ñ³Ù³ñ Ù³ÝÇý»ëï³ÛÇÝ ÉÇÝ»É (ÁÝ¹É³ÛÝ³Ï³Ý ÙÇ»ÉÇï, ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñ, ¶ÇÛ»Ý-´³ñ»ÛÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß, Ëáñ»³, ÇÝëáõÉï):

¶ÉË³ó³íÁ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ Ñ³×³Ë ¨ áõÝÇ ÙÇ·ñ»Ýá½ µÝáõÛÃ: ¶ÉË³ó³íÇ áõÅ»Õ³óáõÙÁ ãÇ Ï³ñáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý óáõó³ÝÇß ÉÇÝ»É, ë³Ï³ÛÝ »ñµ»ÙÝ Ï³åí³Í ¿ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï (ûñÇÝ³Ïª ÇÝëáõÉïÇ Ï³Ù »ñ³Ï³ÛÇÝ ÍáóÇ ÃñáÙµá½Ç): Ð³×³Ë ·ÉË³ó³íÝ áõÕ»ÏóáõÙ ¿ ÙÇ³É·Ç³Ý»ñÁ, ³ñÃñ³É·Ç³Ý»ñÁ ¨ Ï³ñáÕ ¿ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ ýÇµñáÙÇ³É·Ç³ÛÇ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝ ÉÇÝ»É: Ð³½í³¹»å ÇÝï»ÝëÇí ·ÉË³ó³íÇ å³ï×³éÁ ß×³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ ¿, áñÇ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ Ñ»ßïáõÃÛ³Ùµ »ÝÃ³ñÏíáõÙ »Ý ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹³ÛÇÝ µáõÅÙ³Ý (åñ»¹ÝÇ½áÉáÝ 60 ÙÉ ûñÁ):

Øáï³íáñ³å»ë 5 ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ÐÎ¶-Ý Ù³ÝÇý»ëïáõÙ ¿ ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñáí:

ÆÝëáõÉï, áñå»ë Ï³ÝáÝ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÇó 5 ï³ñÇ ³Ýó, ³ÏïÇí µáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÇ ýáÝÇ íñ³: Ð³×³Ë Çß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉïÇ å³ï×³é »Ý Ïá³·áõÉáå³ÃÇ³Ý, Ï³ñ¹Çá·»Ý ¿ÙµáÉÇ³Ý, í³ëÏáõÉáå³ÃÇ³Ý: êáíáñ³µ³ñ Ý»ñáõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í »Ý ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³Ûáí Ï³Ù ÃñáÙµáóÇïáå»ÝÇ³Ûáí: îÆ¶-Á Ï³Ù Çß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉïÁ ÑÇí³Ý¹ÇÝ ëå³éÝáõÙ »Ý ÏñÏÝ³ÏÇ Çß»ÙÇÏ å³Ñ»ñ, áñáÝù Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ï³ÝË³ñ·»É»É ÙÇ³ÛÝ Ñ³Ï³Ù³Ï³ñ¹ÇãÝ»ñÇ »ñÏ³ñ³ï¨ ÁÝ¹áõÝÙ³Ùµ:

¶³ÛÉ³Ëï³ÛÇÝ Ëáñ»³ª ÐÎ¶-Ç µÝáñáß, µ³Ûó Ñ³½í³·Ûáõñ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ ¿: ÎÉÇÝÇÏáñ»Ý ³ÛÝ ÑÇß»óÝáõÙ

¿ ÷áùñ Ëáñ»³Ý: Êáñ»³Ý ÉÇÝáõÙ ¿ ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ Ï³Ù ï³ñ³ÍáõÝ, ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ »ÝÃ³ëáõñ Ï³Ù ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ, ³å³ Ï³ÛáõÝ³ÝáõÙ ¿ ¨ ³í³ñïíáõÙ ¿ ÉñÇí, ÇÝùÝáõñáõÛÝ í»ñ³Ï³Ý·ÝÙ³Ùµ: Ð³×³Ë ³ÛÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ Ñá·»Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñáí Ï³Ù ³ÛÉ ûç³Ë³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí:

¶³ÛÉ³Ëï³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³ª ³ñ¹ÛáõÝù ¿ Ù³Ýñ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÝ ³Ëï³Ñ³ñáÕ í³ëÏáõÉáå³ÃÇ³ÛÇ Ñ»ï Ï³åí³Í ÇÝý³ñÏïÇ µ³½Ù³ÃÇí ÷áùñ ûç³ËÝ»ñÇ Ï»Õ¨³ÛÇÝ ¨ »ÝÃ³Ï»Õ¨³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍáõÙ, Ï³Ù Ñ³Ï³Ý»ÛñáÝ³ÛÇÝ Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇ ÙÇçÝáñ¹³íáñí³Í ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ·ÉËáõÕ»ÕÇ ï³ñ³ÍáõÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ: ²Ù»ÝÇó ³é³ç ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³Ý ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ Ïá·ÝÇïÇí ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ

Ë³Ý·³ñÙ³Ùµª ÑÇßáÕáõÃÛ³Ý, áõß³¹ñáõÃÛ³Ý, Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý, ¨ Ñáõ½³-³ÝÓ³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáíª ³å³ïÇ³, Ñáõ½³Ï³Ý ³ÝÏ³ÛáõÝáõÃÛáõÝ, ¹»åñ»ëÇ³, ·ñ·éí³ÍáõÃÛáõÝ: ê³ ÐÎ¶-Ç ³Ù»Ý³Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáÕ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ ¿: Ø»Í Ù³ë³Ùµ Ïá·ÝÇïÇí ¨ Ñáõ½³-³ÝÓ³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ ã³÷³íáñ »Ý

³ñï³Ñ³Ûïí³Í: ê³Ï³ÛÝ, »ñµ»ÙÝ ¹ñ³Ýù ¹³Ý¹³Õ, µ³Ûó Ñ³ëï³ïáñ»Ý Ñ³ñ³×áõÙ »Ýª ÙÇÝã¨ ¹»Ù»ÝóÇ³ÛÇ ½³ñ·³óáõÙ: Îá·ÝÇïÇí Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ å³ï×³é Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É Ý³¨ »ñÏ³ñ³ï¨ ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³Ý:

Ð³½í³¹»å Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë åëÇËáïÇÏ ßÇ½áýñ»Ý³ÝÙ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ, Ï³ï³ïáÝÇ³ÛÇ, Ñ³ÉáõóÇÝ³óÇ³Ý»ñÇ ëáõñ å³Ñ»ñ, áñáÝù ëáíáñ³µ³ñ ß³ñáõÝ³ÏíáõÙ »Ý ÙÇ ù³ÝÇ ß³µ³ÃÇó áã ³í»É: êáíáñ³µ³ñ, ¹³ ³ÏïÇí µáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÇ ýáÝÇ íñ³ ¿ ³é³ç³ÝáõÙ, »ñµ»ÙÝ Ýáñ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ Ï³Ù àÐ-áõÙ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï:

ÐÇí³Ý¹Ý»ñÇ ÙÇ Ù³ëÇ Ùáï åëÇËá½Ý Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹Ý»ñÇ ã³÷³ù³Ý³ÏÇ Ù»Í³óáõÙÇó Ñ»ïá: ²Ûë Çñ³íÇ×³ÏáõÙ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ëï»ñáÇ¹Ý»ñÇ ¹á½³ÛÇ Çç»óáõÙÁ ¨ Ý»ÛñáÉ»åïÇÏÝ»ñÇ Ýß³Ý³ÏáõÙÁ: Ø³ßÏ³ÛÇÝ ó³Ý³íáñÙ³Ý ýáÝÇ íñ³, ëáõñ Ñá·»Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ³é³ç³óáõÙÁ ËáëáõÙ ¿ í³ëÏáõÉÇïÇ Ñ»ï Ï³åÇ Ù³ëÇÝ: àõÕ»ÕÇ ëáõñ µ³½Ù³ï»Õ³ÛÇÝ Ï³Ù ï³ñ³ÍáõÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ³ñ³· ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ßßÙ³ÍáõÃÛáõÝ ¨ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ, ÙÇÝã¨ ÏáÙ³: ²Ûë ¹»åù»ñáõÙ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ Ù³Ñ³óáõ »Éù, ë³Ï³ÛÝ »ñµ»ÙÝ É³í ³ñ¹ÛáõÝù ¿ ï³ÉÇë ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹Ý»ñáí åáõÉë-Ã»ñ³åÇ³Ý:

ØÇ»Éáå³ÃÇ³Ý Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë ëáõñ Ï³Ù »ÝÃ³ëáõñ: êáíáñ³µ³ñ, ³ÛÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ áÕÝáõÕ»ÕÇ ÏñÍù³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ ëÇÙ»ïñÇÏ ³Ëï³Ñ³ñáõÙáí ¨ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ëïáñÇÝ å³ñ³å³ñ»½áí, Çñ³ÝÇ ëïáñÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ, ÏáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ, Ù»çùÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ó³í»ñáí :

ºñµ»ÙÝ, ÙÇ»Éáå³ÃÇ³ÛÇÝ áõÕ»ÏóáõÙ ¿ ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ (ûåïÇÏáÙÇ»ÉÇï): ÆÝãå»ë ÙÇ»ÉÇïÇ, ³ÛÝå»ë ¿É ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç Ý¨ñáå³ÃÇ³ÛÇ ¹»åùáõÙ ÏÇñ³éáõÙ »Ý ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹Ý»ñÇ µ³ñÓñ ¹á½³Ý»ñ ¨ åÉ³½Ù³ý»ñ»½:

Îñ³ÝÇ³É Ý»Ûñáå³ÃÇ³Ý êáíáñ³µ³ñ. ³ÏÝ³ß³ñÅ ÝÛ³ñ¹Ç ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ ³ÛÉ áõÕ»Õ³µÝ³ÛÇÝ

³Ëï³ÝÇßÝ»ñáí: ê³Ï³ÛÝ, Ñ³½³í³¹»å Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý µµÇ Éáõë³ÛÇÝ é»³ÏóÇ³ÛÇ å³Ñå³ÝÙ³Ùµ, 3-ñ¹ ÝÛ³ñ¹Ç ³é³ÝÓÝ³óí³Í ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñ, áñÁ íÏ³ÛáõÙ ¿ í³ëÏáõÉÇïÇ Ñ»ï Ï³åÇ Ù³ëÇÝ: ²ÏÝ³ß³ñÅ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ ÝÙ³Ý³Ï»É ÙÇ³ëÃ»ÝÇ³Ý Ï³Ù í»ñÇÝ Ã»ù ÙÏ³ÝÇ ï»Ý¹ÇÝÇïÁ: êáíáñ³Ï³ÝÇó Ñ³×³Ë

ÐÎ¶-Ç Å³Ù³Ý³Ï Ñ³Ý¹ÇåáÕ »éáñ³Ï ÝÛ³ñ¹Ç ³é³ÝÓÝ³óí³Í ë»Ýëáñ Ý¨ñáå³ÃÇ³Ý Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ÐÎ¶-Ç ÙÇ³Ï ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ: ºñµ»ÙÝ ¹ÇïíáõÙ ¿ Ý³¨ ¹ÇÙ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹Ç ÙÇ³- Ï³Ù »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ Ý¨ñáå³ÃÇ³, ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç ³Ëï³Ñ³ñáõÙ:

Ì³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ ëáíáñ³µ³ñ ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ ëÇÙ»ïñÇÏ ¹Çëï³É ë»ÝëáÙáïáñ åáÉÇÝ¨ñáå³ÃÇ³ÛÇ Ó¨áí: Æ ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ ß³ñ³Ïó³Ï³Ý ÑÛáõëí³ÍùÇ ÙÛáõë ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¨ í³ëÏáõÉÇïÝ»ñÇ, µ³½Ù³ÏÇ ÙáÝáÝ¨ñáå³ÃÇ³ Ñ³½í³¹»å ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ: Ð³½í³¹»å ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ¶ÇÛ»Ý-´³ñ»ÛÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß ¨ í»·»ï³ïÇí åáÉÇÝ¨ñáå³ÃÇ³: ²Ù»Ý³Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáÕ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÇó ¿ ¹³ëï³Ï³ÛÇÝ ËáÕáí³ÏÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ:

²ËïáñáßáõÙÁ ëáíáñ³µ³ñ ¹Åí³ñ ã¿, »Ã» ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÝ Ç Ñ³Ûï »Ý ·³ÉÇë Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ »ÝÃ³ï»ùëïáõÙ ¨ áõÕ»ÏóíáõÙ »Ý µÝáñáß É³µáñ³ïáñ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñáí: Î³ñ¨áñ ¿ å³ñ½»É, Ã» áõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ³é³çÝ³ÏÇ Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñáíª ÇÙáõÝ³ÛÇÝ åñáó»ëÝ»ñ, í³ëÏáõÉáå³ÃÇ³, Ï³Ù Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ µáõÅáõÙ å³Ñ³ÝçáÕ, »ñÏñáñ¹³ÛÇÝª ïáùëÇÏ (³Û¹ ÃíáõÙ ¹»Õáñ³ÛùÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝÇó), Ù»ï³µáÉÇÏ Ï³Ù ÇÝý»ÏóÇáÝ ·áñÍáÝÝ»ñáí:

´áõÅáõÙÁ ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹Ý»ñ, óÇïáëï³ïÇÏÝ»ñ, åÉ³½Ù³ý»ñ»½: Êáñ»³Ý Ï³Ù ÙÇ»Éáå³ÃÇ³Ý, ãÝ³Û³Í ¹ñ³Ýó Ñ»ï¨³ÝùÝ»ñÁ Ï³ÛáõÝ »Ý, Å³Ù³Ý³ÏÇ Ù»ç ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï åñáó»ëÇ ³ñ¹ÛáõÝù »Ý, ¹ñ³ Ñ³Ù³ñ ¿É ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù»Í Ù³ëáõÙ ã»Ý ï³ÝáõÙ »ñÏ³ñ³ï¨ ÇÙáõÝáëáõåñ»ëÇí Ã»ñ³åÇ³, ³ÛÉ µáõÅÙ³Ý Ï³ñ× Ïáõñë»ñ: ì»ñçÇÝ ï³ñÇÝ»ñÇÝ, ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ, Ñ³×³Ë ÏÇñ³éáõÙ »Ý Ù»ÃÇÉåñ»¹ÝÇ½áÉáÝáí (1· Ý» Ï³ÃÇÉ³ÛÇÝ, ³Ù»Ý ûñ 5 ûñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ, ¹á½³ÛÇ Ñ»ï³·³ Çç»óáõÙáíª åñ»¹ÝÇ½áÉáÝÇ ¹»Õ³Ñ³µ»ñ) åáõÉë - Ã»ñ³åÇ³, »ñµ»ÙÝ åÉ³½Ù³ý»ñ»½Ç ¨ Ý»ñ»ñ³Ï³ÛÇÝ ÇÙáõÝá·ÉáµáõÉÇÝÇ ½áõ·³ÏóáõÙáí: Î³ÛáõÝ ¹»åù»ñáõÙ ÏÇñ³éáõÙ »Ý óÇïáëï³ïÇÏÝ»ñ, ÇÝãå»ë Ý³¨ óÇÏÉáýáëý³ÙÇ¹áí åáõÉë-Ã»ñ³åÇ³:

Ð³Ï³ýáëýáÉÇåÇ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ î³ñµ»ñáõÙ »Ý ÇÝãå»ë ³é³çÝ³ÛÇÝª ÇÝùÝáõñáõÛÝ,³ÛÝå»ë ¿É »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ï³ýáëýáÉÇåÇ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß, Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ èÐ-Ç (³í»ÉÇ Ñ³×³Ë Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ Ï³ñÙÇñ ·³ÛÉ³Ëï), Ñ»ï Ï³åí³Í, áñÁ í³ï³óÝáõÙ ¿ ¹ñ³ ÁÝÃ³óùÝ áõ Ï³ÝË³ï»ëáõÙÁ:

Ð³Ï³ýáëýáÉÇåÇ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ Ï³éáõóí³Íù³ÛÇÝ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ ³áõïáÇÙáõÝ ÃñáÙµáïÇÏ í³ëÏáõÉáå³ÃÇ³Ý ¿, áñÇ ÑÇÙùáõÙ ÁÝÏ³Í ¿ ýáëýáÉÇåÇ¹Ç Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇ ³í»Éáñ¹ Ï³½Ù³íáñáõÙÁ:

Ð³Ï³ýáëýáÉÇåÇ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ Ï³åí³Í ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ, ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ, åÉ³ó»Ýï³ÛÇ (ÇÝùÝ³ÍÇÝ íÇÅáõÙ, åïÕÇ Ý»ñ³ñ·³Ý¹³ÛÇÝ Ù³Ñ), »ñÇÏ³ÙÝ»ñÇ, Ù³ßÏÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ é»óÇ¹ÇíáÕ ÃñáÙµá½áí: àõÕ»Õ³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ó¨»ñÝ »Ý îÆ¶-Á, ÇÝëáõÉïÁ ¨ Ñ³×³Ë µ³½Ù³ÇÝý³ñÏï³ÛÇÝ ¹»Ù»ÝóÇ³Ûáí áõÕ»ÏóíáÕ, ¹ÇëóÇñÏáõÉÛ³ïáñ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³Ý:

Ð³Ý·áõó³íáñ å»ñÇ³ñï»ñÇïÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ »ÝÃ³Ù³ßÏ³ÛÇÝ µçç³ÝùÇ ÙÇçÇÝ ¨ Ù³Ýñ ³ÝáÃÝ»ñÇ, ÙÏ³ÝÝ»ñÇ, Ñá¹»ñÇ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ³ÛÉ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ µÝáñáß ¿ ½·³ÉÇ å»ñÇí³ëÏáõÉÛ³ñ ÇÝýÇÉïñ³ïÝ»ñÇ Ï³½Ù³íáñáõÙÁ, Ñá¹»ñÇ ¿Ý¹áÃ»ÉÇ ¨ Ù»½áÃ»ÉÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ, ÃñáÙµá½Ý»ñÇ, ³Ý¨ñÇ½Ù³Ý»ñÇ ½³ñ·³óáõÙÁ: Ø³ßÏÇ ï³Ï Ï³ñáÕ »Ý ßáß³÷í»É Ù³Ýñ Ñ³Ý·áõÛóÝ»ñ, áñÇó ¿É ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ýí³ÝáõÙÝ ¿: Î³½Ù³µ³Ý³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ ¿ áõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ Í³Ýñ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ, áõÕ»Õ³ÝÛáõÃÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ³Ûïáõó ¨ áõéã»óáõÙ, ÷³÷Ï»óÙ³Ý ûç³ËÝ»ñ, ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñ:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ ëÏëíáõÙ ¿ ç»ñÙ³ëïÇ×³ÝÇ µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ, ·ÉË³ó³íáí, ùñïÝ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ùµ, Ñá¹»ñÇ, ÙÏ³ÝÝ»ñÇ, ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ ó³í»ñáí: ¸»åù»ñÇ Ï»ëáõÙ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ÙáÝá- ¨ åáÉÇÝ¨ñÇïÇ ùÇã Ã» ß³ï ³ñï³Ñ³Ûïí³Í Ýß³ÝÝ»ñ: Ð³×³Ë ³Ëï³Ñ³ñíáõÙ »Ý ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ÝÛ³ñ¹»ñÁ: ¸ÇïíáõÙ »Ý ß³ñÅ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñª ÃáñßáÙ³Í å³ñ³ÉÇãÝ»ñÇ Ó¨áí, ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ, ³ïñáýÇ³Ý»ñ: Î³ñáÕ »Ý ³Ëï³Ñ³ñí»É Ý³¨ ³ÏÝ³ß³ñÅ ¨ ¹ÇÙ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ»ñÁ:

¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ëï³µ³ÝáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ¹ÇïíáõÙ »Ý ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ý»ñ, Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý å³ñ³ÉÇãÝ»ñ, Ïááñ¹ÇÝ³ïáñ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ: àõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ÝáÃÝ»ñÇ, »ñÇÏ³ÙÝ»ñÇ ¨ ëñïÇ Í³Ýñ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ µ»ñ»É áõÕ»ÕÇ µ³½Ù³ÃÇí ÇÝý³ñÏïÝ»ñÇ, ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙÝ»ñÇ, ëáõñ ³ÛïáõóÇ ¨ áõéã»óÙ³Ý µáõéÝ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ, áñÁ ÏÉÇÝÇÏ³ÛáõÙ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ Ï³ÛÍ³ÏÝ³ÛÇÝ ÁÝÃ³óùáí, ÏáÙ³Ûáí ¨ ³ñ³· Ù³Ñ³óáõ »Éùáí:

äáÉÇÙÇá½ÇïÇ ¨ ¹»ñÙ³ïáÙÇá½ÇïÇ Ñ³Ù³ñ µÝáñáß »Ý ëáõñ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ó³í»ñÁ, ÙÏ³Ý³ÛÇÝ áõÅÇ Çç»óáõÙÁ, ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ³ïñáýÇ³Ý»ñÁ: ²é³í»É³å»ë ïáõÅáõÙ »Ý Í³Ûñ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ åñáùëÇÙ³É Ñ³ïí³ÍÇ, Çñ³ÝÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÁ, ë³Ï³ÛÝ, Ï³ñáÕ »Ý ³Ëï³Ñ³ñí»É Ý³¨ ¹»ÙùÇ, ÁÙå³ÝÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÁ:ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÑÇÙùáõÙ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ, Ù³ßÏÇ Ù³Ýñ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ ¿: ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÝ ë³Ï³í »Ý ÉÇÝáõÙ, ë³Ï³ÛÝ »ñµ»ÙÝ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹Ý»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í, ÃáñßáÙ³Í å³ñ³ÉÇãÝ»ñ ¨ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ: äáÉÇ- ¨ ¹»ñÙ³ïáÙÇá½ÇïÇ Éñ³óáõóÇã ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÇó Ï³ñ¨áñ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý ¹Ç½ý³·Ç³Ý ¨ ëñï³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁª ÝáõÛÝå»ë Ï³åí³Í ÙÏ³Ý³ÛÇÝ µáñµáù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï: äáÉÇÙÇá½ÇïÇ ¨ ¹»ñÙ³ïáÙÇá½ÇïÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ ÑÇß»óÝáõÙ ¿ ÙÇáå³ÃÇ³Ý: Ü³ËÝ³Ï³Ý ÷áõÉ»ñáõÙ ï³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙÁ Ï³åí³Í ¿ ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï: ØÏ³ÝÝ»ñÇ µÇáåëÇ³ÛÇ ïíÛ³ÉÝ»ñÁ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ »Ý ÁÝÓ»éáõÙ ¹Ý»É ×Çßï ³ËïáñáßáõÙ:

Ð³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ ëÏÉ»ñá¹»ÙÇ³ ê³ Ñ³ñ³×áÕ Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ èÐ-Ý ¿, áñÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ Ù³ßÏÇ, Ñ»Ý³ß³ñÅ³Ï³Ý ³å³ñ³ïÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ ¨ ¹ñ³ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ, ³ÛÉ Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ èÐ Ñ»ï Ñ³Ù»Ù³ï³Í, ³Ù»Ý³Í³Ýñ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñáí ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ ¿: ¸ñ³ µÝáñáß ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÑÇÙùáõÙ ³ÝáÃÝ»ñÇª è»ÛÝáÛÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß ¨ Ý¨ñáå³ÃÇ³Ý»ñ ³é³ç³óÝáÕ, Ëó³ÝáÕ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ ¿, ÇÝãå»ë Ý³¨ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ¨ ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÇ ï³ñ³ÍáõÝ ëÏÉ»ñáïÇÏª ýÇµñá½Ç ½³ñ·³óÙ³Ùµ, ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ ¿:

Ð³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ ëÏÉ»ñá¹»ñÙÇ³ÛÇ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñå»ë Ï³ÝáÝ, ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏíáõÙ »Ý Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ: îÇåÇÏ Ó¨Á ë»Ýëáñ ïñÇ·»ÙÇÝ³É Ý¨ñáå³ÃÇ³Ý ¿: Î³ñáÕ ¿ ¹Çïí»É Ý³¨ ¹Çëï³É ë»Ýëá-Ùáïáñ åáÉÇÝ¨ñáå³ÃÇ³, áñÇ Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ñÏ³íáñ ¿ ÝÛ³ñ¹³ýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ³ëï³ïáõÙª áõÕ»ÏóáÕ Ù³ßÏ³ÛÇÝ, Ñá¹³ÛÇÝ ¨ ³ÝáÃ³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ Ñ»ï Ï³åí³Í:

Þ»·ñ»ÝÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁª ³é³çÝ³ÛÇÝ (ÇÝùÝáõñáõÛÝ) ¨ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ, Ï³åí³Í ³Ëïáñáßí³Í èÐ-Ç Ñ»ï:

Þ»·ñ»ÝÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ ÏáñÇ½Á ³ñóáõÝù³-, Ãù³- ¨ ³ñï³½³ïÇã ³ÛÉ ·»ÕÓ»ñÇ ë»Ïñ»ïáñ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý å³ï×³éáí ³é³ç³ó³Í,³Ûëå»ë Ïáãí³Í §ãáñ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß¦-Ý ¿, áñÝ áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ Ñá¹»ñÇ, ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ, ÇÝãå»ë Ý³¨ íÇëó»ñ³É ¨ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí: Þ»·ñ»ÝÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ ½³ñ·³óÙ³Ý, Ù³ëÝ³íáñ³å»ë ¹ñ³ µÝáñáß ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÇª ùë»ñáëïáÙÇ³ÛÇ ¨ Ñ³ñ³Ï³Ýç³ÛÇÝ Ãù³·»ÕÓ»ñÇ Ù»Í³óÙ³Ý, ÑÇÙùáõÙ ÁÝÏ³Í ¿, Ãù³·»ÕÓ»ñÇ ÉÇÙýáÙ³ÛÇ Ñ³í³Ý³Ï³Ý »Éùáí, ³áõïáÇÙáõÝ ÉÇÙýáóÇï³ñ ÇÝýÇÉïñ³óÇ³Ý, ÇëÏ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ÑÇÙùáõÙª »ÝÃ³¹ñ³µ³ñ Ù³Ýñ ³ÝáÃÝ»ñÇ í³ëÏáõÉÇïáí áõÕ»ÏóíáÕ, ·ÉËáõÕ»ÕÇ, áÕÝáõÕ»ÕÇ ¨ Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ÇÙáõÝáÙÇçÝáñ¹³íáñí³Í ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ ¿: Þ»·ñ»ÝÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÝ

Çñ»Ýó Ù»ç Ñ³×³Ë Ý»ñ³éáõÙ »Ý Í³Ûñ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ ¹Çëï³É Ñ³ïí³ÍáõÙ ÃáõÛÉ Ï³Ù ÙÇçÇÝ ³ñï³Ñ³Ûïí³ÍáõÃÛ³Ý ½·³óáÕ³Ï³Ý ¨ ÑÝ³ñ³íáñ ß³ñÅ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí, ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ë»Ýëáñ åáÉÇÝ¨ñáå³ÃÇ³Ý, ³í»ÉÇ ë³Ï³íª ó³íáí, ë»Ýëáñ ¨ ß³ñÅ³Ï³Ý ¹»ýÇóÇïáí áõÕ»ÏóíáÕ µ³½Ù³ÏÇ ÙáÝáÝ¨ñáå³ÃÇ³, ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¨ ûç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ùµ ëáõñ ÇÝëáõÉï³ÝÙ³Ý å³Ñ»ñ, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ïá·ÝÇïÇí Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí áõÕ»ÏóíáÕ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³, áñáß ¹»åù»ñáõÙª ÙÇ»Éáå³ÃÇ³, áñÁ Ï³ñáÕ ¿ µ»ñ»É Í³Ýñ ß³ñÅ³Ï³Ý ¨ ÏáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ:

Êáßáñ µçç³ÛÇÝ (ùáõÝù³ÛÇÝ) ³ñï»ñÇÇïÁ ³é³çÝ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ í³ëÏáõÉÇïÇ ³Ù»Ý³ï³ñ³Íí³Í Ó¨Ý ¿, áñÇ ½³ñ·³óáõÙÁ Ï³åí³Í ¿ ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ³ñï³ùÇÝ ¨ Ý»ñùÇÝ ùÝ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·ÇÝ å³ïÏ³ÝáÕ ³ÝáÃÝ»ñáõÙ ·ñ³ÝáõÉ»Ù³Ý»ñÇ Ï³½Ù³íáñÙ³Ý Ñ»ï: ÐÇí³Ý¹³ÝáõÙ »Ý 50ï.-Çó µ³ñÓñ ³ÝÓÇÝù, Ï³Ý³Ûùª ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÝ³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ ùáõÝù³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍáõÙ ï»Õ³Ï³Ûí³Í Ï³Ù ï³ñ³ÍáõÝ ·ÉË³ó³íÝ ¿, ÇÝãå»ë Ý³¨ ¹»ÙùÇ íñ³ ¨ ·ÉËÇ Ù³½³Í³ÍÏ Ù³ëáõÙ ½·³óáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ: ²ÏÝ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ ¨ Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ³ÛÉ ³ÝáÃÝ»ñÇ Ý»ñ·ñ³íÙ³Ùµ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í, ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÝ »Ýª ï»ëáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ (³Û¹ ÃíáõÙ ³Ý¹³ñÓª ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Ç Çß»ÙÇÏ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí) ¨ ÇÝëáõïÁ:

¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃ³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ ¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃ³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ èÐ-Ç

Å³Ù³Ý³Ï ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ³Ù»Ý³Í³Ýñ ¨ µ³í³Ï³ÝÇÝ µÝáñáß Ó¨Ý »Ý: ¸ñ³ Ñ»ï Ï³åí³Í,

§ó»ñ»µñ³É í³ëÏáõÉÇï¦ ¨ §áõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ëáõñ Ë³Ý·³ñáõÙ¦-Á ï³ñ³Íí³Í ³ËïáñáßÇã Ó¨³Ï»ñåáõÙÝ»ñ »Ý, Ñ³×³Ë ÏÇñ³éíáõÙ »Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ Ï³ñÙÇñ ·³ÛÉ³ËïÇ Å³Ù³Ý³Ï, »ñµ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý ëáõñ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ¨ Ñá·»Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ:

îÆ¶ ¨ ÇÝëáõÉï ³Ù»ÝÇó ³é³ç ³é³ç³ÝáõÙ »Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ Ï³ñÙÇñ ·³ÛÉ³Ëïáí ¨ Ñ³Ï³ýáëýáÉÇåÇ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï, ¹ñ³ Ñ³Ù³ñ ¿É »ñÇï³ë³ñ¹ Ñ³ë³ÏáõÙ ¹ÇïíáÕ µáÉáñ §Ç¹Çáå³ÃÇÏ¦ ÇÝëáõÉïÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ å»ïù ¿ ÅËï»É ³Ûë ¨ ³ÛÉ èÐ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

Ð³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ äÐ ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï ³Ëïáñáßí³Í §áõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ëáõñ Ë³Ý·³ñáõÙ¦-Ý Çñ Ù»ç Ý»ñ³éáõÙ ¿ ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù Ï³Ù ÏñÏÝ³ÏÇ Ç Ñ³Ûï »Ï³Í ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¨ ûç³Ë³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ: ºÕ³Í ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇó »ÉÝ»Éáí, áñå»ë áõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ëáõñ Ë³Ý·³ñÙ³Ý ³Ù»Ý³Ñ³í³Ý³Ï³Ý å³ï×³é å»ïù ¿ ÁÝ¹áõÝ»É áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ÝáÃÝ»ñÇ ÃñáÙµáïÇÏ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ, ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³Ý, Ñ³Ï³Ù³Ï³ñ¹ÇãÝ»ñÇ ã³ñ³ß³ÑáõÙÁ, áñáß ¹»åù»ñáõÙ áõÕ»Õ³ÛÇÝ í³ëÏáõÉÇïÁª ÁÝÃ³óáÕ Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ í³ëÏáõÉÇïÇ Å³Ù³Ý³Ï: ´³óÇ ³Û¹, Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ Ï³ñÙÇñ ·³ÛÉ³Ëïáí ¨ Þ»·ñ»ÝÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ëáõñ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óáõÙÁ Ï³ñáÕ Ï³åí³Í ÉÇÝ»É ·ÉËáõÕ»ÕÇ ëáõñ ³å³ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÝáÕ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï, áñÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ ÝÙ³Ý ÉÇÝ»É áõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ëáõñ Ë³Ý·³ñÙ³ÝÁ: ÆÝëáõÉïáí å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í (Ñ³ïÏ³å»ë ÏñÏÝ³ÏÇ) ûç³Ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ èÐ-áí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï, áñå»ë Ï³ÝáÝ, ¹³éÝ³ÉÇ »Ý: î³ñ³Í ÇÝëáõÉïÇ ³Ù»Ý³Í³Ýñ Ñ»ï¨³ÝùÝ»ñ ¹ÇïíáõÙ »Ý å»ñý»ñÇÝ³ÛÇÝ Ñ³Ï³ýáëýáÉÇåÇ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï:

´áõÅáõÙÁ ëáíáñ³µ³ñ ï³ñíáõÙ ¿ é¨Ù³ïÇÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ëÝ³·Çï³óí³Í µ³Å³ÙáõÝùÝ»ñáõÙ Ã»ñ³å¨ïÇ Ñ»ï ÙÇ³ëÇÝ: ÎáñïÇÏáëï»ñáÇ¹Ý»ñÇ ýáÝÇ íñ³, ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÝ ³í³ñïíáõÙ »Ý é»ÙÇëÇ³Ûáí: ÎáñïÇÏáÇ¹Ý»ñÁ ï³ÉÇë »Ý ³ñ³· ³ñ¹ÛáõÝù: è»óÇ¹ÇíáÕ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ÏÇñ³éáõÙ »Ý ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹Ý»ñÇ ½áõ·³ÏóáõÙÝ ³ÛÉ ÇÙáõÝáëáõåñ»ëáñÝ»ñÇ (³½áÃÇáåñÇÝ, ùÉáñ³ÙóÇÉ) Ñ»ï, óÇÏÉáýáëý³ÙÇ¹Ç ÏÇñ³éáõÙÇó ÑÝ³ñ³íáñ ¿ »ñÏ³ñ³ï¨ É³í³óáõÙ:

ØÇ³ëÃ»ÝÇ³

ØÇ³ëÃ»ÝÇ³

ÜÛ³ñ¹³-ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÙÇ³óÙ³Ý ëË»Ù³Ý.

1.äñ»ëÇÝ³åïÇÏ ï»ñÙÇÝ³ÉÁ

2.ê³ñÏáÉ»Ù³Ý

3.êÇÝ³åïÇÏ µßïÇÏÁ

4.ÜÇÏáïÇÝ³ÛÇÝ ³ó»ïÇÉËáÉÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÁ

5.ØÇïáËáÝ¹ñÇáõÙÁ

ØÇ³ëÃ»ÝÇ³Ý (Myasthenia gravis) Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ ÝÛ³ñ¹³-ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõõÃÛáõÝ, áñÁ µ»ñáõÙ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÃáõÉáõÃÛ³Ý: ²ØÜ-áõÙ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ 20 ³Ù»Ý 100,000 µÝ³Ï.:

ØÇ³ëÃ»ÝÇ³Ý Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ ³Ù»Ý³ ë³Ï³í Ñ»ï³½áïí³Í ³áõïáÇÙáõÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇó Ù»ÏÁ:

ÂáõÉáõÃÛáõÝÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ÉÇÝáõÙ Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñáí ¹»åÇ Ñ»ï-ëÇÝ³åïÇÏ ³ó»ÃÇÉ-ËáÉÇÝ»ñ·ÇÏ

é»ó»åïáñÝáñÁ:

Ø. ³Ëï³Ñ³ñáõÙ ¿ µáÉáñ ¿ÃÝÇÏ ËÙµ»ñÁ. ²Ù»Ý³Ñ³×³Ë ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ 40 ï³ñ»ÏÝÇó »ñÇï³ë³ñ¹ Ï³Ý³Ûù »Ý, Ï³Ù 50 - 70 ï³ñ»Ï³Ý »ñÏáõ ë»éÇ Ý»ñÏ³Û³óáõóÇã: ºñÇï³ë³ñ¹Ý»ñÁ Ñ³½í³¹»å »Ý áõÝ»ÝáõÙ ÃÇÙáÙ³: èÇëÏÇ ·áñÍáÝÝ»ñÝ »Ý` Ç·³Ï³Ý ë»éÁ ï³ñÇùÁ 20–40 ÁÝï³Ý»Ï³Ý ³Ý³ÙÝ»½Á

D-penicillamine ëñëÏáÙÁ

ØÇ³ëÃ»ÝÇ³ÛÇ Ù³ÝÏ³Ï³Ý Ó¨»ñÝ »Ý.

1. Ü»áÝ³Ã³É - 12% Ø ÑÇí³Ý¹ Ù³Ûñ»ñÇó, ßáõï ³ÝóÝáõÙ »Ý:

2. ´Ý³ÍÇÝ – ÏÛ³ÝùÇ »ñÏñáñ¹ ï³ñ»Ï³ÝÇó Ç í»ñ - Congenital Myasthenic Syndrome, CMS: 3. ¸»é³Ñ³ë³ÏÝ»ñÇ Ø: ¹»é³Ñ³ë ï³ñÇùÇ:

ØÇ³ëÃ»ÝÇ³ÛÇ ÑÇÙÝ³Ýß³ÝÁ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÃáõÉáõÃÛáõÝÝ ¿: ²é³çÝ³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³ÝÁ »ÝÃ³ñÏíáõÙ »Ý ³ÏÝ³ß³ñÅ, ¹ÇÙ³ÛÇÝ, Í³ÙÇã, ÏÉÙ³Ý ÙÏ³ÝÝ»ñÁ áõ Ó³ÛÝ³É³ñ»ñÁ: Ì³Ûñ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÁ ÝáõÛÝå»ë Ï³ñáÕ »Ý ³Ëï³Ñ³ñí»É:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏÇ½µÁ Ñ³×³Ë ³Ýëå³ë»ÉÇ ¿ ¨ ß³ï ³ñ³·: Üß³ÝÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ³ñ³· ³í»É³Ý³É:

Ð³×³Ë ÙÇ³ëÃ»ÝÇ³Ý Ç ëÏÇ½µ³Ý» ãÇ ³ËïáñáßíáõÙ:

Ø ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ù»Í Ù³ëÇ Ùáï ³é³çÇÝ Ýß³ÝÁ ÉÇÝáõÙ ¿ ³ãùÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ÃáõÉáõÃÛáõÝÁ: àõñÇßÝ»ñÇ Ùáï Ï³ñáÕ »Ý ¹Çïí»É ÏÉÙ³Ý Ï³Ù Ëáë³Ïó³Ï³Ý Ë³ËïáõÙÝ»ñ:

ØÏ³Ý³ÛÇÝ ÃáõÉáõÃÛ³Ý ³ëïÇ×³ÝÁ ËÇëï ï³ñµ»ñíáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï, ûÏáõÉ³ñ Ø ëÏë³ó ÙÇÝç¨ ·»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³Í, Ý»ñ³éÛ³É ßÝã³é³Ï³Ý ÙÏ³ÝÝ»ñÁ:

²ÛëåÇëáí, ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÝ »Ý. ³ëÇÙ»ïñÇÏ ÷Ãá½, ¹ÇåÉûåÇ³ áã Ñ³ëï³ïáõÝ ù³ÛÉí³Íù Í³Ûñ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ ÃáõÉáõÃÛáõÝ

¹»ÙùÇ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝ

¹Çëý³·Ç³, ¹Ç½³ñïñÇ³ ßÝã³é³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñáõÃÛáõÝ

ºÃ» ßÝã³é³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñáõÃÛáõÝÁ Ë³Ýñ ³ëïÇ×³ÝÇ ¿` å»ïù ¿ Ï³ï³ñ»É ³ñÑ»ëï³Ï³Ý í»ÝïÇÉÛ³óÇ³ êñïÙÏ³ÝÁ »ñµ»ù ãÇ ³Ëï³Ñ³ñíáõÙ

Ø Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ ³áõïáÇÙáõÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ: ä³ï×³é³µ³Ý³Ï³Ý å³Ãá·»ÝÁ ¹»é Ñ³ÛïÝ³µ»ñí³Í ã¿: àñáß³ÏÇ HLA ïÇå»ñ áõÝ»Ý Ï³å Ø Ñ»ï:

ÐÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï 25% Ùáï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ÃÇÙáÙ³ ¨ óáõóí³Í ¿ ÉÇÝáõÙ ÃÇÙ¿ÏïáÙÇ³:

Ð³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñÁ áõÕÕí³Í »Ý ÉÇÝáõÙ ³ó»ÃÇÉ-ËáÉÇÝÇ é»ó»åïáñÇ ¹»Ù (ÝÇÏáïÇÝÇÏ ïÇåÇ), áñÁ ·ïÝíáõÙ ¿ ÝÛ³ñ¹³-ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ëÇÝ³÷ëáõÙ:

àñáß ïÇåÇ Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ »Ý ³ó»ÃÇÉ-ËáÉÇÝÇ ÑÝ³ñ³íñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÙÇ³Ý³É é»ó»åïáñÇÝ: Ð³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇ Ù»Í Ù³ëÁ ³ñï³¹ñíáõÙ ¿ î- áõ ´-ÉÇÙýáóÇïÝ»ñáí:

²ËïáñáßáõÙÁ êï³Ý¹³ñï ¹»åù»ñáõÙ ÙÇ³ëÃ»ÝÇ³ÛÇ ³ËïáñáßáõÙÝ ÁÝ¹·ñÏáõÙ ¿.

1.ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ½ÝÝáõÙ ¨ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛ³Ý å³ñ½áõÙ:

2.²Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ÙÏ³Ý³ÛÇÝ Ñá·Ý³ÍáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ýáõÝÏóÇáÝ³É ÷áñÓÁ:

3.¾É»ÏïñáÙÇá·ñ³·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ. ¹»Ïñ»Ù»Ýï-Ã»ëï

4.äñá½»ñÇÝ³ÛÇÝ ÷áñÓÁ

5.ÎñÏÝ³ÏÇ ¹»Ïñ»Ù»Ýï-Ã»ëï åñá½»ñÇÝÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ é»³ÏóÇ³ÛÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:

6. ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ½ÝÝáõÙ åñá½»ñÇÝÇ ýáÝÇ íñ³ ÙÇ³ëÃ»ÝÇÏ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¹³ñÓ»ÉÇáõÃÛ³Ý Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:

7.²ñÛ³Ý ³Ý³ÉÇ½ ³ó»ÁÇÉËáÉÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ ¨ ïÇïÇÝÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ

8.²é³ç³ÛÇÝ ÙÇçÝáñÙÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ¥áõéó³·»ÕÓ, ÑáÙ³ÝÇßÁ ÃÇÙáõë¤ ÏáÙåÛáõïáñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³

´³ñ¹ ï³ñµ»ñ³ÏÇã ³Ëï³ñáßÙ³Ý ¹»åù»ñÇ ¹»åùáõÙ Ï³ï³ñáõÙ »Ý ³ë»Õ³ÛÇÝ ¿É»ÏïñáÙÇá·ñ³ýÇ³, Ñ³Õáñ¹Çã ÝÛ³ñ¹»ñÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ, ³é³ÝÓÇÝ ÙÏ³Ý³Ã»É»ñÇ ¿É»ÏïñáÙÇá·ñ³ýÇ³¥çÇï»ñ¤, µÇáùÇÙÇ³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñ ¥Ïñ»³ïÇÝýáëý³ï, É³Ïï³ï, åÇñáõí³ï, 3-ÑÇ¹ñûùëÇµáõïÇñ³ï¤:

´áõÅáõÙÁ

Üáñ Ñ³ÛïÝ³µ»ñí³Í Ã»Ã¨ ¨ ³ÏÝ³ÛÇÝ Ó¨Ç µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ÏÇñ³éáõÙ »Ý ÙÇ³ÛÝ Ï³ÉÇÙÇÝ ¨ Ï³ÉÇáõÙÇ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñ:

Î³ÉÇÙÇÝ 60Н 1ï. ûñÁ 3 ³Ý·³Ù áã å³Ï³ë, ù³Ý 6 Å³Ù ÇÝï»ñí³Éáí: Î³ÉÇáõÙÇ ùÉáñÇ¹ Ï³Ù Ï³ÉÇáõÙ-ÝáñÙÇÝ 1ï. ûñÁ 3 ³Ý·³Ù:

²ñï³Ñ³Ûïí³Í ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÃáõÉáõÃÛ³Ý Ï³Ù µáõÉµ³ñ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ÏÇñ³éáõÙ »Ý ·ÉÛáõÏáÇ¹³ÛÇÝ Ã»ñ³åÇ³. åñ»¹ÝÇ½áÉáÝ ¥Ù»ÃÇåñ»¹¤ 1Ù·/Ï· ã³÷áí, ûñÁ Ù»ç ³é³íáïÛ³Ý Å³Ù»ñÇÝ ¥ëáíáñ³Ï³Ý ¹»Õ³ã³÷»ñÝ »Ý ûñÁ 60-80Ù·, ÙÇÝÇÙ³É ¿ý»ÏïÇí ¹»Õ³ã³ÓÁ ûñÁ 50Ù· ûñÁ Ù»ç¤:

äñ»¹ÝÇ½áÉáÝÇ Ù»Ï ¹»Õ³Ñ³µÁ å³ñáõÝ³ÏáõÙ ¿ 5Ù·, Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý³µ³ñ åñ»¹ÝÇ½áÉáÝÇ ûñ³Ï³Ý

¹»Õ³ã³÷Á 12-16 Ñ³µ ¿: äñ»¹ÝÇ½áÉáÝ 60Ù· ûñÁ Ù»ç:

äñ»¹ÝÇ½áÉáÝÇ ÁÝ¹áõÝáõÙÝ »ñÏ³ñ³ï¨ ¿, é»ÙÇëÇ³ Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³Ý³É 1-2 ³ÙÇë ³Ýó, ³å³ åñ»¹ÝÇ½áÉáÝÇ ¹»Õ³ã³÷Á 0,5 Ñ³µáí Çç»óÝáõÙ »Ý ÙÇÝã¨ å³Ñå³ÝáÕ ¹»Õ³ã³÷ 10-40Ù· ûñÁ Ù»ç: ²å³ ½·áõßáõÃÛ³Ùµ 0,25 Ñ³µ Çç»óÝ»Éáí, ÙÇÝã¨ ¹»Õ³ÝÛáõÃÇ Ñ³Ý»ÉÁ:

äñ»¹ÝÇ½áÉáÝÇ ÁÝ¹áõÝáõÙÁ å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ ³ñÛ³Ý ß³ù³ñÇ ÑëÏáõÙ, ¨ ï»Õ³Ù³ë³ÛÇÝ Ã»ñ³å¨ïÇ ÑëÏáõÙ` ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßáõÙÁ, ëï»ñáÇ¹ ËáóÇ, ûëï»áåáñá½Ç Ï³ÝË³ñ·»ÉáõÙ:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÇó »ñÏáõ ï³ñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ ·»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³Í Ó¨»ñÇ ¹»åùáõÙ Ï³ï³ñáõÙ »Ý áõéó³·»ÕÓÇ Ñ»é³óáõÙ` ÃÇÙ»ÏïáÙÇ³: îÇÙ»ÏïáÙÇ³ÛÇ ³ñ¹ÛáõÝùÁ ÉÇÝáõÙ ¿ 1-12 ³Ùëí³ ÁÝÃ³óùáõÙ, ÃÇÙ»ÏïáÙÇ³ÛÇ ¿ý»ÏïÇíáõÃÛ³Ý ·Ý³Ñ³ïáõÙÁ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ 1 ï³ñÇ ³Ýó:

Î³ñ»ó Ñ³ë³ÏáõÙ, åñ»¹ÝÇ½áÉáÝáí Ã»ñ³åÇ³ÛÇ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ, åñ»¹ÝÇ½áÉáÝÇ Ýß³Ý³ÏÙ³Ý ³ÝÑÝ³ñÇÝáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ¨ åñ»¹ÝÇ½áÉáÝÇ Ñ³Ý»Éáõó Ñ»ïá, Ýß³Ý³ÏíáõÙ ¿ óÇïáëï³ïÇÏ Ã»ñ³åÇ³: Â»Ã¨ ¹»åù»ñáõÙ` ³½³ÃÇáåñÇÝ 50Ù· ¥Ç Ñ³µ¤ ûñÁ 3 ³Ý·³Ù: ²í»ÉÇ Éáõñç ¹»åù»ñáõÙ` óÇÏÉáëåáñÇÝ ¥ë³Ý¹ÇÙáõÝ¤ ûñÁ 200-300Ù· Ï³Ù ë»Éë»åï ûñÁ 1000-2000Ù·:

ØÇ³ëÃ»ÝÇ³ÛÇ ëñ³óÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ÁÝ¹áõÝ»ÉÇ ¨ ³ñ¹³ñ³óÇ ¿ åÉ³½Ù³ý»ñ»½Ç Ï³ï³ñáõÙÁ ¨ Ý/» ÇÙáõÝá·ÉáµáõÉÇÝÇ Ý»ñ³ñÏáõÙÁ: Üå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¿ åÉ³½Ù³ý»ñ»½Ý Çñ³Ï³Ý³óÝ»É 500ÙÉ, åÉ³½Ù³Ûáí Ï³Ù ³ÉµáõÙÇÝÇ ÷áË³ñÇÝáõÙáí, ûñÁ Ù»ç 5-7 Ñ³ï:

ÆÙáõÝá·ÉáµáõÉÇÝÁ Ý»ñ³ñÏíáõÙ ¿ Ý/» ûñÁ 5-10· ÙÇÝã¨ 10-30·, ÙÇçÇÝÁ 20·: ÆÙáõÝá·ÉáµáõÉÇÝÁ Ý»ñ³ñÏíáõÙ ¿ ¹³Ý¹³Õ, 15 Ï³ÃÇÉ/ñáå»:

ØÇ³ëÃ»ÝÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï Ï³Ý ÙÇ ß³ñù Ñ³Ï³óáõóáõÙÝ»ñ:

ØÇ³ëÃ»ÝÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï Ñ³Ï³óáõóáõÙÝ»ñÁ

.â³ã³½³Ýó ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý Í³Ýñ³µ»éÝí³ÍáõÃÛáõÝ

.ÆÝëáÉÛóÇ³Ý»ñ` ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï»É áõÕÕ³ÏÇ ³ñ¨³ÛÇÝ ×³é³·³ÛÃÝ»ñÇ ï³Ï ·ïÝí»ÉÁ

.Ø³·ÝÇáõÙÇ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÁ` Ù³·Ý»½ÇáõÙ, å³Ý³Ý·ÇÝ, ³ëå³ñÏ³Ù

.Îáõñ³ñ»ÝÙ³Ý ÙÇáé»É³ùë³ÝïÝ»ñ

.Ü»ÛñáÉ»åïÇÏÝ»ñ, ïñ³ÝÏíÇÉÇ½³ïáñÝ»ñ, µ³óÇ ·ñ³Ý¹³ùëÇÝÇó, ¶úØÎ

.Ð³Ï³µÇáïÇÏÝ»ñ

²ÙÇÝá·ÉÛáõÏá½Ç¹Ý»ñ` ·»Ýï³ÙÇóÇÝ, ëïñ»åïáÙÇóÇÝ, Ý»áÙÇóÇÝ, Ï³Ý³ÙÇóÇÝ, ÙáÝáÙÇóÇÝ, ïáµñ³ÙÇóÇÝ, ëÇ½áÙÇóÇÝ, ³ÙÇÏ³óÇÝ, Ý»ïÇÉÙÇóÇÝ ýïáñùÉáñÇ¹Ý»ñ ` ¿Ýûùë³óÇÝ, ÝáñýÉûùë³óÇÝ, óÇåñáýÉûùë³óÇÝ, ûýÉûùë³óÇÝ, ýÉ»ñûùë³óÇÝ, ÉáÙ»ýÉûùë³óÇÝ, ëå³ñýÉûùë³óÇÝ, ÇëÏ ï»ïñ³óÇÏÉÇÝÁ` µÅßÏÇ ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ï³Ï:

.üïáñ å³ñáõÝ³ÏáÕ ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹Ý»ñ` ¹»ùë³Ù»ï³½áÝ, ¹»ùë³½áÝ, åáÉÏáñïáÉáÝ .ÊÇÝÇÝÇ ³Í³ÝóÛ³ÉÝ»ñ . D-å»ÝÇóÇÉÇÝ

äñá·Ýá½Á

´áõÅáõÝÁ ëáíáñ³µ³ñ µ»ñáõÙ ¿ ¹ñ³Ï³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ:

ÎÛ³ÝùÇ áñ³ÏÁ áõÕÕ³ÏÇáñ»Ý Ï³åí³Í ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Í³ÝñáõÃÛ³Ý ³ëïÇ×³ÝÇ Ñ»ï:

àñáß ¹»Õáñ³ÛùÝ»ñ Ï³ñáÕ »Ý Å³Ù³Ý³ÏÇ Ñ»ï ÏáñóÝ»É áõÅÁ Ï³Ù ¿É µ»ñ»É íï³Ý·³íáñ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ¿ý»ÏïÝ»ñÇ ³×ÇÝ:

ØÇ³ëÃ»ÝÇ³Ý Çñ ÁÝÃ³óùáí åñá·ñ»ëÇí ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ã¿: êáíáñ³µ³ñ ï³ñÇùÇ Ñ»ï Ï³åí³Í í³ï³óáõÙ Ï³Ù ëÇÙåïáÙÝ»ñÇ ³í»É³óáõÙ ãÇ ¹ÇïíáõÙ:

òñí³Í ëÏÉ»ñá½

¶ÉËáõÕ»ÕÇ Ù³·ÝÇïá-é»½áÝ³Ýë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³Ý Áëï ³ÙÇëÝ»ñÇ

¸»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÝáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ µÝáõÃ³·ñíáõÙ »Ý Î»ÝïñáÝ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ë»É»ÏïÇí µáñµáùáõÙáí ¨ ¹»ëïñáõÏóÇ³Ûáí, ÇëÏ å»ñÇý»ñÇÏ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Á ÙÝáõÙ ¿ ³Ý÷á÷áË ¨ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ×ÝßáÕ Ù»Í³Ù³ëÝáõÃÛáõÝÁ ãáõÝÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ýß³ÝÝ»ñ: òñí³Í ëÏÉ»ñá½Á Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ ³Ûë ËÙµÇ ³Ù»Ý³Ñ³×³Ë³ÏÇ Ñ³Ý¹ÇåáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ: ØÛáõë ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ` ¸»íÇÏÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ (neuromyelitis optica), ´³ÉáÛÇ ÏáÝó»ÝïñÇÏ ëÏÉ»ñá½Á, ÞÇÉ¹»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý ß³ï ³í»ÉÇ Ñ³½í³¹»å:

òñí³Í ëÏÉ»ñá½

òñí³Í ëÏÉ»ñá½Á (òê) Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç µáñµáù³ÛÇÝ ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÝáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ¿, ãÝ³Û³Í Ýñ³ ½³ñ·³óÙ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñÁ ß³ñáõÝ³ÏáõÙ »Ý ÙÝ³É ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ³ÝÑ³Ûï, ë³Ï³ÛÝ ³ÛÝ Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ ³áõïá³·ñ»ëÇí ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ áõÕÕí³Í ÎÜÐ ÙÇ»ÉÇÝÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ: òê ½³ñ·³óáõÙÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ·»Ý»ïÇÏ³Ï³Ý ÑÇÙùÇ ¨ ³ñï³ùÇÝ ÙÇç³í³ÛñÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇ ÷áË³½¹»óáõÃÛ³Ùµ: ¶»Ý»ïÇÏ³Ï³Ý Ý³Ë³ïñ³Ù³¹ñí³ÍáõÃÛáõÝ òê ÝÏ³ïÙ³Ùµ ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝÇ, áñÁ Ï³ñ»ÉÇ ÑÇÙÝ³íáñ»É Ñ»ï¨Û³É Ï»ï»ñáí.

• òê Ñ³Ý¹ÇåÙ³Ý Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ï³ñµ»ñ ¿ ÙÇ¨ÝáõÛÝ ³ßË³ñÑ³·ñ³Ï³Ý ·áïáõÙ ³åñáÕ ï³ñµ»ñ ¿ÃÝÇÏ ËÙµ»ñÇ ÙÇç¨,

• òê ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ³é³çÇÝ, »ñÏñáñ¹ ¨ »ññáñ¹ ³ëïÇ×³ÝÇ Ñ³ñ³½³ïÝ»ñÇ ßñç³ÝáõÙ òê Ñ³Ý¹ÇåÙ³Ý Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ³í»ÉÇ µ³ñÓñ ¿, ù³Ý ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ åáåáõÉÛ³óÇ³ÛáõÙ

• ØáÝá½Ç·áï »ñÏíáñÛ³ÏÝ»ñÇ ßñç³ÝáõÙ ÏáÝÏáñ¹³ÝïáõÃÛáõÝÝ Áëï òê Ï³½ÙáõÙ 25-30%, ÇëÏ »ñÏ½Ç·áï »ñÏíáñÛ³ÏÝ»ñÇ ßñç³ÝáõÙ` 2-5%, ÇÝãå»ë áã »ñÏíáñÛ³Ï ùáõÛñ»ñÇ ¨ »Õµ³ÛñÝ»ñÇ ÙÇç¨:

ÜÙ³Ý Å³é³Ý·áõÙÁ ÇÑ³ñÏ» ãÇ Ï³ñáÕ µ³ó³ïñí»É Ñ³ë³ñ³Ï Ù»Ý¹»ÉÛ³Ý Å³é³Ý·Ù³Ý ûñ»ÝùÝ»ñáí. Ý³Ë³ïñ³Ù³¹ñí³ÍáõÃÛáõÝÁ òê ÝÏ³ïÙ³Ùµ áõÝÇ ³Ù»Ý³ÛÝ Ñ³í³Ý³Ï³ÝáõÃÛ³Ùµ åáÉÇ·»Ý³ÛÇÝ µÝáõÛÃ` µ³½Ù³ÃÇí ·»Ý»ñÇ ÁÝ¹·ñÏáõÙáí, áñáÝóÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÁ Ï³½ÙáõÙ ¿ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ éÇëÏÇ ÙÇ Ù³ëÁ:

¾ÃÇáå³Ãá·»Ý»½Á òê, Áëï ¹³ë³Ï³Ý áñ³ÏÙ³Ý, Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ T helper (Th1) µçÇçÝ»ñáí ÙÇçÝáñ¹í³Í ³áõïáÇÙáõÝ ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÝáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ, B µçÇçÝ»ñÇ ¨ Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇ ³ÏÝÑ³Ûï ÁÝ¹·ñÏáõÙáí Ýñ³ å³Ãá·»Ý»½áõÙ: òê Å³Ù³Ý³Ï ³áõïáÇÙáõÝ åñáó»ëÇ ÃÇñ³ËÁ ÎÜÐ µçç³ÛÇÝ ÏáÙåáÝ»ÝïÝ»ñÝ »Ý, áñáÝù ÝáñÙ³ÛáõÙ ³ÝÑ³ë³Ý»ÉÇ »Ý ÇÙáõÝ µçÇçÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ` Ñ»Ù³ïá¿Ýó»ý³ÉÇÏ µ³ñÇ»ñÇ å³ï×³éáí: ÜáñÙ³ÛáõÙ ÇÙáõÝ å³ï³ëË³ÝÁ ëÏëíáõÙ ¿ ³ñÛ³Ý Ù»ç Ï³Ù ÉÇÙý³ïÇÏ Ñ³Ý·áõÛóÝ»ñáõÙ CD4 ÉÇÙýáóÇÝ»ñÇ Ù³Ï»ñ»ëÇÝ ï»Õ³íáñí³Í T µçç³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ ¨ ³ÝïÇ·»Ý³ÛÇÝ å»åïÇ¹Ý»ñÇ ÷áË³½¹»óáõÃÛá³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ: ê»÷³Ï³Ý ³ÝïÇ·»ÝÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ ÝáñÙ³É ûñ·³ÝÇ½ÙÁ áõÝÇ ïáÉ»ñ³ÝïáõÃÛáõÝ, áñÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í Ýñ³Ýáí, áñ ³áõïá³ÝïÇ·»ÝÝ»ñÇ Ñ»ï Ï³åí³Í T µçÇçÝ»ñÁ ÁÝïñíáõÙ »Ý ÃÇÙáõëáõÙ ¨ Ñ»é³óíáõÙ »Ý ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛáõÝÇó: àõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ óáõÛó »Ý ï³ÉÇë, áñ ³ÝïÇ·»ÝÝ»ñÇ ¨ T µçç³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ ÷áË³½¹»óáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÁ Ï³Ëí³Í ¿ áã ³ÛÝù³Ý å»åïÇ¹Ç ³ÙÇÝáÃÃí³ÛÇÝ Ñ³çáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÇó, ³ÛÉ Ýñ³ ï³ñ³Í³Ï³Ý Ï³éáõóí³ÍùÇó ¨ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ßÕÃ³Ý»ñÇó: Àëï Ý»ñÏ³ÛáõÙë ¹áÙÇÝ³ÝïáÕ ï»ëáõÃÛ³Ý Ñ»Ýó T µçç³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ ¹»·»Ý»ñ³óÇ³Ûáí ¿ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í òê, áñÁ Ýß³Ý³ÏáõÙ ¿, áñ ³ÏïÇí³Ý³Éáí áñ¨¿ íÇñáõë³ÛÇÝ Ï³Ù µ³Ïï»ñÇ³É ³ÝïÇ·»Ýáí, Ñ»ï³·³ÛáõÙ ³Ûë µçÇçÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý Ï³åí»É ë»÷³Ï³Ý ÙÇ»ÉÇÝÇÝ ¨ ù³Ûù³Û»É ³ÛÝ (Ë³ã³Ó¨ é»³ÏóÇ³ Ï³Ù ³ÝïÇ·»Ý³ÛÇÝ ÙÇÙÇÏñÇ³): ²ÏïÇí³óí³Í T µçÇçÝ»ñÁ áõÕÕíáõÙ »Ý Ñ»Ù³ïá¿Ýó»ý³ÉÇÏ µ³ñÇ»ñ ¨ Ï³åíáõÙ »Ý ¿Ý¹áÃ»ÉÛ³ñ µçÇçÝ»ñÇ íñ³ ·ïÝíáÕ ³¹Ñ»½ÇáÝ ÙáÉ»ÏáõÉÝ»ñÇ Ñ»ï,

³ÛÝáõÑ»ï¨ ³ÝóÝáõÙ »Ý Ñ»Ù³ïá¿Ýó»ý³ÉÇÏ µ³ñÇ»ñÁ` ù³Ûù³Û»Éáí µ³½³É Ã³Õ³ÝÃÁ matrix metalloproteinase ÙÇçáóáí: Ð³ëÝ»Éáí ÎÜÐ` ÉÇÙýáóÇïÝ»ñÁ ³ÏïÇí³ÝáõÙ »Ý ÙÇÏñá·ÉÇ³É µçÇçÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó ¨ ·ñáÑáõÙ »Ý ûÉÇ·á¹»Ý¹ñáóÇïÝ»ñÁ` ³é³ç³óÝ»Éáí ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÇ³: àñå»ë Ï³ÝáÝ ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÇ³ÛÇÝ Ñ³çáñ¹áõÙ ¿ é»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÇ³Ý, áñÁ å³ÛÙ³Ý³íáñáõÙ ¿ ·ñáÑÇ ³í³ñïÁ ¨ ÑÇí³Ý¹Ç í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙÁ, ë³Ï³ÛÝ é»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÇ³Ý ³ÝÏ³ï³ñ ¿ òê Å³Ù³Ý³Ï: Սակայն ցրված սկլերոզը միայն բորբոքային, միայն դեմիելինիզացնող հիվանդություն չէ: ¸»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÇ³ÛÇ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ ÝÏ³ïíáõÙ ¿ ³ùëáÝ³É ¹»·»Ý»ñ³óÇ³ Ñ»ï¨Û³É å³ï×³éÝ»ñáí.

• ì³ÉÉ»ñÛ³Ý ¹»·»Ý»ñ³óÇ³, ³ùëáÝÇ ¹»·»Ý»ñ³óÇ³ ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÇ³ÛÇó ¹Çëï³É Ñ³ïí³ÍÝ»ñáõÙ,

• ³ùëáÝÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ µáñµáùÙ³Ý å³ï×³éáí,

• ³ùáÝ³É ³Ëï³Ñ³ñáõÙ ËñáÝÇÏ³Ï³Ý ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÇ³ÛÇ å³ï×³éáí, ù³Ý½Ç ÙÇ»ÉÇÝÇ ß»ñïÁ áõÝÇ Ï³ñ¨áñ å³ßïå³Ý³Ï³Ý ¨ ëÝáõóáÕ ýáւÝÏóÇ³ ³ùëáÝÇ Ñ³Ù³ñ

• ³ùëáÝÇ íÝ³ëáõÙ ÇáÝ³Ï³Ý ÇÙµ³É³ÝëÇ ¨ ÙÇïáùáÝ¹ñÇ³É ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý å³ï×³éáí:

¿åÇ¹»ÙÇáÉá·Ç³Ý òê Ùáï³íáñ³å»ë »ñÏáõ ³Ý·³Ù ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ Ï³Ý³Ýó ßñç³ÝáõÙ Ñ³Ù»Ù³ï³Í ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó Ñ»ï: êÏëÙ³Ý ï³ñÇùÁ ëáíáñ³µ³ñ ï³ï³ÝíáõÙ ¿ 20-40 ï³ñ»Ï³Ý Ñ³ë³ÏÁ, ë³Ï³ÛÝ Ñ³½í³¹»å ³ÛÝ Ï³ñáÕ ¿ ·ñ³Ýóí»É Ù³ÝÏ³Ï³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ ¨ ï³ñ»ó Ù³ñ¹Ï³Ýó ßñç³ÝáõÙ: òê Ñ³Ý¹ÇåÙ³Ý Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ³Ù»Ý³Ù»ÍÝ ¿ ÞáïÉ³Ý¹Ç³ÛÇ ÑÛáõëÇëáõÙ ï»Õ³Ï³Ûí³Í ÏÕ½ÇÝ»ñáõÙ, ²ØÜ ¨ Î³Ý³¹³ÛÇ ÑÛáõëÇë³ÛÇÝ ßñç³ÝÝ»ñáõÙ

¨ Ï³½ÙáõÙ ¿ 250: 100 000 µÝ³ÏãáõÃÛ³ÝÁ: ÀÝ¹Ñ³Ï³é³ÏÝ, òê Ñ³Ý¹ÇåÙ³Ý Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ó³Íñ ¿ Ö³åáÝÇ³ÛáõÙ (2: 100 000), ²ëÇ³ÛáõÙ, ²ýñÇÏ³ÛÇ Ñ³ë³ñ³Ï³Í³ÛÇÝ ßñç³ÝÝ»ñáõÙ, ÁÝ¹Ñ³Ýñ³å»ë òê Ñ³Ý¹ÇåÙ³Ý Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ Ù»Í³ÝáõÙ ¿ Ñ³ë³ñ³Ï³ÍÇó Ñ»é³Ý³ÉáõÝ ½áõ·³Ñ»é: êñ³ÝÇó µ³óÇ Ï³ñ¨áñ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ Ý³¨ ³½·³ÛÇÝ å³ïÏ³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝÁ, ³ÛëÇÝùÝ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ·»Ý»ïÇÏ³Ï³Ý ÑÇÙùÁ, ³Ûëå»ë. ²ÉÛ³ëÏ³ÛÇ ¾ëÏÇÙáëÝ»ñÇ ¨ ²ÉÛ³ëÏ³ÛáõÙ ³åñáÕ »íñáåáÇ¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ òê Ñ³Ý¹ÇåÙ³Ý Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ï³ñµ»ñ ¿:

Ð³Û³ëï³ÝáõÙ òê Ñ³Ý¹ÇåÙ³Ý Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý í»ñ³µ»ñÛ³É Ñëï³Ï ïíÛ³ÉÝ»ñÁ µ³ó³Ï³ÛáõÙ »Ý: ê³Ï³ÛÝ ÇÝãå»ë ³ÙµáÕç ³ßË³ñÑáõÙ, ³ÛÝå»ë ¿É Ð³Û³ëï³ÝáõÙ, ÝÏ³ïíáõÙ ¿ òê Ñ³Ý¹ÇåÙ³Ý Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ³×, áñÁ Ï³ñáÕ ¿ µ³ó³ïñí»É Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ýáñ ï»ËÝÇÏ³Ý»ñÇ Ý»ñ¹ñÙ³Ùµ ¨ Ñ³Ù»Ù³ï³Ï³Ý Ù³ïã»ÉÇáõÃÛ³Ùµ:

òê ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ òê ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ÁÝÃ³óùÁ

âÏ³ áñ¨¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý »ñÏáõ ÉÇ³ñÅ»ùáñ»Ý ÝÙ³Ý ¹»åù, ³Ûë åÝ¹áõÙÁ Ñ³ïÏ³å»ë ×ßÙ³ñÇïÁ ¿ òê Ñ³Ù³ñ: òê µÝáñáßíáõÙ ¿ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ÁÝÃ³óùÇ, ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ù³ÝÇý»ëï³óÇ³ÛÇ ¨ »ÉùÇ ÑëÏ³Û³Ï³Ý Ñ»ï»ñá·»ÝáõÃÛ³Ùµ, áñÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÝáÕ í³Ñ³ÝÇÏÝ»ñÇ ï³ñµ»ñ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ùµ` ûåïÇÏ ÝÛ³ñ¹»ñ, áõÕ»ÕÇÏÇ áïÇÏÝ»ñ, å»ñÇí»ÝïñÇÏáõÉÛ³ñ ëåÇï³Ï ÝÛáõÃ, áõÕ»Õ³µáõÝ, áÕÝáõÕ»Õ: êÇÙåïáÙÝ»ñÇ Ù»Í Ù³ëÁ òê Ñ³Ù³ñ ëå»óÇýÇÏ ã»Ý ¨ Ï³ñÇù áõÝ»Ý Ù³Ýñ³Ù³ëÝ ¹Çý¹Ç³·Ýá½Ç: àñáß ëÇÙåïáÙÝ»ñ Ñ³Ù³ñ³íáõÙ »Ý ÙÇÝáñ Ï³Ù ïñ³Ý½Çïáñ ¨ Ï³ñáÕ »Ý ãÝÏ³ïí»É Ï³Ù áõß³¹ñáõÃÛ³Ý ã³ñÅ³Ý³Ý³É ÑÇí³Ý¹Ç Ï³Ù ÝáõÛÝÇëÏ µÅßÏÇ ÏáÕÙÇó, Ñ»ï¨³µ³ñ ³é³çÇÝ ëÇÙåïáÙÝ»ñÇ Ç Ñ³Ûï ·³Éáõ ¨ Ñ»ï³½áïÙ³Ý áõ ³ËïáñáßÙ³Ý ÙÇç¨ ÁÝÏ³Í Å³Ù³Ý³Ï³Ñ³ïí³ÍÁ Ï³ñáÕ ¿ Ýß³Ý³Ï³ÉÇó ÉÇÝ»É:

òê ëÏëÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ï³ñÇùÁ ÏÛ³ÝùÇ »ññáñ¹ Ï³Ù ãáññáñ¹ ¹»Ï³¹Ý ¿, ÙÇçÇÝÁ` 30 ï³ñ»Ï³Ý: òê ·»ñ³ÏßéáõÙ ¿ Ï³Ý³Ýó ßñç³ÝáõÙ 2 Ï³Ù 3:1 Ñ³ñ³µ»ñ³ÏóáõÃÛ³Ùµ, ë³Ï³ÛÝ áõß ëÏ½µáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ³é³çÝ³ÛÇÝ åñá·ñ»ëÇí ÁÝÃ³óùáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ Ñ³ñ³µ»ñ³ÏóáõÃÛáõÝÁ Ñ³Ù»Ù³ï³µ³ñ Ñ³í³ë³ñ ¿: òê ÙÇ ù³ÝÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ý»ÝáïÇå»ñ »Ý Ñ³ÛïÝÇ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µáõÙ, ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 85 ïáÏáëÁ áõÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ûëå»ë Ïáãí³Í ·ñáÑ³ÛÇÝ Ï³Ù ëñ³óáÕ-é»ÙÇïáÕ ÁÝÃ³óù, áñÁ µÝáõÃ³·ñíáõÙ ¿ ·ñáÑÝ»ñáí Ï³Ù é»É³åëÝ»ñáí, áñáÝù Ñ³çáñ¹íáõÙ »Ý ÉÇ³ñÅ»ù Ï³Ù áã ÉÇ³ñÅ»ù í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙáí` é»ÙÇëÇ³: ¶ñáÑÁ áñ³ÏíáõÙ ¿ áñå»ë ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ ýáÏ³É Ë³Ý·³ñáõÙ` å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ëåÇï³Ï ÝÛáõÃÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙáí, áñÇ ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ ³í»ÉÇÝ ¿, ù³Ý 24 Å³ÙÁ: Üáñ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÁ ·Ý³Ñ³ïíáõÙ »Ý áñå»ë Ýáñ ·ñáÑ »Ã» Ýñ³Ýù ³é³ç³ó»É »Ý Ý³Ëáñ¹ ·ñáÑÇó ·áÝ» 30 ûñ ³Ýó, ³ÛÉ³å»ë ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ¹ÇëýáõÝÏóÇ³Ý ·Ý³Ñ³ïíáõÙ ¿ ³é³çÇÝ ·ñáÑÇ ¿íáÉÛáõóÇ³:

òê ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ÙÝ³ó³Í 15 ïáÏáëÁ Ç ëÏ½µ³Ý» áõÝ»Ý ³é³çÝ³ÛÇÝ åñá·ñ»ëÇí ÁÝÃ³óù, ³ÛëÇÝùÝ Ñëï³Ï ·Í³·ñí³Í ·ñáÑÝ»ñÁ µ³ó³Ï³ÛáõÙ »Ý, ë³Ï³ÛÝ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ³ëïÇ×³Ý³Ï³Ý í³ï³óáõÙÁ Å³Ù³Ý³ÏÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ß³ñáõÝ³ÏíáõÙ ¿:

êáíáñ³µ³ñ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ, áñáÝù ëÏ½µáõÙ áõÝ»Ý ·ñáÑ³ÛÇÝ ÁÝÃ³óù, Å³Ù³Ý³ÏÇ Ñ»ï í»ñ³ÍíáõÙ »Ý »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ åñá·ñ»ëÇí ÁÝÃ³óùáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ: ²Ûë ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ áõÝ»Ý ÝÏ³ï»ÉÇáñ»Ý ³í»ÉÇ ùÇã ·ñáÑÝ»ñ, ë³Ï³ÛÝ í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙÁ ÙÇßï Ã»ñÇ ¿ ¨ Ñ³ßÙ³Ý¹³ÙáõÃÛ³Ý ³ëïÇ×³Ý³Ï³Ý åñá·ñ»ëÇ³ ¿ ï»ÕÇ áõÝ»ÝáõÙ, áñáíÑ»ï¨ é»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÇ³Ý ³ÝÏ³ï³ñ ¿ ¨ ³ùëáÝ³É ÏáñáõëïÁ åñá·ñ»ëÇíáõÙ ¿: âÝ³Û³Í ·ñáÑ³ÛÇÝÇó ¹»åÇ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ åñá·ñ»ëÇíÇ ³ÝóáõÙÁ ³ÏÝÑ³Ûï ã¿ ¨ ¹Åí³ñ ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É, ëáíáñ³µ³ñ ·ñáÑ³ÛÇÝ ÁÝÃ³óùáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 50 ïáÏáëÁ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÇó 15-20 ï³ñÇ ³Ýó ³ñ¹»Ý Ùáõïù »Ý ·áñÍáõÙ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ åñá·ñ»ëÇí ÁÝÃ³óù: àñáß ÑÇí³Ý¹Ý»ñ Ï³ñáÕ »Ý »ñµ»ù ã³ÝóÝ»É åñá·ñ»ëÇí ÁÝÃ³óùÇ, Ï³Ù ·áÝ» ï³ëÝÛ³Ï ï³ñÇÝ»ñ ãÏáõï³Ï»É ÝÏ³ï»ÉÇ Ñ³ßÙ³Ý¹³ÙáõÃÛáõÝ: òê ³Ûë ³Ù»Ý³Ù»ÕÙ ÁÝÃ³óùÁ ëáíáñ³µ³ñ ³Ýí³ÝáõÙ »Ý µ³ñáñ³Ï òê: àã µáÉáñ

Ñ»ÕÇÝ³ÏÝ»ñÝ »Ý Ñ³Ù³Ó³ÛÝ ³Ûë áñ³ÏÙ³Ý Ñ»ï, ù³Ý½Ç Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿, áñ òê ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ »ñÏ³ñ³ï¨ ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ å³ñ½ ¿ ¹³éÝáõÙ, áñ ÝáõÛÝÇëÏ ³Ù»Ý³Ù»ÕÙ ÁÝÃ³óùáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ Ç í»ñçá Ó»éù »Ý µ»ñáõÙ Ñ³ßÙ³Ý¹³ÙáõÃÛ³Ý ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ ³ëïÇ×³Ý: ²ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí, ï³ñµ»ñ Ñ»ï³½áïáÕÝ»ñ ÝßáõÙ »Ý, áñ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 5-40% ßñç³ÝáõÙ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ µ³ñáñ³Ï, ÁÝ¹Ñ³Ï³é³ÏÝ, åñá·ñ»ëëÇí ÁÝÃ³óùÁ, Ñ³ïÏ³å»ë ³é³çÝ³ÛÇÝ åñá·ñ»ëëÇí ÁÝÃ³óùÁ áõÝÇ í³ï åñá·Ýá½:

´³óÇ í»ñÁ ÝÏ³ñ³·ñí³ÍÇó, ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ¨ë Ù»Ï, ·ñáÑ³ÛÇÝ åñá·ñ»ëÇíáÕ ÁÝÃ³óù, áñÁ µÝáñáßíáõÙ ¿ Ñ³×³Ë³ÏÇ, Í³Ýñ ·ñáÑÝ»ñáí ¨ ³ÝÁÝ¹Ù»ç åñá·ñ»ëëÇ³Ûáí Ýñ³Ýó ÙÇç¨, ³Ûë ï»ë³ÏÁ Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ òê í³ï³·áõÛÝ ï»ë³ÏÁ ¨ Ï³ñáÕ ¿ µ»ñ»É Ù³Ñí³Ý ÙÇ ù³ÝÇ ³ÙÇëÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ:

´³óÇ òê ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ÁÝÃ³óùÇó, Ï³Ý µ³½Ù³ÃÇí ³ÛÉ ·áñÍáÝÝ»ñ, áñáÝù Ï³ñáÕ »Ý ³Ý¹ñ³¹³éÝ³É ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý »ÉùÇ ¨ Ñ³ßÙ³Ý¹³ÙáõÃÛ³Ý ³ëïÇ×³ÝÇ íñ³, Ñ³ßíÇ ³éÝ»Éáí ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝ»óáÕ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÁ, Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿, áñ Ñ»ï¨Û³É ·áñÍáÝÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ³Ý¹ñ³¹³éÝ³É ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý »ÉùÇ íñ³.

1. ÑÇí³Ý¹Ç ë»éÁ. Ï³Ý³Ýó ßñç³ÝáõÙ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ³í»ÉÇ Ù»ÕÙ áõ µ³ñáñ³Ï ¿ ÁÝÃ³ÝáõÙ, ù³Ý ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó Ùáï

2. ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏëÙ³Ý ï³ñÇùÁ. µ³ñáñ³Ï »Ý ÁÝÃ³ÝáõÙ ³ÛÝ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ, áñáÝó ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ëÏëí»É ¿ í³Õ

3. ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ ¹ñë¨áñáõÙÁ. ÙáÝáëÇÙåïáÙ³ïÇÏ ëÏ½µáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ ³í»ÉÇ µ³ñáñ³Ï »Ý ÁÝÃ³ÝáõÙ, ù³Ý åáÉÇëÇÙåïáÙ³ïÇÏ ëÏ½µáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ,

4. ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ ¹ñë¨áñáõÙÁ. ë»Ýëáñ ëÇÙåïáÙÝ»ñáí Ï³Ù ûåïÇÏ Ý¨ñÇïáí ëÏëáÕ ¹»åù»ñÁ ³í»ÉÇ µ³ñáñ³Ï »Ý,

5. ·ñáÑÝ»ñÇó í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙ. ëÏ½µÝ³Ï³Ý ·ñáÑÝ»ñÇó ÉÇ³ñÅ»ù í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙÁ íÏ³ÛáõÙ ¿ µ³ñáñ³Ï ÁÝÃ³óùÇ Ù³ëÇÝ,

6. ·ñáÑÝ»ñÇ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ. ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ 5 ï³ñÇÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ·ñáÑÝ»ñÇ ó³Íñ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ Ýå³ëïáõÙ ¿ µ³ñáñ³Ï ÁÝÃ³óùÇÝ

òê ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÝ áõ ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñÁ

úåïÇÏ Ý¨ñÇï úåïÇÏ Ý¨ñÇïÁ òê ¹³ë³Ï³Ý ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñÇó Ù»ÏÝ ¿, ãÝ³Û³Í ³ÛÝ Ñ³Ý·³Ù³ÝùÇÝ, áñ ûåïÇÏ Ý¨ñÇïÁ å³Ãá·ÝáÙáÝÇÏ ã¿ òê Ñ³Ù³ñ ¨ µ³½Ù³ÃÇí ³ÛÉ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï ÑÇÙÝ³íáñ ï³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙ å»ïù ¿ ³ÝóÏ³óÝ»É: Ð³Ý¹Çë³Ý³Éáí òê ³Ù»Ý³Ñ³×³Ë³ÏÇ ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñÇó Ù»ÏÁ, ûåïÇÏ Ý¨ñÇïÁ òê Å³Ù³Ý³Ï ¹»åù»ñÇ 95 ïáÏáëáõÙ ÉÇÝáõÙ ¿ áõÝÇÉ³ï»ñ³É, áõÝ»ÝáõÙ ¿ »ÝÃ³ëáõñ ÁÝÃ³óù` ½³ñ·³Ý³Éáí ¨ Çñ ·³·³ÃÝ³Ï»ïÇÝ Ñ³ëÝ»Éáí ÙÇ ù³ÝÇ ûñ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ: î»ë³¹³ßï»ñÇ ïÇåÇÏ ¹»ýÇóÇïÁ Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý ëÏáïáÙ³Ý ¿, áñÁ Ñ³ïÏ³å»ë ³Ëï³Ñ³ñáõÙ ¿ ·áõÝ³ÛÇÝ ï»ëáÕáõÃÛáõÝÁ: î»ë³¹³ßï»ñÇ ÙÛáõë ¹»ý»ÏïÝ»ñÁ, Ý»ñ³éÛ³É ÉÇ³ñÅ»ù ÙáÝûÏáõÉÛ³ñ ³ÝûåëÇ³Ý Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý Ñ³½í³¹»å: Þ³ï µÝáñáß ¿ Ý³¨ ýáïáýáµÇ³Ý ¨ ó³íÁ ³Ëï³Ñ³ñí³Í ³ãùáõÙ (ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 90%), Ñ³ïÏ³å»ë ³ãùÇ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³³Ï, »ñµ ï»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹Á Ó·íáõÙ ¿: üáõÝ¹áëÏáåÇ³Ý Ï³ñáÕ ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É ï»ëáÕ³Ï³Ý åïÏÇÏÇ ³Ûïáõó` Ýñ³ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÇ ÉÕá½í³ÍáõÃÛ³Ùµ (ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 1/3), áñÁ »ñµ»ÙÝ Ï³ñáÕ ¿ ß÷áÃáõÃÛ³Ùµ ÁÝÏ³Éí»É áñå»ë Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³ÛÇ Ýß³Ý, ÇëÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³í»ÉÇ áõß (ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÇó 4-6 ß³µ³Ã ³Ýó) ÷áõÉ»ñáõÙ µÝáñáß ¿ ï»ëáÕ³Ï³Ý åïÏÇÏÇ ·áõÝ³ïáõÃÛáõÝÁ, Ñ³ïÏ³å»ë Ýñ³ ùáõÝù³ÛÇÝ Ï»ëáõÙ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëáõñ ÷áõÉÇ Å³Ù³Ý³Ï Ï³ñáÕ ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñí»É µµÇ ³ý»ñ»Ýï ¹»ý»Ïï (áõÕÕ³ÏÇ Éáõë³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÇ Ïáñáõëï, ³ÝáõÕÕ³ÏÇ Éáõë³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÇ å³Ñå³ÝÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ), áñÁ í»ñ³Ï³Ý·ÝíáõÙ ¿ Ùáï³íáñ³å»ë 1 ³Ùëí³ ÁÝÃ³óùáõÙ:

ê»Ýëáñ Ýß³ÝÝ»ñ ê»Ýëáñ ëÇÙåïáÙÝ»ñÁ ³Ù»Ý³Ñ³×³Ë³ÏÇ ëÇÙåïáÙÝ»ñÝ »Ý òê Å³Ù³Ý³Ï ¨ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ »Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý áñ¨¿ ÷áõÉáõÙ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 90 %: ê»Ýëáñ ëÇÙåïáÙÝ»ñÁ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ÏáÕÙÇó ÝÏ³ñ³·ñíáõÙ »Ý áñå»ë Í³ÏÍÏáóÇ, ³ÛñáóÇ ¨ ÃÙñ³ÍáõÃÛ³Ý ½·³óáÕáõÃÛáõÝ: ²Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ½áÝ³Ý Ï³Ëí³Í ¿ ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÇ³ÛÇ ûç³ËÇ ï»Õ³Ï³ÛáõÙÇó: êÇÙåïáÙÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÁÝ¹·ñÏ»É ÙÇ í»ñçáõÛÃÁ, Ï³Ù ÙÇ ù³ÝÇ Ù³ï, ³ÛÉ ¹»åù»ñáõÙ Ï³ñáÕ ¿ ÝÏ³ïí»É Ñ»ÙÇë»Ýëáñ ëÇÝ¹ñáÙ, ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙ Ñ³Õáñ¹ã³Ï³Ý Ï³Ù ¹Çëáó³óí³Í ïÇåáí: òê Ñ³Ù³ñ µÝáñáß ¿ “³Ýû·áõï Ó»éùÇ” ëÇÝ¹ñáÙÁ, »ñµ ÑÇí³Ý¹Á áõÝÇ í»ñÇÝ í»ñçáõÛÃÇ åñáåñÇáó»åïÇí ½·³óáÕáõÃÛ³Ý ÁÝïñáÕ³Ï³Ý Çç»óáõÙ` ÑåÙ³Ý, ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ¨ áõÕ»ÕÇÏ³ÛÇÝ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ å³Ñå³ÝÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ: âÝ³Û³Í ¹»½³µÇÉÇï³óÝáÕ ¿, µ³Ûó ³Ýû·áõï Ó»éùÇ ëÇÝ¹ñáÙÁ í»ñ³Ï³Ý·ÝíáõÙ ¿ ÇÝùÝáõñáõÛÝ: ÜÙ³Ý ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ½ÝÝÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É åë¨¹á³ï»ïá½. ÷³Ï ³ãù»ñáí ÑÇí³Ý¹Á Ç íÇ×³ÏÇ ã¿ å³Ñå³Ý»É Ó»éùÁ ³é³ç Ù»ÏÝ³Í ¹ÇñùáõÙ:

¸»ÙùÇ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ ¨ë Ï³ñáÕ »Ý ÝÏ³ïí»É, ëáíáñ³µ³ñ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ ÝßáõÙ »Ý ÃÙñ³ÍáõÃÛáõÝ »éáñÛ³Ï ÝÛ³ñ¹Ç »ñÏáõ Ï³Ù »ñ»ù ×ÛáõÕ»ñÇ ÝÛ³ñ¹³íáñÙ³Ý ½áÝ³ÛáõÙ, ÙÇ³Å³Ù³Ý³ÏÛ³ µ»ñ³ÝÇ ÃÙñ³ÍáõÃÛ³Ùµ:

Ø»Ï ³ÛÉ ë»Ýëáñ å³ñûùëÇ½Ù³É ý»ÝáÙ»Ý ¿ È»ñÙÇïÇ ý»ÝáÙ»ÝÁ, áñÁ ÝÏ³ñ³·ñíáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹Ç ÏáÕÙÇó áñå»ë Ñáë³ÝùÇ ³ÝóÙ³Ý ½·³óáÕáõÃÛ³Ý áÕÝ³ß³ñÇ »ñÏ³ÛÝùáí ¹»åÇ Ó»éù»ñÝ áõ áïù»ñÁ å³ñ³ÝáóÁ ³é³ç Í³É»ÉÇë: ÜÙ³Ý ëÇÙåïáÙÝ»ñ Ï³ñáÕ »Ý ³é³ç³Ý³É Ý³¨ å³ñ³ÝáóÇ ³ÛÉ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ, »ÝÃ³¹ñíáõÙ ¿, áñ ³ÛÝ Ñ»ï¨³Ýù ¿ áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÝáÕ ûç³ËÇ ³éÏ³ÛáõÃÛ³Ý:

àõÕ»ÕÇÏ³ÛÇÝ Ýß³ÝÝ»ñ àõÕ»ÕÇÏ³ÛÇÝ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³Ý, ó³íáù, Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ òê ³ÛÝ Ýß³ÝÝ»ñÇó, áñáÝù ¹Åí³ñ ¿ ÑëÏ»É Ï³Ù µáõÅ»É: àõÕ»ÕÇÏ³ÛÇÝ Ýß³ÝÝ»ñÇó »Ý ù³ÛÉí³ÍùÇ ³ï³ùëÇ³Ý, Çñ³ÝÇ ³ï³ùëÇ³Ý, í³ÝÏ³ïí³Í ËáëùÁ, ÝÇëï³·ÙÁ, ÇÝï»ÝóÇáÝ ïñ»ÙáñÁ: îñ»ÙáñÁ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ¹»½³µÇÉÇï³óÝáÕ ¨ ãÝ³Û³Í µ³½Ù³ÃÇí ÷áñÓ³ñÏí³Í ¹»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ ÙÇçáóÝ»ñÇÝ, Ýñ³ÝóÇó ùã»ñÝ áõÝ»Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³ñÅ»ù: ²Ù»Ý³³ñï³Ñ³Ûïí³ÍÁ éáõµñ³É ïñ»ÙáñÝ ¿, áñÇ Å³Ù³Ý³Ï ÙÇ³ÛÝ ß³ñÅÙ³Ý Ù³ëÇÝ ÙÇïùÁ Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³óÝ»É ¹áÕ Ñ³Ý·ëïÇ íÇ×³ÏáõÙ: ²Ûë ¹áÕÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ í»ñÇÝ áõÕ»ÕÇÏ³ÛÇÝ áïÇÏÝ»ñÇ (Ýñ³Ýóáí ³ÝóÝáÕ ¹»Ýï³ïáéáõµñ³É áõÕÇÝ»ñÇ) Ï³Ù Ï³ñÙÇñ ÏáñÇ½Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ: ´³ñ»µ³Ëï³µ³ñ ÝÙ³Ý Í³Ýñ ëÇÙåïáÙÝ»ñÁ ¨ í³ÝÏ³ïí³Í ËáëùÁ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý áõß ÷áõÉ»ñáõÙ »Ý Ñ³Ý¹ÇåáõÙ:

²ÏÝ³ß³ñÅ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ ÜÇëï³·ÙÁ ³Ù»ÝÑ³×³Ë³ÏÇ ³ÏÝ³ß³ñÅ Ë³Ý·³ñáõÙÝ ¿ òê Å³Ù³Ý³Ï: êáíáñ³µ³ñ ³ÛÝ ÑáñÇ½áÝ³Ï³Ý, Ñ³Û³óùáí Ñ³ñáõóí³Í ÝÇëï³·Ù ¿, áñÇ ³ñ³· ÏáÙåáÝ»ÝïÝ áõÕÕí³Í ¿ Ñ³Û³óùÇ ÏáÕÙÁ, ë³Ï³ÛÝ ë³ ÉáÏ³ÉÇ½³óÝáÕ ³ñÅ»ù ãáõÝÇ, áñáíÑ»ï¨ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ÇÝãå»ë áõÕ»ÕÇÏÇ, ³ÛÝå»ë ¿É »ñÏ³ñ³íáõÝ áõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ¹ñë¨áñáõÙ:

ÜÇëï³·ÙÇ Ù»Ï ³ÛÉ ï»ë³Ï ¿ å»Ý¹áõÉ³ñ ÝÇëï³·ÙÁ, áñÁ ëáíáñ³µ³ñ ³éÏ³ ¿ áõÕ»ÕÇÏ³ÛÇÝ ¨ ï»ëáÕ³Ï³Ý

·³Ý·³ïÝ»ñáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ, áñáÝù ¹Åí³ñ³ÝáõÙ »Ý ýÇùë»É ³é³ñÏ³Ý»ñÁ ¨ Ï³ñ·³íáñ»É ³ÏÝ³·Ý¹»ñÇ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ: ÜÇëï³·ÙÇ ³Ûë ï»ë³ÏÁ ³éÏ³ ¿ ³ÏÝ³·Ý¹»ñÇ Ñ³Ý·Çëï íÇ×³ÏáõÙ ¨ ³í»ÉÇ ¿ áõÅ»Õ³ÝáõÙ ³ÏÝ³·Ý¹»ñÇ ß³ñÅÙ³Ý Ñ»ï: ²ï³ùëÇÏ ÝÇëï³·ÙÁ Ï³Ù ÙÇçÏáñÇ½³ÛÇÝ ûýÃ³ÉÙáåÉ»·Ç³Ý å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ fasciculus longitudinalis medialis ³Ëï³Ñ³ñáõÙáí ¨ Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ å³Ãá·ÝáÙáÝÇÏ òê Ñ³Ù³ñ: ØÇçÏáñÇ½³ÛÇÝ ûýÃ³ÉÙáåÉ»·Ç³Ûáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ ¹ñë¨áñáõÙ »Ý ÇåëÇÉ³ï»ñ³É ³ãùÇ ³Ýµ³í³ñ³ñ ³¹¹áõÏóÇ³` ÏáÝïñÉ³ï»ñ³É ³ãùÇ ÙÇ³Å³Ù³Ý³ÏÛ³ ³ÝÏ³ÝáÝ ÝÇëï³·Ùáí ½³ïÙ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ: ø³ÝÇ áñ »ñÏáõ fasciculus longitudinalis medialis Çñ³ñ ß³ï ÙáïÇÏ »Ý ï»Õ³¹ñí³Í` Ýñ³Ýó ÙÇ³Å³Ù³Ý³ÏÛ³ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ Ñ³×³Ë³ÏÇ ¿:

àõÕ»Õ³µÝ³ÛÇÝ Ýß³ÝÝ»ñ àõÕ»Õ³µÝÇ ÁÝ¹·ñÏáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ ¹ñë¨áñí»É ¹»ÙùÇ ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí, ³ÏÝ³ß³ñÅ ËÝ¹ÇñÝ»ñáí, ¹ÇÙ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹Ç å»ñÇý»ñÇÏ å³ñ»½áí, áñå»ë Ï³ÝáÝ ÇÝùÝáõñáõÛÝ í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙáí, ¹ÇÙ³ÛÇÝ ÙÇáÏÇÙÇ³, Ñ³ïÏ³å»ë ³ãùÇ ßáõñçÁ Ï³ñáÕ »Ý ·ñ³Ýóí»É ³é³Ýó ¹ÇÙ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹Ç å³ñ»½Ç: ì»ñïÇ·áÝ áñå»ë òê ³é³çÇÝ ¹ñë¨áñáõÙ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ 16% ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ: ÈëáÕ³Ï³Ý ËÝ¹ÇñÝ»ñ ¨ë Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É, ë³Ï³ÛÝ Ï³ÛáõÝ ËÉáõÃÛáõÝÁ Ñ³½í³¹»å ¿ òê Å³Ù³Ý³Ï: ¸Çëý³·Ç³ ¨ë Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³Ý³É ·ñáÑÇ Å³Ù³Ý³Ï, ë³Ï³ÛÝ ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ¹Çëý³·Ç³ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ åñá·ñ»ëÇí ÁÝÃ³óùáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ, áñÁ µ»ñáõÙ ¿ ³ëåÇñ³óÇ³ÛÇ ¨ åÝ¨ÙáÝÇ³ÛÇ Ñ³í³Ý³Ï³ÝáõÃÛ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ý ¨ í³ï ëÝáõóÙ³Ý: äë¨¹áµáõÉµ³ñ å³ñ»½ ¨ë Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³Ý³É, µ³ñÓñ, ÷áùñ Í³í³É³ÛÇÝ Ëáëùáí` ÉÕá½í³Í µ³Õ³Ó³ÛÝÝ»ñáí:

Øáïáñ ëÇÙåïáÙÝ»ñ Øáïáñ ëÇÙåïáÙÝ»ñÇ ³é³ç³óáõÙÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ÏáñïÇÏáëåÇÝ³É ¨

ÏáñïÇÏáÝáõÏÉ»³ñ áõÕÇÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ: ÂáõÉáõÃÛáõÝÁ ëáíáñ³µ³ñ áõÝÇ åÇñ³ÙÇ¹³É ï»Õ³µ³ßËáõÙ` Ñ»ÙÇå³ñ»½, ï»ïñ³å³ñ»½, ëïáñÇÝ å³ñ³å³ñ»½, ÇëÏ í»ñÇÝ å³ñ³å³ñ»½Á ß³ï ³Ýëáíáñ ¿ òê Ñ³Ù³ñ ¨ å»ïù ¿ »ÝÃ³¹ñÇ ³ÛÉ ³ËïáñáßáõÙ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý åñá·ñ»ëÇí ÷áõÉáõÙ ëå³ëïÇÏáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É Éáõñç åñáµÉ»Ù ¨ å³Ñ³Ýç»É ¹»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ, ÝáõÛÝÇëÏ íÇñ³µáõÅ³Ï³Ý ÙÇç³ÙïáõÃÛáõÝ:

Ø»Ï ³ÛÉ Ùáïáñ ¹ñë¨áñáõÙ »Ý Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ïáÝÇÏ ëå³½Ù»ñÁ, áñáÝù ³é³ç³ÝáõÙ »Ý Ñ»ÙÇå³ñ»ïÇÏ ï»Õ³Ï³ÛáõÙáí ¨ ï¨áõÙ »Ý ÙÇ ù³ÝÇ í³ÛñÏÛ³Ý-Ù»Ï ñáå» ¨ Ï³ñáÕ »Ý ß³ï ó³íáï ÉÇÝ»É ¨ ÏñÏÝí»É ÙÇÝã¨ 30 ³Ý·³Ù ûñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ: ¶Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ïáñáõëï ãÇ ³é³ç³ÝáõÙ ïáÝÇÏ ëå³½Ù»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ¨ Ýñ³Ýó ³é³ç³óÙ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÁ ÙÝáõÙ ¿ ³ÝÑ³Ûï, ãÝ³Û³Í »ÝÃ³¹ñíáõÙ ¿ ÇáÝÇ½³óí³Í Ï³ÉóÇáõÙÇ Ý»ñÑáëùÇ ¹»ñÁ: êáíáñ³µ³ñ, È»ñÙÇïÇ ý»ÝáÙ»ÝÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ïáÝÇÏ ëå³½Ù»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÇÝùÝáõñáõÛÝ ³ÝóÝ»É, ÇëÏ »ñµ»ÙÝ Ñ³çáÕáõÃÛ³Ùµ µáõÅíáõÙ »Ý Î³ñµ³Ù³½»åÇÝÇ ó³Íñ ¹á½³Ý»ñáí:

ÎáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³ ØÇ½³ñÓ³ÏáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É òê ³é³çÇÝ ¹ñë¨áñáõÙÁ ¹»åù»ñÇ 5%, ë³Ï³ÛÝ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ×ÝßáÕ Ù»Í³Ù³ëÝáõÃÛáõÝÁ áõÝ»ÝáõÙ ¿ ³Ûë ·³Ý·³ïÝ»ñÁ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ûë

Ï³Ù ³ÛÝ ÷áõÉáõÙ: ØÇ½³ñÓ³ÏáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇÝ Ñ³×³Ë áõÕ»ÏóáõÙ »Ý ³ÕÇÝ»ñÇ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ËÝ¹ÇñÝ»ñÁ ¨ ¿ñ»ÏïÇÉ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³Ý: òê Å³Ù³Ý³Ï ÙÇ½³ñÓ³ÏáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É ³Ù»Ý³ï³ñµ»ñ µÝáõÛÃÇ. Ñ³×³Ë³ÙÇ½áõÃÛáõÝ, ÑÇå»ñ³ÏïÇí ÙÇ½³å³ñÏ, ³ÝÙÇ½³å³ÑáõÃÛáõÝ, ÙÇ½³Ï³åáõÃÛáõÝ, ¹»ïñáõ½áñ-ëýÇÝÏïñ ¹ÇëëÇÝ»ñ·Ç³: ²ÕÇù³ÛÇÝ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ¹ñë¨áñáõÙ ¿ ÷áñÏ³åáõÃÛ³Ý Ó¨áí, ë³Ï³ÛÝ »ñµ»ÙÝ Ï³ñáÕ ¿ ÝÏ³ïí»É Ý³¨ ÏÕ³ÝùÁ å³Ñ»Éáõ ³ÝÏ³ñáÕáõÃÛáõÝ:

òê Å³Ù³Ý³Ï û·ï³·áñÍíáÕ Ñ³ïáõÏ Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñÁ òê Å³Ù³Ý³Ï É³ÛÝáñáÝ û·ï³·áñÍíáÕ Ñ³ïáõÏ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÃíÇÝ »Ý å³ïÏ³ÝáõÙ Ý»ÛñáíÇ½áõ³ÉÇ½³óÇ³Ý, áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÇ ùÝÝáõÃÛáõÝÁ ¨ Ñ³ñáõóí³Í åáï»ÝóÇ³ÉÝ»ñÁ: ²Ûë Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ß³ï û·ï³Ï³ñ »Ý ³ËïáñáßáõÙÁ Ñ³ëï³ï»Éáõ Ñ³Ù³ñ, µ³Ûó Ýñ³ÝóÇó áã Ù»ÏÁ ãáõÝÇ å³Ãá·ÝáÙáÝÇÏ Ýß³ÝÝ»ñ òê Ñ³Ù³ñ, Ñ»ï¨³µ³ñ Ñ»ï³½áïÙ³Ý Í³í³ÉÁ ¨ Ñ»ñÃ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ áñáßíáõÙ ¿ Áëï ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇ` Ýå³ï³Ï áõÝ»Ý³Éáí.

1. Ð³ëï³ï»É ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý óñí³ÍáõÃÛáõÝÁ ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý Ù»ç (Ù³·ÝÇë³ÛÇÝ é»½áÝ³Ý³ë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³, Ñ³ñáõóí³Í åáï»ÝóÇ³ÉÝ»ñ)

2. Ñ³ëï³ï»É ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý óñí³ÍáõÃÛáõÝÁ Å³Ù³Ý³ÏÇ Ù»ç (Ù³·ÝÇë³ÛÇÝ é»½áÝ³Ý³ë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³)

3. Ð³ëï³ï»É ÇÝïñ³ï»Ï³É µáñµáùáõÙÁ (ààõÐ ùÝÝáõÃÛáõÝ)

4. ´³ó³é»É ³ÛÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñáÝù ÝÙ³Ý³ÏáõÙ »Ý òê

ü³ñÙ³ÏáÃ»ñ³åÇ³Ý êñ³óáõÙÝ»ñÇ µáõÅáõÙÁ ø³ÝÇ áñ, ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ñ³ñáõóÇãÁ ãÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñí³Í, óñí³Í ëÏÉ»ñá½Ç ¿ÃÇáïñáå µáõÅáõÙ ãÏ³: ä³Ãá·»Ý»ïÇÏ µáõÅáõÙÝ ³Ù»ÝÇó ³é³ç å»ïù ¿ áõÕÕí³Í ÉÇÝÇ ³ÏïÇí ÇÙáõÝáµáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÇ,áñÇ ³ñ¹ÛáõÝùÝ ¿ ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÇ³Ý, ã»½áù³óáõÙÁ:

òñí³Í ëÏÉ»ñá½Ç ëñ³óáõÙÝ»ñÇ ¨ Ñ³ñ³×áÕ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ ÏÇñ³éáõÙ »Ý ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹Ý»ñ ¥Îê¤, ²Îî¶ ¨ ¹ñ³ ÝÙ³ÝûñÇÝ³ÏÝ»ñÁ: ¸ñ³Ýù »Ý åñ»¹ÝÇ½áÉáÝÁ, Ù»ÃÇÉåñ»¹ÝÇ½áÉáÝÁ, Ù»ÃÇÉåñ»¹Ù»¹ñáÉÁ, Ù»ÃÇÉåñ»¹ÝÇ½áÉáÝÇ Na -Ç ëáõÏóÇÝ³ïÁ, ¹»ùë³Ù»ï³½áÝÁ, ÏáñïÇ½áÉÁ: Üßí³Í åñ»å³ñ³ïÝ»ñÁ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý åñáó»ëÇ ï¨áÕáõÃÛáõÝÝ áõ ³ñï³Ñ³Ûïí³ÍáõÃÛáõÝÁ, ûÅïí³Í »Ý ÇÙáõÝáëáõåñ»ëÇí ³½¹»óáõÃÛáõÝ:

ÆÙáõÝáëáõñå»ëáñ³ÛÇÝ ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ ³ÏïÇí³ó³Í ÇÙáõÝáÏáÙåáÝ»Ýï µçÇçÝ»ñÇ å³ñáõÝ³ÏáõÃÛ³Ý Çç»óÙ³Ý, µçç³ÛÇÝ ÇÙáõÝÇï»ïÇ íñ³ ³½¹»óáõÃÛ³Ý, ³áõïáÑ³Ï³Ù³ñÙÇÝÝ»ñÇ Ó¨³íáñÙ³Ý ùã³ó³Ù³Ý Ù»ç ¿: Ð³Ï³µáñµáù³ÛÇÝ ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ Ï³åí³Í ¿ ³Ù»ÝÇó ³é³ç åñáëï³·É³Ý¹ÇÝÝ»ñÇ ëÇÝÃ»½Ç ³ñ·»É³ÏÙ³Ý

Ñ³ßíÇÝ ³ÝáÃÝ»ñÇ ¨ Ð¾ä-Ç Ã³÷³Ýó»ÉÇáõÃÛ³Ý Çç»óÙ³Ý Ñ»ï:Ø³½³ÝáÃÝ»ñÇ ¿Ý¹áÃ»ÉÇ Ã³÷³Ýó»ÉÇáõÃÛ³Ý Çç»óÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ É³í³ÝáõÙ ¿ÙÇÏñáóÇñÏáõÉÛ³óÇ³Ý ¨ ùã³ÝáõÙ ¿ É»ÛÏáóÇïÝ»ñÇ ¨ ³ÛÉ µçÇçÝ»ñÇ ¿ùëáõ¹³óÇ³Ý µáñµáùÙ³Ý ûç³Ë: ÜÏ³ñ³·ñí³Í ¿ Îê-Ç` Ù»ÃÇÉåñ»¹ÝÇ½áÉáÝ, Ñ³Ï³ûùëÇ¹³Ýï ¿ý»ÏïÁ, áñÁ Ï³åí³Í ¿ ÉÇåÇ¹Ý»ñÇ å»ñûùëÇ¹³óÙ³Ý ×ÝßÙ³Ý Ñ»ï: ÆëÏ ¹³ ¿É, Çñ Ñ»ñÃÇÝ Ýå³ëïáõÙ ¿ ÙÇ»ÉÇÝ³ÛÇÝ Ã³Õ³ÝÃÇ Ù»Ùµñ³Ý³ÛÇ ¨ ÙÇÏñá³ÝáÃ³ÛÇÝ ÑáõÝÇ µçÇçÝ»ñÇ Ï³ÛáõÝ³óÙ³ÝÁ: ²Îî¶-Ý ¨ ¹ñ³ ëÇÝÃ»ïÇÏ ÝÙ³Ý³ÏÝ»ñÁ` ï»ïñ³Ïá¹³ÏïÇï, ûÅïí³Í »Ý Ý»Ûñáïñ³ÝëÙÇïáñ³ÛÇÝ ¿ý»Ïïáí:

Îê-Ç ¨ ²Îî¶-Ç ûåïÇÙ³É ¿ý»ÏïÇÝ Ñ³ëÝáõÙ »Ý ×Çßï ÁÝïñí³Í Ý»ñ³ñÏÙ³Ý ëË»Ù³Ûáí ¨ ¹»Õ»ñÇ ¹»Õ³ã³÷áí: ²Ù»Ý³Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñÁ åáõÉë-Ã»ñ³åÇ³Ý ¿ Îê-Ç Ù»Í ¹»Õ³ã³÷»ñáí Ý/», Ñ»ï³·³ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ ¹»Õ³ã³÷Ç Çç»óÙ³Ùµ: ´³ñÓñ ¹»Õ³ã³÷»ñÇ »ñÏ³ñ³ï¨ Ýß³Ý³ÏáõÙÝ ³é³ç³óÝáõÙ ¿ µ³½Ù³ÃÇí ÏáÕÙÝ³ÏÇ

¿ý»ÏïÝ»ñ, Ï³åí³Í Îê-Ç ÙÇÝ»ñ³ÉÏáñïÇÏáÇ¹³ÛÇÝ Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï: ¸ñ³ Ñ³Ù³ñ, ³í»ÉÇ Ý³ËÁÝïñ»ÉÇ ¿

Ù»ÃÇÉåñ»¹ÝÇ½áÝÇ ¹»Õ³ÝÛáõÃ»ñáí µáõÅáõÙÁ, ù³ÝÇ áñ, ³ÛÝ ³í»ÉÇ ³ÏïÇí ¿ Çñ ·ÉÛáõÏáÏáñïÇÏáÇ¹³ÛÇÝ ¿ý»Ïïáí

¨ ë³Ï³í` ÙÇÝ»ñ³ÉÏáñïÇÏáÇ¹³ÛÇÝ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ùµ: Ø»ÃÇÉåñ»¹ÝÇ½áÝÝ ³Ù»Ý³³Ýíï³Ý·Ý ¿ áõÉó»ñá·»Ý

³½¹»óáõÃÛ³Ý ï»ë³Ï»ïáí, Ñ³½í³¹»å ¿ ³é³ç³óÝáõÙ ÎáõßÇÝ·Ç Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß ¨ Ñá·»Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³, ÑÇå»ñïñÇËá½: Îê-áí µáõÅÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï å»ïù ¿ Ñ³ßíÇ ³éÝ»É ý³ñÙ³Ïá¹ÇÝ³ÙÇÏ³Ý: äñ»¹ÝÇ½áÉáÝÇ ¨ Ù»ÃÇÉåñ»¹ÝÇ½áÝÇ ÏÇë³ù³Ûù³ÛÙ³Ý ßñç³ÝÁ 18-36 Å³Ù ¿, ¹»ùë³Ù»ï³½áÝÇÝÁ` 36-72 Å³Ù: ²ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ý³¨ Ñ³ßíÇ ³éÝ»É Îê-Ç ûñ³Ï³Ý ë»Ïñ»óÇ³ÛÇ éÇÃÙÁ: ¸»ÕÇ ³é³íáïÛ³Ý Å³Ù»ñÇÝ ÁÝ¹áõÝáõÙÝ ³í»ÉÇ ùÇã ×ÝßáÕ ³½¹»óáõÃÛáõÝ ¿ ÃáÕÝáõÙ ¿Ý¹áÏñÇÝ ë»Ïñ»óÇ³ÛÇ íñ³ ¨ ³í»ÉÇ ùÇã ¿ Çç»óÝáõÙ ÑÇåáÃ³É³Ùá-ÑÇåáýÇ½á-Ù³Ï»ñÇÏ³Ù³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ýáõÝÏóÇ³Ý, ¹ñ³ Ñ³Ù³ñ ÑÇí³Ý¹Á ûñ³Ï³Ý ¹»Õ³ã³ÓÁ å»ïù ¿ ëï³Ý³ ³é³íáïÛ³Ý 6-Çó 10 ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõÙ ûñÁ Ù»ç:

äñ»¹ÝÇ½áÉáÝáí ¨ Ù»ÃÇÉåñ»¹ÝÇ½áÝáí åáõÉë Ã»ñ³åÇ³Ý ÏÇñ³éíáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³É ëË»Ù³Ûáí. 1000Ù· Ý/» Ï³ÃÇÉ³ÛÇÝ 250ÙÉ ýÇ½. ÉáõÍáõÛÃáí ûñÁ Ù»ç, ÏáõñëÁ 3-5 Ý»ñ³ñÏáõÙ, Ï³Ëí³Í ëñ³óÙ³Ý Í³ÝñáõÃÛáõÝÇó: ²å³ Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ ¿ ¹»ÕÇ per os Ýß³Ý³ÏáõÙÁ ûñÁ 1Ù·/Ï· : ²é³íáïÛ³Ý Å³Ù»ñÇÝ, ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ ûñÁ Ù»ç 5Ù· Çç»óÙ³Ùµ: Î³Ù Ù»ÃÇÉåñ»¹ÝÇ½áÝÇ Ï³ÃÇÉ³ÛÇÝ Ý»ñ³ñÏáõÙÇó Ñ»ïá µáõÅáõÙÁ ß³ñáõÝ³ÏáõÙ »Ý ¹»åáÙ»¹ñáÉáí 80Ù· Ù/Ù ß³µ³ÃÁ 1 ³Ý·³Ù, 8 ß³µ³Ã:

ÀÝÃ³óùÁ ÷á÷áËáÕ Ã»ñ³åÇ³

Ü»ñÏ³ÛáõÙë óñí³Í ëÏÉ»ñá½Ç å³Ãá·»Ý»ïÇÏ µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ³ßË³ñÑáõÙ ³ñÓ³Ý³·ñí³Í »Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùÁ, ÷áËáÕ í»ó åñ»å³ñ³ï: ¸ñ³ÝóÇó 3-Á ¹³ëíáõÙ »Ý µ»ï³ ÇÝï»ñý»ñáÝÝ»ñÇÝ: ¸ñ³ ÇÝï»ñý»ñáÝµ»ï³ 1a ` ²íáÝ»ùëÁ, ³ñï³¹ñáõÙ ¿ ´Çá·»Ý ýÇñÙ³Ý, é»µÇý, ³ñï³¹ñáõÙ ¿ Ø³ñÏ ê»ñáÝá ýÇñÙ³Ý ¨ ÇÝï»ñý»ñáÝ µ»ï³ 1a ` µ»ï³ý»ñáÝ - ýÇñÙ³ ´³Û»ñ-Þ»ñÇÝ· ü³ñÙ³: ´³óÇ ³Û¹, óñí³Í ëÏÉ»ñá½Ç µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ÏÇñ³éáõÙ »Ý ãáñë ³ÙÇÝáÃÃáõÝ»ñÇ ëÇÝÃ»ïÇÏ åáÉÇÙ»ñÁ- ·É³ïÇñ³Ù»ñ ³ó»ï³ïÁ` Îáå³ùëáÝ, ýÇñÙ³ î»í³, óÇïáëï³ïÇÏ ÙÇïáùë³ïñáÝÁ ¨ ÇÝï»·ñÇÝÝ»ñÇ ÙáÉ»ÏáõÉÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ ÙáÝáÝáõÏÉ»³ñ Ñ³Ï³Ù³ñÙÇÝ åñ»å³ñ³ïÁ `Ý³ï³ÉÇ½³µ, îÇë³µñÇ, ýÇñÙ³Ý ´Çá·»Ý: ´áÉáñ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÁ ÑëÏíáÕ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï óáõÛó »Ý ïí»É ¿ý»ÏïÇíáõÃÛáõÝ ëñ³óáõÙÝ»ñÇ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Çç»óÙ³Ý ï»ë³Ï»ïáí é»ÙÇïáÕ óñí³Í ëÏÉ»ñá½Ç Å³Ù³Ý³Ï, µ³óÇ ³Û¹, ´»ï³ý»ñáÝÇ ¨ ÙÇïáùë³ÝïñáÝÇ Ñ³Ù³ñ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¹³Ý¹³Õ»óÝ»É Ñ³ßÙ³Ý¹³ÙáõÃÛ³Ý ³×Á »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ-Ñ³ñ³×áÕ óñí³Í ëÏÉ»ñá½Ç Å³Ù³Ý³Ï: ê³Ï³ÛÝ, åñ»å³ñ³ïÝ»ñÇó áã Ù»ÏÁ ½·³ÉÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝ ãÇ ÃáÕÝáõÙ ³é³çÝ³ÛÇÝ-Ñ³ñ³×áÕ óñí³Í ëÏÉ»ñá½Ç Å³Ù³Ý³Ï:

´»ï³ý»ñáÝÁ Ý»ñ³ñÏíáõÙ ¿ »/Ù, ûñÁ Ù»ç, é»µÇýÁ` »/Ù ß³µ³ÃÁ 3 ³Ý·³Ù, ³íáÝ»ùëÁ` Ù/Ù ß³µ³ÃÁ 1 ³Ý·³Ù, Ïáå³ùëáÝÁ »/Ù, ³Ù»Ý ûñ, ïÇë³µñÇÝ` Ý/» ³ÙÇëÁ 1 ³Ý·³Ù, ÙÇïáùë³ÝïñáÝÁ` Ý/» Ñ³ïáõÏ ëË»Ù³Ûáí:

ØÇïáùë³ÝïñáÝÁ ¨ ïÇë³µñÇÝ ³í»ÉÇ áõÅ»Õ ÇÙáõÝá¹»åñ»ë³ÝïÝ»ñ »Ý, ù³Ý Ïáå³ùëáÝÁ ¨ µ»ï³ÇÝï»ñý»ñáÝÝ»ñÁ ¨ ³í»ÉÇ ¿ý»ÏïÇí Ï³ñáÕ »Ý ×Ýß»É óñí³Í ëÏÉ»ñá½Ç Å³Ù³Ý³Ï µáñµáù³ÛÇÝ åñáó»ëÝ»ñÁ ÎÜÐ-áõÙ, ë³Ï³ÛÝ ¹ñ³Ýó ÏÇñ³éáõÙÁ ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏíáõÙ ¿ Éáõñç ÏáÕÙÝ³ÏÇ ¿ý»ÏïÝ»ñÇ ³é³ç³óÝ»Éáõ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛ³Ùµ` Ï³ñ¹ÇáïáùëÇÏáõÃÛáõÝ ØÇïáùë³ÝïñáÝÇ Ñ³Ù³ñ ¨ Ñ³ñ³×áÕ ÙáõÉïÇýáÏ³É É»ÛÏá¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³ ïÇë³µñÇÇ Ñ³Ù³ñ: ´»ï³ý»ñáÝÝ»ñÇ ÏÇñ³éÙ³Ý ³Ù»Ý³ÑÇÙÝ³Ï³Ý ÏáÕÙÝ³ÏÇ ¿ý»ÏïÝ»ñÝ »Ý ·ñÇå³ÝÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ` ç»ñÙáõÃÛáõÝ, Ïáïñïáõù ÙÏ³ÝÝ»ñáõÙ, Ñá¹»ñáõÙ, ÃáõÉáõÃÛáõÝ, ç³ñ¹í³ÍáõÃÛáõÝ, ÇëÏ Ïáå³ùëáÝÇ` ï»Õ³ÛÇÝ é»³ÏóÇ³Ý»ñ ¨ ï³ñ³ÍáõÝ Ñ»ïÝ»ñ³ñÏ³ÛÇÝ é»³ÏóÇ³` ßÝã³é·»ÉáõÃÛáõÝ, ëñïË÷áó, ÏáÉÉ³åïáÇ¹ íÇ×³Ï:

öáñÓ³ñ³ñ³Ï³Ý ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÁ àñáß ÑÇí³Ý¹Ý»ñ Ñ³ÛïÝáõÙ »Ý Ý³Éïñ»ùëáÝÇ ÷áùñ ¹»Õ³ã³÷»ñÇ` 5Ù· ·Çß»ñÁ, ¹ñ³Ï³Ý ¿ý»ÏïÇ Ù³ëÇÝ: 2008Ã. ïå³·ñí»É ¿ ³é³çÇÝ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÁ, áñáÝù óáõÛó »Ý ïí»É Ý³Éïñ»ùëáÝÇ ÷áùñ ¹»Õ³ã³÷»ñÇ µ³ó³ë³Ï³Ý ¿ý»ÏïÝ»ñÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ ¨ ³é³çÝ³ÏÇ-Ñ³ñ³×áÕ óñí³Í ëÏÉ»ñá½áí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ëå³ëïÇÏáõÃÛ³Ý Ñ³í³ëïÇ Çç»óáõÙÁ:

ä³Ãá·»Ý»ïÇÏáñ»Ý ³ñ¹³ñ³óí³Í ¿ Ð¾ä-Ç Ã³÷³Ýó»ÉÇáõÃÛáõÝÝ Çç»óÝáÕ ¨ ³ÝáÃ³ÛÇÝ å³ïÝ ³Ùñ³óÝáÕ ¹»Õ»ñÇ` ³Ý·Çáåñáï»ÏïáñÝ»ñ, ³ÝïÇ³·ñ»·³ÝïÝ»ñÇ, ³ÝïÇûùëÇ¹³ÝïÝ»ñÇ, åñáï»áÉÇïÇÏ ý»ñÙ»ÝïÝ»ñÇ ÇÝÑÇµÇïáñÝ»ñÇ, ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ù»ï³µáÉÇ½ÙÁ µ³ñ»É³íáÕ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÇ, Ù³ëÝ³íáñ³å»ë íÇï³ÙÇÝÝ»ñÇ, ³ÙÇÝáÃÃáõÝ»ñÇ, ÝááïñáåÝ»ñÇ û·ï³·áñÍáõÙÁ: ²Ûë åñ»å³ñ³ïÝ»ñÇ ¹»Õ³ã³÷»ñÁ ¨ µáõÅÙ³Ý ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ É³í Ñ³ÛïÝÇ ¿ ÝÛ³ñ¹³µ³ÝÝ»ñÇÝ:

²Ëï³Ýß³Ý³ÛÇÝ µáõÅáõÙÁ

Êå³ëïÇÏáõÃÛ³Ý Çç»óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ÑÇí³Ý¹ÇÝ ³ÝÑ³ï³Ï³Ý ÁÝïñáõÙ »Ý ¹»ÕÁ ¨ ¿ý»ÏïÇí ¹»Õ³ã³÷»ñÁ: ²Ûëûñí³ ¹ñáõÃÛ³Ùµ ³éÏ³ »Ý Ñ»ï¨Û³É ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÝ Çç»óÝáÕ ¹»Õ»ñÁ. µ³ÏÉáý»Ý, ÉÇáñ»ë³É, ïáÉå»ñÇ½áÝ, ïÇ½³ÝÇ¹ÇÝ: Ì³Ýñ ¹»åù»ñáõÙ ¿ý»Ïï Ï³ñ»ÉÇ ¿ ëï³Ý³É ³Ûë ¹»Õ»ñÇ ½áõ·³ÏóáõÙáí, ³Ûë ¹»Õ»ñÇó Ù»ÏÇ µ»Ý½á¹Ç³½»å³ÙÇ ß³ñùÇ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÇ Ñ»ï ½áõ·³ÏóáõÙáí Ï³Ù áã ¹»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ µáõÅÙ³Ý Ù»Ãá¹Ý»ñáí` é»ýÉ»ùëáÃ»ñ³åÇ³, ÑÇå»ñµ³ñÇÏ ûùëÇ·»Ý³óÇ³:

ØÇ½³å³ñÏÇ ÑÇå»ñ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ÏÇñ³éáõÙ »Ý ÙáõëÏ³ñÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ ³Ýï³·áÝÇëï, ïáÉï»ñá¹ÇÝ-³Éý³-ï³ñïñ³ïÁ, ûùëÇµáõïÇÝÇÝÁ` ³ó»ïÇÉËáÉÇÝ¿ñ·ÇÏ åñ»å³ñ³ï: ²Ûë ¹»Õ»ñÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ ë»É»ÏïÇí ¿ ÙÇ½³å³ñÏÇ Ñ³Ù³ñ: ¸»Õ»ñÇ ÏÇñ³éÙ³Ý óáõóáõÙÝ»ñÝ »Ý.

• Ñ³×³Ë³ÏÇ ÙÕáõÙÝ»ñÁ (³í»ÉÇ ù³Ý ûñÁ 8³Ý·³Ù );

• Ññ³Ù³Û³Ï³Ý ÙÕáõÙÝ»ñÁ;

• ·Çß»ñ³ÛÇÝ ùÝÇ ÙÇ ù³ÝÇ ³Ý·³ÙÛ³ ÁÝ¹Ñ³ïáõÙÁ, Ï³åí³Í ÙÇ½³ñÓ³ÏÙ³Ý ÙÕáõÙÝ»ñÇ Ñ»ï ;

• ³ÝÁÝ¹áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ Å³Ù³Ý³ÏÇÝ Ñ³ëÝ» ½áõ·³ñ³Ý;

• ³ÝÙÇ½³å³ÑáõÃÛ³Ý ³Ù»Ý ¹»åùÇ Å³Ù³Ý³Ï Ù»½Ç Ù»Í ù³Ý³ÏÁ àñáß ¹»åù»ñáõÙ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ÉÇÝáõÙ ùã³óÝ»É ß³ñÅ³Ï³Ý åÇñ³ÙÇ¹³É Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ³ëïÇ×³ÝÁ Ï³ñÝÇïÇÝÇ Ý/» Ý»ñ³ñÏÙ³Ùµ:

¶ÇÛ»Ý-´³ñ»ÛÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ

¶ÇÛ»Ý-µ³ñ»ÛÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÁ` ëáõñ åáÉÇé³¹ÇÏáõÉÇï, ëáõñ µáñµáù³ÛÇÝ åáÉÇé³¹ÇÏáõÉáÝ¨ñáå³ÃÇ³ÛÇ Ó¨ ¿, áñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ÃáñßáÙ³Í å³ñ»½Ý»ñáí, ½·³óáÕáõÃÛ³Ý, í»·»ï³ïÇí Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí:

¾ÃÇáÉá·Ç³Ý, å³Ãá·»Ý½Á

Ü³Ëáñ¹áÕ 1-3 ß³µ³Ãí³ ÁÝÃ³óùáõÙ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ù»Í³Ù³ëÝáõÃÛ³Ý Ùáï ¹ÇïíáõÙ ßÝã³é³Ï³Ý Ï³Ù ëï³Ùáùë³ÕÇù³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³ÛÇ Ýß³ÝÝ»ñ, µ³Ïï»ñÇ³É (Campylobacter jejuni) Ï³Ù íÇñáõë³ÛÇÝ ¥óÇïáÙ»·³ÉáíÇñáõë, ¾åßï»ÛÝ-´³ññÇ íÇñáõë ¨ ³ÛÉÝ¤, áñÁ ·áñÍÇ ¿ ¹ÝáõÙ ³áõïáÇÙáõÝ é»³ÏóÇ³Ý: ²ÛëåÇëÇ ¹»ñ Ï³ñáÕ »Ý Ï³ï³ñ»É í³ÏóÇÝ³óÇ³Ý, íÇñ³Ñ³ï³Ï³Ý ÙÇç³ÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ïñ³íÙ³Ý»ñÁ: Þí³ÝÛ³Ý µçÇçÝ»ñÇ ¨ ÙÇ»ÉÇÝÇ ³ÝïÇ·»ÝÝ»ñÇ ¹»Ù áõÕÕí³Í ³áõïáÇÙáõÝ é»³ÏóÇ³Ý Ñ³Ý·»óÝáõÙ ¿ ³ÛïáõóÇ, ÉÇÙýáóÇï³ñ ÇÝýÇÉïñ³óÇ³ÛÇ ¨ áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ ¨ ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ÝÛ³ñ¹³ñÙ³ïÝ»ñÇ ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÇ³ÛÇÝ: ê³Ï³í Ñ³ñÓ³ÏÙ³Ý »Ý »ÝÃ³ñÏíáõÙ Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ³ùëáÝÝ»ñÇ ³ÝïÇ·»ÝÝ»ñÁ` ÑÇÙ³Ëï³ÝÇßÇ ³ùëáÝ³É Ó¨Ç Å³Ù³Ý³Ï:

²Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ, ÁÝÃ³óùÁ

Ì³Ûñ³Ý¹³ÙÝ»ñÇ ÇÝãå»ë åñáùëÇÙ³É, ³ÛÝå»ë ¿É ¹Çëï³É Ñ³ïí³ÍÝ»ñÝ ÁÝ¹·ñÏáÕ Ñ³Ù»Ù³ï³µ³ñ ëÇÙ»ïñÇÏ ÃáñßáÙ³Í å³ñ»½Ý»ñÇ ³ñ³· Ñ³ñ³×áõÙÁ, ë»Ýëáñ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ³ÝÝß³Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³ÍáõÃÛáõÝÁ ¨ áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏáõÙ ëåÇïÇ ù³Ý³ÏÇ µ³ñÓñ³óáõÙÁ` ëÏë³Í ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý 2-ñ¹ ß³µ³ÃÇó: Ì³Ýñ ¹»åù»ñáõÙ å³ñ»½Ý»ñÝ ÁÝ¹·ñÏáõÙ »Ý ßÝã³é³Ï³Ý ¨ Ïñ³ÝÇ³É ÙÏ³ÝáõÝùÁ, ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ÙÇÙÇÏ ¨ µáõÉµ³ñ: ê³Ï³í ã»Ý Ù»çùÇ, áõë³·áïáõ ¨ ÏáÝùÇ ßñç³ÝÇ ó³í»ñÁ, áñáÝù »ñµ»ÙÝ ×³é³·³ÛÃáõÙ »Ý ÝÛ³ñ¹³ñÙ³ïÝ»ñÇ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ, Ó·Ù³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ: Ð³×³Ë ¹ÇïíáõÙ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í í»·»ï³ïÇí Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ. ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óáõÙ Ï³Ù Çç»óáõÙ, ûñÃáëï³ïÇÏ ÑÇåáï»Ý½Ç³, ëÇÝáõë³ÛÇÝ ï³ËÇÏ³ñ¹Ç³, µñ³¹ÇéÇÃÙÇ³, ³ÝóáÕÇÏ ÙÇ½³Ï³åáõÃÛáõÝ: ÆÝïáõµ³óÇ³Ý Ï³Ù ÉáñÓÇ ³ñï³ÍÍáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ ë³¹ñ»É ÏïñáõÏ µñ³¹ÇÏ³ñ¹Ç³, ÏáÉÉ³åë ¨ ÝáõÛÝÇëÏ ëñïÇ Ï³Ý·: Ð³ëÝ»Éáí ·³·³ÃÝ³Ï»ïÇÝ, ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ Ï³ÛáõÝ³ÝáõÙ ¿ ¥åÉ³ïá ÷áõÉÁ ï¨áõÙ ¿ 2-4 ß³µ³Ã¤, ³å³ ëÏëáõÙ ¿ í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙÁ, áñÁ Ï³ñáÕ ¿ ß³ñáõÝ³Ïí»É ÙÇ ù³ÝÇ ß³µ³ÃÇó ÙÇÝã¨ 1-2 ï³ñÇ: Ø³ÑÁ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ßÝã³é³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝÇó, Ï³åí³Í ßÝã³é³Ï³Ý ¨ Ï³Ù µáõÉµ³ñ Ï»ÝïñáÝÝ»ñÇ å³ñ³ÉÇãÇ, Ãáù³µáñµÇ, Ãáù³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ ÃñáÙµá¿ÙµáÉÇ³ÛÇ, ëñïÇ Ï³Ý·Ç, ë»åëÇëÇ Ñ»ï, ë³Ï³ÛÝ, Ç ßÝáñÑÇí ÇÝï»ÝëÇí Ã»ñ³åÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó Ù»Ãá¹Ý»ñÇ, ³Ù»ÝÇó ³é³ç ²Þ²-Ç, Ù³Ñ³óáõÃÛáõÝÁ í»ñçÇÝ ï³ëÝ³ÙÛ³ÏÝ»ñáõÙ Çç»É ÙÇÝã¨5 % :

´áõÅáõÙÁ

ÜáõÛÝÇëÏ Ã»Ã¨ ¹»åù»ñáõÙ ¶ÇÛ»Ý-´³ñ»ÛÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇÝ ëáõñ ÷áõÉáõÙ å»ïù ¿ í»ñ³µ»ñí»É áñå»ë ³ÝÑ»ï³Ó·»ÉÇ ¹ñáõÃÛ³Ý, Í³Ýñ ßÝã³é³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý Ï³Ù ëñïÇ éÇÃÙÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ý ³ñ³· ½³ñ·³óÙ³Ý íï³Ý·Ç å³ï×³éáí: ä³ñï³¹Çñ ¿ ÑÇí³Ý¹Ç ßï³å ÑáëåÇï³É³óáõÙÝ ÇÝï»ÝëÇí Ã»ñ³åÇ³ÛÇ µ³Å³ÝÙáõÝù: Ð³ñ³×Ù³Ý ÷áõÉáõÙ - ÑÇí³Ý¹Ç íÇ×³ÏÇ ³Ù»ÝÅ³ÙÛ³ Ñ»ï¨áõÙ` ßÝã³é³Ï³Ý ýáõÝÏóÇ³ÛÇ, ëñï³ÛÇÝ éÇÃÙÇ, ½ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý, µáõÉµ³ñ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ, ÏáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ·Ý³Ñ³ïÙ³Ùµ: ÞÝã³é³Ï³Ý ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý í³Õ Ýß³ÝÝ»ñÁ. Ó³ÛÝÇ ÃáõÉ³óáõÙ, Ëáë»Éáõ Å³Ù³Ý³Ï Ý»ñßÝãÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ¹³¹³ñÇ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝ, ×³Ï³ïÇÝ ùñïÇÝù ¨ ï³Ë³ÇÏ³ñ¹Ç³ ³ñ³· ßÝã³éáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, Ñ³½Ç ÃáõÉ³óáõÙ: ´áõÉµ³ñ å³ñ³ÉÇãÇ Å³Ù³Ý³Ï ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ÇÝïáõµ³óÇ³ ¨ Ý³½á·³ëïñ³É ½áÝ¹Ç ÙïóÝ»ÉÁ: äÉ³½Ù³ý»ñ»½Á ¨ ÇÙáõÝá·ÉáµáõÉÇÝÁ Ï³ñáÕ »Ý ³ñ³·³óÝ»É í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙÁ ¨ ùã³óÝ»É ÙÝ³óáñ¹³ÛÇÝ ¹»ý»ÏïÁ, Ñ³ïÏ³å»ë Ýå³ï³Ï³Ñ³ñÙ³ñ »Ý Ñ³ñ³×Ù³Ý ÷áõÉáõÙ` ëáíáñ³µ³ñ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ 2-3 ß³µ³ÃÁ: ÎêÝ»ñÁ ã»Ý É³í³óÝáõÙ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý »ÉùÁ: êñáõÝùÇ Ëáñ³ÝÇëï »ñ³ÏÝ»ñÇ ÃñáÙµá½Ç Ï³ÝË³ñ·»ÉÙ³Ý Ñ³Ù³ñ

Ýß³Ý³ÏáõÙ »Ý Ñ»å³ñÇÝÇ Ï³Ù ó³Íñ ÙáÉ»ÏáõÉÛ³ñ Ñ»å³ñÇÝÇ` ýñ³ùëÇå³ñÇÝ, ÷áùñ ¹»Õ³ã³÷»ñ: ØÇÙÇÏ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ å³ñ»½Ç ¹»åùáõÙ ³ÝÑñ³Å»ßï »Ý ó³Ýó³Ã³Õ³ÝÃÇ å³ßïå³ÝÙ³Ý ÙÇçáóÝ»ñ` ³ÏÝ³ÛÇÝ Ï³ÃÇÉÝ»ñ, ëå»Õ³ÝÇ ·Çß»ñÁ: Î³ñ¨áñ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý í³Õ é»³µÇÉÇï³óÇáÝ ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÁ, áñáÝù Ý»ñ³éáõÙ »Ý Ù»ñëáõÙ, µáõÅ³Ï³Ý ýÇëÏáõÉïáõñ³, ³ÛÉ ýÇ½ÇáÃ»ñ³å¨ïÇÏ ÙÇçáóÝ»ñ` å³ñ³ýÇÝ³ÛÇÝ ³åÉÇÏ³óÇ³Ý»ñ, Ù³·ÝÇïáÃ»ñ³åÇ³, é³¹áÝ³ÛÇÝ ¨ Éá·³ÝùÝ»ñ, ¿É»ÏïñáëïÇÙáõÉÛ³óÇ³ ¨ ³ÛÉÝ:

Î³ÝË³ï»ëáõÙÁ

ÈñÇí í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙ 70 %¹»åù»ñáõÙ, 15 %ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï å³Ñå³ÝíáõÙ »Ý Ñ³ßÙ³Ý¹³ÙáõÃÛáõÝ ³é³ç³óÝáÕ, ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÙÝ³óáñ¹³ÛÇÝ å³ñ³ÉÇãÝ»ñÁ: 2—5 % ¹»åù»ñáõÙ ÉÇÝáõÙ ¿ é»óÇ¹Çí ¨ Ï³½Ù³íáñíáõÙ ¿ ùñáÝÇÏ é»óÇ¹ÇíáÕ åáÉÇÝ¨ñáå³ÃÇ³:

ÎáÕÙÝ³ÛÇÝ ³ÙÇáïñáýÇÏ ëÏÉ»ñá½

²ÙÇáïñáýÇÏ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ëÏÉ»ñá½Á (²Îê) ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ¿, áñÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ ¿ ÙáïáÝ»ÛñáÝÝ»ñÁ áõÕ»ÕÇ Ï»Õ¨áõÙ, áÕÝáõÕ»ÕáõÙ, áõÕ»Õ³µÝáõÙ: ²ÛÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ åñá·ñ»ëÇí ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇó ³Ù»Ý³Ñ³×³Ë³ÏÇ Ñ³Ý¹ÇåáÕÝ ¿ ¨ ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ í»ñÇÝ ¨ ëïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÝ»ñÇ Ñ³ñ³×áõÝ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³Ûáí:

ä³ÃáÉá·Ç³Ý

Øáïáñ Ý»ÛñáÝÇ ¹»·»Ý»ñ³ïÇí ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ å³Ãá·ÝáÙáÝÇÏ Ýß³ÝÁ ëïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÝ»ñÇ (áÕÝáõÕ»ÕÇ ³é³ç³ÛÇÝ »ÕçÛáõñÝ»ñÇ ¨ ùÙ³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÁ ÝÛ³ñ¹³íáñáÕ áõÕ»Õ³µÝ³ÛÇÝ ÏáñÇ½Ý»ñÇ ÙáïáÝ»ÛñáÝÝ»ñÇ) ¨ í»ñÇÝ, Ï³Ù ÏáñïÇÏáëåÇÝ³É Ùáïáñ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ (åñ»Ùáïáñ Ï»Õ¨Ç ´»óÇ ·Ç·³Ýï µçÇçÝ»ñÇ ¨ Ýñ³ÝóÇó Í³·áÕ åÇñ³ÙÇ¹³É ïñ³ÏïÇ) Ù³ÑÝ ¿: âÝ³Û³Í ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µáõÙ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É í»ñÇÝ Ï³Ù ëïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ë»É»ÏïÇí ³Ëï³Ñ³ñáõÙ, ë³Ï³ÛÝ Ç í»ñçá ³Ëï³Ñ³ñíáõÙ »Ý »ñÏáõëÝ ¿É:

ä»ñÇý»ñÇÏ Ùáïáñ Ý»ÛñáÝÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ áÕÝáõÕ»ÕáõÙ ¨ áõÕ»Õ³µÝáõÙ µ»ñáõÙ ¿ ¹»Ý»ñí³óÇ³ÛÇ ¨ Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ËÙµ»ñÇ ³ïñáýÇ³ÛÇ:

ÐÇëïáùÇÙÇ³Ï³Ý ¨ ¿É»ÏïñáýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÁ íÏ³ÛáõÙ »Ý, áñ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý í³Õ ÷áõÉ»ñáõÙ ¹»Ý»ñí³óí³Í ÙÏ³ÝÝ»ñÁ é»Ý»ñí³óÇ³ »Ý ëï³ÝáõÙ Ñ³ñ³ÏÇó ÝÛ³ñ¹»ñÇ ï»ñÙÇÝ³ÉÝ»ñÇó: ê³Ï³ÛÝ ¹»Ý»ñí³óÇ³ÛÇ ³é³çË³Õ³óÙ³Ý Ñ»ï ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ³ïñáýÇ³Ý ³í»ÉÇ ³ÏÝÑ³Ûï ¿ ¹³éÝáõÙ ÙÏ³ÝÇ µÇáåëÇ³ÛÇ Ï³Ù ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ½ÝÝÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: ²Ûë »ñ¨áõÛÃÝ ¿ ÑÇÙù ï³ÉÇë ÑÇí³ÝáõÃÛ³Ý ³Ýí³Ý ³é³çÇÝ Ù³ëÇÝ` ³ÙÇáïñáýÇ³: ÎáñïÇÏ³É Ùáïáñ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ÏáñáõëïÁ ³é³ç³óÝáõÙ ¿ ÏáñïÇÏáëåÇÝ³É ïñ³Ïï»ñÇ ÑÛáõÍáõÙ ¨ µ³ñ³ÏáõÙ, áñáÝù ³ÝóÝáõÙ »Ý Ý»ñùÇÝ å³ïÇ×áí, áõÕ»Õ³µÝáí ¹»åÇ áÕÝáõÕ»ÕÇ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ, Ù³ë³Ùµ Ý³¨ ³é³ç³ÛÇÝ ³å³ñ³ÝÇÏÝ»ñÁ: ÎáÕÙÝ³ÛÇÝ å³ñ³ÝÇÏÝ»ñáõÙ åÇñ³ÙÇ¹³É Ã»É»ñÇ ÏáñáõëïÁ ¨ Ýñ³Ýó ï»ÕáõÙ ·ÉÇá½Ç ³é³ç³óáõÙÁ å³ÛÙ³Ý³íáñáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ýí³ÝÙ³Ý »ñÏñáñ¹ Ï»ëÁ` ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ëÏÉ»ñá½: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³ÝÓÝ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÁ Ý»ÛñáÝ³É µçç³Ù³ÑÇ ë»É»ÏïÇíáõÃÛáõÝÝ ¿: Èáõë³ÛÇÝ ÙÇÏñáëÏáåáí ³ñí³Í Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ å³ñ½ ¿ ¹³éÝáõÙ, áñ ³ÙµáÕç ë»Ýëáñ ³å³ñ³ïÁ, Ïááñ¹ÇÝ³ïáñ Ñ³Ù³Ï³ñ·Á, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ïá·ÝÇïÇí ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÁ Ï³ñ·³íáñáÕ Ï³éáõÛóÝ»ñÁ ÙÝáõÙ »Ý ÉÇáíÇÝ ÇÝï³Ïï: ÀÝ¹Ñ³Ï³é³ÏÝ, Ùáïáñ Ý»ÛñáÝÝ»ñÁ Ïáõï³ÏáõÙ »Ý áõµÇËÇïÇÝ, ÝÛáõÃ, áñÁ Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ ¹»·»Ý»ñ³óÇ³ÛÇ Ù³ñÏ»ñ: Øáïáñ Ñ³Ù³Ï³ñ·áõÙ ¨ë Ï³ áñáß³ÏÇ ÁÝïñáÕ³Ï³Ý ³Ëï³Ñ³ñáõÙ, ³Ûëå»ë, ³ÏÝ³ß³ñÅ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç, ÇÝãå»ë Ý³¨ áÕÝáõÕ»ÕÇ ë³Ïñ³É Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ, áñáÝù å³ï³ëË³Ý³ïáõ ÷Ý ÏáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ëýÇÝÏïñÝ»ñÇ ÝÛ³ñ¹³íáñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ, ³Ëï³Ñ³ñáõÙ ²Îê Å³Ù³Ý³Ï ãÇ ÝÏ³ïíáõÙ:

¾åÇ¹»ÙÇáÉá·Ç³Ý

²Îê Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ Ï³½ÙáõÙ ¿ 1-2/100000 Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ï³ñÇ, ·»ñ³ÏßéáõÙ ¿ ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó ßñç³ÝáõÙ 1.6:1 Ñ³ñ³µ»ñ³ÏóáõÃÛ³Ùµ Ï³Ý³Ýó ÝÏ³ïÙ³Ùµ: Üñ³ Ñ³Ý¹ÇåÙ³Ý Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ Ñ³Ù»Ù³ï³µ³ñ ÝáõÛÝ

¿ ³ßË³ñÑÇ ï³ñµ»ñ »ñÏñÝ»ñáõÙ, ÙÇ³ÛÝ Ê³Õ³Õ ûíÏÇ³ÝáëÇ áñáß ÏÕ½ÇÝ»ñáõÙ Ýñ³ Ñ³Ý¹ÇåÙ³Ý Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ µ³ñÓñ ÉÇÝ»É: ²Îê ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ¹ñë¨áñíáõÙ ¿ 55-65 ï³ñ»Ï³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ, Í³Ûñ³Ñ»Õ ³Ýëáíáñ ¿ Ýñ³ Ù³ÝÇý»ëï³óÇ³Ý »ñÇï³ë³ñ¹ Ñ³ë³ÏáõÙ:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ Ñ³ñ³×áõÝ åñá·ñ»ëÇíáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ¿, áñÝ Ç í»ñçá µ»ñáõÙ ¿ Ù³Ñí³Ý` ßÝã³é³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³ËïáñáßáõÙÇó Ñ»ïá ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ï»ÝëáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ Ï³½ÙáõÙ ¿ ÙÇçÇÝáõÙ 3-5 ï³ñÇ:

ÐÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ²Îê ¹»åù»ñÁ ëåáñ³¹ÇÏ »Ý, ¹»åù»ñÇ ÙÇ³ÛÝ 10 % ¿ ³Ûë ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ Å³é³Ý·íáõÙ: ÀÝï³Ý»Ï³Ý ²ÙÇáïñáýÇÏ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ëÏÉ»ñá½

´³óÇ Ýñ³ÝÇó, áñ ÁÝï³Ý»Ï³Ý ²Îê áõÝÇ ³áõïáëáÙ ¹áÙÇÝ³Ýï Å³é³Ý·áõÙ, ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý ³ÛÝ áñ¨¿ Ï»ñå ãÇ ï³ñµ»ñíáõÙ ëåáñ³¹ÇÏ ²Îê-Çó: ¶»Ý»ïÇÏ³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ µ³ó³Ñ³Ûï»É »Ý, áñ óÇïá½áÉ³ÛÇÝ åÕÇÝÓ- ¨ óÇÝÏ-Ï³åí³Í ëáõå»ñûùëÇ¹ ¹ÇëÙáõï³½³ 1 (SOD1) ¿Ý½ÇÙÁ Ïá¹³íáñáÕ ·»ÝÇ Ùáõï³óÇ³Ý»ñÝ »Ý ÁÝï³Ý»Ï³Ý ²Îê å³ï×³éÁ, ë³Ï³ÛÝ ³Ûë ·»ÝÇ Ùáõï³óÇ³Ý»ñÁ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý ÁÝï³Ý»Ï³Ý ¹»åù»ñÇ ÁÝ¹³Ù»ÝÁ 20 ïáÏáëáõÙ:

ä³Ãá·»Ý»½Á êåáñ³¹ÇÏ ²Îê å³ï×³éÁ ¹»é¨ë Ñ³ÛïÝÇ ã¿: ºÝÃ³¹ñíáõÙ »Ý ÙÇ ù³ÝÇ Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñ, áñáÝù Ï³ñáÕ »Ý ³Ý¹ñ³¹³éÝ³É ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ Ï»ÝëáõÝ³ÏáõÃÛ³Ý íñ³: ²é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ ¹ñ³Ýù ¹ñ¹Çã Ý»Ûñáïñ³ÝëÙÇïñÝ»ñÝ »Ý, áñáÝù Ù³ëÝ³ÏóáõÙ »Ý ²Îê Å³Ù³Ý³Ï ¹ÇïíáÕ µçç³Ù³ÑÇÝ: êñ³ å³ï×³é Ï³ñáÕ ¿ Ñ³Ý¹Çë³Ý³É ³ëïñá·ÉÇ³É µçÇçÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó ëÇÝ³åïÇÏ ·Éáõï³Ù³ïÇ í³ï ï»Õ³÷áËáõÙÁ (áñáß ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ·Éáõï³Ù³ï ï»Õ³÷áËáÕ åñáï»ÇÝÇ ³ñ³ï³íáñ ¿ùëåñ»ëÇ³), áñÁ µ»ñáõÙ ¿ ·Éáõï³Ù³ïÇ Ïáõï³ÏÙ³Ý ¨ ·»ñ¹ñ¹Çã µçç³Ù³ÑÇ: ²Ûë íÇ×³ÏÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ å³ßïå³ÝÇã Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É SOD1 ¿Ý½ÇÙÁ, áñÁ ¹»ïáùëÇÏ³óÝáõÙ ¿ ³½³ï é³¹ÇÏ³É ëáõå»ñûùëÇ¹ ³ÝÇáÝÁ ¨ ù³ÝÇ áñ áñáß ÁÝï³ÝÇùÝ»ñáõÙ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ SOD1 Ùáõï³óÇ³Ý»ñ, ³å³ ÑÝ³ñ³íáñ ¿, áñ áñ ²Îê å³ï×³éÁ ³Ûë áñáß³ÏÇ ¹»åù»ñáõÙ ·Éáõï³Ù³ï³ÛÇÝ ·»ñ¹ñ¹Çã µçç³Ù³ÑÁ ¨ ³½³ï é³¹ÇÏ³ÉÝ»ñÇ Ïáõï³ÏáõÙÝ ¿: ÆÝãáõ ¿ SOD1 Ñ³ïÏ³å»ë ïáùëÇÏ Ùáïáñ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ, ÙÝáõÙ ¿ ³ÝÑ³Ûï, ë³Ï³ÛÝ Ñ³ÛïÝÇ ¿, áñ Ýñ³ ¹»ñÁ ãÇ ë³ÑÙ³Ý³÷³ÏíáõÙ ÙÇ³ÛÝ ³½³ï é³¹ÇÏ³ÉÝ»ñÇ ã»½áù³óÙ³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ùµ: Ð³ÛïÝÇ ¿, áñ Ùáõï³Ýï åñáï»ÇÝÁ ÏáÝýáñÙ³óÇáÝ ³éáõÙáí ³ÝÏ³ÛáõÝ ¿ ¨ Ñ³Ïí³Í ¿ ³ñ³ï³íáñ Ï³ï³ÉÇïÇÏ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý, áñÁ Çñ Ñ»ñÃÇÝ Ï³ñáÕ ¿ µ»ñ»É ³ùëáÝ³É ïñ³ÝëåáñïÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ý ¨ ÙÇïáùáÝ¹ñÇ³É ¹ÇëýáõÝÏóÇ³ÛÇ, Ñ»ï¨³µ³ñ Ý³ñ ²ºü ëÇÝÃ»½Ç ÁÝÏ×Ù³Ý ¨ µçç³Ù³ÑÇ:

²Îê å³Ãá·»Ý»½áõÙ »ÝÃ³¹ñíáõÙ ¿ Ý³¨ ï³ñµ»ñ Ù»ï³ÕÝ»ñÇ, ùÇÙÇ³Ï³Ý ÝÛáõÃ»ñÇ, ÝáõÛÝÇëÏ ëÝÝ¹Ç ¹»ñÁ: Ð³ïÏ³å»ë Ñ»ï³ùñùÇñ ¿ Ê³Õ³Õ ûíÏÇ³ÝáëÇ ¶áõ³Ù ÏÕ½áõÙ ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáÕ ²Îê-ä³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù-գ ÎáÙåÉ»ùëÁ, áñÁ ß³ï Ñ»ÕÇÝ³ÏÝ»ñ ÷áñÓáõÙ »Ý µ³ó³ïñ»É Ñ»Ýó Ý»ÛñáïáùëÇÏáõÃÛ³Ùµ: àñáß Ñ»ÕÇÝ³ÏÝ»ñ »ÝÃ³¹ñáõÙ »Ý Ý³¨ ïñáýÇÏ ý³ÏïáñÝ»ñÇ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ ²Îê ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ, Ñ³ïÏ³å»ë ÆÝëáõÉÇÝ³ÝÙ³Ý ³×Ç ý³Ïïáñ 1 ¨ í³ëÏáõÉÛ³ñ ¿Ý¹áÃ»ÉÛ³É ³×Ç ý³ÏïáñÇ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ: ²é³ç³ñÏí»É ¿ ï»ëáõÃÛáõÝ Ý³¨ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÇÝý»ÏóÇáÝ ·»Ý»½Ç Ù³ëÇÝ, ë³Ï³ÛÝ ãÝ³Û³Í µ³½Ù³ÃÇí áñáÝáõÙÝ»ñÇÝ, áñ¨¿ µ³Ïï»ñÇ³É Ï³Ù íÇñáõë³ÛÇÝ ¿ÃÇáÉá·Ç³ ãÇ Ñ³ëï³ïí»É:

¶áÛáõÃÛáõÝ áõÝÇ Ý³¨ ²Îê ³áõïáÇÙáõÝ ï»ëáõÃÛáõÝ, áñÇ û·ïÇÝ »Ý ËáëáõÙ T µçÇçÝ»ñÇ, ³ÏïÇí³ó³Í ÙÇÏñá·ÉÇ³ÛÇ ¨ ÇÙáõÝá·ÉáµáõÉÇÝ G (IgG) ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ áÕÝáõÕ»ÕáõÙ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ³ÛÝ ÷³ëï, áñ ²Îê ÑÇí³Ý¹Ç ßÇ×áõÏÁ Ï³ñáÕ ¿ ³½¹»É Ý»ÛñáÝ³É Ï³ÉóÇáõÙ³Ï³Ý Ï³Ý³ÉÝ»ñÇ íñ³ ¨ µ»ñ»É ·Éáõï³Ù³ïÇ ³ñï³½³ïÙ³Ý Ù»Í³óÙ³Ý:

ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ½ÝÝáõÙÁ

²Ý³ÙÝ»½Á

²Ù»Ý³Ñ³×³Ë³ÏÇ ëÏ½µÝ³Ï³Ý ·³Ý·³ïÁ åñá·ñ»ëÇí ÃáõÉáõÃÛáõÝÝ ¿, ·ñáÑÝ»ñÁ ¨ é»ÙÇëÇ³Ý»ñÁ µÝáñáß ã»Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³ÝÁ: ´Ýáñáß ã»Ý Ý³¨ ó³íÁ Ï³Ù ë»Ýëáñ ·³Ý·³ïÝ»ñÁ, ÏáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³Ý: ÂáõÉáõÃÛáõÝÁ ëáíáñ³µ³ñ Ù³ÝÇý»ëïáõÙ ¿ áõÝÇÉ³ï»ñ³É ¨ ÁÝ¹·ñÏáõÙ ¿ Ù»Ï ë»·Ù»Ýï (µáõÉµ³ñ Ï³Ù å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ Ï³Ù ÏñÍù³ÛÇÝ Ï³Ù ÉáõÙµáë³Ïñ³É): ²Ù»Ý³Ñ³×³Ë³ÏÇ ÝÏ³ïíáÕÁ Ó»éù»ñÇ Ï³Ù áïù»ñÇ ¹Çëï³É Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ ÁÝ¹·ñÏáõÙÝ ¿: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µáõÙ ÃáõÉáõÃÛáõÝÁ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ¿ ¹³éÝáõÙ ³Ëï³Ñ³ñí³Í ë»·Ù»ÝïáõÙ, ÇëÏ Ñ»ïá, Å³Ù³Ý³ÏÇ ÁÝÃ³óùáõÙ, ÃáõÉáõÃÛáõÝÁ ï³ñ³ÍíáõÙ ¿ Ý³¨ Ù³ñÙÝÇ ³ÛÉ Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ íñ³: ÐÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ù»Ï »ññáñ¹Ç ³é³çÇÝ ·³Ý·³ïÁ µáõÉµ³ñ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³Ý ¿, áñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ¹Ç½³ñÃñÇ³ÛÇ Ï³Ù ¹Çëý³·Ç³ÛÇ Ó¨áí: ÞÝã³é³Ï³Ý ÙÏ³ÝÝÝ»ñÇ ÃáõÉáõÃÛáõÝÁ ³Ù»Ý³Ñ³½í³¹»å Ù³ÝÇý»ëï³óÇ³Ý ¿ ²Îê Å³Ù³Ý³Ï: ¶³Ý·³ïÝ»ñÁ ßÝã³é³Ï³Ý ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ÃáõáÉáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ Ï³ñáÕ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí»É Ù³Ï»ñ»ë³ÛÇÝ ßÝã³éáõÃÛ³Ùµ, orthopnea, ³é³íáïÛ³Ý ·ÉË³ó³í»ñáí, ùÝÏáïáõÃÛ³Ùµ: ²ÛÉ ·³Ý·³ïÝ»ñÇó »Ý ÙÏ³Ý³ÛÇÝ Ïñ³Ùå»ñÁ, ý³ëóÇÏáõÉÛ³óÇ³Ý»ñÁ, ¿ÙáóÇáÝ³É ÉÛ³µÇÉáõÃÛáõÝÁ: ø³ßÇ ÏáñáõëïÁ ¨ë Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ ¹ñë¨áñáõÙ ¨ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ í³ï åñá·ÝáëïÇÏ Ýß³Ý:

ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ½ÝÝáõÙÁ

²Îê ³ËïáñáßÙ³Ý ÑÇÙùÁ ëïáñÇÝ ¨ í»ñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñÇ ÙÇ³Å³Ù³Ý³ÏÛ³ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙÝ ¿: êïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñÇó »Ý ÃáõÉáõÃÛáõÝÁ, ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ³ïñáýÇ³Ý, ý³ëóÇÏáõÉÛ³óÇ³Ý»ñÁ, ÑÇåáé»ýÉ»ùëÇ³Ý: ²ïñáýÇ³ÛÇ ¨ ý³ëóÇÏáõÉÛ³óÇ³Ý»ñÇ ëÏÇ½µÁ ³ëïÇ×³Ý³Ï³Ý ¿ ¨ Ñ³×³Ë Ï³ñáÕ ¿ ãÝÏ³ïí»É ÑÇí³Ý¹Ç ÏáÕÙÇó: ´áõÉµ³ñ ËÙµÇ ëïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ Ýß³ÝÝ»ñÝ »Ý ¹»ÙùÇ ÃáõÉáõÃÛáõÝÁ, ¹Ç½³ñÃñÇ³Ý, ùÙ³ÛÇÝ í³ñ³·áõÛñÇ í³ï ¿É»í³óÇ³Ý ýáÝ³óÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï, É»½íÇ ý³ëóÇÏáõÉÛ³óÇ³Ý»ñÁ ¨ ³ïñáýÇ³Ý: ²ÏÝ³·Ý¹»ñÇ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ ÙÝáõÙ »Ý å³Ñå³Ýí³Í ÙÇÝã¨ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ù»Ý³í»ñçÇÝ ¿ï³åÝ»ñÁ ¨ åïá½Á ß³ï Ñ³½í³¹»å ¿ ²Îê Å³Ù³Ý³Ï: ÞÝã³é³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ ¹ñë¨áñí»É Ó³ÛÝÇ ÷á÷áËáõÃÛ³Ùµ ¨ use of accessory muscles of respiration. êåÇñáÙ»ïñÇ³Ý` Ãáù»ñÇ Ï»Ýë³Ï³Ý ï³ñáÕáõÃÛ³Ý áñáßáõÙáí, Ï³ñáÕ ¿ û·Ý»É Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»Éáõ ßÝã³é³Ï³Ý ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ÃáõÉáõÃÛáõÝÁ:

ì»ñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ Ýß³ÝÝ»ñÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙÁ ³í»ÉÇ ¹Åí³ñ ¿, Ñ³ïÏ³å»ë »Ã» ÃáõÉáõÃÛáõÝÝ áõ ³ïñáýÇ³Ý»ñÁ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í »Ý: ì»ñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ ³Ûë ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ ¹ñë¨áñíáõÙ ¿ ÑÇå»ñïáÝáõëáí ¨ ÑÇå»ñé»ýÉ»ùëÇ³Ûáí: “ÜáñÙ³É” é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ ÃáõÛÉ ¨ ³ïñáýÇ³ÛÇ »ÝÃ³ñÏí³Í í»ñçáõÛÃáõÙ Ñ³Ù³ñíáõÙ ¿ Ñ³ñ³µ»ñ³Ï³Ý ÑÇå»ñé»ýÉ»ùëÇ³ ¨ í»ñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³Ý: Þ³ï û·ï³Ï³ñ »Ý Ý³¨ å³ÃáÉá·Ç³Ï³Ý é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ, ´³µÇÝëÏáõ å³ÃáÉá·Ç³Ï³Ý é»ýÉ»ùëÁ ¹ñ³Ï³Ý ¿ 30-50 % ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ: ºÃ» ³éÏ³ ¿, ³ÛÝ ÙÇ³Ýß³Ý³Ï íÏ³ÛáõÙ ¿ í»ñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ù³ëÇÝ: ØÛáõë å³ÃáÉá·Ç³Ï³Ý é»ýÉ»ùëÁ ÐáýÙ³ÝÇ é»ýÉ»ùëÝ ¿, Ø³ñÇÝ»ëÏáõ-è³¹áíÇãÇ é»ýÉ»ùëÁ /palmomental reflex/ ì»ñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñÁ µáõÉµ³ñ ËÙµáõÙ ¹ñë¨áñíáõÙ »Ý åë¨¹áµáõÉµ³ñ å³ñ»½Ç Ó¨áí (µéÝÇ ÍÇÍ³Õ, É³ó, Ø³ñÇÝ»ëÏáõ-è³¹áíÇãÇ é»ýÉ»ùëÁ /palmomental reflex/)

²ËïáñáßÙ³Ý ÏñÇï»ñÇ³Ý»ñÁ

²Îê ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ å³Ñ³ÝçíáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³ÉÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ.

• ëïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ¹»·»Ý»ñ³óÇ³ÛÇ Ýß³ÝÝ»ñ` Ñ³ëï³ïí³Í ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý, ¿É»ÏïñáýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý Ï³Ù Ý»Ûñáå³ÃáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïÙ³Ý ÙÇçáóáí

• í»ñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ¹»·»Ý»ñ³óÇ³ÛÇ Ýß³ÝÝ»ñ` Ñ³ëï³ïí³Í ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ñ»ï³½áïÙ³Ý ÙÇçáóáí

• ëÇÙåïáÙÝ»ñÇ ¨ Ýß³ÝÝ»ñÇ åñá·ñ»ëÇí ï³ñ³ÍáõÙ Ù»Ï é»·ÇáÝáõÙ Ï³Ù ¹»åÇ ³ÛÉ é»·ÇáÝÝ»ñ` Áëï

³Ý³ÙÝ»ëïÇÏ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ Ï³Ù ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ½ÝÝÙ³Ý ÙÇçáóáí Ñ³ëï³ïí³Í ÇÝãå»ë Ý³¨ Ñ»ï¨Û³ÉÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ.

• ¿É»ÏïñáýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý Ï³Ù å³ÃáÉá·Ç³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ ëïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ¨/Ï³Ù í»ñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ³ÛÉ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ

• Ý»ÛñáíÇ½áõ³ÉÇ½³óÇ³ÛÇ ïíÛ³ÉÝ»ñ ³ÛÉ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ, áñÁ Ï³ñáÕ ¿ µ³ó³ïñ»É ³éÏ³ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÁ

È³µáñ³ïáñ ¨ ·áñÍÇù³ÛÇÝ ½ÝÝáõÙÁ

¾É»ÏïñáýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñ

ÐÇí³Ý¹Ý»ñÁ, áñáÝù ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ÑÇÙù»ñ áõÝ»Ý ²Îê ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ, å»ïù ³ÝóÝ»Ý ¿É»ÏïñáýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñ (¿É»ÏïñáÙÇá·ñ³ýÇ³ ¨ ÝÛ³ñ¹Ç Ñ³Õáñ¹³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ³ñ³·áõÃÛáõÝ)` Ñ»ï¨Û³É Ýå³ï³ÏÝ»ñáí.

1. ³å³óáõó»É ëïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³Ý ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý ³Ëï³Ñ³ñí³Í é»·ÇáÝÝ»ñáõÙ

2. Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É ëïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ¿É»ÏïñáýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñ ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý ã³Ëï³Ñ³ñí³Í é»·ÇáÝÝ»ñáõÙ

3. µ³ó³é»É ³ÛÉ å³ÃáýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý åñáó»ëÝ»ñÁ

ÜÛ³ñ¹Ç Ñ³Õáñ¹³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ áñáß»É Ùáïáñ ¨ ë»Ýëáñ ÝÛ³ñ¹»ñáõÙ ¨ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ ¿ ÝáñÙ³É Ñ³Õáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝ Ï³Ù ÙÇ³ÛÝ ³ÝÝß³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ ·»ñ³½³Ýó³å»ë Ùáïáñ ÝÛ³ñ¹»ñáõÙ: ÜÛ³ñ¹Ç Ñ³Õáñ¹Ù³Ý å³ß³ñáõÙÁ, áñÁ µÝáñáß ¿ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÝáÕ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï, »ñµ»ù ãÇ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ²Îê Å³Ù³Ý³Ï ¨ ³ÛëåÇëÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙÁ û·ÝáõÙ ¿ ²Îê ï³ñµ»ñ³Ï»É ÙáõÉïÇýáÏ³É Ùáïáñ Ý»Ûñáå³ÃÇ³ÛÇó, áñÇ Ñ³Ù³ñ ß³ï µÝáñáß ¿ ÝÛ³ñ¹Ç Ñ³Õáñ¹Ù³Ý å³ß³ñáõÙÁ: ¼·³óáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹»ñáõÙ áñ¨¿ å³ÃáÉá·Ç³ÛÇ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙÁ µ³ó³éáõÙ ¿ ²Îê ³ËïáñáßáõÙÁ:

²ë»Õ³ÛÇÝ ¾Ø¶ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ëáõñ Ï³Ù ËñáÝÇÏ³Ï³Ý ¹»Ý»ñí³óÇ³Ý Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»Éáõ Ñ³Ù³ñ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý í³Õ ÷áõÉ»ñáõÙ ¹»Ý»ñí³óÇ³ÛÇ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ é»Ý»ñí³óÇ³, áñÁ µ³í³Ï³ÝÇÝ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï å³Ñå³ÝáõÙ ¿ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ áõÅÁ, Ñ»ï¨³µ³ñ ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý ã³Ëï³Ñ³ñí³Í ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ËÙµ»ñáõÙ ¨ë ¾Ø¶ Ï³ñáÕ ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É ¹»Ý»ñí³óÇ³ÛÇ Ýß³ÝÝ»ñ ¨ ³å³óáõó»É ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ï³ñ³ÍáõÝ µÝáõÛÃÁ: êáõñ ¨ ËñáÝÇÏ³Ï³Ý ¹»Ý»ñí³óÇ³Ý ëå»óÇýÇÏ ã¿ ²Îê Ñ³Ù³ñ ¨ Ï³ñáÕ ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñí»É Ý³¨ å³ÃáÉá·Ç³Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ: ²Îê Ñ³Ù³ñ µÝáñáß ¿ ¹Çýýáõ½ ¹»Ý»ñí³óÇ³Ý, áñÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙ ¿ åñáùëÇÙ³É ¨ ¹Çëï³É ÙÏ³Ý³ËÙµ»ñÁ ÙÇ ù³ÝÇ ë»·Ù»ÝïÝ»ñáõÙ: ²ÛÉ ³ËïáñáßÙ³Ý Ù³ëÇÝ »Ý ËáëáõÙ ÙÇ³ÛÝ Ù»Ï ÝÛ³ñ¹³ñÙ³ïÇ (é³¹ÇÏáõÉáå³ÃÇ³) Ï³Ù ÝÛ³ñ¹Ç (Ý»Ûñáå³ÃÇ³) ½áÝ³Ûáí: ÀÝ¹Ñ³Ýñ³óÝ»Éáí ³Ûë ³Ù»ÝÁ, ²Îê ³ËïáñáßÙ³Ý ¿É»ÏïñáýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý ÏñÇï»ñÇ³Ý»ñÝ »Ý.

• ¹Çýýáõ½, ëáõñ ¨ ËñáÝÇÏ³Ï³Ý ¹»Ý»ñí³óÇ³

• ÝÛ³ñ¹Ç Ñ³Õáñ¹Ù³Ý ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ Ùáïáñ ¨ ß³ñÅÇã ÝÛ³ñ¹³Ã»É»ñáí ÝáñÙ³ÛÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõÙ ¿

• ÝÛ³ñ¹Ç Ñ³Õáñ¹Ù³Ý å³ß³ñáõÙÁ µ³ó³Ï³ÛáõÙ ¿

Ü»ÛñáíÇ½áõ³ÉÇ½³óÇ³ÛÇ Ù»Ãá¹Ý»ñÁ

Ü»ÛñáíÇ½áõÉ³Ç½³óÇáÝ Ù»Ãá¹Ý»ñÁ ²Îê Å³Ù³Ý³Ï Ýå³ï³Ï áõÝ»Ý µ³ó³é»É ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÛÉ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÁ, áñáÝù Ï³ñáÕ »Ý Ñ³ñáõó»É í»ñÇÝ Ï³Ù ëïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñÁ ¨ ÝÙ³Ý³Ï»É ²Îê: êáíáñ³µ³ñ ·ÉËÇ ¨ áÕÝ³ß³ñÇ å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÇ Îî ¨ Øèî Ñ»ï³½áïõÃÛáõÝÝ»ñÁ ²Îê Å³Ù³Ý³Ï áñ¨¿ å³ÃáÉá·Ç³ ã»Ý Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙ, ÙÇ³ÛÝ ß³ï Ñ³½í³¹»å Øèî T2-é»ÅÇÙÇ ÝÏ³ñÝ»ñÇ íñ³ Ï³ñ»ÉÇ ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É ÑÇå»ñÇÝï»ÝëÇí ëÇ·Ý³É ÏáñïÇÏáëåÇÝ³É ïñ³Ïï»ñáõÙ: È³µáñ³ïáñ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ êáíáñ³Ï³Ý É³µáñ³ïáñ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ãáõÝ»Ý áñ¨¿ ëå»óÇýÇÏáõÃÛáõÝ ²Îê Ñ³Ù³ñ, Ñ»ï¨³µ³ñ ³Û¹ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ýå³ï³ÏÁ ÙÇ³ÛÝ ³ÛÉ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ µ³ó³éáõÙÝ ¿ (Ý³ÛÇñ ³ÕÛáõë³Ï 1):

î³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙÁ

²Îê í»ñçÝ³Ï³Ý ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ß³ï Ï³ñ¨áñ ¿ µáÉáñ ÑÝ³ñ³íáñ ³ÛÉ ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñÇ µ³ó³éáõÙÁ ¨ ï³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙÁ ß³ï Ï³ñ¨áñ ¿ ²Îê Ñ³Ù³ñ, ù³ÝÇ ²Îê ³ËïáñáßáõÙÁ áõÝÇ ã³÷³½³Ýó ³Ýµ³ñ»Ýå³ëï åñá·Ýá½:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³é³çÇÝ ËáõÙµÁ áÕÝáõÕ»ÕÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÝ »Ý, ûñ. áÕÝáõÕ»ÕÇ áõéáõóùÝ»ñÁ, ëÇñÇÝ·áÙÇáÉÇ³Ý, ³ÝáÃ³ÛÇÝ Ù³ÉýáñÙ³óÇ³Ý»ñÁ, Ï³Ù áÕÝ³ß³ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ûñ. ëåÇÝ³É ëï»Ýá½, ëåáÝ¹ÇÉá½, å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ áÕ, áëÏñÇ Ù»ï³ëï³ïÇÏ áõéáõóùÝ»ñ, áñáÝù µáÉáñÝ »É Ï³ñáÕ »Ý ³é³ç³óÝ»É í»ñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ¨/Ï³Ù ëïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñ, ï³ñµ»ñ³ÏÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ï³ñ¨áñ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É áã ÙÇ³ÛÝ Ùáïáñ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç, ³ÛÉ Ý³¨ ë»Ýëáñ Ï³Ù Ïááñ¹ÇÝ³ïáñ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇ ÁÝ¹·ñÏáõÙÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ³ÛÝåÇëÇë Ùáïáñ ËÙµ»ñÇ ÁÝ¹·ñÏáõÙÁ, áñáÝù ²Îê Å³Ù³Ý³Ï ÙÝáõÙ »Ý ÇÝï³Ïï, ³Ûëå»ë ûñÇÝ³Ï. áÕÝáõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ß³ï Ñ³×³Ë³ÏÇ »Ý ÏáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³Ý, áñÁ Ñ³Ù³ñÛ³ »ñµ»ù ãÇ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ²Îê Å³Ù³Ý³Ï; Ð»ï³·³ µ³ó³éáõÙÁ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ Øèî Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý ÙÇçáóáí:

Î³ñ¨áñ ¿ Ý³¨ ²Îê ï³ñµ»ñ³Ï»É ÝÛ³ñ¹Ç ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇó, ÇÝãåÇëÇù »Ý ÙáõÉïÇýáÏ³É Ùáïáñ Ý»Ûñáå³ÃÇ³Ý, áñÁ Ï³ñáÕ ¿ ¹ñë¨áñí»É åñá·ñ»ëÇí ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÃáõÉáõÃÛ³Ùµ ³é³ÝÓÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ½áÝ³ÛáõÙ: ²Ûë ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ×³Ý³ã»ÉÁ ß³ï Ï³ñ¨áñ ¿, ù³ÝÇ áñ ³ÛÝ, Ç ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ ²Îê, Ñ³çáÕáõÃÛ³Ùµ µáõÅíáõÙ ¿:

Ð»ï¨³µ³ñ ³ÛÝ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ, áñáÝù áõÝ»Ý ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ëïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ Ýß³ÝÝ»ñ, Ï³ñÇù áõÝ»Ý Ù³Ýñ³ÏñÏÇï ÝÛ³ñ¹Ç Ñ³Õáñ¹Ù³Ý ³ñ³·áõÃÛ³Ý áñáßÙ³Ý, ÙáõÉïÇýáÏ³É Ùáïáñ Ý»Ûñáå³ÃÇ³ÛÇ Ñ³Ù³ñ µÝáñáß ÝÛ³ñ¹Ç Ñ³Õáñ¹Ù³Ý å³ß³ñáõÙÁ Ñ³Ûï³µ»ñ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: ØÛáõë Ñ³×³Ë³ÏÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ËñáÝÇÏ³Ï³Ý µáñµáù³ÛÇÝ ¹»ÙÇ»ÉÇÝÇ½³óÝáÕ Ý»Ûñáå³ÃÇ³Ý ¿, áñÁ ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ï³ñµ»ñ³ÏíáõÙ ¿ ÝÛ³ñ¹Ç Ñ³Õáñ¹Ù³Ý ³ñ³·áõÃÛ³Ý ÙÇçáóáí, ë³Ï³ÛÝ »ñµ»ÙÝ ààõÐ ùÝÝáõÃÛáõÝÁ ¨ë Ï³ñáÕ ¿ û·Ý»É ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³ëï³ïÙ³ÝÁ: ÜÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³ÛÝåÇëÇ ÇÝý»ÏóÇáÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ, ÇÝãåÇëÇù »Ý Ý»Ûñáµáé»ÉÇ³½Á Ï³Ù È³ÛÙÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ, ëÇýÇÉÇëÁ, åáÉÇáÙÇ»ÉÇïÁ, ØÆì Ï³ñáÕ »Ý ÝÙ³Ý³Ï»É ²Îê:

àñáß ¿Ý¹áÏñÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ, ÇÝãåÇëÇù »Ý ÑÇå»ñÃÇñáÇ¹Ç½ÙÁ, ÑÇå»ñå³ñ³ÃÇñáÇ¹Ç½ÙÁ, ¹Ç³µ»ïÁ ¨ ¹Ç³µ»ïÇÏ Ý»Ûñáå³ÃÇ³Ý, Ï³ñáÕ »Ý ÝÙ³Ý³Ï»É ²Îê:

²Îê-Çó å»ïù ¿ ï³ñµ»ñ³Ï»É Ý³¨ ÙÇá½ÇïÝ»ñÁ, ÙÇáå³ÃÇ³Ý»ñÁ, áñáÝó Ñ³Ù³ñ ß³ï µÝáñáß ¿ ³ñÛ³Ý ßÇ×áõÏáõÙ Ïñ»³ïÇÝÏÇÝ³½³ÛÇ ù³Ý³ÏÝ»ñÇ ÏïñáõÏ µ³ñÓñ³óáõÙÁ, áñÁ ÙÇ³ÛÝ ³ÝÝß³Ý ¿ µ³ñÓñ³ÝáõÙ ²Îê ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ` ¹»Ý»ñí³óÇ³ÛÇ å³ï×³éáí: î³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßÙ³ÝÁ Ï³ñáÕ ¿ û·Ý»É ÙÏ³ÝÇ µÇáåëÇ³Ý:

Ì³Ýñ Ù»ï³ÕÝ»ñáí ÃáõÝ³íáñáõÙÁ, ÇÝãå»ë ûñÇÝ³Ï Ï³å³ñáí Ï³Ù ëÝ¹ÇÏáí ÃáõÝ³íáñáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ µ»ñ»É ÝÙ³Ý³ïÇå ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÇ, Ñ»ï¨³µ³ñ ß³ï Ï³ñ¨áñ »Ý ÑÇí³Ý¹Ç åñáý»ëÇáÝ³É ³Ý³ÙÝ»ëïÇÏ ïíÛ³ÉÝ»ñÁ:

àñáß å³ñ³Ý»áåÉ³ëïÇÏ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ Ï³ñáÕ »Ý ÝÙ³Ý³Ï»É ²Îê, Ñ»ï¨³µ³ñ ëïáñÇÝ ÙáïáÝ»ÛñáÝÇ ³ñ³· åñá·ñ»ëÇíáÕ Ýß³ÝÝñÁ ¨ Ñ³Ù³Ï³ñ·³ÛÇÝ Ýß³ÝÝ»ñÁ, ÇÝãå»ë ûñÇÝ³Ï ù³ßÇ åñá·ñ»ëÇí ³ÝÏáõÙÁ, å»ïù ¿ ½·áõß³óÝÇ µÅßÏÇÝ ³Ûë ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ:

´áõÅáõÙÁ

¾ÃÇáÉá·ÇÏ µáõÅáõÙÁ

´³½Ù³ÃÇí ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñ »Ý ÷áñÓ³ñÏí»É ²Îê ¿ÃáÉá·ÇÏ µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ, ë³Ï³ÛÝ éÇÉáõ½áÉÁ ÙÝáõÙ ¿ ÙÇ³ÏÁ, áñÁ áõÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùÁ ÷á÷áË»Éáõ ³å³óáõóí³Í Ñ³ïÏáõÃÛáõÝ: èÇÉáõ½áÉÁ áõÝÇ ·Éáõï³Ù³ïÙá¹áõÉ³óÝáÕ ³½¹»óáõÃÛáõÝ, ë³Ï³ÛÝ »ÝÃ³¹ñíáõÙ ¿ Ý³¨ Ýñ³ ÑÝ³ñ³íáñ ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ Ý»ÛñáïñáýÇÏ ·áñÍáÝÝ»ñÇ íñ³: èÇÉáõ½áÉÇ û·ï³·áñÍáõÙÁ ûñ³Ï³Ý 100 Ù· ¹»Õ³ã³÷áí Ù»Í³óÝáõÙ ¿ ²Îê ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ï»ÝëáõÝ³ÏáõÃÛáõÝÁ 35 ïáÏáëáí:

êÇÙåïáÙ³ïÇÏ µáõÅáõÙ

êå³ëïÇÏ ÑÇå»ñïáÝáõëÁ áñáß ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï Ï³ñÇù áõÝÇ µáõÅÙ³Ý, É³ÛÝáñ»Ý û·ï³·áñÍíáÕ Ñ³Ï³ëå³ëïÇÏ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñÇ ÃíÇÝ »Ý å³ïÏ³ÝáõÙ ´³ÏÉáý»ÝÁ (10-50 Ù·/ûñ), ïÇ½³ÝÇ¹ÇÝÁ, ¹³ÝïñáÉ»ÝÁ ¨ ¹Ç³½»å³ÙÁ: êå³ëÇÏ ÑÇå»ñïáÝáõëÇ µáõÅÙ³Ý åñáó»ëáõÙ ß³ï Ù»Í Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ Ý³¨ ýÇ½ÇáÃ»ñ³åÇ³Ý:

ò³íÁ ÝáõÛÝå»ë Ñ³×³Ë³ÏÇ ËÝ¹Çñ ¿ ²Îê ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ` ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÏáÝïñ³Ïïáõñ³Ý»ñÇ ¨ Ñá¹»ñÇ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý å³ï×³éáí: ØÏ³Ý³ÛÇÝ Ïñ³Ùå»ñÁ ¨ë Ñ³×³Ë³ÏÇ »Ý ³Ûë ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ ¨ Ï³ñáÕ »Ý ³é³ç³óÝ»É ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ó³í ¨ ùÝÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ: üÇ½ÇáÃ»ñ³åÇ³Ý Ï³ñáÕ ¿ Ï³ñáÕ ¿ Ã»Ã¨³óÝ»É ²Îê ó³í³ÛÇÝ ëÇÙåïáÙÝ»ñÇ Ù»Í Ù³ëÁ: Î³ñáÕ »Ý û·ï³Ï³ñ ÉÇÝ»É áã ëï»ñáÇ¹³ÛÇÝ Ñ³Ï³µáñµáù³ÛÇÝÝ»ñÁ, Ñ³Ï³óÝóáõÙ³ÛÇÝ ¹»Õ»ñÁ (Î³ñµ³Ù³½»åÇÝ, ý»ÝÇïáÇÝ), ïñÇóÇÏÉÇÏ Ñ³Ï³¹»åñ»ë³ÝïÝ»ñÁ (²ÙÇïñÇåïÇÉÇÝ, ÜáñïñÇåïÇÉÇÝ): ØÏ³Ý³ÛÇÝ Ïñ³Ùå»ñÇ Ñ³Ù³ñ Ñ³çáÕáõÃÛ³Ùµ û·ï³·áñÍíáõÙ ¿ Ý³¨ ÊÇÝÇÝÇ ëáõÉý³ïÁ, Ù³·Ý»½ÇáõÙÇ ³Õ»ñÁ, ïáÏáý»ñáÉÁ: ü³ëóÇÏáõÉÛ³óÇ³Ý»ñÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ å³Ï³ë»óÝ»É Ï³ý»ÇÝÇ ¨ ÝÇÏáïÇÝÇ ÁÝ¹áõÝáõÙáí, ÇëÏ ³í»ÉÇ é»ýñ³Ïï»ñ ¹»åù»ñáõÙ Èáñ³½»å³ÙÇ ó³Íñ ¹»Õ³ã³÷»ñáí:

Âù³ÑáëáõÃÛáõÝÁ Ï³Ù ëÇ³Éáé»³Ý Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ³Ù»Ý³ï³ÝçáÕ ¨ íï³Ý·³íáñ ëÇÙåïáÙÁ ²Îê µáõÉµ³ñ Ó¨»ñáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ, ù³ÝÇ áñ ÃùÇ ³í»ÉóáõÏ ù³Ý³ÏÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ³ÝóÝ»É ïñ³Ë»³ ¨ Ñ³ñáõó»É µñáÝËáëå³½Ù, ³ëåÇñ³óÇáÝ åÝ¨ÙáÝÇ³: ²Ûë ¹»åù»ñáõÙ û·ï³·áñÍáõÙ »Ý Ù»Ë³ÝÇÏ³Ï³Ý ³ëåÇñ³óÇ³ÛÇ ·áñÍÇùÝ»ñ, Ñ³×³Ë Ãù³ñï³¹ñáõÃÛáõÝÁ ÁÝÏ×áÕ ¹»Õ»ñÁ ¨ë Ï³ñáÕ »Ý û·Ý»É, ÇÝãå»ë ûñÇÝ³Ï ³ÝïÇËáÉÇÝ¿ñ·ÇÏ ÙÇçáóÝ»ñÁ (³ïñáåÇÝÁ, ëÏáåáÉ³ÙÇÝÁ), áñáß Ñ³Ï³ÑÇëï³ÙÇÝ³ÛÇÝ ¹»Õ»ñ (¹Çý»ÝÑÇ¹ñ³ÙÇÝ), ÇÝãå»ë Ý³¨ Ñ³Ï³¹»åñ»ë³ÝïÝ»ñÁ:

öáñÏ³åáõÃÛáõÝÁ ¨ ·³ëïñá¿½áý³·³É é»ýÉÛáõùÁ Ñ³Ù³ñÛ³ å³ñï³¹Çñ »Ý ²Îê ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ: öáñÏ³åáõÃÛ³Ý å³ï×³éÝ»ñÁ µ³½Ù³ÃÇí »Ý. ³Ýß³ñÅáõÃÛáõÝ, Ñ»ÕáõÏ ÁÝ¹áõÝ»Éáõ ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÁ, ¹»Õ»ñÇ ÏáÕÙÝ³ÏÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ, ëÝÝ¹³Ï³ñ·Ç ÷á÷áËáõÃÛáõÝÁ ¨ ³ÛÉÝ: öáñÏ³åáõÃÛ³Ý Ï³ÝË³ñ·»ÉáõÙÁ ß³ï Ï³ñ¨áñ

¿ ÑÇí³Ý¹Ç ÏÛ³ÝùÇ áñ³ÏÇ ¨ ßÝã³éáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ: ÊáñÑáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ Ñ»ÕáõÏÇ ÝáñÙ³É ÁÝ¹áõÝáõÙ, ³µ¹áÙÇÝ³É Ù»ñëáõÙ, µçç³Ã³Õ³ÝÃáí Ñ³ñáõëï ëÝÝ¹³Ï³ñ·: úëÙáïÇÏ ÉáõÍáÕ³Ï³ÝÝ»ñÇ ÝáõÛÝÇëÏ »ñÏ³ñ³ï¨ û·ï³·áñÍáõÙÁ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï ¿: ¶³ëïñá¿½áý³·³É é»ýÉÛáõùëÁ Ï³ñáÕ ¿ ³é³ç³óÝ»É ëñïË³éÝáó, ³ÝùÝáõÃÛáõÝ, É»½íÇ ÙÇÏá½: ÊáñÑáõñ¹ ¿ ïñíáõÙ Ñ³ïáõÏ ëÝÝ¹³Ï³ñ· ¨ ³ÝïÇ³óÇ¹ ÙÇçáóÝ»ñ:

ä³Ñå³ÝáÕ³Ï³Ý µáõÅáõÙ ä³Ñå³ÝáÕ³Ï³Ý µáõÅáõÙÁ ³ñÙ³ï³Ï³Ý Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ ²Îê ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ËÝ³ÙùÇ Ñ³Ù³ñ: üÇ½ÇáÃ»ñ³åÇ³Ý å»ïù ¿ ëÏë»É ßáõï ¨ å»ïù ¿ Ñ³ñÙ³ñ»óÝ»É ÑÇí³Ý¹Ç Ï³ñÇùÝ»ñÇÝ Ýñ³ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ï³ñµ»ñ ÷áõÉ»ñáõÙ: àõÅÁ Ù»Í³óÝáÕ, range of motion and endurance í³ñÅáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ·»ñ³Ïßé»É ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý í³Õ ÷áõÉ»ñáõÙ: î³ùÁ, Ù»ñëáõÙÁ ¨ ïñ³ÝëÏáõï³Ý ¿É»Ïïñ³Ï³Ý ëïÇÙáõÉÛ³óÇ³Ý Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³í»É³óÝ»É ³í»ÉÇ áõß ÷áõÉ»ñáõÙ` ó³íÁ Ñ³ÕÃ³Ñ³ñ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: ØÏ³ÝÝ»ñÇ ¿É»Ïïñ³Ï³Ý ëïÇÙáõÉÛ³óÇ³Ý û·ï³·áñÍíáõÙ ¿ ÙÏ³ÝÇ áõÅÁ Ù»Í³óÝ»Éáõ ¨ ß³ñÅáõÙ ³é³ç³óÝ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí, µ³Ûó ³Ûë ÙÇç³ÙïáõÃÛáõÝÁ Ï³ñáÕ ¿ ó³íáï ÉÇÝ»É: ´³óÇ ýÇ½ÇáÃ»ñ³åÇ³ÛÇó, Ã»ñ³åÇëïÁ Ñ³×³Ë Ï³ñáÕ »Ý û·Ý»É ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇÝ ¨ Ýñ³Ýó ÁÝï³ÝÇùÝ»ñÇÝ ÁÝïñ»É Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý ï»ËÝÇÏ³Ï³Ý ÙÇçáóÝ»ñ, ëÏë³Í ³Ù»Ý³Ñ³ë³ñ³Ï å³ñ³ÝáóÁ å³ÑáÕ ÙÇçáóÝ»ñÇó ÙÇÝã¨ ³Ýí³ë³ÛÉ³ÏÝ»ñ: Occupational ½µ³Õí³ÍáõÃÛ³Ý± Â»ñ³åÇëïÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý û·Ý»É ÑÇí³Ý¹ÇÝ ¨ ïñ³Ù³¹ñ»É Ñ³ïáõÏ ·áñÍÇùÝ»ñ` ³é³í»É³·áõÛÝë Ñ³ñÙ³ñí»Éáõ ßñç³å³ïÇÝ ¨ ¹ñ³Ýáí Ù»Í³óÝ»Éáí ÑÇí³Ý¹Ç ýáõÝÏóÇáÝ³É ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ:

ÊáëùÇ Ã»ñ³åÇëïÝ»ñÁ ¨ Ñ³Õáñ¹³ÏóÙ³Ý Ù³ëÝ³·»ïÝ»ñÁ Ñ³ïÏ³å»ë Ï³ñ¨áñ »Ý ²Îê µáõÉµ³ñ Ó¨»ñáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ: ÐÇí³Ý¹Ý»ñÁ ¨ Ýñ³Ýó Ñ³ñ³½³ïÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý ëáíáñ»É ï»ËÝÇÏ³Ý»ñ, Ý»ñ³éÛ³É áã í»ñµ³É, áñáÝù Ïû·Ý»Ý ÙÇÝÇÙ³É ç³Ýù»ñáí Ñ³Õáñ¹»É ³é³í»É³·áõÛÝ ÇÝýáñÙ³óÇ³: ÊáëùÇ Ã»ñ³åÇëïÝ»ñÇ ¹»ñÁ ß³ï Ï³ñ¨áñ ¿ Ý³¨ ÏÉÙ³Ý ËÝ¹ÇñÝ»ñáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ, áñáÝó Ùá¹ÇýÇÏ³óí³Í µ³ñÇáõÙ áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÑÇÙ³Ý íñ³ Ï³ñáÕ ¿ ËáñÑáõñ¹ ïñí»É ÏáõÉ ï³É ·ÉáõËÁ í³ñÑ³Ï³Í ¹ÇñùáõÙ` Ýí³½³·áõÛÝÇ Ñ³ëóÝ»Éáí Ñ³½Á áõï»Éáõ ÁÝÃ³óùáõÙ: ´áÉáñ ²Îë ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ Ï³ñÇù áõÝ»Ý ÇÝï»ÝëÇí ëÝáõóÙ³Ý, µáõÉµ³ñ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³Ûáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇÝ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ñ³×³Ë³ÏÇ, µ³ñÓñ Ï³ÉáñÇ³Ï³Ý ëÝÝ¹Ç, áñÁ ÏÉÇÝÇ ÷³÷áõÏ ÏáÝëÇëï»ÝóÇ³ÛÇ ¨ Ñ»ßï ÏÉÇÝÇ ÏÉÙ³Ý Ñ³Ù³ñ, ù³ÝÇ áñ ¨ Ñ»ÕáõÏ, ¨ ãáñ ëÝáõÝ¹Á Ï³ñáÕ ¿ ¹Åí³ñ ÉÇÝ»É ÏáõÉ ï³É: ä»ñÏáõï³Ý ¿Ý¹áëÏáåÇÏ ·³ëïñëïáÙÇ³ÛÇ Ñ³ñóÁ å»ïù ¿ í³Õ ùÝÝ³ñÏ»É ÑÇí³Ý¹Ç ¨ Ýñ³ ÁÝï³ÝÇùÇ Ñ»ï ¨ Ý»ñÏ³Û³óÝ»É ³ÛÝ, áñå»ë ¹ñ³Ï³Ý ù³ÛÉ, ³ÛÉ áã Ã» Ñ»ñÃ³Ï³Ý ýáõÝÏóÇáÝ³É ³ÝÏáõÙ: Þ³ï ÑÇí³Ý¹Ý»ñ í³Ë»ÝáõÙ »Ý ãÏ³ñáÕ³Ý³É ßÝã»É, Ñ³ïÏ³å»ë ·Çß»ñ³ÛÇÝ Å³Ù»ñÇÝ: ÞÝã³é³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý Ýß³ÝÝ»ñÁ ëÏëíáõÙ »Ý ·Çß»ñ³ÛÇÝ ¹ÇëåÝ»³Ûáí ¨ ûñÃáåÝ»³Ûáí, ÇëÏ »ñµ»ÙÝ ³é³íáïÛ³Ý ·ÉË³ó³í»ñáí, Ñ³×³Ë³ÏÇ ³ñÃÝ³óáõÙÝ»ñáí ·Çß»ñ³ÛÇÝ Å³Ù»ñÇÝ, ÙÕÓ³í³ÝçÝ»ñáí ¨ ó»ñ»Ï³ÛÇÝ ùÝÏáïáõÃÛ³Ùµ: âÝ³Û³Í ÙáõÏáÉÇïÇÏÝ»ñÁ, Ã»áýÇÉÇÝÁ ³ÝïÇµÇáïÇÏÝ»ñÁ, ÃÃí³ÍÇÝÁ Ï³ñáÕ »Ý û·Ý»É, ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ å³ïñ³ëï ÉÇÝ»É ³ÛÝ Ñ³Ý·³Ù³ÝùÇÝ, áñ ÑÇí³Ý¹Á Ï³ñÇù ÏáõÝ»Ý³ í»ÝïÇÉÛ³óÇ³ÛÇ ³ñÑ»ëï³Ï³Ý ³å³ñ³ïÇ: Î³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ, áñ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ 5 ïáÏáëÁ û·ï³·áñÍáõÙ ¿ »ñÏ³ñ³ï¨ ³ñÑ»ëï³Ï³Ý í»ÝïÇÉÛ³óÇ³:

ä³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù ¨ ä³ñÏÇÝëáÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ

ä³ñÏÇÝëáÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ (äÐ) Ý»Ûñá¹»·»Ý»ñ³ïÇí ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ ¿, áñÁ µÝáñáßíáõÙ ¿ ÙÇçÇÝ áõÕ»ÕÇ ë¨ ÝÛáõÃÇ, ¨ ³ÛÉ Ñ³Ý·áõÛóÝ»ñÇ ¹»·»Ý»ñ³óÇ³Ûáí:

äÐ-ÝÁ Ñ³ëÏ³Ý³Éáõ Ñ³Ù³ñ Ý³Ë ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ³Ý¹ñ³¹³éÝ³É å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ¹ñáõÛÃÝ»ñÇÝ: ä³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÁ Çñ»ÝÇó Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ ¿ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ÙÇ Ñ³Ù³ÉÇñ, áñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ 6 Ñ»ï¨Û³É ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ýß³ÝÝ»ñÇ ó³ÝÏ³ó³Í ÏáÙµÇÝ³óÇ³Ûáí.

1. Ð³Ý·ëïÇ ¹áÕ

2. ØÏ³Ý³ÛÇÝ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝ

3. ´ñ³¹ÇÏÇÝ»½Ç³-ÑÇåáÏÇÝ»½Ç³

4. üÇùëí³Í ¹Çñù»ñ

5. äáëïáõñ³É é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝ

6. “ê³éã»Éáõ” ý»ÝáÙ»Ý äÐ-ÝÁ ÙÇ³ÏÁ ã¿, áñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ å³ñÏÇÝëáÝÇ½Ùáí, ³ÛÉ Ù»ÏÝ ¿ µ³½Ù³½³Ý ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ß³ñùÇó (³ÕÛáõë³Ï 1):

²ÕÛáõë³Ï 1. ä³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ ÑÇÙ³Ý³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ¹³ë³Ï³ñ·áõÙ

²é³çÝ³ÛÇÝ å³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù		• êåáñ³¹ÇÏ ä³ñÏÇÝëáÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ • ÀÝï³Ý»Ï³Ý ä³ñÏÇÝëáÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ
ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ å³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù		¸»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ` ¹áý³ÙÇÝÇ ³Ýï³·áÝÇëïÝ»ñ ¨ ¹áý³ÙÇÝÇ å³ß³ñÝ»ñÁ ÑÛáõÍáÕ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñ, óÇÝ³ñÇ½ÇÝ, ¹ÇÉÃÇ³½»Ù
		ÐÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³` ÝáñÙáï»Ý½Çí ¨ ûµëïñáõÏïÇí
		ÐÇåáùëÇ³
		ÆÝý»ÏóÇáÝ` åáëï¿Ýó»ý³ÉÇïÇÏ, ÒÆ²Ð
		Ø»ï³µáÉÇÏ` å³ñ³ÃÇñ»áÇ¹ ·»ÕÓÇ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³, ÑÇåáÏ³ÉóÇ»ÙÇ³, ËñáÝÇÏ³Ï³Ý Ñ»å³ïá-ó»ñ»µñ³É ¹»·»Ý»ñ³óÇ³
		îáùëÇÏ` Mn, CO, MPTP, óÇ³ÝÇ¹Ý»ñ
		ìÝ³ëí³Íù³ÛÇÝ
		àõéáõóù³ÛÇÝ
		²ÝáÃ³ÛÇÝ å³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù. ÙáõÉïÇÇÝý³ñÏï³ÛÇÝ íÇ×³Ï, ´ÇÝëí³Ý·»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ
		³ÛÉ
ä³ñÏÇÝëáÝ-åÉÛáõë Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ	 	ÎáñïÇÏáµ³½³É ¹»·»Ý»ñ³óÇ³ գÛáí áõÕ»ÏóíáÕ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ` ²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ, üñáÝïá-ï»Ùåáñ³É ¹»Ù»ÝóÇ³, ÈÛáõÇÇ Ù³ñÙÝÇÏÝ»ñáí ¹»Ù»ÝóÇ³
		ØáõÉïÇëÇëï»Ù³ÛÇÝ ³ïñáýÇ³
		äñá·ñ»ëÇíáÕ ëáõåñ³ÝáõÏÉ»³ñ å³ñ³ÉÇ½ (êÃÇÉ-èÇã³ñ¹ëáÝúÉß»íëÏáõ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß)
		³ÛÉ
Ä³é³Ý·³Ï³Ý ¹»·»Ý»ñ³ïÇí ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ	  	Ð»ÝïÇÝ·ïáÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ Ü»Ûñá³Ï³ÝïáóÇïá½ ìÇÉëáÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ
		³ÛÉ

ä³ïÙ³Ï³Ý ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñ äÐ-ÝÁ ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù ÝÏ³ñ³·ñí»É ¿ µñÇï³Ý³óÇ µÅÇßÏ æ»ÛÙë ä³ñÏÇÝëáÝÇ ÏáÕÙÇó 1817 Ãí³Ï³ÝÇÝ Çñ “Essay on the Shaking Palsy” Ù»Ý³·ñáõÃÛ³Ý Ù»ç: ²Ûë Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝÇó 60 ï³ñÇ ³Ýó ýñ³ÝëÇ³óÇ

ÝÛ³ñ¹³µ³Ý Ä³Ù Ø³ñï»Ý Þ³ñÏáÝ ÉÇáíÇÝ ·Ý³Ñ³ï»Éáí ³Û¹ ³ßË³ï³ÝùÇ ³ñÅ»ù³íáñáõÃÛáõÝÁ ³Ýí³Ý»É ¿

ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ Ýñ³ ³ÝáõÝáí: Ð»ï³·³ÛáõÙ ÑÇÙÝí»Éáí å³Ã³Ý³ïáÙÇ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇ íñ³ »ÝÃ³¹ñáõÃÛáõÝ ³ñí»ó äÐ-Ý å³Ãá·»Ý»½áõÙ ë¨ ÝÛáõÃÇ ¹»ñÇ Ù³ëÇÝ: 1860-³Ï³ÝÝ»ñÇÝ Ñ³ÛïÝ³µ»ñí»ó äÐ-Ý ùÇÙÇ³Ï³Ý ëáõµëïñ³ïÁ` ¹áý³ÙÇÝÁ ¨ Ýñ³ ¹»ýÇóÇïÁ: ²Ûë ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ëï³Ýß³ÝÝ»ñÇ µáõÅÙ³Ý Ñ³Ù³ñ 1960-³Ï³Ý Ãí³Ï³ÝÝ»ñÇÝ ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù Ýß³Ý³Ïí»ó É»íá¹áý³Ý, ¹³éÝ³Éáí Ýñ³ µáõÅÙ³Ý §áëÏ» ëï³Ý¹³ñïÁ¦:

¾åÇ¹»ÙÇáÉá·Ç³

äÐ-ÝÁ Ï³½ÙáõÙ ¿ å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ µáÉáñ ¹»åù»ñÇ Ùáï 80%: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏëí»Éáõ ÙÇçÇÝ ï³ñÇùÝ ¿ 55 ï³ñ»Ï³ÝÁ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏÇ½µÁ »ñÇï³ë³ñ¹ ï³ñÇùáõÙ µÝáñáß ã¿ ¨ Ñ³í³Ý³µ³ñ íÏ³ÛáõÙ ¿ Ýñ³ Å³é³Ý·³Ï³Ý µÝáõÛÃÇ Ù³ëÇÝ: ºÃ» äÐ-ÝÁ ëÏëíáõÙ ¿ ÙÇÝã¨ 20 ï³ñ»Ï³ÝÁ, ³å³ ³ÛÝ ³Ýí³ÝíáõÙ ¿ Ûáõí»ÝÇÉ äÐ, ÇëÏ 20-Çó 40-Á` í³Õ ëÏ½µÇ äÐ: äÐ-ÝÁ Ùáï 1,5 ³Ý·³Ù ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¿ ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó Ùáï ù³Ý Ï³Ý³Ýó (î:Î=3:2):

äÐ-Ý ï³ñ³Íí³ÍáõÃÛáõÝÁ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ µÝ³ÏãáõÃÛ³Ý ßñç³ÝáõÙ Ï³½ÙáõÙ ¿ 100-250/100000, ÇëÏ ÑÇí³Ý¹³óáõÃÛáõÝÁ` 20/100000` 1 ï³ñí³ ÁÝÃ³óùáõÙ:

¾ÃÇáÉá·Ç³Ï³Ý ·áñÍáÝÝ»ñ

Ü»ñÏ³ÛáõÙë ¿ÃÇáÉá·Ç³Ï³Ý ³Ù»Ý³³Ïïáõ³É ·áñÍáÝÝ»ñÇó »Ý Ñ³Ù³ñíáõÙ Å³é³Ý·³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ, Í»ñ³óáõÙÁ ¨ ßñç³Ï³ ÙÇç³í³ÛñÇ (¿Ï½á·»Ý) ïáùëÇÝÝ»ñÁ:

¶»Ý»ïÇÏ³. äÐ-Ý µáÉáñ ¹»åù»ñÇ Ùáï 5-10% áõÝ»Ý ÁÝï³Ý»Ï³Ý µÝáõÛÃ: Üñ³Ýó µÝáñáß ¿ ëÏÇ½µÁ ³í»ÉÇ í³Õ ï³ñÇùáõÙ, Ñ³Ù»Ù³ï³Í äÐ-Ý ëåáñ³¹ÇÏ Ó¨»ñÇ Ñ»ï: Ð³ÛïÝ³µ»ñí³Í »Ý Ûáõí»ÝÇÉ ¨ í³Õ ëÏ½µÇ å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ (20-50 ï³ñ»Ï³Ý) ³é³ç³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ å³ï³ëË³Ý³ïáõ ÙÇ ß³ñù ·»Ý»ñ, áñáÝù ¹³ë³Ï³ñ·íáõÙ »Ý PARK1-Çó ÙÇã¨ PARK13-Á: äÐ-Ý Å³é³Ý·áõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ Ï³ï³ñí»É ³áõïáëáÙ-¹áÙÇÝ³Ýï ¨ ³áõïáëáÙ-é»ó»ëÇí ×³Ý³å³ñÑÝ»ñáí:

äÐ-Ý ³é³ç³óÙ³Ý Í»ñ³óÙ³Ý í³ñÏ³ÍÁ ³é³ç³ñÏí»É ¿ ÑÇÙÝí»Éáí ³ÛÝ ÷³ëïÇ íñ³, áñ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ Ñ³×³Ë³ÏÇ ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ï³ñ»ó Ù³ñ¹Ï³Ýó Ùáï: ºÝÃ³¹ñáõÃÛáõÝ ¿ ³ñí»É, áñ äÐ-ÝÁ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ Í»ñ³óÙ³Ý ³ñ³·³ó³Í Ó¨ ¨ ÏÛ³ÝùÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ë¨ ÝÛáõÃÇ áñáß³ÏÇ ëáõñ ¿Ï½á·»Ý ¨ ¿Ý¹á·»Ý íÝ³ëáõÙÝ»ñÁ ÑÛáõÍáõÙ »Ý ³ÛÝ, µ»ñ»Éáí ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³ÝÁ ³í»ÉÇ Ù»Í ï³ñÇùáõÙ, ëáíáñ³µ³ñ 60 ï³ñ»Ï³ÝÇó Ñ»ïá:

Þñç³Ï³ ÙÇç³í³ÛñÇ ¨ ¿Ï½á·»Ý ïáùëÇÝÝ»ñÇ ¿ÃÇáÉá·ÇÏ ¹»ñÇ í³ñÏ³ÍÁ ÑÇÙÝí³Í ¿ 80-³Ï³Ý Ãí³Ï³ÝÝ»ñáõÙ ÏÇñ³éíáÕ Ý»ñ»ñ³Ï³ÛÇÝ ÃÙñ³ÝÛáõÃ Øüîä-Ç (1-Ù»ÃÇÉ-4-ý»ÝÇÉ-1,2,3,6-ï»ïñ³ÑÇ¹ñáåÇñÇ¹ÇÝ, MPTP) å³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù ³é³ç³óÝ»Éáõ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛ³Ý íñ³: âÝ³Û³Í Ýñ³Ý, áñ ÙÇÝã ûñë ßñç³Ï³ ÙÇç³í³ÛñÇ áñ¨¿ Ñëï³Ï å³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù ³é³ç³óÝáÕ ·áñÍáÝ Ñ³ÛïÝ³µ»ñí³Í ã¿, »ÝÃ³¹ñíáõÙ ¿, áñ áñáß³ÏÇ ¹»ñ áõÝ»Ý ·Û³Õ³Ï³Ý ÙÇç³í³ÛñÁ, çñÑáñÝ»ñÇ çáõñÁ û·ï³·áñÍ»ÉÁ, ³·ñáùÇÙÇÏ³ïÝ»ñÇ û·ï³·áñóáõÙÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ áñáß Ù»ï³ÕÝ»ñÁ (Mn, Fe):

ä³Ãá·»Ý»½

Ü»ñÏ³ÛáõÙë ³é³ç³ñÏí³Í »Ý äÐ-Ý ³é³ç³óÙ³Ý µ³½Ù³ÃÇí å³Ãá·»Ý»ïÇÏ Ùá¹»ÉÝ»ñ` ûùëÇ¹³ïÇí ëÃñ»ëÇ, ÙÇïáùáÝ¹ñÇ³É ¨ áõµÇùíÇïÇÝ-åñáï»áëáÙ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³ÛÇ, ¿ùë³ÛïáïáùëÇÏáõÃÛ³Ý, µáñµáùÙ³Ý ¨ ³åáåïá½Ç:

Àëï ³Ù»Ý³ï³ñ³Íí³Í í³ñÏ³ÍÇ, ûùëÇ¹³ïÇí ëÃñ»ëÇ å³ï×³é »Ý Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ µçç³ÛÇÝ ûùëÇ¹³óÙ³Ý é»³ÏóÇ³Ý»ñÁ` ¹áý³ÙÇÝÇ ¨ ³ÛÉ ÙáÝá³ÙÇÝÝ»ñÇ ý»ñÙ»Ýï³ïÇí ûùëÇ¹³óáõÙÁ ¨ ³áõïáûùëÇ¹³óáõÙÁ, áñáÝó Å³Ù³Ý³Ï ³é³ç³ÝáõÙ »Ý ÃÃí³ÍÝÇ é»³ÏïÇí é³¹ÇÏ³ÉÝ»ñ (çñ³ÍÝÇ å»ñáùëÇ¹, ¹áý³ÙÇÝÇ ùÇÝáÝ ¨ ³ÛÉÝ): ²Ûë

·áÍÁÝÃ³óÝ»ñÁ µ»ñáõÙ »Ý ÙáÝá³ÙÇÝ³ÛÇÝ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ íÝ³ëÙ³ÝÁ: úùëÇ¹³ïÇí ëÃñ»ëÇÝ Ý³¨ Ýå³ëïáõÙ ¿ ë¨ ÝÛáõÃáõÙ ·ÉáõÃ³ïÇáÝÇ` é»³ÏïÇí é³¹ÇÏ³ÉÝ»ñÇ íÝ³ë³½»ñÍÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ³ÝÑñ³Å»ßï ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ñ³Ï³ûùëÇ¹³Ýï ëáõµëïñ³ïÇ ù³Ý³ÏÇ Çç»óáõÙÁ:

àõµÇùíÇïÇÝ-åñáï»áëáÙ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³ÝáÙ³É ¨ åáï»ÝóÇ³É óÇïáïáùëÇÏ ëåÇï³ÏáõóÝ»ñÇ ù³Ûù³ÛÙ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÁ µ»ñáõÙ ¿ α -ëÇÝáõÏÉ»ÇÝ ëåÇï³ÏáõóÇ ¨ áõµÇùíÇïÇÝÇ Ý»ñµçç³ÛÇÝ Ïáõï³ÏÙ³ÝÁ ë¨ ÝÛáõÃÇ ÏáÙå³Ïï Ñ³ïí³ÍáõÙ ¨ Ç í»ñçá µççÇ Ù³Ñí³ÝÁ:

äÐ-Ùµ ï³é³åáÕ å³óÇ»ÝïÝ»ñÇ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÇ Ñ»ï³½áïáõÙÁ Ñ³ÛïÝ³µ»ñ»É ¿ ë¨ ÝÛáõÃÇ ÏáÙå³Ïï Ñ³ïí³ÍáõÙ ßÝã³é³Ï³Ý ßÕÃ³ÛÇ ³é³çÇÝ ý»ñÙ»ÝïÇ` ÙÇïáùáÝ¹ñÇ³É I ÏáÙåÉ»ùëÇ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý Çç»óáõÙ: ØÇïáùáÝ¹ñÇ³É ¹ÇëýáõÝÏóÇ³Ý µ»ñáõÙ ¿ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇ ³ÙµáÕç ÙÇ Ï³ëÏ³¹Ç` Ñ³Ý·»óÝ»Éáí µççÇ Ù³Ñí³ÝÁ:

ä³Ã³Ý³ïáÙÇ³ äÐ-Ý Å³Ù³Ý³Ï ¹áý³ÙÇÝ»ñ·ÇÏ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ Ù³ÑÁ Ý³Ëáñ¹áõÙ ¿ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ëÇÙåïáÙÝ»ñÇ ³é³ç³óÙ³ÝÁ ³éÝí³½Ý 4-6 ï³ñáí: ä³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý Ç Ñ³Ûï ·³Éáõ å³ÑÇÝ ÝÏ³ïíáõÙ ¿ ë¨ ÝÛáõÃáõÙ ³Û¹ µçÇçÝ»ñÇ Ùáï 70%-Ç Ïáñáõëï ¨ ëïñÇ³ïáõÙáõÙ ¹áý³ÙÇÝÇ ù³Ý³ÏÇ Çç»óáõÙ Ùáï 80%, ÝáñÙ³ÛÇ Ñ»ï Ñ³Ù»Ù³ï³Í:

äÐ-Ý å³Ã³Ý³ïáÙÇ³Ý áõÝÇ µÝáñáß Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñ` áõÕ»Õ³µÝÇ ¨ Ñ³ïÏ³å»ë ë¨ ÝÛáõÃÇ ÏáÙå³Ïï Ñ³ïí³ÍÇ Ý»ÛñáÙ»É³ÝÇÝ-å³ñáõÝ³ÏáÕ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ (substantia nigra pars compacta) ¨ ³ÛÉ ÙáÝá³ÙÇÝ»ñ·ÇÏ ÏáñÇ½Ý»ñÇ ¹»·»Ý»ñ³óÇ³, ÝÇ·ñ³É ¨ ¿ùëïñ³ÝÇ·ñ³É ëåÇï³Ïáõó³ÛÇÝ óÇïáåÉ³½Ù³ïÇÏ Ý»ñ³éáõÙÝ»ñÇ` ÈÛáõÇÇ Ù³ñÙÝÇÏÝ»ñÇ ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ, áñáÝù Çñ»ÝóÇó Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ »Ý ³ÝáÙ³É ëåÇï³ÏáõóÇ` α -ëÇÝáõÏÉ»ÇÝÇ Ïáõï³ÏáõÙÝ»ñ:

ä³ñÏÇÝëáÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý å³ÃáýÇ½ÇáÉá·Ç³

´³½³É Ñ³Ý·áõÛóÝ»ñÁ Çñ»ÝóÇó Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ »Ý ·áñß ÝÛáõÃÇ ëïñáõÏïáõñ³Ý»ñÇ ÙÇ ËáõÙµ, áñÁ ï»Õ³Ï³Ûí³Í ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÏÇë³·Ý¹»ñÇ ÑÇÙ³ÛÇÝ Ñ³ïí³ÍÝ»ñáõÙ ¨ ÙÇçÇÝ áõÕ»ÕáõÙ).

— Striatum (n.caudatus, putamen)

— Globus pallidus interna et externa (GPi, GPe)

— N. subthalamicus (STN)

— Substantia nigra pars reticulata et compacta (SNr, SNc)

— N. ventrolateralis thalami (VL)

´³½³É Ñ³Ý·áõÛóÝ»ñÇ ³ý»ñ»Ýï Ñ³ïí³ÍÁ (striatum) Ï³åí³Í ¿ ¿ý»ñ»ÝïÇ Ñ»ï (Gpi ¨ SNr) áõÕÇÕ ¨ ³ÝáõÕÕ³ÏÇ áõÕÇÝ»ñáí:

àõÕÇÕ áõÕÇÝ ÁÝÏ×áõÙ ¿ µ³½³É ·³Ý·ÉÇ³Ý»ñÇ »ý»ñ»Ýï Ñ³ïí³ÍÝ»ñÁ, ³ÏïÇí³óÝáõÙ ¿ Ã³É³ÙáõëÁ ¨ Ï»Õ¨³ÛÇÝ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ï»ÝïñáÝÝ»ñÁ ¨, µ»ñ»Éáí ¹ñ¹Çã Ý»ÛñáÙ»¹Ç³ïáñ ·Éáõï³Ù³ïÇ ³ñï³½³ïÙ³Ý ß³ï³óÙ³ÝÁ, ³é³ç³óÝáõÙ ¿ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Ñ»ßï³óáõÙ:

²ÝáõÕÕ³ÏÇ áõÕÇÝ ³ÏïÇí³óÝáõÙ ¿ µ³½³É ·³Ý·ÉÇ³Ý»ñÇ ¿ý»ñ»Ýï é»·ÇáÝÝ»ñÁ, áñáÝù ÁÝÏ×áÕ Ý»ÛñáÙá¹Ç³ïáñ ¶²ÎÂ-Ç ³ñï³½³ïÙ³Ý áõÅ»Õ³óÙ³Ý ßÝáñÑÇí ÁÝÏ×áõÙ »Ý Ã³É³ÙáõëÁ ¨ Ï»Õ¨³ÛÇÝ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ï»ÝïñáÝÝ»ñÁ` ³é³ç³óÝ»Éáí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ÁÝÏ×áõÙ ¨ ¹³Ý¹³Õ»óáõÙ:

ê¨ ÝÛáõÃÇ ¹»·»Ý»ñ³óÇ³Ý ¨ ¹áý³ÙÇÝÇ å³ß³ñÝ»ñÇ ÑÛáõÍáõÙÁ, µ»ñ»Éáí áõÕÇÕ ¨ ³ÝáõÕÕ³ÏÇ áõÕÇÝ»ñÇ ÙÇç¨ ¹Çëµ³É³ÝëÇ, µ»ñáõÙ »Ý áõÕÇÕ (ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ ³ÏïÇí³óÝáÕ) áõÕáõ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý Çç»óÙ³ÝÁ ¨ å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ³é³ç³óÙ³ÝÁ:

ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ äÐ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ëÇÙåïáÙÝ»ñÁ äÐ-ÝÁ µÝáñáß »Ý ³ÝÝÏ³ï ëÏÇ½µÁ ¨ ³Ëï³ÝÇß»ñÇ ¹³Ý¹³Õ åñá·ñ»ëÇ³Ý: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏÇ½µÁ ß³ï Ñ³×³Ë ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ ¿ ¨ Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙÁ Ï³ñáÕ ¿ ÁÝ¹·ñÏí»É ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏ½µÇó ÙÇ ù³ÝÇ ³ÙÇë – ÙÇ ù³ÝÇ ï³ñÇ ³Ýó:

Ð³Ý·ëïÇ ¹áÕÁ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ äÐ-Ý ³é³çÇÝ ëÇÙåïáÙÁ 70% ¹»åù»ñáõÙ: ²ÛÝ ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ ÁÝ¹·ñÏáõÙ ¿ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ¹Çëï³É Ñ³ïí³ÍÝ»ñÁ ¨ ÏÉ³ëÇÏ ¹»åù»ñáõÙ ÁÝ¹·ñÏáõÙ ¿ µáõÃ Ù³ïÁ ¨ óáõó³Ù³ïÁ: ²ÛÝ Ñ³×³Ë ÁÝ¹·ñÏáõÙ ¿ ßñÃáõÝùÝ»ñÁ, Ï½³ÏÁ, É»½áõÝ: Ð³Ý·ëïÇ ¹áÕÁ ëáíáñ³µ³ñ áõÝÇ 4-5 Ðó Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝ, í»ñ³ÝáõÙ Ï³Ù å³Ï³ëáõÙ ¿ ß³ñÅÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, áõÅ»Õ³ÝáõÙ` ù³ÛÉ»Éáõ, ëÃñ»ëÇ Å³Ù³Ý³Ï:

ØÏ³ÝÝ»ñÇ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝÁ Çñ»ÝÇó Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ ¿ µ³ñÓñ ¿ùëïñ³åÇñ³ÙÇ¹³É ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÁ` ³Ûëå»ë Ïáãí³Í åÉ³ëïÇÏ Ï³Ù ÙáÙ³ÝÙ³Ý ïáÝáõë: ²ÛÝ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ, å³ñ³ÝáóÇ Ï³Ù Çñ³ÝÇ å³ëÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï ¨ Ñ³í³ë³ñ ¿ µáÉáñ áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñáí Çñ³Ï³Ý³óíáÕ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï: Ð³×³Ë³ÏÇ ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ Ý³¨ “³ï³ÙÝ³íáñ ³ÏÇ” ïÇåÇ ïáÝáõëÁ, áñÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ éÇ·Ç¹áõÃÛ³Ý ¨ ¹áÕÇ Ñ³Ù³¹ñáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, ÝáõÛÝÇëÏ ³ÛÝ ¹»åù»ñáõÙ, »ñµ ¹áÕÁ ï»ë³Ý»ÉÇ ã¿:

üÇùëí³Í ¹Çñù»ñÁ äÐ-Ý ëÏ½µÝ³Ï³Ý ßñç³ÝáõÙ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý Ó»éù»ñáõÙ ¨ ³ÛÝáõÑ»ï¨ ï³ñ³ÍíáõÙ »Ý Ù³ñÙÝÇ ³ÛÉ Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ íñ³: Ð³×³Ë ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ýÇùëí³Í ¹ÇñùÁ` ·ÉáõËÁ Í³Éí³Í ¿, Çñ³ÝÁ Ã»ùí³Í ¿ ¹»åÇ ³é³ç, Ù»çùÁ ÏÇýáïÇÏ ¿, Ó»éù»ñÁ ï»Õ³Ï³Ûí³Í »Ý Ù³ñÙÝÇó ³é³ç, ³ñÙáõÝÏÝ»ñÁ, ³½¹ñ»ñÁ ¨ ÍÝÏÝ»ñÁ Í³Éí³Í »Ý: ²ÏÇÝ»½Ç³Ý Çñ Ù»ç Ý»ñ³éáõÙ ¿ µñ³¹ÇÏÇÝ»½Ç³Ý` ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ¹³Ý¹³ÕÏáïáõÃÛáõÝ, ß³ñÅáõÙÁ ëÏë»Éáõ ¹Åí³ñáõÃÛáõÝ, ³íïáÙ³ïÇÏ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Ïáñáõëï, ¨ ÑÇåáÏÇÝ»½Ç³Ý` ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ³ÙåÉÇïáõ¹Ç Çç»óáõÙ:

²ÏÇÝ»½Ç³ÛÇ ³ñï³Ñ³ÛïáõÙÝ»ñÇó »Ý. ÑÇåáÙÇÙÇ³Ý` ¹»ÙùÇ ëåáÝï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛ³Ý Ïáñáõëï, Ã³ñÃ»Éáõ Ñ³½í³óáõÙ, Å»ëïÇÏáõÉÛ³óÇ³ÛÇ ³Õù³ï³óáõÙÝ áõ ³Ýß³ñÅ Ýëï»Éáõ Ñ³ÏáõÙÁ, ÑÇåáýáÝÇ³Ý, ¹Ç½³ñïñÇ³Ý, µñ³¹Çýñ»ÝÇ³Ý` ¹³Ý¹³Õ³Í Ëáëù áõß³ó³Í å³ï³ëË³ÝÝ»ñáí: ÐÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ó³ÛÝÁ ¹³éÝáõÙ ¿ ÙáÝáïáÝ, ÇÝïáÝ³óÇ³Ý»ñáí ³Õù³ï: ²ÏÇÝ»½Ç³ÛÇ Ñ³×³Ë³ÏÇ Ñ³Ý¹ÇåáÕ Ñ»ï¨³ÝùÝ»ñÇó ¿ Ãù³ÑáëáõÃÛáõÝÁ, áñÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ëåáÝï³Ý` ÏÉÙ³Ý ³ÏïÇ Ë³Ý·³ñÙ³Ý å³ï×³éáí:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý áõß ÷áõÉ»ñáõÙ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï ¹ÇïíáõÙ »Ý ÏÉÙ³Ý ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñ, áñáÝù Ï³ñáÕ »Ý ³ëåÇñ³óÇ³ÛÇ ¨ Ãáù³µáñµÇ ³é³ç³óÙ³Ý å³ï×³é ¹³éÝ³É:

¸áÙÇÝ³Ýï Ó»éùÇ µñ³¹ÇÏÇÝ»½Ç³Ý ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ÙÇÏñá·ñ³ýÇ³Ûáí` ¹³Ý¹³Õ Ù³Ýñ Ó»é³·ñáí, ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñáí Ïá×Ïí»ÉÇë, ë³Ýñí»ÉÇë, ë³÷ñí»ÉÇë, ³ï³ÙÝ»ñÁ Ëá½³Ý³Ï»ÉÇë: ÐÇí³Ý¹Ý»ñÁ ¹Åí³ñ³ÝáõÙ »Ý ó³Íñ µ³½Ï³ÃáéÇó Ï³Ù µ³½ÙáóÇó í»ñ Ï»Ý³É Ï³Ù ³ÝÏáÕÝáõ Ù»ç ßñçí»É:

äáëïáõñ³É é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ ÏáñáõëïÁ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ÇÝùÝáõñáõÛÝ Ï³Ý·Ý»Éáõ ¨ ù³ÛÉ»Éáõ ¹Åí³ñáõÃÛ³Ùµ Ï³Ù ³ÝÏ³ñáÕáõÃÛ³Ùµ, ÇÝãå»ë Ý³¨ Ñ³×³Ë³ÏÇ ÁÝÏÝ»Éáí: Ðñ»Éáõ Å³Ù³Ý³Ï ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ Ñ³ÏáõÙ áõÝ»Ý ¹»åÇ ³é³ç, ÏáÕÙ ¨ Ñ»ï ÁÝÏÝ»Éáõ` Ñ³Ù³å³ïëË³Ý³µ³ñ ³Ýï»ñá-, É³ï»ñá- ¨ é»ïñáåáõÉëÇ³Ý»ñ: ø³ÛÉí³ÍùÁ ¹³Ý¹³Õ³Í, ùëï³óÝáÕ, ÷áùñ ù³ÛÉ»ñáí: ø³ÛÉ»Éáõ Å³Ù³Ý³Ï ÑÇí³Ý¹Á ãÁÝÏÝ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí ³ßË³ïáõÙ ¿ áïù»ñÁ ¹Ý»É

³ÛÝå»ë, áñ Ýñ³Ýù ·ïÝí»Ý Í³Éí³Í Ù³ñÙÝÇ Í³ÝñáõÃÛ³Ý Ï»ÝïñáÝÇ ï³Ï ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ³ñ³·³óÝ»Éáí ù³ÛÉ»ñÁ:

“ê³éã»Éáõ” ý»ÝáÙ»ÝÁ ³ÏïÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý ³ÝóáÕÇÏ ³ÝÏ³ñáÕáõÃÛáõÝÝ ¿: ²ÛÝ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ Ñ³ÝÏ³ñÍ³ÏÇ, ï¨áõÙ ¿ ëáíáñ³µ³ñ ÙÇ ù³ÝÇ í³ÛñÏÛ³Ý, ÁÝ¹·ñÏ»Éáí ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ áïù»ñÁ, ³í»ÉÇ Ñ³½í³¹»å` ËáëùÁ Ï³Ù Ó»éùÁ` ·ñ»Éáõ Å³Ù³Ý³Ï: Þ³ï µÝáñáß ¿ ³Ûë ý»ÝáÙ»ÝÇ ³é³ç³óáõÙÁ ù³ÛÉ»ÉÁ ëÏë»Éáõ å³ÑÇÝ (ß³ñÅÙ³Ý ëÏ½µÇ ³Ýíëï³ÑáõÃÛáõÝ), ù³ÛÉ»Éáõ Å³Ù³Ý³Ï ßñçí»ÉÇë, áñáß³ÏÇ ³ñ·»ÉùÝ»ñÁ Ñ³ÕÃ³Ñ³ñ»ÉÇë Ï³Ù ³ÛÝ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï, áñáÝù ë³ÑÙ³Ý³÷³Ïí³Í »Ý Å³Ù³Ý³Ïáí, ûñÇÝ³Ï` ÷áÕáó ³ÝóÝ»ÉÇë Ï³Ù í»ñ»É³Ï Ýëï»ÉÇë: äáëïáõñ³É é»ýÉ»ÏëÝ»ñÇ ÏáñëïÇ Ñ»ï ÙÇ³ëÇÝ ³ÛÝ äÐ-Ùµ ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ í³Ûñ ÁÝÏÝ»Éáõ ¨ Ïáïñí³ÍùÝ»ñÇ ³Ù»Ý³Ñ³×³Ë å³ï×³éÝ»ñÇó ¿:

äÐ-Ý áã-ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ äÐ-Ý Å³Ù³Ý³Ï í³é ³ñï³Ñ³Ûïí³Í »Ý ÉÇÝáõÙ Ý³¨ áã-ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ: ¸ñ³ÝóÇó »Ý`

• ¹»Ù»ÝóÇ³Ý

• ¹»åñ»ëÇ³Ý

• ÷ëÇËá½Á (í³é »ñ³½Ý»ñ, Ñ³ÉÛáõóÇÝ³óÇ³Ý»ñ)

• ùÝÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ (³ÝùÝáõÃÛáõÝ, ó»ñ»Ï³ÛÇÝ ùÝÏáïáõÃÛáõÝ, ³ÝÑ³Ý·Çëï áïù»ñÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß, ùÝÇ Å³Ù³Ý³Ï í³ñù³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ)

• í»·»ï³ïÇí Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ (ûñÃáëï³ïÇÏ ÑÇåáÃ»Ý½Ç³, ³ÝÙÇ½³å³ÑáõÃÛáõÝ, ÙÇ½³Ï³åáõÃÛáõÝ, ÷áñÏ³åáõÃÛáõÝ)

• ó³íÁ

• ÑÇåûëÙÇ³Ý Ï³Ù ³ÝûëÙÇ³Ý

• Ù³ßÏÇ ÛáõÕ³ÛÝáõÃÛ³Ý, ç»ñÙ³Ï³ñ·³íáñÙ³Ý ¨ ùñïÝ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ

²ËïáñáßáõÙ äÐ-Ý ³ËïáñáßáõÙÁ ÑÇÙÝí³Í ¿ å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ, ¹³Ý¹³Õ ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ ëÏ½µÇ, ¹³Ý¹³Õ åñá·ñ»ëÇ³ÛÇ, ÇÝãå»ë Ý³¨ å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ ³ÛÉ å³ï×³éÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ íÏ³ÛáÕ ³Ù³ÙÝ»ëïÇÏ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ, Ñ»ï³½áïÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ ¨ É³µáñ³ïáñ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý íñ³:

äÐ-Á ÙÇÝã¨ ÑÇÙ³ ³ËïáñáßíáõÙ ¿ ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý, ë³Ï³ÛÝ µ³ñ¹` ï³ñµ»ñ³ÏáõÙ å³Ñ³ÝçáÕ ¹»åù»ñáõÙ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ »Ý Ñ³ïáõÏ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ»ñ, ûñÇÝ³Ï` ·ÉËáõÕ»ÕÇ Øèî, PET, SPECT, ïñ³ÝëÏñ³ÝÇ³É ëáÝá·ñ³ýÇ³, áÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÇ Ñ»ï³½áïáõÙ, ³ñÛ³Ý Ù»ç åÕÝÓÇ, ó»ñáõÉáåÉ³½ÙÇÝÇ, ³Ï³ÝïáóÇïÝ»ñÇ áñáßáõÙ ¨ ³ÛÉÝ:

î³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙ ¾ë»ÝóÇ³É ¹áÕ

²Ûë ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ áõÝÇ Å³é³Ý·³Ï³Ý µÝáõÛÃ: ´ÝáñáßíáõÙ ¿ åáëïáõñ³É-ÏÇÝ»ïÇÏ ¹áÕáí, Ñ³Ý·ëïÇ ¹áÕÇ ¨ ³ÛÉ ¿ùëïñ³åÇñ³ÙÇ¹³É Ýß³ÝÝ»ñÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ùµ:

¸»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ å³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù

²é³ç³ÝáõÙ ¿ D2 ¹áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÁ å³ß³ñáÕ (ý»ÝáÃÇ³½ÇÝÝ»ñ, µáõïÇñáý»ÝáÝÝ»ñ) Ï³Ù ëïñÇ³ïáõÙÇ ¹áý³ÙÇÝÇ å³ß³ñÝ»ñÁ ÑÛáõÍáÕ (é»½»ñåÇÝ, ï»ïñ³µ»Ý³½ÇÝ) ¹»Õáñ³ÛùÇ û·ï³·áñÍÙ³Ý å³ï×³éáí: ä³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÁ ¹³ñÓ»ÉÇ ¿ ¹»ÕÇ Ñ³ÝáõÙÇó Ñ»ïá ëáíáñ³µ³ñ ÙÇ ù³ÝÇ ß³µ³Ãí³ ÁÝÃ³óùáõÙ:

ÜáñÙáï»Ý½Çí ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ µÝáñáß ¿ ù³ÛÉí³ÍùÇ Ë³Ý·³ñáõÙ, áñÁ ÝÙ³Ý ¿ å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ` Ù³Ýñ ù³ÛÉ»ñáí ù³ÛÉí³Íù, åáëïáõñ³É é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ Ïáñáõëï, »ñµ»ÙÝ “ë³éã»Éáõ” ý»ÝáÙ»ÝÁ, ë³Ï³ÛÝ ³ÛÝ ë³ÑÙ³Ý³÷³Ïí³Í ¿ Ù³ñÙÝÇ ÙÇ³ÛÝ ëïáñÇÝ Ï»ëáí: ²í»ÉÇ áõß ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇÝ ÙÇ³ÝáõÙ »Ý Ý³¨ ³ÝÙÇ½³å³ÑáõÃÛáõÝÁ ¨ ¹»Ù»ÝóÇ³Ý, Ï³½Ù»Éáí ³Ûëå»ë Ïáãí³Í “Ð³ùÇÙÇ »éÛ³ÏÁ”: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ Îî-áí Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ÏáåÇï ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³: ´Ýáñáß ¿ ßáõÝï³íáñáõÙÇó Ñ»ïá É³í³óáõÙÁ:

äáëï¿Ýó»ý³ÉÇïÇÏ å³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù

20-ñ¹ ¹³ñÇ ëÏ½µáõÙ ³Ûë ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ Ï³½ÙáõÙ ¿ñ å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ ¹»åù»ñÇ ½·³ÉÇ Ù³ëÁ ¨ Ýñ³ å³ï×³éÝ ¿ñ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ýáÝ ¾ÏáÝáÙáÛÇ É»ï³ñ·ÇÏ ¿Ýó»ý³ÉÇïÁ: ²ÛÅÙ ³ÛÝ Ñ³½í³¹»å ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ¨ Ýñ³ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ³é³ç³óÝáÕ ·áñÍáÝÝ»ñÝ »Ý ÎáÏë³ÏÇ íÇñáõëÁ, ×³åáÝ³Ï³Ý B íÇñáõëÁ ¨ ÙÇ ß³ñù ³ÛÉ ùÇã ï³ñ³Íí³Í íÇñáõë³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÝ»ñÁ, áñáÝù áõÝ³ÏáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý íÝ³ë»Éáõ ÙÇçÇÝ áõÕ»ÕÁ ¨ ë¨ ÝÛáõÃÁ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³ÝÁ µÝáñáß »Ý »ñÏ³ñ É³ï»Ýï ßñç³Ý ¿Ýó»ý³ÉÇïÇó ÙÇã¨ å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ ³é³ç³óáõÙÁ, ¹ÇëïáÝÇ³Ý»ñÇ, ïÇÏ»ñÇ, ûÏáõÉá·Çñ ÏñÇ½Ý»ñÇ (³ÏÝ³·Ý¹»ñÇ ³Ï³Ù³ ¹»íÇ³óÇ³ ¹»åÇ í»ñ), ï³ñµ»ñ í³ñù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ:

Øüîä-áí (1-Ù»ÃÇÉ-4-ý»ÝÇÉ-1,2,3,6-ï»ïñ³ÑÇ¹ñáåÇñÇ¹ÇÝáí) ³é³ç³óñ³Í å³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù

Øüîä-Ý Çñ»ÝÇó Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ ¿ åñáïáùëÇÝ, áñÁ ÙáÝá³ÙÇÝáûùëÇ¹³½³-B (Ø²ú-B (MAO-B)) ý»ñÙ»ÝïÇ

³½¹»óáõÃÛ³Ùµ ÷áËíáõÙ ¿ ïáùëÇÏ Øüä+-Ç, ³ÛÝáõÑ»ï¨ ë»É»ÏïÇíáñ»Ý ÏÉ³Ýí»Éáí ÝÇ·ñáëïñÇ³ñ ¹áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ Ý»ÛñáÝÝ»ñáí: ²Ûë ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ï³ñ³Íí³ó ¿ñ ³Ýó³Í ¹³ñÇ 80-³Ï³Ý Ãí³Ï³ÝÝ»ñÇÝ ³Û¹ ÃÙñ³ÝÛáõÃÇ Ý»ñ»ñ³Ï³ÛÇÝ û·ï³·áñÍáÕÝ»ñÇ Ï³Ù ëÇÝÃ»½áÕ É³µáñ³ïáñÇ³Ý»ñÇ ³ßË³ïáÕÝ»ñÇ ßñç³ÝáõÙ: ²ÝáÃ³ÛÇÝ å³ñÏÇÝëáÝÇ½Ù

²ÝáÃ³ÛÇÝ å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÁ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ É³ÏáõÝ³ñ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï, ´ÇÝëí³Ý·»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï Ï³Ù å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ ³é³ç³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ å³ï³ëË³Ý³ïáõ ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï (³å³óáõóí³Í Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý íÇ½áõ³ÉÇ½³óÇ³ÛÇ ïíÛ³ÉÝ»ñáí): ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ Ñ³×³Ë áõÝ»ÝáõÙ ¿ ¹³Ý¹³Õ åñá·ñ»ëÇíáÕ ÁÝÃ³óù: êáíáñ³µ³ñ ³Ý³ÙÝ»½áõÙ ³éÏ³ ¿ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ÑÇå»ñï»Ý½Ç³Ý, ë³Ï³ÛÝ Ëáßáñ ÇÝëáõÉïÝ»ñÇ ³Ý³ÙÝ»½Á áñå»ë Ï³ÝáÝ µ³ó³Ï³ÛáõÙ ¿: ÆÝãå»ë ¨ ÝáñÙáï»Ý½Çí ÑÇ¹ñáó»ý³ÉÇ³ÛÇÝ, ³Ûë ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³ÝÁ ÝáõÛÝå»ë µÝáñáß ¿ Ù³ñÙÝÇ ëïáñÇÝ Ï»ëáí ë³ÑÙ³Ý³÷³Ïí³Í ÏÉÇÝÇÏ³Ý:

äáõ·ÇÉÇëï³Ï³Ý ¹»Ù»ÝóÇ³ (dementia pugilistica)

²Û¹ íÇ×³ÏÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ µ»ñáõÙ »Ý áõÕ»Õ³µÝÇÝ áõÕÕí³Í áõÅ»Õ Ñ³ñí³ÍÝ»ñÁ Ï³Ù éáï³óÇáÝ íÝ³ëí³ÍùÝ»ñÁ, áñáÝù »ÝÃ³¹ñ³µ³ñ µ»ñáõÙ »Ý ÙÇÏñáÑ»Ùáé³·Ç³Ý»ñÇ ³é³ç³óÙ³ÝÁ: ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ Ù»Í³Ù³ë³Ùµ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ µéÝóù³Ù³ñïÇÏÝ»ñÇ Ùáï: ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³ÛÉ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇó »Ý` ³ÝÓÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ¹»Ù»ÝóÇ³Ý, ¹Ç½³ñÃñÇ³Ý, ¹áÕÁ ¨ ³ï³ùëÇ³Ý:

ä³ñÏÇÝëáÝ-åÉÛáõë Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ

¸³ Ý»Ûñá¹»·»Ý»ñ³ïÇí ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÙÇ ËáõÙµ ¿, áñáÝù µ³óÇ å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇó áõÕ»ÏóíáõÙ »Ý Ý³¨ ³ÛÉ ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ýß³ÝÝ»ñáí, ÇÝãå»ë Ý³¨ É»íá¹áý³Ûáí ¹»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ µáõÅÙ³Ý ÝÏ³ïÙ³Ùµ í³ï å³ï³ëË³Ýáí:

ÎáñïÇÏá-µ³½³É ¹»·»Ý»ñ³óÇ³

²Ûë ¹»·»Ý»ñ³ïÇí ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ µÝáñáßíáõÙ ¿ ³ÝÝÏ³ï ëÏ½µáí, ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ ÁÝÃ³óùáí, ÁÝ¹·ñÏí³Í Ó»éùÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í Ï³ñÏ³ÙáõÃÛáõÝ-¹ÇëïáÝÇ³Ûáí, ÙÇáÏÉáÝáõëáí, ³åñ³ùëÇ³Ûáí, “ûï³ñ Ó»éùÇ” ý»ÝáÙ»Ýáí, ½·³óáÕáõÃÛ³Ý Ïáñëïáí, ù³ÛÉí³ÍùÇ Ë³Ý·³ñáõÙáí: ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ ³ÝóÝáõÙ ¿ Ý³¨ Ñ³Ï³é³Ï ÏáÕÙÁ: Ð³ïÏ³Ýß³Ï³Ý ¿ ·ÉËáõÕ»ÕÇ íÇ½áõ³ÉÇ½³óÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ëï³óí³Í ³ëÇÙ»ïñÇÏ ³ïñáýÇ³ÛÇ å³ïÏ»ñÁ:

ØáõÉïÇëÇëï»Ù³ÛÇÝ ³ïñáýÇ³

ÐÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ ëáíáñ³µ³ñ ÁÝÃ³ÝáõÙ ¿ å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÇ Ï³Ù áõÕ»ÕÇÏ³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ·»ñ³ÏßéáõÃÛ³Ùµ: ºñÏáõ ¹»åù»ñáõÙ ¿É µÝáñáß ¿ í»·»ï³ïÇí ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ¹Ç ÏáåÇï Ë³Ý·³ñáõÙÁ (ûñÃáëï³ïÇÏ ÑÇåáÃ»Ý½Ç³, ëýÇÝÏï»ñ³ÛÇÝ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ ¨ ³ÛÉÝ), áñÁ Ý³¨ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ ³Ûë ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:

äñá·ñ»ëÇíáÕ ëáõåñ³ÝáõÏÉ»³ñ å³ñ³ÉÇ½

²Ûë ³ñ³· ÁÝÃ³óáÕ Ý»Ûñá¹»·»Ý»ñ³ïÇí ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ µÝáñáßíáõÙ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ³ùëÇ³É ³ÏÇÝ»ïÇÏáéÇ·Ç¹ ëÇÝ¹ñáÙáí, áõÕÕ³Ñ³Û³ó Ñ³Û³óùÇ å³ñ»½áí, åë¨¹áµáõÉµ³ñ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßáí, ¹Ç½³ñÃñÇ³Ûáí, ¹Çëý³·Ç³Ûáí, ÇÝãå»ë Ý³¨ ã³÷³íáñ ¹»Ù»ÝóÇ³Ûáí: ÈÛáõÇÇ Ù³ñÙÝÇÏÝ»ñáí ¹»Ù»ÝóÇ³

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³ÝÁ µÝáñáß »Ý åñá·ñ»ëÇíáÕ ¹»Ù»ÝóÇ³Ý, Ïá·ÝÇïÇí ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ï³ï³ÝáõÙÝ»ñÁ, ã³÷³íáñ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í å³ñÏÇÝëáÝÇ½ÙÁ, ï»ëáÕ³Ï³Ý Ñ³ÉÛáõóÇ³Ý³óÇ³Ý»ñÁ:

²ÛÉ ¹»Ù»ÝóÇ³Ý»ñ

²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ, ýñáÝïá-ï»Ùåáñ³É ¹»Ù»ÝóÇ³Ý, äÇÏÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÁ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ³ÛÉ ¹»Ù»ÝóÇ³Ý»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý áõÕ»Ïóí»É ã³÷³íáñ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í å³ñÏÇÝëáÝÇ½Ùáí:

´áõÅáõÙ

¸áý³ÙÇÝÁ ¨ Ýñ³ ÷áË³Ý³ÏáõÃÛáõÝÁ

²Ûë Ý»ÛñáÙ»¹Ç³ïáñÁ ëÇÝÃ»½íáõÙ ¿ L-ÃÇñá½ÇÝ ³ÙÇÝ³ÃÃíÇó ÙÇçÇÝ áõÕ»ÕÇ ë¨ ÝÛáõÃÇ ¨ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÛÉ Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇ ¹áý³ÙÇÝ»ñ·ÇÏ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó: Üñ³ ÙÇç³ÝÏÛ³É Ù»ï³µáÉÇïÝ ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ L-3,4¹ÇÑÇ¹ñáùëÇý»ÝÇÉ³É³ÝÇÝÁ, áñÁ Ù»½ ù³ç Ñ³ÛïÝÇ ¿ É»íá¹áý³ ³Ýí³Ý ï³Ï:

¸áý³ÙÇÝÁ Ïáõï³ÏíáõÙ ¿ ¹áý³Ý»ñ·ÇÏ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ í»ñç³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ëÇÝ³åïÇÏ µßïÇÏÝ»ñáõÙ ¨ Ï³ÉóÇáõÙ-Ï³ËÛ³É Ù»Ë³ÝÇ½Ùáí ³ñï³½³ïíáõÙ ¿ ëÇÝ³åïÇÏ ×»Õù, ³ÛÝáõÑ»ï¨ Ï³åí»Éáí ¹áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ Ñ»ï:

¸áý³ÙÇÝÁ ³å³ÏïÇí³ÝáõÙ ¿ ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ Ñ»ï³¹³ñÓ ÏÉ³ÝÙ³Ý Ñ³ßíÇÝ, áñÇó Ñ»ïá ³ÛÝ ÝáñÇó å³Ñ»ëï³íáñíáõÙ ¿ åñ»ëÇÝ³åïÇÏ µßïÇÏÝ»ñáõÙ Ñ»ï³·³ ³ñï³½³ïÙ³Ý Ñ³Ù³ñ, ÇÝãå»ë Ý³¨ ¿Ý½ÇÙ³ïÇÏ ×³Ý³å³ñÑÝ»ñáí` B ïÇåÇ ÙáÝá³ÙÇÝáûùëÇ¹³½³ÛÇ (Ø²ú-B) ¨ Ï³ï»ËáÉ-ú-Ù»ÃÇÉ ïñ³Ýëý»ñ³½Ç (ÎúØî) ÙÇçáóáí: ¸áý³ÙÇÝÇ í»ñçÝ³Ï³Ý Ù»ï³µáÉÇïÝ ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ÑáÙáí³ÝÇÉÇÝ³ÃÃáõÝ):

êÇÙåïáÙ³ïÇÏ µáõÅáõÙ È»íá¹áý³

²Ûë ¹»Õ³ÙÇçáóÁ ÙÇÝã¨ ³ÛÅÙ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ äÐ-Ý µáõÅÙ³Ý ³Ù»Ý³¿ý»ÏïÇí ÙÇçáóÁ: È»íá¹áý³Ý û·ï³·áñÍíáõÙ ¿ ÙÇ³ÛÝ ¹»Ï³ñµáùëÇÉ³½³ÛÇ ÇÝÑÇµÇïáñÇ (Ï³ñµÇ¹áý³ÛÇ Ï³Ù µ»Ýë»ñ³½Ç¹Ç) Ñ»ï ÙÇ³ëÇÝ: ²Û¹ ÏáÙµÇÝ³óÇ³Ý å³ß³ñáõÙ ¿ É»íá¹áý³ÛÇ å»ñÇý»ñÇÏ ÷áË³Ï»ñåáõÙÁ ¹»åÇ ¹áý³ÙÇÝ, Ï³ÝË»Éáí »ñÏ³ñ³íáõÝ áõÕ»ÕÇ Ñ»Ù³ïá¿Ýó»ý³ÉÇÏ µ³ñÛ»ñáí ãå³ßïå³ÝíáÕ area postrema ¹áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ ËÃ³ÝÙ³Ý å³ï×³éáí ³é³ç³ó³Í ÏáÕÙÝ³ÏÇ ¿ý»ÏïÝ»ñÁ` ëñïË³éÝáóÁ ¨ ÷ëËáõÙÁ:

Ü»ñÏ³ÛáõÙë, É»íá¹áý³ÛÇ í³Õ Ýß³Ý³ÏáõÙÁ ËáñÑáõñ¹ ãÇ ïñíáõÙ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³é³ç³óÙ³Ý µ³ñÓñ éÇëÏÇ å³ï×³éáí: ¸áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ ³·áÝÇëïÝ»ñ

¸áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ ³·áÝÇëïÝ»ñÁ ³½¹áõÙ »Ý ³ÝÙÇç³å»ë ¹áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ íñ³ ¨ áõÝ»Ý³Éáí ÏÇë³÷áË³Ï»ñåÙ³Ý »ñÏ³ñ ßñç³Ý, ³å³ÑáíáõÙ »Ý ¹áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ »ñÏ³ñ³ï¨ ëïÇÙáõÉÛ³óÇ³: ¸áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ ³·áÝÇëïÝ»ñÇ û·ï³·áñÍáõÙÁ Ï³åí³Í ¿ É»íá¹áý³ÛÇ Ñ»ï Ñ³Ù»Ù³ï³Í µáõÅÙ³Ý ß³ñÅáÕ³Ï³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³í»ÉÇ ó³Íñ éÇëÏÇ Ñ»ï: ²ÛëåÇëáí ó³ÝÏ³ÉÇ ¿ ¹áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ ³·áÝÇëïÝ»ñÇ í³Õ û·ï³·áñÍáõÙÁ:

²Ûë ¹»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ ËáõÙµÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ µ³Å³Ý»É 2 Ù³ëÇ` ¿ñ·áï³ÙÇÝ³ÛÇÝ ¨ ³í»ÉÇ Ýáñ áã-¿ñ·áï³ÙÇÝ³ÛÇÝ åñ»å³ñ³ïÝ»ñ:

¾ñ·áï³ÙÇÝ³ÛÇÝ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÇó »Ý µñáÙáÏñÇåïÇÝÁ, å»ñ·áÉÇ¹Á, Ï³µ»ñ·áÉÇÝÁ ¨ ÉÇëáõñÇ¹Á: Üñ³Ýù áõÝ»Ý ó³Íñ ë»É»ÏïÇíáõÃÛáõÝ ¹áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ù³Ùµ, ËÃ³Ý»Éáí é»ó»åïáñÝ»ÉÇ É³ÛÝ ëå»Ïïñ: Æ ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ ¿ñ·áï³ÙÇÝ³ÛÇÝ åñ»å³ñ³ïÝ»ñÇ, áã-¿ñ·áï³ÙÇÝ³ÛÇÝ ³·áÝÇëïÝ»ñÁ Ñ³Ù»Ù³ï³µ³ñ ë»É»ÏïÇí »Ý ³½¹áõÙ ¹áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÇ íñ³: ²Û¹ ß³ñùÇó »Ý åñ³ÙÇå»ùëáÉÁ, éáåÇÝÇéáÉÁ, ³åáÙáñýÇÝÁ, åÇñÇµ»¹ÇÉÁ:

¸áý³ÙÇÝ»ñ·ÇÏ µáõÅÙ³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñ

ºñÏ³ñ³ï¨ ¹áý³ÙÇÝ»ñ·ÇÏ µáõÅáõÙÁ, ³ÛëÇÝùÝ É»íá¹áý³ÛÇ Ï³Ù ¹áý³ÙÇÝÇ ³·áÝÇëïÝ»ñÇ û·ï³·áñÍáõÙÁ, Ï³ñáÕ »Ý å³ï×³é ¹³éÙ³É ÙÇ ß³ñù ß³ñÅáÕ³Ï³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ, áñáÝù Ï³ñ»ÉÇ ¿ µ³Å³Ý»É 2 Ëáßáñ ËÙµ»ñÇ` ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ýÉáõÏïáõ³óÇ³Ý»ñ ¨ ¹ÇëÏÇÝ»½Ç³Ý»ñ:

Þ³ñÅáÕ³Ï³Ý ýÉáõÏïáõ³óÇ³Ý»ñÁ` ¹ñ³Ýù ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ï³ï³ÝáõÙÝ»ñÝ »Ý Ñ³Ù»Ù³ï³µ³ñ É³í ßñç³ÝÝ»ñÇ ¨ Ë³Ý·³ñí³Í ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ýáõÝÏóÇ³ÛÇ ßñç³ÝÝ»ñÇ ÙÇç¨:

È»íá¹áý³Ûáí ³é³ç³óñ³Í ¹ÇëÏÇÝ»½Ç³Ý»ñÁ Çñ»ÝóÇó Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ »Ý ³Ï³Ù³ ß³ñÅáõÙÝ»ñ, áñáÝù ³é³ç³ÝáõÙ »Ý É»íá¹áý³ÛÇ ¹á½³ÛÇÝ Ç å³ï³ëË³Ý: ¸ñ³Ýù Ï³ñáÕ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí»É Ëáñ»³ÛÇ, ¹ÇëïáÝÇ³ÛÇ Ï³Ù ³ÛÉ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ý ï»ëùáí, Ý»ñ·ñ³í»Éáí Ù³ñÙÝÇ ·ñ»Ã» µáÉáñ Ù³ë»ñÁ: Ø²ú-B ÇÝÑÇµÇïáñÝ»ñ

äñ»å³ñ³ïÝ»ñÇ ³Ûë ËáõÙµÁ, å³ß³ñ»Éáí É»íá¹áý³ÛÇ å»ñÇý»ñÇÏ Ù»ï³µáÉÇ½ÙÁ, Ï³ñáÕ ¿ áõÅ»Õ³óÝ»É Ýñ³ ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ ¨ »ñÏ³ñ³óÝ»É ³½¹»óáõÃÛ³Ý ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ, ãÝ³Û³Í áñ ÙáÝáÃ»ñ³åÇ³ÛÇ ï»ëùáí áõÝ»Ý ÙÇÝÇÙ³É ëÇÙåïáÙ³ïÇÏ ¿ý»Ïï: Ü»ñÏ³ÛáõÙë û·ï³·áñÍíáõÙ »Ý ³Ûë ËÙµÇ 2 åñ»å³ñ³ïÝ»ñ` ë»É»·ÇÉÇÝÁ ¨ é³ë³·ÇÉÇÝÁ: ÎúØî ÇÝÑÇµÇïáñÝ»ñ

ä³ß³ñ»Éáí É»íá¹áý³ÛÇ å»ñÇý»ñÇÏ Ù»ï³µáÉÇ½ÙÁ ÎúØî ÇÝÑÇµÇïáñÝ»ñÁ µ³ñÓñ³óÝáõÙ »Ý Ýñ³ Ï»Ýë³Ñ³ë³Ý»ÉÇáõÃÛáõÝÁ: ºñÏ³ñ³óÝ»Éáí É»íá¹áý³ÛÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ý ï¨áÕáõÃÛáõÝÁ, Ýñ³Ýù ³å³ÑáíáõÙ »Ý ³í»ÉÇ ÉÇ³ñÅ»ù ¿ý»Ïï Ýñ³ ÝáõÛÝ ¹á½³ÛÇ íñ³:

²ÝïÇËáÉÇÝ»ñ·ÇÏ åñ»å³ñ³ïÝ»ñ (Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ý M-ËáÉÇÝáÉÇïÇÏÝ»ñ)

²Ûë ËÙµÇÝ »Ý å³ïÏ³ÝáõÙ` ïñÇÑ»ùëÇý»ÝÇ¹ÇÉÁ, µÇå»ñÇ¹»ÝÁ, µ»Ý½ïñáåÇÝÁ, ûñý»Ý³¹ñÇÝÁ ¨ åñáóÇÏÉÇ¹ÇÝÁ:

²Ù³Ýï³¹ÇÝ

äñ»å³ñ³ïÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÁ ÙÇÝã¨ ûñë Ñ³ÛïÝÇ ã¿, ë³Ï³ÛÝ »ÝÃ³¹ñíáõÙ ¿, áñ ³ÛÝ áõÅ»Õ³óÝáõÙ ¿ ¹áý³ÙÇÝÇ ëÇÝÃ»½Á, å³ß³ñáõÙ ¿ Ý³ Ñ»ï³¹³ñÓ ÏÉ³ÝáõÙÁ, ËÃ³ÝáõÙ ¿ ¹áý³ÙÇÝ³ÛÇÝ é»ó»åïáñÝ»ñÁ ¨ Ý³¨ áõÝÇ áñáß³ÏÇ ³ÝïÇËáÉÇÝ»ñ·ÇÏ ³½¹»óáõÃÛáõÝ: ²Ù³Ýï³¹ÇÝÁ Ý³¨ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ¿ ·Éáõï³Ù³ï³ÛÇÝ N-Ù»ÃÇÉ-D-

³ëå³ñï³ï³ÛÇÝ (NMDA) é»ó»åïáñÝ»ñÇ ³Ýï³·áÝÇëï:

ìÇñ³Ñ³ï³Ï³Ý µáõÅáõÙ

äÐ-Ý µáõÅÙ³Ý ³Ûë Ùáï»óáõÙÁ ³ÛÅÙ É³ÛÝáñ»Ý ÏÇñ³éíáõÙ ¿ ½³ñ·³ó³Í »ñÏñÝ»ñáõÙ ¨ ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ û·ï³·áñÍíáõÙ ¿ »ñÇï³ë³ñ¹ ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ Ùáï, áñáÝù áõÝ»Ý µáõÅÙ³Ý å³ï×³éáí ³é³ç³ó³Í ¨ ¹»Õáñ³Ûù³ÛÇÝ í³ñÙ³ÝÁ ³ÛÉ¨ë ã»ÝÃ³ñÏíáÕ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñ:

²ÛÅÙ û·ï³·áñÍíáõÙ »Ý íÇñ³µáõÅ³Ï³Ý 2 Ùáï»óáõÙÝ»ñ` å³ÉÇ¹áïáÙÇ³Ý ¨ ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ëáñ³ÝÇëï ëïÇÙáõÉÛ³óÇ³Ý (Deep Brain Stimulation): ¶ÉËáõÕ»ÕÇ Ëáñ³ÝÇëï ëïÇÙáõÉÛ³óÇ³Ý, áñÝ Çñ»ÝÇó Ý»ñÏ³Û³óÝáõÙ ¿ Ù»ï³Õ³Ï³Ý ¿É»Ïïñá¹áí µ³½³É ÏáñÇ½Ý»ñÇ µ³ñÓñ Ñ³×³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ¿É»Ïïñ³Ï³Ý ÁÝÏ×áõÙÁ, Ý»ñÏ³ÛáõÙë áõÝÇ

É³ÛÝ ÏÇñ³éáõÙ, ù³ÝÇ áñ, Ç ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ å³ÉÇ¹áïáÙÇ³ÛÇ, ùÇã ïñ³íÙ³ïÇÏ ¿ ¨ ãÇ »ÝÃ³¹ñáõÙ íÝ³ëÙ³Ý ³é³ç³óáõÙ: ú·ï³·áñÍíáõÙ ¿ ëáõµÃ³É³ÙÇÏ ÏáñÇ½Ç ¨ globus pallidus-Ç Ý»ñùÇÝ ë»·Ù»ÝïÇ Ëáñ³ÝÇëï ëïÇÙáõÉÛ³óÇ³Ý, áñÝ Çñ Ñ»ñÃÇÝ Ï³ñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ Ï³Ý »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ:

Նյարդային համակարգի դեգեներատիվ և ժառանգական հիվանդություններ

Նյարդային համակրգի դեգեներատիվ հիվանդությունների մեջ ընդգրկված են ինչպես բացահայտված գենային դեֆեկտով հիվանդություններ,այնպես էլ հիվանդություններ ,արտահայտվող և սպորադիկ և ընտանեկան ձևերով, և վերջապես միայն սպորադիկ արտահայտումով պաթոլոգիաներ: Դեգեներատիվ հիվանդությունների չափանիշ են հանդիսանում^\

ա/երկար ժամանակ նյարդային համակարգի նորմալ գործունեությունից հետո հիվանդության աննկատ սկիզբը և աստիճանաբար պրոգրեսիվող ընթացքը

բ/նեյրոնների աստիճանական կորստի և նրանց գլիալ էլեմենտներով / ավելի շատ սելեկտիվ բնույթի/ փոխարինման ձևով պաթոմորֆոլոգիկ հիմքը գ/հիվանդության ընդարձակված փուլոմ ատրոֆիանների սիմետրիկ բնույթը:

Համապատասխան կլինիկական արտահայտումների այդ հիվանդությունները դասակարգվում են հետևյալ

կերպ^\

Նյարդային համակարգի դեգեներատիվ հիվանդությունների դասակարգում

1.Պրոգրեսիվող դեմենցիայի համախտանիշ /այլ նյարդաբանական համախտանիշները բացակայում են կամ թույլ արտահայտված են /

2.Պրոգրեսիվող դեմենցիայի համախտանիշ, զուգակցված այլ նյարդաբանական խանգարումների հետ

3.Դիրքի և շաժումների խանգարման համախտանիշ

4.Պրոգրեսիվող ատաքսիայի համախտանիշ

5.Դանդաղ հարաճող մկանային թուլության և ատրոֆիաների համախտանիշ

6.Սենսոր և սենսոմոտոր նեյրոպաթիաներ

7.Պրոգրեսիվող կուրության կամ օֆթալմոպլեգիայի համախտանիշ

8. Նեյրոսենսոր ծանրալսությամբ բնութագրվող համախտանիշներ

1.Պրոգրեսիվող դեմենցիայի համախտանիշ

Ա.Ալցգեյմերի հիվանդություն

Բ.Պիկի հիվանդություն

Գ.Դեմենցիա Լեվիի մարմնիկներով /որոշ տարբերակները/

Դ.Ճակատա-քունքային դեմեցիա

Հիվանդությունների այս խումբը,որը,ինչպես այստեղ ներկայացված է,ընթանում է հիմնականում կլինիկորեն գերակշռող դեմենցիայի համախտանիշով,քննարկվում է “Դեմենցիա” բաժնում:

Հիվանդությունների հաջորդ խումբը ներկայացված է այն ն.հ. դեգեներատիվ ախտահարումներով,որոնք դեմնցիայից բացի կլինիկորեն ի հայտ են գալիս միաժամանակ այլ նյարդաբանական համախտանիշներով: II.Պրոգրեսիվող դեմենցիայի համախտանիշ,զուգակցված այլ նյարդաբանական խանգարումների հետ

Ա.Հենտինգտոնի հիվանդություն

Բ.Ցերեբրոցերեբելլյար դեգեներացիա

Գ.Դեմենցիա Լեվիի մարմնիկներով/որոշ տարբերակներ/

Այս ենթախմբից ամենից հաճախ հանդիպող հիվանդությունն է Հենտինգտոնի հիվանդությունը: Սա աուտոսոմդոմինանտ պրոգրեսիվող նեյրոդեգեներատիվ հիվանդություն է :Հիվանդության սկիզբը կյանքի 3-4 տասնամյակի ընթացքում է լինում,չնայած վերջին տարիների ընթացքւմ նկարագրվում են ավելի շատ դեպքեր հիվանդության առաջին ախտանիշների ավելի վաղ արտահայտումներով:Գենը նրա տեղակայված է 4-րդ քրոմոսոմի կարճ թևիկի վրա,այն կոդավորում է անոմալ ցիտոպլազմատիկ սպիտակուցի – հենտինգտինի պրոդուկցիան:Հենտինգտոնի հիվանդության ժամանակ այդ սպիտի մակարդակը խիստ բարձրացած է լինում ստրիատումում , որը հանդիսանում է նյերոդեգեներատիվ պրոցեսի թիրախ: Հաշվի առնելով ստրիատումի ինտեգրացնող դերը նեյրոտրանսմիտերային համակարգում, հասկանալի է դառնում այս հիվանդության ժամանակ շարժողական և ոչշարժողական տիպի խանգարումների զուգակցումը:

Հիվանդության կլինիկական արտահայտումներն են^\

1.շարժողական խանգարումներ հիմնականում հիպերկինետիկ ,հազվագյուտ դեպքերում / Վեստֆալի տարբերակ / ակինետիկ-ռիգիդ համախտանիշների ձևով

2.ոչմոտոր ախտանիշներ

-կոգնիտիվ խանգարումներ մինչև դեմենցիայի աստիճան

-աֆֆեկտիվ խանգարումներ դեպրեսիայի,դյուրագրգռության և թշնամաբար տրամադրվածության ձևով:

III.Դիրքի և շարժումների խանգարման համախտանիշ

Ա.Պարկինսոնիզմ

Բ.Մուլտիսիստեմային դեգեներացիաներ

Գ.Դեֆորմացնող մկանային դիստոնիա

Դ.Լեվիի մարմնիկների հիվանդություն / որոշ ձևերը/

Ե.Ընտանեկան / էսսենցիալ / դող

Զ.Բազմաթիվ տիկերի հիվանդություն / Ժիլ դե լա Տուրետի համախտանիշ/ և այլն:

Պարկինսոնիզմի համախտանիշ

Տարածվածությունը կազմում է 1-2 դեպք 1000 բնակչ., իսկ 60 տարեկանից բարձր տարիքային խմբում կարող է հասնել մինչև 10 դեպք 1000 բնակչ.

Կլինիկորեն արտահայտվում է ախտանիշների հետևյալ խմբերով^\

1.շարժումների խանգարում

-հիպոկինեզիա

-բրադիկինեզիա

-համակցված շարժումների բացակայություն

-պրո- և ռետրոպուլսիա

2.մկանային տոնուսի բարձրացում -ռիգիդություն

-“ատամնավոր անիվի “ ֆենոմեն

3.հանգստի դող

4.հոգեկան խանգարումներ

-էմոցիոնալ լաբիլություն,դյուրագրգռություն

-հոգեկան պրոցեսների դանդաղեցում

-դեպրեսիա

-հալյուցինատոր համախտանիշ

-դեմենցիա

5.այլ ախտանիշներ

-խոսքի խանգարում

-միկրոգրաֆիա

-վեգետատիվ խանգարումներ

Բիոքիմքական հետազոտությունները այս դեպքերում բացահայտում են դոֆամինի մակարդակի իջեցում պոչավոր մարմնում,կճեպում,սև սուբստանցիայում,ինչը բերում է խոլիներգիկ համակարգի գերակշռմանը դոֆամիներգիկի նկատմամբ արտապիրամիդալ համակարգի սահմանակներում:

Պարկինսոնիզմի նոզոլոգիական ձևերը^\

1.Ժառանգական ձևերը

- Պարկինսոնի հիվանդություն

-պարկինսոնիզմ-դեմենցիա համալիր

2.Պարկինսոնիզմը այլ դեգեներատիվ հիվանդությունների ժամանակ

3.Հետէնցեֆալիտիկ

4.Աթերոսկլերոտիկ

5.Հազվագյուտ պատճառներ -տրավմա

-թունավորումներ ածխագազով,

-որոշ դեղորայքների կողմնակի ազդեցություն / նեյրոլեպտիկներ,հակափսխումա-յին դեղամիջոցներ և այլն/ Մուլտիսիստեմային դեգեներացիաներ

Այս խմբի մեջ մտնում են մի շարք հիվանդություններ,որոնցից ամենից շատ ուշադրության են արժանի 2 պաթոլոգիա:Դա պրոգրեսիվող վերկորզային պարալիչն է և օլիվոպոնտոցերեբելլյար ատրոֆիան / միայն սպորադիկ դեպքերը/:

Պրոգրեսիվող վերկորզային պարալիչ

Այս հիվանդությունը հիմնականում կրում է սպորադիկ բնույթ,չնայած կան նկարագրված նաև հազվագյուտ ընտանեկան դեպքեր նույնպես:Կլինիկորեն այն արատահայտվում է հետևյալ համախտանիշներով^\

1.պարկինսոնիզմի համախտանիշ

2.հայացքի պարեզ / աչքերի կամային և հետևող շարժումների բացակայություն/

3.դեմենցիա

Պարկինսոնիզմի համախտանիշը կրում է պրոգրեսիվող բնույթ և մի քանի տարվա ընթացքում կարող է բերել ծանր ակինեզիայի:Կարող են նաև դիտվել այլ խանգարումներ, ինչպես օրինակ կլման ակտի խանգարումը և պիրամիդալ նշաններ:

Օլիվոպոնտոցերեբելլյար ատրոֆիա

Այս հիվանդությունը հավասարաչափ ներկայանում է և որպես ժառանգական,և որպես սպորադիկ ձև:Ժառանգական ձևերը պատկանում են աուտոսոմ-դոմինանտ ուղեղիկային ատաքսիաների խմբին,իսկ սպորադիկը – մուլտիսիստեմային դեգեներացիաների,չնայած կլինիկորեն նրանք շատ նմանվում են:Կլինիկական արտահայտումներն են ^\

1.ուղեղիկային խանգարումներ – ատաքսիա,նիստագմ,վանկավորված խխոսք,ինտենցիոն դող և այլն

2.արտապիրամիդալ խանգարումներ – հիպոկինեզիա,ռիգիդություն

3.դեմենցիա

4.տեսողական նյարդի ատրոֆիա

5.վեգետատիվ խանգարումներ,ներառյալ նաև փոքր կոնքի օրգանների ֆունկցիայի

Մորֆոլոգիական տեսակետից հայտնաբերվում են ուղեղիկի կեղևի և կորիզների բջիջների մահ,ինչպես նաև կամրջի կորիզների և օլիվաների և սև սուբստանցիայի բջիջների:Հիվանդությունը կրում է պրոգրեսիվող բնութ և կարող է 1-4 տարվա ընթացքում բերել մահվան:

Դեֆորմացնող մկանային դիստոնիաներ

Սա հիվանդությունների մի խումբ է ,որոնց բնորոշ է առանձին մկանների կամ մկանային խմբերի ակամա երկարատև տոնիկ կծկումներ,ինչի արդյունքում ձևավորվում են վերջույթների կամ մարմնի ոչ սովորական դիրքեր:Նրանք բաժանվում են 2 խմբի – ֆոկալ և գեներալիզացված ձևերի:Գեներալիզացված դիստոնիան,որը կոչվում է նաև տորսիոն դիստոնիա,կրում է հիմնականում ժառանգական բնույթ, փոխանցվում է աուտոսոմդոմինանտ ճանապարհով,ավելի շատ հանդիպում է հրեաների ընտանիքներում:Կլինիկական դրսևորումները զարգանում են կյանքի 1-2 տասնամյակում:Սկզբում առաջանում են լոկալ ակամա շարժումներ սպաստիկ ծուռվզության կամ գռաֆոսպազմի ձևով,որոնք աստիճանաբար գեներալիզացվում են ,այդ ժամանակ առաջանում են գլխի և մարմնի դանդաղ պտտվող շարժումներ,որոնք ուղեկցվում են վերջույթների տարբեր շարժումներով:Ձևավորվում են շատ տարօրինակ դիրքեր,որոնք կարող են պահպանվել երկար ժամանակի ընթացքում:Այդ պահին հիպերկինեզի մեջ չընդկրկված մկաններում տոնուսը լինում է ցածր,ինչի հետևանքով նկատվում է հոդերի գերշարժունակություն նրանցում գերտարածում կատարելու հնարավորությունով:Այդ ֆոնի վրա աստիճանաբար զարգանում է մշտական դիստոնիկ դիրք – գոտկային լորդոզ ոտքերի ծալումով կոնքազդրային հոդերում և ձեռքերի ու ոտքերի ներքին ռոտացիայով:Դիստոնիաների ֆոկալ ձևերը սովորաբար սահմանափակվում են մարմնի առանձին մասերով,այսինքն հիպերկինեզները առաջանում են միայն մկանների առանձին խմբերում:Ամենից հաճախ պրոցեսի մեջ ընդգրկվում են ուսային գոտին,ոտքերը,դաստակները:Մոտավորապես 25% դեպքերում ապացուցված է հիվանդության ընտանեկան ծագումը,գտնում են ,որ այն փոխանցվում է աուտոսոմ-դոմինանտ ցածր պենետրանտությամբ ուղիով:Ֆոկալ դիստոնիան կարող է առաջանալ նաև ուղեղի վնասման ֆոնի վրա երկարատև լատենտ ժամանակաշրջանից հետո կամ այն մարդկանց մոտ,ում աշխատանքը կապված է բարձրկոորդինացված արագ շարժումների հետ:Դիստոնիաների առաջացման մեխանիզմը պարզաբանված չէ:

Պրոգրեսիվող ատաքսիայի համախտանիշ

Ա.Սպինոցերեբելլյար ատաքսիաներ

-Ֆրիդրեյխի ատաքսիա

Բ.Ուղեղիկային կեղևային ատաքսիաներ

Գ.Բարդացած ուղեղիկային ատաքսիա

-աուտոսոմ-դոմինանտ ուղեղիկային ատաքսիաներ/ այդ թվում նաև օլիվոպոնտոցերեբելյար ատրոֆիայի ընտանեկան դեպքերը/

-դենտատոռուբրալ դեգեներացիաները և այլն

Ֆրիդրեյխի ատաքսիա

Սա աուտոսոմ-ռեցեսիվ հիվանդություն է,որի զարգացումը կապվում է ողնուղեղի հաղորդչական համակարգերի / սպինոցերեբելլյար ուղիների,հետին պարանիկների,բրգային ուղու / և ծայրամասային նյարդաթելերի դեգեներացիայի հետ:Հիվանդությունը սկսվում է 8-15 տարեկանում:Կլինիկորեն արտահայտվում է հետևյալ համախտանիշներով^\

1) պրոգրեսիվող ատաքսիա,ինչպես ստատիկ,այնպես էլ դինամիկ

2) խորանիստ զգացողության խանգարում ստորին վերջութներում

3)ջլային ռեֆլեքսների բացակայություն ստորին վերջույթներից

4 )կամարաձև թաթ / ֆրիդրեյխյան թաթ/

5) վերջույթների մկանների թուլություն և ատրոֆիա

6) կարդիոմիոպաթիա

7) հազվագյուտ դեպքերում տեսողական նյարդի ատրոֆիա ,նեյրոսենսոր ծանրալսություն,ինչպես նաև չափավոր արտահայտված կոգնիտիվ խանգարումներ:

Հիվանդությունը պայմանավորած է 9-րդ քրոմոսոմի վրա տեղակայված գենի մուտացիայով,որը կոդավորում է ֆրատաքսին սպիտակուցը:Այդ սպիտակուցի դեֆիցիտը բերում է օքսիդային մեթաբոլիզմի խանգարման և օքսիդային սթրեսսի զարգացման: Այդ իսկ պատճառով էլ ներկայումս կատարվում են փորձեր հիվանդության բուժման հակաօքսիդանտների միջոցով:

Նյարդա-մկանային հիվանդություններ

Սա նյարդային համակարգի բավականին տարածված հիվանդությունների խումբ է:Այդ խմբի մեջ մտնում են^\

1.Միոպաթիաները

2.Միոտոնիաները

3.Պարոքսիզմալ միոպլեգիաները

Միոպաթիաները – հիվանդությունների մի խումբ է ,որոնց ժամանակ ախտահարվում են անմիջականորեն մկանաթելերը:Իրենց հերթին նրանք բաժանվում են հետևյալ ենթախմբերի^\

Ա.Մկանային դիստրոֆիաներ

Բ.Բնածին միոպաթիաներ

Գ.Բորբոքային միոպաթիաներ

Դ.Մեթաբոլիկ միոպաթիաներ Ե.Տոքսիկ միոպաթիաներ

Մկանային դիստրոֆիաները միջնաձիգ-զոլավոր մկանների պրոգրեսիվող ժառանգական հիվանդություններն են:Բոլոր մկանային դիստրոֆիաների համար բնորոշ է մկանային սիմետրիկ թուլություն և ատրոֆիա,զգացողական խանգարումների բացակայություն,ջլային ռեֆլեքսների հարաբերական պահպանվածություն և ժառանգական գործոնի առկայություն:

Մկանային դիստրոֆիաների հիմնական ձևերն են ^\

- Դյուշենի պրոգրեսիվող միոդիստրոֆիան

- Բեկկերի բարորակ միոդիստրոֆիան

- Լանդուզի-Դեժերինայի ուսա-թիակա-դիմային դիստրոֆիան

- Էմերի-Դրեյֆուսի միոդիստրոֆիան

- միոտոնիկ դիստրոֆիան

- վերջույթա-գոտային միոդիստրոֆիաները և այլն

Բոլոր թվարկված ձևերից ամենից ծանր ընթացող է համարվում Դյուշենի պրոգրեսիվող միոդիստրոֆիան:Այս տիպի դիստրոֆիան ի հայտ է գալիս վաղ մանկական հասակում ,որոշ դեպքերում նույնիսկ նորածին հասակից, արագ պրոգրեսիվում է և բերում է լրիվ անշարժեցման վաղ մեծահասակ տարիքում:Փոխանցվում է X-շղթայացված սեռի հետ ռեցեսսիվ ձևով,գենը տեղակայված է X-քրոմոսոմի կարջ ուսիկի Xp21.2 լոկուսում:Դա նշանակում է,որ հիվանդությունը փոխանցվում է միայն տղաներին մոր միջոցով,որի մոտ չկան այդ հիվանդության կլինիկական դրսևորումները:Պարզաբանված է,որ դիստրոֆիայի հիմքում է դիստրոֆին ստրուկտուրային սպիտակուցի էքսպրեսիայի անբավարարությունը կամ բացակայությունը:Կլինիկորեն բացի վերին թվարկած ախտանիշներից Դյուշենի դիստրոֆիային բնորոշ է հիվանդության սկիզբը վաղ տարիքում,ավելի շատ պրոքսիմալ մկանների ընդգրկումը պրոցեսի մեջ,այսինքն կոնքի և ուսային գոտիների,ինչպես նաև “պսևդոհիպերտրոֆիա” կոչվող ախտանիշի առկայությունը,որը առաջանում է որոշ մկաններում մկանաթելերի ճարպային և շարակցական հյուսվածքով փոխարինվելու հետևանքով,ինչը բոլորից շատ արտահայտված է լինում ձկնամկաններում,ավելի քիչ հետույքային մկաններում և նունիսկ ծամիչ մկաններում և լեզվում:Կոնքի գոտու մկանների թուլության հետևանքով առաջանում է քայլվածքի խանգարում,որը կոչվում է “բադի” քայլվածք,իսկ ավելի ուշ մեջքի և որովայնի մկանների աճող թուլության պատճառով ձևավորվում է հիպերլորդոզ կանգնած դիրքում և քայլելիս հիվանդի համար շատ տիպիկ կեցվածքով: Հիվանդությանը բնորոշ է նաև սրտմկանի ախտահարում սրտի հաղորդչականության խանգարումով,ինչը ավելի ուշ բերում է սրտային անբավարարության և ռիթմի խանգարման:Ախտորոշիչ նպատակով կատարվում է ԷՄԳ և ԿՖԿ / կրեատինֆոսֆոկինազա/ ֆերմենտի մակարդակի ստուգում արյան մեջ,ինչը նորմայից բարձր է լինում 50100 անգամ:

Միոդիստրոֆիաների բոլոր մնացած ձևերը ունեն ավելի բարորակ ընթացք և կյանքի ավելի երկար տևողություն,օրինակ Բեկկերի միոդիստրոֆիան,չնայած նա նույնպես դիստրոֆինոպաթիաների խմբին է պատկանում,ինչպես նաև ուրիշ միոդիստրոֆիաները,վերը թվարկված,որոնք փոխանցվում են աուտոսոմ դոմինանտ կամ ռեցեսսիվ տիպով,կլինիկորեն բավականին բազմաբնույթ են,իսկ որոշ դեպքերում չեն բերում որևէ ծանր կլինիկական դրսևորումների:

Մեծահասակների մոտ ամենից հաճախ հանդիպող մկանային դիստրոֆիայի ձև է հանդիսանում միոտոնիկ դիստրոֆիան,որը աուտոսոմ-դոմինանտ ուղիով է փոխանցվում:Այդ հիվանդությանը բնորոշ է մկանային թուլության և միոտոնիկ ֆենոմենի զուգակցությունը,ինչպես նաև բազմաթիվ վեգետատիվ և էնդոկրին խանգարումների առկայությունը / շաքարային դիաբետ,հիպոգոնադիզմ,ձվերի հիպոտրոֆիա,իմպոտենցիա և այլն/:

Միոտոնիաներ և պարբերական պարալիչներ

Վերջին տարիներին այս 2 խումբ հիվանդությունները գումարվում են մեկ խմբի մեջ,հիմնվելով այն բացահայտումների վրա,որ այդ հիվանդությունները պայմանավորված են Na,Ca և քլորիդների մկանաթելիկների մեմբրաններում տեղակայված կանալների գեների մուտացիայով: Այդ իսկ պատճառով էլ նրանց սկսել են անվանել կանալոպաթիաներ:Ստորև մենք կքննարկենք միայն ամենից շատ նշանակություն ունեցող կանալոպաթիաների ձևերը:

Թոմսենի բնածին միոտոնիա

Սա աուտոսոմ-դոմինանտ ժառանգական հիվանդություն է:Այս հիվանդությանը բնորոշ ախտանիշ է հանդիսանում ամեն ինտենսիվ մկանային կծկումից հետո առաջացող տոնիկ սպազմը,մանավանդ երկարատև հանգստից հետո , և մկանների դանդաղ թուլացումը:Հիվանդները չեն կարող կատարել արագ շարժումներ,սակայն բազմաթիվ կրկնություններից հետո դա իրենց հաջողվում է:

Թուլություն և մկանային ատրոֆիաներ չեն զարգանում , նունիսկ որոշ հիվանդների մոտ մկանները լավ զարգացած են լինում և կառուցվածքը լինում `է ատլետիկ:Հիվանդությունը սկսվում է վաղ մանկական հասակում և դրսևորվում է ամբողջ կյանքի ընթացքում,սակայն տարիքի հետ ախտանիշների արտահայտվածությունը կարող է որոշ չափով պակասել:

Պարբերական պարալիչներ

Հիվանդությունների այս խմբին բնորոշ է նոպայաձև մկանային թուլության,ֆոկալ կամ գեներալիզացված,առաջացումը,որը կարող է տևել մի քանի ժամից մինչև մի քանի օր:Նոպայի ժամանակ նկատվում է ջլային ռեֆլեքսների և մկանաթելերի էլեկտրական գրգռականության ԷՄԳ –ի վրա իջեցում կամ բացակայություն:Տարբերում են պարբերական պարալիչի հիպո-, հիպեր- և նորմոկալիեմիկ ձևերը,ինչը կախված է կալիումի պարունակության մակարդակից արյան շիճուկում նոպայի ժամանակ: Բոլոր ժառանգական ձևերը աուտոսոմ-դոմինանտ են,սակայն պետք է նկատի ունենալ,որ բացի ընտանեկան դեպքերից այդ համախտանիշը կարող է հանդիպել նաև որոշ էնդոկրին հիվանդությունների և կալիումի նյութափոխանակության խանգարումով ուղեկցվող այլ պաթոլոգիաների ժամանակ:

Նյարդային համակարգի ժառանգական հիվանդությունների մեջ բավականին մեծ խումբ են կազմում մետաբոլիկ հիվանդությունները,որոնց թվից մենք հարկ համարեցինք ձեր ուշադրությանը ներկայացնել միայն մեկ ամենից շատ նշանակություն ունեցող պաթոլոգիան: Դա հեպատոցերեբրալ դիստրոֆիան է կամ Վիլսոն-Կոնովալովի հիվանդությունն է: Սա աուտոսոմ-ռեցեսիվ հիվանդություն է , գենի լոկուսը տեղակայված է 13-րդ քրոմոսոմի վրա:Այդ գենը կոդավորում է պղնձի էքսկրեցիան լեղու հետ և նրա միացումը ցերուլոպլազմինի հետ իրականացնող ֆերմենտը:Մարդու օրգանիզմում պարունակվում է մոտավորապես 50-100մգ , օրվա կարիքը պղնձի կազմում է 1-2մգ , 5% եղած քանակի դուրս է բերվում ալբումինի հետ համալիր ստեղծման միջոցով,իսկ մնացած 95% կազմում է համալիր արյան սիճուկի գլոբուլինի `ցերուլոպլազմինի հետ և դուրս բերվում այդ ճանապարհով: Այս հիվանդության ժամանակ խանգարվում են լյարդում պղղնձի նյութափոխանակության երկու հիմնական ուղին `պղնձի էքսկրեցիան լեղու միջոցով և ցերոուլոպլազմինի բիոսինթեզը,որի հետևանքով արյան մեջ աճում է չկապված պղնձի պարունակությունը , ինչը բերում է պղնձի ավելցուկի կուտակման լյարդում, գլխուղեղում, երիկմնարում, եղջերաթաղանթում, և համապատասխանաբար նրանց տոքսիկ ախտահարման: Կլինիկորեն այդ բոլորը արտահայտվում է հետևյալ համախտանիշներով^\

Ա.լյարդի ախտահարման համախտանիշ – խրոնիկական հեպատիտ ցիրոզի ելքով

Բ.նյադաբանական համախտանիշներ – ակինեզիա և դող կամ խորեատիպ բնույթի հիպերկինեզներ,դիստոնիա

Գ.հոգեկան խանգարումներ – դեպրեսիա, անձի փոփոխություև,կոգնիտիվ ֆունկցիաների իջեցում ,որոշ դեպքերում հետագա դեմենցիայի զարգացումով Դ.Կայզեր-Ֆլեշերի օղակ:

Հիվանդության ախտորոշումը հիմնվում է ինչպես կլինիկական,այնպես էլ լաբորատոր տվյալների վրա,որը ներկայացվում է ցերուլոպլազմինի կոնցենտրացիայի իջեցումով արյան մեջ և միաժամանակ պղնձի պարունակության բարձրացումով մեզի մեջ:

Ø³ÝÏ³Ï³Ý áõÕ»Õ³ÛÇÝ å³ñ³ÉÇ½ (Øàõä)

ê³ÑÙ³ÝáõÙ

Ø³ÝÏ³Ï³Ý áõÕ»Õ³ÛÇÝ å³ñ³ÉÇ½Á (Øàôä) ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ¨ ¹Çñù³ÛÇÝ Ï³Ù åáëïáõñ³É ïáÝáõëÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí ³ñï³Ñ³ÛïíáÕ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ÙÇ ÁÝ¹³ñÓ³Ï ËáõÙµ ¿, áñÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ åñ»Ý³ï³É, å»ñÇÝ³ï³É ¨ Ñ»ïÍÝÝ¹Û³Ý í³Õ ßñç³ÝáõÙ ·ÉËáõÕ»ÕÇ áã åñá·ñ»ëÇíáÕ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñáí (“ëï³ïÇÏ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³”):

§àõÕ»Õ³ÛÇÝ å³ñ³ÉÇ½¦ ³Ýí³ÝáõÙÁ ß»ßïáõÙ ¿ ÝÛ³ñ¹³ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ³Ëï³ÝÇßÝ»ñÇ ·»ñ³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ: ºñµ»ÙÝ ³Ûë ³ËïáñáßáõÙÁ ëË³ÉÙ³Ùµ ï³ñ³ÍíáõÙ ¿ ÝÛ³ñ¹³ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí áõÕ»ÏóíáÕ ³ÛÝåÇëÇ

ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ íñ³, áñáÝù Ï³ñáÕ »Ý ÉÇÝ»É åñá·ñ»ëÇíáÕ (Å³é³Ý·³Ï³Ý-ÁÝï³Ý»Ï³Ý

ÝÛ³ñ¹³¹»·»Ý»ñ³ïÇí) Ï³Ù Ñ³ïáõÏ íÇñ³Ñ³ï³Ï³Ý ÙÇç³ÙïáõÃÛ³Ý »ÝÃ³Ï³ íÇ×³ÏÝ»ñ (ûñÇÝ³Ï` áõéáõóù, ·ÉËáõÕ»ÕÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ³ñ³ï): ÖÇßï ¨ Å³Ù³Ý³ÏÇÝ ³ËïáñáßáõÙÁ ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë Ëáõë³÷»É ÇÝãå»ë ÑÝ³ñ³íáñ µÅßÏ³Ï³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇó, ³ÛÝå»ë ¿É ÁÝï³ÝÇùÇÝ Ñá·»µ³Ý³Ï³Ý Í³Ýñ Ï³óáõÃÛ³Ý Ù»ç ¹Ý»Éáõó:

¸³ë³Ï³ñ·áõÙ ì³Õ Ñ³ë³ÏÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï, µ³ó³éáõÃÛ³Ùµ Í³Ýñ Ó¨»ñÇ, ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÁ Ñ³×³Ë³ÏÇ ¿ »ÝÃ³ñÏíáõÙ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, ù³ÝÇ áñ »ñ»Ë³ÛÇ µáõéÝ ½³ñ·³óáõÙÝ Çñ ÏÝÇùÝ ¿ ÃáÕÝáõÙ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ¹ñë¨áñÙ³Ý íñ³: ºí ÙÇ³ÛÝ Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý Ñ³ë³ÏÇ ß»ÙÇÝ ¿ å³ïÏ»ñÁ Ï³ÛáõÝ³ÝáõÙ:

Øàôä-Ç µ³½Ù³å³ï×³é³ÛÇÝ Í³·áõÙÁ, ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñÇ ¨ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áã ÉñÇí Ï³Ù ³Ýµ³í³ñ³ñ Ñ³Ù³Ñ³ñ³µ»ñ³ÏóáõÃÛáõÝÁ (Ïáé»É³óÇ³) ËÇëï ¹Åí³ñ³óÝáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ¹³ë³Ï³ñ·áõÙÁ: ²Û¹ ÇëÏ å³ï×³éáí ¹³ë³Ï³ñ·Ù³Ý ÑÇÙùáõÙ ÁÝÏ³Í ¿ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇª ÝÛ³ñ¹³ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ, ³ÛëÇÝùÝª ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ¹ÇëýáõÝÏóÇ³ÛÇ ï»ë³ÏÁ

(ëÉ³Û¹ 1):

êÉ³Û¹ 1. Ø³ÝÏ³Ï³Ý áõÕ»Õ³ÛÇÝ å³ñ³ÉÇ½Ç ¹³ë³Ï³ñ·áõÙÁ

(Áëï ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñÇ)

 êå³ëïÇÏ (65-82%), ³Û¹ ÃíáõÙ`

- ÙáÝáå³ñ»½ (0.5%)

- Ñ»ÙÇå³ñ»½ (19-40%) (í³Õ Ù³ÝÏ³Ï³Ý Ï³Ù ÇÝý³ÝïÇÉ Ñ»ÙÇåÉ»·Ç³)

- ¹ÇåÉ»·Ç³ (ë/í > í/í)* (30-41%) (ëå³ëïÇÏ ¹ÇåÉ»·Ç³, ÈÇÃÉÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ)

- ïñÇåÉ»·Ç³ (<2%)

- ï»ïñ³- Ï³Ù Ïí³¹ñÇå³ñ»½ (í/í > ë/í) (19-22%)

* ë/í > í/í, ³ÛëÇÝùÝª ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ·áñÍ³éáõÛÃÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÝ ³í»ÉÇ Í³Ýñ »Ý, ù³Ý í»ñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇÝÁ:

** Ê³éÁ Ó¨»ñÁ, áñáÝù Ñ³×³Ë »Ý Ñ³Ý¹ÇåáõÙ, å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í »Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ï»Õ¨Ç ï³ñ³ÍáõÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñáí:

• ²ñï³µñ·³ÛÇÝ Ó¨»ñ (22%)

- ³Ã»ïáÇ¹/¹ÇëÏÇÝ»ïÇÏ

- éÇ·Ç¹

- ³ï³ùëÇÏ

- ïñ»Ùáñ

- ³ïáÝÇÏ

• Ê³éÁ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñ** (13%)

- ëå³ëïÇÏ-³Ã»ïáÇ¹

- éÇ·Ç¹-ëå³ëïÇÏ

- ëå³ëïÇÏ-³ï³ùëÇÏ

ä³ï×³é³·ÇïáõÃÛáõÝ ¨ ³Ëï³Í³·áõÙ

Î³Ý µ³½Ù³ÃÇí åñ»-, å»ñÇ- ¨ åáëïÝ³ï³É éÇëÏ³ÛÇÝ ·áñÍáÝÝ»ñ, áñáÝù å³ï×³é³Ï³Ý Ï³åÇ Ù»ç »Ý ·ïÝíáõÙ Øàôä-Ç Ñ»ï (ëÉ³Û¹ 2):

êÉ³Û¹ 2. Ø³ÝÏ³Ï³Ý áõÕ»Õ³ÛÇÝ å³ñ³ÉÇ½Ç ³é³ç³óÙ³Ý éÇëÏÇ ·áñÍáÝÝ»ñ

• äñ»Ý³ï³É (Ý³Ë³ÍÝÝ¹Û³Ý)

- ³Ý½áõëå ÷ëËáõÙÝ»ñ

- ïáùë»ÙÇ³

- ï»ñ³ïá·»Ý ¹»Õ»ñ

- ÁÝÏ»ñùÇ ³é³ç³¹ñáõÃÛáõÝ

- Ý»ñ³ñ·³Ý¹³ÛÇÝ í³ñ³ÏÝ»ñ (ïáùëáåÉ³½Ùá½, Ï³ñÙñ³Ëï, Ñ»ñå»ë, ëÇýÇÉÇë, ³ÛÉ)

- ùñáÙáëáÙ³ÛÇÝ ³ÝÏ³ÝáÝáõÃÛáõÝÝ»ñ

- ÑÕÇ ÏÝáç Ã»ñëÝáõóáõÙ

- ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÁÝï³Ý»Ï³Ý ¹»åù»ñ

• ä»ñÇÝ³ï³É (ÍÝÝ¹³µ»ñáõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ, ÍÝí»Éáõó ³ÝÙÇç³å»ë ³é³ç ¨ Ñ»ïá)

- ³ÝÑ³ëáõÃÛáõÝ

- ³ùó³ÝÝ»ñÇ ï»Õ³¹ñáõÙ

- Ý»ñ³ñ·³Ý¹³ÛÇÝ ³ëýÇùëÇ³

- Ýáñ³ÍÝÇ ³ëýÇùëÇ³

- ²å·³ñÇ ë³Ý¹Õ³Ïáí ó³Íñ óáõó³ÝÇßÝ»ñ (5-ñ¹, 10-ñ¹ ¨ 20-ñ¹ ñáå») - óÝóáõÙÝ»ñ

- ßÝã³Ï³Ý §¹ÇëÃñ»ë¦ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß

- ÑÇ³ÉÇÝ³ÛÇÝ Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ

- ÑÇå»ñµÇÉÇñáõµÇÝ»ÙÇ³

• äáëïÝ³ï³É (Ñ»ïÍÝÝ¹Û³Ý)

- Ýáñ³ÍÝÇ ·ÉËÇ íÝ³ëí³Íù

- Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ í³ñ³ÏÝ»ñ (¿Ýó»ý³ÉÇï, Ù»ÝÇÝ·Çï)

- ïáùëÇÏ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³Ý»ñ

- ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃÝ»ñÇ íÝ³ëáõÙ

²Ûë ·áñÍáÝÝ»ñÁ, Ý»ñ³½¹»Éáí åïÕÇ ¨ Ýáñ³ÍÝÇ ÇÝï»ÝëÇí ½³ñ·³óáÕ ·ÉËáõÕ»ÕÇ íñ³, Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ »Ý áã ÙÇ³ÛÝ Øàõä-Ç, ³ÛÉ¨ »ñ»Ë³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ ËáãÁÝ¹áïáÕ ÙÇ ß³ñù ÝÛ³ñ¹³Ñá·»Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý å³ï×³éÁ (ëÉ³Û¹ 3):

´³óÇ Ýáñ³ÍÝ³ÛÇÝ ³ëýÇùëÇ³ÛÇó, ÙÝ³ó³Í µáÉáñ å³ï×³é³ÛÇÝ ·áñÍáÝÝ»ñÇ ¨ Øàôä-Ç ³é³ç³óÙ³Ý

ÙÇç¨ áñ¨¿ Ñ³í³ëïÇ Ï³å ãÏ³, áñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí ³ÝÑÝ³ñ ¿ Ï³ÝË³ï»ë»É ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÁ: äïÕÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ï³ñµ»ñ ³ÝÏ³ÝáÝáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÝáõÛÝå»ë Ýå³ëïáõÙ »Ý Ý³Ë³- ¨ Ñ»ïÍÝÝ¹Û³Ý µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ ¨ ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³ÝÁ:

Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ 1000 ÍÝí³Í »ñ»Ë³ÛÇÝ µ³ÅÇÝ ¿ ÁÝÏÝáõÙ Øàôä-Ç 1 ¹»åù, ³ÛÝ ¿É ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ËÇëï ó³Íñ ù³ßáí ÍÝí³Í ¨ ÇÝï»ÝëÇí µáõÅáõÙ ëï³ó³Í Ýáñ³ÍÇÝÝ»ñÇó: Î³Ý ¹Çï³ñÏáõÙÝ»ñ, áñáÝù Ñ³ëï³ïáõÙ »Ý áñáß³ÏÇ ûñÇÝ³ã³÷áõÃÛáõÝÝ»ñ: ²Ûëå»ë, ËÇëï ó³Íñ ù³ßáí ÍÝí³Í

êÉ³Û¹ 3. ¼³ñ·³óÙ³Ý ³ÝÏ³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³é³ç³óÙ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñÁ

ä³ï×³é³ÛÇÝ

·áñÍáÝÇ

³½¹»óáõÃÛ³Ý ßñç³Ý

²½¹»óáõÃÛ³Ý ûµÛ»Ïï (¿ÃÇáÉá·Ç³Ï³Ý ëáõµëïñ³ï)

¶áñÍ³éáõÛÃ

²é³çÝ³ÛÇÝ

(ÑÇÙÝ³Ï³Ý, Í³Ýñ)

³ÝÏ³ñáÕáõÃÛáõÝ

Â»Ã¨

³ÝÏ³ñáÕáõÃÛáõÝ

»ñ»Ë³ÛÇ Ùáï Ñ»ï³·³ÛáõÙ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý §ëå³ëïÇÏ ¹ÇåÉ»·Ç³¦ Ó¨Á: ²å·³ñÇ ë³Ý¹Õ³Ïáí

ËÇëï ó³Íñ óáõó³ÝÇß áõÝ»óáÕ Ýáñ³ÍÇÝÝ»ñÇ ß³ñùáõÙ ·»ñ³ÏßéáõÙ ¿ §ëå³ëïÇÏ ï»ïñ³å³ñ»½Á¦: ²ÝÑ³ë Ýáñ³ÍÝÇ Ùáï ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ ÷áñáùÇÝ Ñ³ñáÕ ³ÝáÃÝ»ñÇ å³ïÁ µ³í³Ï³Ý §÷ËñáõÝ¦ ¿ ¨ Ñ»ßïáõÃÛ³Ùµ å³ïéíáõÙ ¿ª

³é³ç³óÝ»Éáí ³ñÛáõÝ³ÑáëáõÃÛáõÝ, áñÁ ï³ñ³ÍíáõÙ ¿ Ý³¨ ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý ß³ñÅÇã

ÝÛ³ñ¹³Ã»É»ñÇ íñ³ (ëÉ³Û¹ 4): ²é³í»É ïáõÅáõÙ ¿ ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ·áñÍ³éáõÛÃÁ: ²ÝÑ³ë »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ï³ÝË³ï»ëÙ³Ý í³Õ ûµÛ»ÏïÇí Ýß³Ý Ï³ñáÕ ¿ Í³é³Û»É “Ñ³ñ÷áñáù³ÛÇÝ É»ÛÏáÙ³É³óÇ³Ý”, áñÇÝ ß³µ³ÃÝ»ñ ³Ýó Ñ³çáñ¹áõÙ ¿ ÏÇëïá½ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÁ (Ù»Ï Ï³Ù ÙÇ ù³ÝÇ ÏÇëï³Ý»ñ, áñáÝó ïñ³Ù³·ÇÍÁ > 3 ÙÙ):

ØÇ¨ÝáõÛÝ Å³Ù³Ý³Ï å»ïù ¿ Ýß»É, áñ Ù³ÝÏ³Ï³Ý áõÕ»Õ³ÛÇÝ å³ñ³ÉÇ½áí »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ù»Í Ù³ëÁ ÍÝíáõÙ »Ý Ñ³ëáõÝ:

êÉ³Û¹ 4. ÎÜÐ-Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÝ»ñÝ ³ÝÑ³ëáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï

²ÝÑ³ëáõÃÛáõÝ

Øàõä-Ç ÑÇÙÝ³Ï³Ý ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ

êå³ëïÇÏ ï»ïñ³å³ñ»½: ²Ù»Ý³Í³Ýñ Ó¨Ý ¿: ÌÝÝ¹³µ»ñ³Ï³Ý å³ï×³éÝ»ñÁ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ý ¹»åù»ñÇ 2030%-áõÙ, ÇëÏ åñ»Ý³ï³É ·áñÍáÝÝ»ñÁ` 55%-áõÙ: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÝ »Ý` ÏÇëïá½ ¹»·»Ý»ñ³óÇ³, Ï»Õ¨³ÛÇÝ ¨ »ÝÃ³Ï»Õ¨³ÛÇÝ ¹»ëïñáõÏóÇ³, ßáõñç÷áñáù³ÛÇÝ É»ÛÏáÙ³É³óÇ³, ½³ñ·³óÙ³Ý ³ÝÏ³ÝáÝáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ Ý»ñ³ñ·³Ý¹³ÛÇÝ ßñç³ÝÇ í³ñ³Ï³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï¨³ÝùÝ»ñ:

109

²Ûë »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï ³éÏ³ ¿ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÇ ï³ñ³ÍáõÝ µ³ñÓñ³óáõÙ, í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ Í³ÉÇãÝ»ñÇ ¨ ï³ñ³ÍÇãÝ»ñÇ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝ: Ø»Í Ù³ëÇ Ùáï ³ç³ÏáÕÙÛ³Ý í»ñçáõÛÃÝ»ñÝ ³í»ÉÇ ß³ï »Ý ïáõÅáõÙ: ÐÇí³Ý¹Ç Ù³ñÙÇÝÝ ³ÙµáÕçáíÇÝ ÓÇ·, åÇñÏ íÇ×³ÏáõÙ ¿` ÝÙ³Ýí»Éáí ¹»ó»ñ»µñ³óÇáÝ éÇ·Ç¹áõÃÛ³ÝÁ: ²é³Ýó ³ÛÝ ¿É Í³Ýñ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÝ ³í»ÉÇ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í í»ñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñáõÙ: ÐÝ³ñ³íáñ »Ý ÙÇ³ÛÝ ÙÇ ù³ÝÇ ï³ññ³Ï³Ý Ï³Ù³ÛÇÝ ß³ñÅáõÙÝ»ñ: Ø»Í Ù³ëÝ áõÝÇ åë¨¹áµáõÉµ³ñ Ýß³ÝÝ»ñ, ¹Åí³ñ³ó³Í ¿ ÏÉÙ³Ý ³ÏïÁ, Ñ³×³Ë³ÏÇ ¿ ëÝÝ¹Ç ÏñÏÝíáÕ ³ëåÇñ³óÇ³Ý: î»ëáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹»ñÇ ³ïñáýÇ³Ý ¨ ¿åÇÉ»åïÇÏ óÝóáõÙÝ»ñÁ ¹ÇïíáõÙ »Ý 50% ¹»åù»ñáõÙ: ²éÏ³ ¿ Í³Ýñ Ùï³íáñ Ñ»ï³ÙÝ³óáõÃÛáõÝ: ºñ»Ë³Ý áõëÙ³Ý »ÝÃ³Ï³ ã¿:

êå³ëïÇÏ ¹ÇåÉ»·Ç³: ²Ù»Ý³Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáÕ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ó¨Ý ¿, áñÇÝ µÝáñáß ¿ »ñÏÏáÕÙ³ÝÇ ëå³ëïÇÏáõÃÛáõÝÁ` ³é³í»É ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ëïáñÇÝ, ù³Ý í»ñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñáõÙ: Ð³Ý¹ÇåáõÙ ¿ ÇÝãå»ë Ñ³ëáõÝ, ³ÛÝå»ë ¿É ³ÝÑ³ë ÍÝí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ: ²ÝÑ³ë ÍÝí³Í ëå³ëïÇÏ ¹ÇåÉ»·Ç³Ûáí »ñ»Ë³Ý»ñÇ 90%-Á áõÝ»ó»É

¿ Ý»ñ³ñ·³Ý¹³ÛÇÝ Ï³Ù å»ñÇÝ³ï³É ³ëýÇùëÇ³, ÙÇÝã¹»é Ñ³ëáõÝ ÍÝí³Í ¨ ëå³ëïÇÏ ¹ÇåÉ»·Ç³ áõÝ»óáÕ »ñ»Ë³Ý»ñÇ 30%-Á áõÝ»ó»É ¿ ³ëýÇùëÇ³ µáõÝ ÍÝÝ¹³µ»ñáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇó Ñ³×³Ë ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ ßáõñç÷áñáù³ÛÇÝ É»ÛÏáÙ³É³óÇ³Ý: Ü»ñùÇÝ å³ïÇ×áõÙ ·ÉË³íáñ³å»ë íÝ³ëíáõÙ »Ý µñ·³ÛÇÝ áõÕáõ` ¹»åÇ ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñ ·Ý³óáÕ ÝÛ³ñ¹³Ã»É»ñÁ, áñÇ å³ï×³éáí ³í»ÉÇ ß³ï ¿ ïáõÅáõÙ ë/í»ñçáõÛÃÇ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ýáõÝÏóÇ³Ý: ´Ýáñáß »Ý Ý³¨ åáñ¿Ýó»ý³ÉÇ³Ý ¨ ·³³É³ñÝ»ñÇ

³ÝÏ³ÝáÝáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

êå³ëïÇÏ ¹ÇåÉ»·Ç³Ûáí »ñ»Ë³ÛÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñáõÙ ·»ñ³Ï³ÛáõÙ ¿ ë/í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ËÇëï µ³ñÓñ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÁ: Ì³Ýñ ¹»åù»ñÇÝ µÝáñáß ¿ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝÁ` ë/í»ñçáõÛÃÝ»ñÁ ýÇùë»Éáí ï³ñ³Íí³Í ¹ÇñùáõÙ: ²ÛÝ ³í»ÉÇ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ, »ñµ »ñ»Ë³ÛÇÝ ï³ÉÇë »Ý áõÕÕ³ÓÇ· ¹Çñù: ²½¹ñÇ ³éµ»ñÇãÝ»ñÇ Ï³ÛáõÝ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ëå³½ÙÇ å³ï×³éáí ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ»ñÝ ÁÝ¹áõÝáõÙ »Ý "ÙÏñ³ïÇ" ¹Çñù (ëÉ³Û¹ 5): èÇ·Ç¹áõÃÛáõÝÁ å³ñµ»ñ³µ³ñ ÷áË³ñÇÝíáõÙ ¿ ëå³ëïÇÏáõÃÛ³Ùµ, »ñµ ·»ñ³ÏßéáõÙ ¿ ÏáÝù-³½¹ñ³ÛÇÝ, ÍÝÏ³ÛÇÝ ¨ ³ñÙÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹»ñÇ Í³ÉÇãÝ»ñÇ ïáÝáõëÁ:

ºÃ» ¹ÇåÉ»·Ç³Ý Ã»Ã¨ Ï³Ù ã³÷³íáñ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í, ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ¿ ëñáõÝùÇ Ñ»ïÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ïáÝáõëÁ, ÇëÏ ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï ïáõÅáõÙ ¿ ÙÇ³ÛÝ áïÝ³Ã³ÃÇ Ù»çù³ÛÇÝ Í³ÉáõÙÁ: àïÝ³Ã³Ã»ñÇ ¿ÏíÇÝáõë³ÛÇÝ ¹ÇñùÇ, Ñ»ï³·³ÛáõÙ` ¹»ýáñÙ³óÇ³ÛÇ Ñ»ï¨³Ýùáí »ñ»Ë³Ý»ñÁ ù³ÛÉáõÙ »Ý áïÝ³Ã³ÃÇ Í³Ûñ»ñÇ (µáõÃ Ù³ï»ñÇ) íñ³: âÝ³Û³Í í»ñÇÝ í»ñçáõÛÃÇ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÁ Ñ³×³Ë ÝáñÙ³ÛÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõÙ ¿` »ñ»Ë³Ý ù³ÛÉ»ÉÇë í/í»ñçáõÛÃÝ»ñÁ å³ÑáõÙ ¿ ³ñÙÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ Í³Éí³Í íÇ×³ÏáõÙ ("Ë³Õ³ÉÇù ³ñçáõÏÇ ù³ÛÉí³Íù"): îáõÅáõÙ ¿ Ý³¨ Ù³ïÝ»ñÇ Ýáõñµ ¨ ³ñ³· ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Ïááñ¹ÇÝ³óÇ³Ý: ÜÏ³ïíáõÙ ¿ ¹³ëï³ÏÝ»ñÇ ï³ñ³ÍÇãÝ»ñÇ ÃáõÉáõÃÛáõÝ: ´áÉáñ í»ñçáõÛÃÝ»ñáõÙ

ÜÏ³ñ 5.

êïáñÇÝ

í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ

“ÙÏñ³ï³Ó¨”

Ë³ã³Ó¨áõÙ

(ëå³ëïÇÏ å³ñ»½)

ÜÏ³ñ 6. ä³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ³ëÇÙ»ïñÇÏ ïáÝÇÏ

é»ýÉ»ùë

ËÇëï µ³ñÓñ »Ý Ëáñ³ÝÇëï çÉ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ: ØÏ³Ý³ÛÇÝ éÇ·Ç¹áõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ÑÇå»ñé»ýÉ»ùëÇ³Ý ãÇ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ: ²éÏ³ »Ý áïÝ³Ã³ÃÇ ÏÉáÝáõëÁ ¨ ´³µÇÝëÏáõ Ýß³ÝÁ: ²í»ÉÇ Í³Ýñ ¹»åù»ñáõÙ í»ñáÝßÛ³ÉÇÝ ÙÇ³ÝáõÙ »Ý ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ¹ÇëïáÝÇ³Ý ¨ ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ý»ñÁ (ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ` ³Ã»ïá½):

ØÏ³Ý³ÛÇÝ µ³ñÓñ ïáÝáõëÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ï³ñÇÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ Ó¨³íáñíáõÙ »Ý ÏáÝïñ³Ïïáõñ³Ý»ñ` ³í»ÉÇ Í³Ýñ ³ñï³Ñ³Ûïí»Éáí áïÝ³Ã³Ã»ñáõÙ: ²ñ¹ÛáõÝùáõÙ áïÝ³Ã³Ã»ñÁ ýÇùëíáõÙ »Ý Ý»ñµ³Ý³ÛÇÝ Í³ÉÙ³Ý, ÍÝÏÝ»ñÁ` Í³ÉÙ³Ý, ÇëÏ ³½¹ñ»ñÁ` Í³ÉÙ³Ý ¨ ³éµ»ñÙ³Ý ¹ÇñùáõÙ: Ð³³Ë ¿ ½áõ·³ÙÇïíáÕ ßÉáõÃÛáõÝÁ: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ Øèî óáõÛó ¿ ï³ÉÇë ßáõñç÷áñáù³ÛÇÝ ëåÇï³Ï ÝÛáõÃÇ ½·³ÉÇ ³ïñáýÇ³/Ïáñáõëï:

êå³ëïÇÏ Ñ»ÙÇå³ñ»½: ´ÝáõÃ³·ñíáõÙ ¿ ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ å³ñ»½áí: ì»ñÇÝ í»ñçáõÛÃÝ ³í»ÉÇ ß³ï ¿ ïáõÅáõÙ, ù³Ý ëïáñÇÝÁ: îáõÅ³Í í»ñçáõÛÃÝ»ñáõÙ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ëå³ëïÇÏáõÃÛáõÝ, áñÁ ·»ñ³ÏßéáõÙ ¿ Í³ÉÇãÝ»ñáõÙ: Ð³ëáõÝ ÍÝí³Í ¨ Ù³ÝÏ³Ï³Ý áõÕ»Õ³ÛÇÝ å³ñ»½ áõÝ»óáÕ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ Ñ»ÙÇå³ñ»ïÇÏ Ó¨Á Ï³½ÙáõÙ ¿ 56%, ÇëÏ ³ÝÑ³ë ÍÝí³ÍÝ»ñÇ Ùáï` 17%:

110

ä³ï×³é³Ï³Ý ·áñÍáÝÝ»ñÁ µ³ó³ë³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛáõÝ »Ý ÃáÕÝáõÙ ÑÕÇáõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ: äïÕÇ

áõÉïñ³Ó³ÛÝ³ÛÇÝ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ ¨ å³ÃáÙáñýáÉá·Ç³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÁ íÏ³ÛáõÙ »Ý åïÕÇ ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ý»ñ³ñ·³Ý¹³ÛÇÝ Çß»ÙÇÏ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ:

²ç³ÏáÕÙÛ³Ý Ñ»ÙÇå³ñ»½Á, áñå»ë Ï³ÝáÝ, ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ (¹»åù»ñÇ 60%-Á): ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ ïáõÅáõÙ »Ý Ó»éùÇ Ýáõñµ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ, Ù³ëÝ³íáñ³å»ë ³é³çÇÝ ¨ »ñÏñáñ¹ Ù³ïÝ»ñáí ÷áùñ ³é³ñÏ³Ý "åÇÝó»ï³ÝÙ³Ý" µéÝ»ÉÁ, ¹³ëï³ÏÇ ï³ñ³ÍáõÙÁ ¨ Ý³Ë³µ³½ÏÇ í»ñÑ³ÏáõÙÁ (ëáõåÇÝ³óÇ³): äñáùëÇÙ³É ÙÏ³ÝÝ»ñÇ áõÅÁ å³Ñå³Ýí³Í ¿: Ð³ïÏ³å»ë ïáõÅáõÙ »Ý ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ ¨ ¹Çëï³É ÙÏ³ÝÝ»ñÇ áõÅÁ: êïáñÇÝ í»ñçáõÛÃáõÙ ÝáõÛÝå»ë åñáùëÇÙ³É ÙÏ³ÝÝ»ñÇ ·áñÍ³éáõÛÃÁ µ³í³ñ³ñ ã³÷áí å³Ñå³Ýí³Í ¿: îáõÅáõÙ ¿ áïÝ³Ã³ÃÇ Ù»çù³ÛÇÝ Í³ÉáõÙÁ ¨ ÏáÕÙÝ³ÛÇÝ »½ñÁ µ³ñÓñ³óÝ»ÉÁ: Ì³ÉÇãÝ»ñÇ µ³ñÓñ ïáÝáõëÁ Ï³ÛáõÝ å³Ñå³ÝíáõÙ ¿` å³ï×³é ¹³éÝ³Éáí Ñ»ÙÇå³ñ»ïÇÏ ¹ÇñùÇ. í»ñÇÝ í»ñçáõÛÃÁ Í³Éí³Í ¿ ³ñÙÝÏ³ÛÇÝ ¨ Ý³Ë³µ³½áõÏ¹³ëï³Ï³ÛÇÝ, ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÁ` ÍÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ, ÇëÏ áïÝ³Ã³ÃÁ ·ïÝíáõÙ ¿ ¿ÏíÇÝáõë³ÛÇÝ ¹ÇñùáõÙ: Ì³Ýñ Ñ»ÙÇå³ñ»½áí »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ù»Í Ù³ëÁ, ãÝ³Û³Í í»ñÁ ÝÏ³ñ³·ñí³Í ß»ÕáõÙÝ»ñÇÝ, Ï³ñáÕ³ÝáõÙ ¿ ù³ÛÉ»É ÙÇÝã¨ 20 ³Ùë³Ï³Ý Ñ³ë³ÏÁ: æÉ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ µ³ñÓñ »Ý, ³éÏ³ ¿ ´³µÇÝëÏáõ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý Ýß³ÝÁ: ºñ»Ë³Ý»ñÇó ß³ï»ñÇ Ùáï ï³ñÇÝ»ñ ß³ñáõÝ³Ï å³Ñå³ÝíáõÙ ¿ ³÷³ÛÇÝ Ñ³÷ßï³ÏÙ³Ý é»ýÉ»ùëÁ:

ä³ñ³ÉÇ½í³Í í»ñçáõÛÃÝ»ñáõÙ ³éÏ³ »Ý Ý³¨ ½·³óáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ (70% ¹»åù»ñáõÙ): ´³ñ¹ ½·³óáÕáõÃÛáõÝÇó ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë ïáõÅáõÙ ¿ ëï»ñ»á·Ýá½Á, ³ÛÝáõÑ»ï¨ ¹ÇëÏñÇÙÇÝ³óÇ³Ý ¨ ¹ÇñùÇ ½·³óáÕáõÃÛáõÝÁ: Æ ÉñáõÙÝ` ÑÇí³Ý¹Á Ñ³×³Ë "Ù»ñÅáõÙ ¿" Ï³Ù ãÇ ÁÝÏ³ÉáõÙ ³Ëï³Ñ³ñí³Í ÏáÕÙÁ, áñÝ ³í»ÉÇ ¿ Í³Ýñ³óÝáõÙ Ñ»ÙÇå³ñ»½áí »ñ»Ë³ÛÇ ³ÝÏ³ñáÕáõÃÛáõÝÁ:

Þ³ï Ñ³×³Ë »Ý Ý³¨ ³Ëï³Ñ³ñí³Í í»ñçáõÛÃÇ ³×Ç Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ, áñÝ ³í»ÉÇ ó³ÛïáõÝ ¿ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ í»ñÇÝ í»ñçáõÛÃáõÙ ¨, Ñ³ïÏ³å»ë, Í³Ûñ³ÛÇÝ ý³É³Ý·Ý»ñÇ ¨ »ÕáõÝ·Ý»ñÇ µáõÝáóÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó: ä³ÛÙ³Ý³íáñí³Í »Ý áëÏñÇ ¨ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ã»ñ½³ñ·³óÙ³Ùµ:

Ð»ÙÇå³ñ»½áí »ñ»Ë³Ý»ñÇ ·ñ»Ã» Ï»ëÇ Ùáï ÝÏ³ïíáõÙ »Ý ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñ (ëÇÙåïáÙ³ïÇÏ ¿åÇÉ»åëÇ³):

²ñï³µñ·³ÛÇÝ Ó¨»ñ: ä³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ³ñï³µñ·³ÛÇÝ ·áÛ³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ: ÐÇÙÝ³Ï³Ý å³ï×³éÝ»ñÝ »Ý` å»ñÇÝ³ï³É ³ëýÇùëÇ³, ³ÝÑ³ëáõÃÛáõÝ ¨ Ýáñ³ÍÝÇ Ñ»ÙáÉÇïÇÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí ½³ñ·³óáÕ "ÏáñÇ½³ÛÇÝ ¹»ÕÝáõÏ" (ÑÇå»ñµÇÉÇñáõµÇÝ³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³, kernicterus): ²ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ µ³½Ù³µÝáõÛÃ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñáí ¨ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ¹Çñù»ñáí, áñáÝó ÑÇÙùáõÙ ÁÝÏ³Í »Ý ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ¹ÇëïáÝÇ³Ý ¨ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ¹ÇëÏááñ¹ÇÝ³óÇ³Ý (¹ÇëÏÇÝ»½Ç³): Ð³×³Ë ½áõ·³ÏóíáõÙ »Ý ëå³ëïÇÏáõÃÛáõÝÁ ¨ ³Ï³Ù³ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ: ²éÏ³ »Ý Ýáñ³ÍÝ³ÛÇÝ ï³ññ³Ï³Ý Ï³Ù åñÇÙÇïÇí é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ, ûñÇÝ³Ï` å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ³ëÇÙ»ïñÇÏ ïáÝÇÏ é»ýÉ»ùëÁ (ëÉ³Û¹ 6):

Øàõä-Ç ³Ûë Ó¨Ç ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ¹ñë¨áñáõÙÁ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ: ì³Õ ßñç³ÝáõÙ (ÙÇÝã¨ 2 ï³ñ»Ï³ÝÁ) ³é³çÇÝ åÉ³ÝÇ íñ³ »Ý ï³ñ³ÍáõÝ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³Ý ¨ µ³ñÓñ Ëáñ³ÝÇëï é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ, áñáÝó Ñ»ï³·³ÛáõÙ` 2-3 ï³ñ»Ï³ÝáõÙ ÷áË³ñÇÝáõÙ ¿ Ëáñ»á³Ã»ïá½Á: Ì³Ýñ ¹»åù»ñáõÙ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³Ý å³Ñå³ÝíáõÙ ¿ »ñÏ³ñ Å³Ù³Ý³Ï: ´Ýáñáß ¿ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ¹ÇëïáÝÇ³Ý, áñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ å³ñ³ÝáóÇ ·»ñï³ñ³ÍáõÙáí, Ý³Ë³µ³½áõÏÝ»ñÇ ÑÇå»ñåñáÝ³óÇ³Ûáí ¨ ¹³ëï³ÏÇ ³÷³ÛÇÝ Í³ÉáõÙáí: ¸ñ³Ýù Ï³ñ×³ï¨ »Ý ¨ å³ñµ»ñ³µ³ñ ÏñÏÝíáõÙ »Ý: ºñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï 50%-Á ù³ÛÉáõÙ ¿ ÙÇÝã¨ 4 ï³ñ»Ï³Ý Ñ³ë³ÏÁ: ÊÇëï ïáõÅáõÙ »Ý Ó»éù»ñÇ ¨ Ù³ïÝ»ñÇ Ýáõñµ ß³ñÅáõÙÝ»ñáí å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ` ÇÝùÝáõñáõÛÝ áõï»ÉÁ, Ñ³·Ýí»ÉÁ ¨

·ñ»ÉÁ: Ò»éù»ñÇ ·áñÍ³éÝ³Ï³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÝ ³ÛÝù³Ý ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï »Ý, áñ »ñ»Ë³Ý ÃíáõÙ ¿ ÉñÇí ³Ýû·Ý³Ï³Ý: àñáß »ñ»Ë³Ý»ñ Ï³ñáÕ³ÝáõÙ »Ý ëáíáñ»É í»ñÁ Ýßí³Í ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ Ï³ï³ñ»É µ»ñ³ÝÇ Ï³Ù áïù»ñÇ û·ÝáõÃÛ³Ùµ: ¸ÇëÏÇÝ»½Ç³ÛÇ å³ï×³éáí »ñ»Ë³Ý»ñÇ ÙÇ Ù³ëÁ ¹Åí³ñáõÃÛ³Ùµ ¿ ÏáõÉ ï³ÉÇë, ³Û¹ ÃíáõÙ Ý³¨ ÃáõùÁ: ÂùÇ ³ñï³ÑáëáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ ß³ñáõÝ³Ïí»É ÙÇÝã¨ 6 ï³ñ»Ï³Ý Ñ³ë³ÏÁ: Ý»Ûñáë»Ýëáñ ËÉáõÃÛáõÝÁ Ï³Ù Í³Ýñ³ÉëáõÃÛáõÝÁ ÝáõÛÝå»ë Ñ³×³Ë ¿ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ (¹»åù»ñÇ ·ñ»Ã» Ï»ëÁ):

ÐÇåáïáÝÇÏ Ó¨: ²ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ï³ñ³ÍáõÝ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³Ûáí, áñÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ã¿ ÝÛ³ñ¹³ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ³å³ñ³ïÇ (áÕÝáõÕ»ÕÇ ³é³ç³ÛÇÝ »ÕçÛáõñÝ»ñ, Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹, ÙÏ³Ý) ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ùµ: ²Ûë íÇ×³ÏÁ ï¨áõÙ ¿ ÙÇÝã¨ 2-3 ï³ñ»Ï³ÝÁ: âÝ³Û³Í ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³ÛÇÝ` çÉ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ å³Ñå³Ýí³Í »Ý Ï³Ù ¿É ÝáñÙ³ÛÇó µ³ñÓñ »Ý: î³ñÇÝ»ñÇ ÁÝÃ³óùáõÙ ÙÇ³ÝáõÙ »Ý Ã»Ã¨ Ï³Ù ã³÷³íáñ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í áõÕ»ÕÇÏ³ÛÇÝ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý Ýß³ÝÝ»ñÁ` ³ï³ùëÇ³Ý, ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Ïááñ¹ÇÝ³óÇ³ÛÇ ¨ ÙÇÙÛ³Ýó ³ñ³· Ñ³çáñ¹áÕ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ: ºñ»Ë³Ý»ñÇ 1/3-Á áõÝ»ÝáõÙ ¿ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í Ùï³íáñ Ñ»ï³ÙÝ³óáõÃÛáõÝ, ÇëÏ 2/3-Á` Ýí³½³·áõÛÝ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ¹ÇëýáõÝÏóÇ³, áñÝ ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ »ñ»Ë³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³Ý Ñ³å³ÕáõÙáí ¨ áõëáõÙÝ³Ï³Ý ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ùµ:

ÐÇåáïáÝÇÏ Ó¨Á, ÙÇÝã¨ 3 ï³ñ»Ï³Ý Ñ³ë³ÏÁ ÑÇå»ñÏÇÝ»½Ý»ñÇ ÙÇ³Ý³Éáõ ¹»åùáõÙ, Ï³ñáÕ ¿ Ó¨³÷áËí»É ³ñï³µñ·³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ:

Øàõä-Ç ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÇ ï³ñÇù³ÛÇÝ ¹ÇÝ³ÙÇÏ³Ý

ì³Õ Ñ³ë³ÏáõÙ Øàôä-Á ³ñï³Ñ³ÛïíáõÙ ¿ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ¹ÇëïáÝÇ³Ûáí, ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý ¹³Ý¹³ÕáõÙáí, í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ áã Ñ³í³ë³ñ³ã³÷ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ùµ ¨ µ³ñÓñ çÉ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñáí: Æ ëÏ½µ³Ý» ïáÝáõëÁ Ï³ñáÕ ¿ µ³ñÓñ ÉÇÝ»É Ñ³Ï³·ñ³íÇï³óÇáÝ ÙÏ³ÝÝ»ñáõÙ Ï³Ù, Ñ³Ï³é³ÏÁ, ëÏ½µáõÙ ÝÏ³ïíáõÙ ¿ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³, áñÁ Ñ»ï³·³ÛáõÙª 1-1,5 ï³ñ»Ï³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ í»ñ³×áõÙ ¿ ÑÇå»ñïáÝÇ³ÛÇ, áñÇÝ Ï³ñáÕ »Ý ÙÇ³Ý³É ³Ã»ïáÇ¹

111

ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ: Þ³ñÅáÕ³Ï³Ý ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¹³Ý¹³Õ Ó»éùµ»ñáõÙÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ µÝ³ÍÇÝ ïáÝÇÏ é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ (É³µÇñÇÝÃ³ÛÇÝ, å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ëÇÙ»ïñÇÏ ¨ áã ëÇÙ»ïñÇÏ) µ³ñÓñ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ùµ: ºí ³Ûë µÝ³ÍÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ Ñ»ï³×Ù³Ý µ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ, ³ÛëÇÝùÝª ¹ñ³Ýó Ï³ÛáõÝ å³Ñå³ÝáõÙÁ, ÁÝÏ³Í ¿ Øàôä-Ç ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ ÑÇÙùáõÙ: ²ñ¹ÛáõÝùáõÙ ã»Ý Ó¨³íáñíáõÙ ³í»ÉÇ µ³ñÓñ Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ åá½áïáÝÇÏ ³íïáÙ³ïÇ½ÙÝ»ñÁ ¨, ¹ñ³Ýáí ÇëÏ, ³ñ·»É³ÏíáõÙ Ï³Ù ¹³Ý¹³ÕáõÙ ¿ Ï³Ù³ÛÇÝ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ³ÏïÇíáõÃÛ³Ý Ñ»ï³·³ ½³ñ·³óáõÙÁ:

ØÇÝã¨ 1 ï³ñ»Ï³Ý Ñ³ë³ÏÁ Ñ³½í³¹»å »Ý ÝÏ³ïíáõÙ ³Ã»ïáÇ¹, Ëáñ»³ÝÙ³Ý µÝáõÛÃÇ ³Ï³Ù³ ß³ñÅáõÙÝ»ñ ¨ ³ï³ùëÇ³: ÎÛ³ÝùÇ ³é³çÇÝ ³ÙÇëÝ»ñÇÝ µÝáñáß ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³Ý 1-2 ï³ñ»Ï³ÝáõÙ ³ëïÇ×³Ý³µ³ñ í»ñ³×áõÙ ¿ éÇ·Ç¹áõÃÛ³Ý, áñÇÝ ÙÇ³ÝáõÙ »Ý Ý³¨ ³Ã»ïáÇ¹ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ: Üáñ³ÍÝÇ Ñ»ÙáÉÇïÇÏ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý (µÇÉÇñáõµÇÝ³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³) ¹»åùáõÙ áñå»ë Øàôä-Ç ÑÇå»ñÏÇÝ»ïÇÏ Ó¨Ç ½³ñ·³óÙ³Ý ûµÛ»ÏïÇí Ý³Ë³Ýß³ÝÝ»ñ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ¹Çï³ñÏ»É ³Ý³ÙÝ»½áõÙ Ýáñ³ÍÝÇ ³ñÛ³Ý Ù»ç µÇÉÇñáõµÇÝÇ µ³ñÓñ Ù³Ï³ñ¹³ÏÁ, ³Ï³Ù³é»ýÉ»Ïïáñ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ³ÏïÇí ¹ñë¨áñÙ³Ý ÷áõÉáõÙ (³é³çÇÝ ³ÙÇëÝ»ñ) å³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ³ëÇÙ»ïñÇÏ ïáÝÇÏ é»ýÉ»ùëÇ Ï³ÛáõÝ å³Ñå³ÝáõÙÁ ¨ ¹»åÇ í»ñ¨ Ñ³Û³óùÇ å³ñ»½Á:

Øàôä-Ç ëå³ëïÇÏ Ñ»ÙÇå³ñ»ïÇÏ Ó¨Á ÏÉÇÝÇÏáñ»Ý áõß ¿ ¹ñë¨áñíáõÙ Ñ³ïÏ³å»ë å»ñÇÝ³ï³É Í³·Ù³Ý ¹»åùáõÙ: ä³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ ³ÛÝ µ³Ýáí, áñ ÏÛ³ÝùÇ ³é³çÇÝ ³ÙÇëÝ»ñÇÝ Ù³ÝÏ³Ý í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ³ëÇÙ»ïñÇ³ Ñ³½í³¹»å ¿ ÉÇÝáõÙ (»ñ»Ë³ÛÇ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ ÏñáõÙ »Ý ï³ñ³ÍáõÝ µÝáõÛÃ, áñÁ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¿ áÕÝáõÕ»ÕÇ ÙáïáÝ¨ñáÝÝ»ñÇ µ³ñÓñ ³ÏïÇíáõÃÛ³Ùµ ¨ “Ï»Õ¨³ÛÇÝ ÇÙåáõÉë³óÇ³ÛÇ”, ³ÛëÇÝùÝª µñ·³ÛÇÝ áõÕáõ ³½¹»óáõÃÛ³Ý ýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý ³Ýí³µ³ñ³ñáõÃÛ³Ùµ): ºí »Ã» ³Ûë ÷áõÉáõÙ Ç Ñ³Ûï ¿ ·³ÉÇë Ù³ÝÏ³Ý é»ýÉ»Ïïáñ µÝáõÛÃÇ ³ÏïÇí ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ³ÝÑ³Ù³ã³÷áõÃÛáõÝ (³ëÇÙ»ïñÇ³), ³å³ ³í»ÉÇ ßáõï å»ïù ¿ Ùï³Í»É áã Ã» Ï»Õ¨³ÛÇÝ, ³ÛÉ Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ (ÝÛ³ñ¹, Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÙáïáÝ¨ñáÝ) ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ù³ëÇÝ: ö³ëïáñ»Ý, Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý µÝáõÛÃÇ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÁ ã»Ý Ýí³½»óÝáõÙ é»ýÉ»Ïïáñ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ, áñáÝù Ï³½ÙáõÙ »Ý Ýáñ³ÍÝÇ ¨ Ù³ÝÏ³Ý ³é³çÇÝ ³ÙÇëÝ»ñÇ áÕç ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ, ³ÛÉ Ñ³Ï³é³ÏÁª Ï³ñáÕ »Ý ¹ñ³Ýù ³ÏïÇí³óÝ»É: è»ýÉ»Ïïáñ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ ·»ñ³½³Ýó³å»ë “Ù³ñáõÙ »Ý” ÙÇ³ÛÝ Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ·áÛ³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ (ÙáïáÝ¨ñáÝ, ÝÛ³ñ¹, ÝÛ³ñ¹³ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÙÇ³ÏóáõÙ, ÙÏ³Ý) ·áñÍ³éÝ³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï: ²Û¹åÇëáí, ÏÛ³ÝùÇ ³é³çÇÝ ³ÙÇëÝ»ñÇÝ µÝ³ÍÇÝ ³Ï³Ù³-é»ýÉ»Ïïáñ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ³ÏïÇí ¹ñë¨áñÙ³Ý ýáÝÇ íñ³ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ß³ñÅáõÙÝ»ñÇ ³ëÇÙ»ïñÇ³Ý ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ å»ïù ¿ ÑáõßÇ Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ µÝáõÛÃÇ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ: Î»ÝïñáÝ³Ï³Ý µÝáõÛÃÇ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÝ ³ÏÝÑ³Ûï »Ý ¹³éÝáõÙ ³í»ÉÇ áõßª 4-5 ³Ùë³Ï³ÝÇó Ñ»ïá, ÇëÏ Ñ³×³Ëª 1-1,5 ï³ñ»Ï³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ, »ñµ Ï³Ù³ÛÇÝ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ µáõéÝ ½³ñ·³óáõÙ »Ý ³åñáõÙ: Æñ³Ï³ÝáõÙ ³Û¹å»ë ¿É ÉÇÝáõÙ ¿: àÕÝáõÕ»ÕÇ, ÑÛáõë³ÏÝ»ñÇ Ï³Ù ÝÛ³ñ¹»ñÇ ÍÝÝ¹³µ»ñáõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùáõÙ Ï³Ù åñ»Ý³ï³É µÝáõÛÃÇ íÝ³ëáõÙÝ»ñÁ ³ËïáñáßíáõÙ »Ý ÍÝí»Éáõó ³ÝÙÇç³å»ë Ñ»ïáª Ñ³Ù³ñÛ³ ³é³çÇÝ ûñ»ñÇÝ: ²Û¹ ³éáõÙáí Ñ»ï³ùñùÇñ ¿ Ý³¨ “Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³Ý”, áñÁ, ÉÇÝÇ ï³ñ³ÍáõÝ (Ñ³×³Ë), Ã» ï»Õ³ÛÇÝ (Ñ³½í³¹»å), Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ß³ï ßáõï: ¸ñ³Ý Ýå³ëïáõÙ ¿ Ý³¨ Ýáñ³ÍÝÇª ýÇ½ÇáÉá·Ç³Ï³Ý Ñ³Ù³ñíáÕ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇå»ñïáÝÇ³Ý, áñÇ Ñ³Ï³é³Ï å³ïÏ»ñÁª ÑÇåáïáÝÇ³Ý, Ï³ñáÕ ¿ ï³·Ý³å»óÝ»É ÇÝãå»ë ÍÝáÕÝ»ñÇÝ (Ñ³ïÏ³å»ë), ³ÛÝå»ë ¿É Ù³ÝÏ³µáõÛÅÝ»ñÇÝ: ¸»é ³í»ÉÇÝ, ÍÝáÕÝ»ñÇ, Ñ³ïÏ³å»ë ï³ïÇÏÝ»ñÇ ¨ å³åÇÏÝ»ñÇ Ùáï Ï³ÛáõÝ ³ñÙ³ï³ó³Í ¿ ³ÛÝ Ï³ñÍÇùÁ, áñ ÇÝãù³Ý »ñ»Ë³Ý “ÓÇ·” ÉÇÝÇ, ³ÛÝù³Ý Ñ»ï³·³ÛáõÙ ³éáÕç ¨ ³Ùñ³Ï³½Ù ÏÙ»Í³Ý³: ºí Ñ³×³Ë ³Û¹å»ë Ùï³ÍáÕÝ»ñÁ, ÉÇÝÇ ÍÝáÕ, Ã» Ù³ÝÏ³µáõÛÅ, ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ëå³ëïÇÏáõÃÛ³Ùµ »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ ß³ï áõß »Ý áõÕ»·ñáõÙ Ù³ÝÏ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý Í³é³ÛáõÃÛáõÝ: ØÛáõë ÏáÕÙÇó, ÝáõÛÝ ³Û¹ Ù³ñ¹Ï³Ýó ËÇëï ³ÝÑ³Ý·ëï³óÝáõÙ ¿ »ñ»Ë³ÛÇ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³Ý, áñÝ ¿É ëïÇåáõÙ ¿ ³í»ÉÇ í³Õ ¹ÇÙ»É Ù³ëÝ³·»ïÇÝ: ä»ïù ¿ ÑÇß»É, áñ Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý µÝáõÛÃÇ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³ÛÇÝ µÝáñáß »Ý ÝáñÙ³É Ï³Ù µ³ñÓñ çÉ³ÛÇÝ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ, ÙÇÝã¹»é Í³Ûñ³Ù³ë³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹³ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ·áÛ³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ýµ³í³ñ³ñ ·áñÍ³éÝáõÃÛ³Ùµ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ÑÇåáïáÝÇ³Ý áõÕ»ÏóíáõÙ ¿ é»ýÉ»ùëÝ»ñÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ùµ:

ì»ñáÝßÛ³ÉÁ ËÇëï Ï³ñ¨áñáõÙ ¿ Ù³ÝÏ³µáõÛÅÝ»ñÇ ¹»ñÁ Ñ³ïÏ³å»ë í³Õ Ñ³ë³ÏÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ í³Õ Ñ³ÛïÝ³µ»ñÙ³Ý, áõÕ»·ñÙ³Ý ¨ Ñ»ï³·³ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý ·áñÍáõÙ:

Ü³Ë³¹åñáó³Ï³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ áñáß³ÏÇ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñ »Ý ëï»ÕÍíáõÙ ·Ý³Ñ³ï»Éáõ ËáëùÇ ½³ñ·³óáõÙÁ: ²Ûë ï³ñÇùáõÙ »Ý Ó¨³íáñíáõÙ ÏáÝïñ³Ïïáõñ³Ý»ñÁ, áñáÝù å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í »Ý µ³ñÓñ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÇ »ñÏ³ñ³ï¨ ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ ¨ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ¹Çñù»ñáí: Ð»ÙÇåÉ»·ÇÏ Ó¨Ç Å³Ù³Ý³Ï ÝÏ³ïíáõÙ ¿ å³ñ³ÉÇ½í³Í í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ Ï³ñ×³óáõÙ: ²Ûë Ó¨Ç Å³Ù³Ý³Ï Ñ³×³Ë³ÏÇ »Ý Ý³¨ óÝóáõÙ³ÛÇÝ Ýáå³Ý»ñÁ, ÑÇÙÝ³Ï³ÝáõÙª å³ñóÇ³É µÝáõÛÃÇ: Î³ñáÕ »Ý Ñ³Ý¹Çå»É ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñÇ ï³ñµ»ñ ï»ë³ÏÝ»ñ, ³Û¹ ÃíáõÙª ÙÇáÏÉáÝÇÏ, Ñá·»ß³ñÅáÕ³Ï³Ý, í³ñù³·Í³ÛÇÝ: ÀÝ¹Ñ³Ýñ³å»ë óÝóáõÙ³ÛÇÝ Ýáå³Ý»ñ Ï³ñáÕ »Ý ½³ñ·³Ý³É ó³ÝÏ³ó³Í ï³ñÇùáõÙ, ë³Ï³ÛÝ Ý³Ë³¹åñáó³Ï³Ý »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï ³í»ÉÇ Ñ³×³Ë »Ý Ñ³Ý¹ÇåáõÙ:

¸åñáó³Ï³Ý Ñ³ë³ÏáõÙ ¨ å³ï³Ý»Ï³Ý ï³ñÇÝ»ñÇÝ Øàôä-áí ï³é³åáÕ »ñ»Ë³Ý óáõó³µ»ñáõÙ ¿ Çñ ³é³í»É³·áõÛÝ ·áñÍ³éÝ³Ï³Ý Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñáÝù ÃáõÛÉ »Ý ï³ÉÇë ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ ã³÷áí ÉáõÍ»Éáõ ³éûñÛ³ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ËÝ¹ÇñÝ»ñÁ: ê³Ï³ÛÝ Ñá·»µ³Ý³Ï³Ý ÁÝÏ×í³ÍáõÃÛáõÝÁ »ñ»Ë³ÛÇ Ùßï³Ï³Ý áõÕ»ÏÇóÝ ¿, »ñµ ËáëùÁ ·ÝáõÙ ¿ ³å³·³ÛáõÙ ³ÝÏ³Ë ³åñ»Éáõ ¨ ·áñÍ»Éáõ Ù³ëÇÝ: ²Ù»Ý³Ï³ñ¨áñ ËÝ¹ÇñÁ ÙÝáõÙ ¿ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³é³í»É³·áõÛÝ ÁÝ¹É³ÛÝáõÙÁ: ØÇ¨ÝáõÛÝ Å³Ù³Ý³Ï ã³÷Çó ¹áõñë í»ñ³Ï³Ý·ÝáÕ³Ï³Ý µáõÅáõÙÁ Ï³ñáÕ ¿ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñ ³é³ç µ»ñ»É: ÐÇí³Ý¹ »ñ»Ë³ÛÇ ¨ í»ñ³Ï³Ý·ÝáÕ³Ï³Ý Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ ·»ñ³·áõÛÝ Ýå³ï³Ï ¿ ¹³éÝáõÙ ³ÝÁÝ¹Ñ³ï ß³ñÅí»ÉÁ, áñÝ ¿É Çñ Ñ»ñÃÇÝ Ï³ñáÕ ¿ ÑÛáõÍ»É »ñ»Ë³ÛÇÝª ËáãÁÝ¹áï»Éáí ÙÛáõë áÉáñïÝ»ñÇ ½³ñ·³óÙ³ÝÁ: ²Ýí³ë³ÛÉ³ÏÇ û·ï³·áñÍáõÙÁ Ýå³ëïáõÙ ¿ ï»Õ³÷áËÙ³ÝÁ ¨ ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï

112

ËÝ³ÛáõÙ ¿ ³Ûë ï³ñÇùÇ »ñ»Ë³ÛÇ áõÅ»ñÁ: ÎÙ³ËùÇ ³ñ³· ³×Á Ï³ñáÕ ¿ µ³ñ¹³Ý³É ëÏáÉÇá½áí ¨ ³ÛÉ

Ó¨³Ë³ËïáõÙÝ»ñáí: Ð»ÙÇåÉ»·ÇÏ Ó¨Ç ¹»åùáõÙ í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ³ÝÑ³Ù³ã³÷áõÃÛáõÝÁ ·Ý³Éáí ³í»ÉÇ ¿ ÁÝ¹·ÍíáõÙ:

¼áõ·³Ïóí³Í Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ

ì³Õ Ñ³ë³ÏáõÙ Øàôä-áí »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï Ñ³×³Ë ¿ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ßÉáõÃÛáõÝ, Ï³ñ×³ï»ëáõÃÛáõÝ ¨ ÉëáÕ³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ: ÐÇí³Ý¹ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ùáï 75%-Á áõÝÇ ³ÏÝ³µ³Ý³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñª ùáÕ³ñÏí³Í Ï³Ù ³ÏÝÑ³Ûï ßÉáõÃÛáõÝ, áñáÝó ³éÏ³ÛáõÃÛáõÝÁ 4 ³Ùë³Ï³ÝÇó Ñ»ïá å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ ³ÏÝ³µáõÛÅÇ ·Ý³Ñ³ïáõÙ: Øï³íáñ

Ñ»ï³ÙÝ³óáõÃÛáõÝ ÝÏ³ïíáõÙ ¿ 50%-Ç Ùáï, ë³Ï³ÛÝ Í³ÝñáõÃÛ³Ý ³ëïÇ×³ÝÁ ¹Åí³ñ ¿ áñáß»É, ù³ÝÇ áñ ½³ñ·³óÙ³Ý ·Ý³Ñ³ïÙ³Ý Ã»ëï»ñÁ Ý»ñ³éáõÙ »Ý ÝÙ³Ý ÑÇí³Ý¹Ç Ñ³Ù³ñ ³ÝÑÝ³ñÇÝ ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñ: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ ûñ·³Ý³Ï³Ý ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí Ï³ñáÕ »Ý ³é³ç ·³É ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ¿É»Ïïñ³Ï³Ý

³ÏïÇíáõÃÛ³Ý ûç³ËÝ»ñª Ñ³ñáõó»Éáí ï³ñµ»ñ µÝáõÛÃÇ ¿åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñ: È»½íÇ ¨ ³ñïÇÏáõÉÛ³óÇ³Ý ³å³ÑáíáÕ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý å³ñ³ÉÇ½Ç Ñ»ï¨³Ýùáí Ñ³×³Ë »Ý Ñ³Ý¹ÇåáõÙ Ý³¨ Ñ³Õáñ¹³ÏóÙ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ:

¼áõ·³Ïóí³Í Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ ¨ ¹ñ³Ýó Ùáï³íáñ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ³ñï³óáÉí³Í »Ý ëÉ³Û¹ 7-áõÙ:

êÉ³Û¹ 7. Øàôä, ½áõ·³Ïóí³Í Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ ¨ µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñ

²Ëï³µ³Ý³Ï³Ý íÇ×³Ï	Ð³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛáõÝ
Øï³íáñ Ñ»ï³ÙÝ³óáõÃÛáõÝ	75%
¾åÇÉ»åëÇ³	25% - 50%
î»ëáÕ³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ (ßÉáõÃÛáõÝ, é»ýñ³ÏóÇ³ÛÇ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, Ñ»ÙÇ³ÝûåëÇ³, ³ÛÉ)	75%
ÈëáÕ³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ	25 %
Ø³ñÙÝÇ ½·³óáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ /Ï»Õ¨³ÛÇÝ/	<25 %
¸Ç½³ñÃñÇ³ ¨ Ñ³Õáñ¹³ÏóÙ³Ý ³ÛÉ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ	<25 %
ì»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ³ÝÑ³Ù³ã³÷ ³×	<25 %
êÏáÉÇá½	25 %
²ï³ÙÝ»ñÇ Ó¨³íáñÙ³Ý ß»ÕáõÙÝ»ñ	25 %
Ðá¹»ñÇ ÏáÝïñ³Ïïáõñ³Ý»ñ, »ÝÃ³Ñá¹³Ë³Ëï»ñ	75%
Þñç³å³ïÇ ³Ýµ³í³ñ³ñ ÁÝÏ³ÉáõÙ	25% - 50%

Ì³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ (ÙÇç³ÙïáõÃÛáõÝÝ»ñ)

Þ³ñÅáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ í³Õ Ñ³ÛïÝ³µ»ñáõÙÝ áõÝÇ í×éáñáß Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ, ù³ÝÇ áñ ÙÇ³ÛÝ »ñ»Ë³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³Ý í³Õ ÷áõÉ»ñáõÙ Çñ³Ï³Ý³óí³Í ÙÇç³ÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ Ï³ñ»ÉÇ ¿ ³ÏÝÏ³É»É ¹ñ³Ï³Ý ï»Õ³ß³ñÅ»ñ: ì³Õ Ñ³ë³ÏÇ »ñ»Ë³Ý»ñÇ Ñ³Ù³ñ ³é³çÝ³Ñ»ñÃ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ »Ý ëï³ÝáõÙ áã ÙÇ³ÛÝ ³ÏïÇí µáõÅí»ñ³Ï³Ý·ÝáÕ³Ï³Ý Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³ÛÉ¨ »ñ»Ë³ÛÇ ÍÝáÕÝ»ñÇ Ñ»ï Ñ³Ù³·áñÍ³ÏóáõÃÛáõÝÁ ¨ Ï³ÝË³ñ·»ÉÇã ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÁ:

²ËïáñáßáõÙ: ÐÇÙÝíáõÙ ¿ ÝÛ³ñ¹³ß³ñÅáÕ³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý ¹ñë¨áñáõÙÝ»ñÇ íñ³, áñáÝù µÝáñáß »Ý Øàõä-Ç ³Ûë Ï³Ù ³ÛÝ ï»ë³ÏÇÝ: ¶ÉËáõÕ»ÕÇ Ï³éáõóí³Íù³ÛÇÝ (ûñ·³Ý³Ï³Ý) ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ »Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·ã³ÛÇÝ Ï³Ù Ù³·ÝÇë³é»½áÝ³Ýë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ÛÇ ÙÇçáóáí: ´áõÅáõÙ: Ü»ñ³éáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³É ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÁ`

- ß³ñáõÝ³Ï³Ï³Ý ¨ µ³½Ù³Ù³ëÝ³·Çï³Ï³Ý ÃÇÙ³ÛÇÝ Ùáï»óáõÙáí »ñ»Ë³ÛÇ Ó¨³íáñí³Í, ë³Ï³ÛÝ íÝ³ëí³Í ·áñÍ³éáõÛÃÝ»ñÇ í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙ (é»Ñ³µÇÉÇï³óÇ³) ¨ Ç ëÏ½µ³Ý» ãÓ¨³íáñí³Í ÑÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áõëáõó³ÝáõÙ (Ñ³µÇÉÇï³óÇ³).

- ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý Ã»ñ³åÇ³ Ï³Ù ÏÇÝ»½ÇÃ»ñ³åÇ³.

- ¿ñ·áÃ»ñ³åÇ³.

- ËáëùÇ ½³ñ·³óÙ³Ý ËÃ³ÝáõÙ ¨ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÇ ßïÏáõÙ.

- Ñá·»µ³ÝÇ ¨ Ñ³ïáõÏ Ù³ÝÏ³í³ñÅÇ Ù³Ý³ÏóáõÃÛáõÝ.

- ûñÃáå»¹ÇÏ ßïÏáõÙÝ»ñ (ûñÃ»½³íáñáõÙ, ÏáÝïñ³Ïïáõñ³ÛÇ ¨ ¹»ýáñÙ³óÇ³ÛÇ Ï³ÝËáõÙ, íÇñ³Ñ³ï³Ï³Ý ÙÇç³ÙïáõÃÛáõÝ).

- ·ÉËáõÕ»ÕÇ ÝÛáõÃ³÷áË³Ý³ÏáõÃÛ³Ý ËÃ³ÝáõÙ (ÝááïñáåÝ»ñ, íÇï³ÙÇÝÝ»ñ, ³ÛÉ).

- ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý, Ñ³ïÏ³å»ë ÙÇÏñáóÇñÏáõÉÛ³óÇ³ÛÇ Ï³ñ·³íáñáõÙ.

- ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ëå³ëïÇÏáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ÙÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÝ Çç»óÝáÕ ¹»Õ»ñ (ÙÇ¹áÏ³ÉÙ, µ³ÏÉáý»Ý):

113

ÎÇÝ»½ÇÃ»ñ³åÇ³Ý, »ñ»Ë³ÛÇ ½³ñ·³óÙ³Ý µ³½Ù³ÏáÕÙ³ÝÇ ËÃ³ÝáõÙÁ ¨ ß³ñÅáõÙÝ»ñÁ Ñ»ßï³óÝáÕ Ï³Ù í»ñçáõÛÃÝ»ñÇ ¹»ýáñÙ³óÇ³Ý»ñÁ Ï³ÝË³ñ·»ÉáÕ Ñ³ñÙ³ñ³ÝùÝ»ñÝ (ûñÃ»½Ý»ñ) ³ÛÝ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ÙÇçáóÝ»ñÝ »Ý, áñáÝù ³å³ÑáíáõÙ »Ý »ñ»Ë³ÛÇ ³é³í»É³·áõÛÝ í»ñ³Ï³Ý·ÝáõÙ:

Î³ÝË³ñ·»ÉáõÙ: ²é³çÝ³ÛÇÝ Ï³ÝË³ñ·»ÉÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý é»ëáõñëÝ»ñÝ »Ý` Ñ³Ù³ñÅ»ù åñ»- ¨ å»ñÇÝ³ï³É ËÝ³Ùù ¨ ÑëÏáÕáõÃÛáõÝ, ½³ñ·³ó³Í Ýáñ³ÍÝ³ÛÇÝ ÇÝï»ÝëÇí Ã»ñ³åÇ³: ºñÏñá¹³ÛÇÝ ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï Ï³ÝË³ñ·»ÉáõÙÁ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ ÙÇ³ÛÝ »ñ»Ë³ÛÇ µ³½Ù³ÏáÕÙ³ÝÇ Ñ»ï³½áïÙ³Ý ¨ ·Ý³Ñ³ïÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ, áñÁ ÃáõÛÉ ¿ ï³ÉÇë Ï³ÝË³ï»ë»É ÇÝãå»ë ÑÇÙÝ³Ï³Ý ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï Ï³åí³Í µ³ñ¹áõÃÛáõÝÝ»ñÁ (ÏáÝïñ³Ïïáõñ³Ý»ñ, óÝóáõÙÝ»ñ, Ý»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ·»ñ×ÝßáõÙ), ³ÛÝå»ë ¿É ½áõ·³Ïóí³Í ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý íÇ×³ÏÝ»ñÇ Ñ»ï³·³ Ëáñ³óáõÙÁ (ï»ëáÕ³Ï³Ý ¨ ÉëáÕ³Ï³Ý ³Ýµ³í³ñ³ñáõÃÛáõÝ, ßÉáõÃÛáõÝ) ¨ Ýå³ëï»É ß³ñÅáÕ³Ï³Ý ½³ñ·³óÙ³ÝÁ íñ³ ¹ñ³Ýó ³ÝáõÕÕ³ÏÇ ËáãÁÝ¹áïáÕ ³½¹»óáõÃÛ³Ý ã»½áù³óÙ³ÝÁ Ï³Ù Ù»ÕÙ³ÝÁ:

ä³ï³Ý»Ï³Ý ßñç³ÝáõÙ ³é³ç »Ý ·³ÉÇë ³ÛÉ ËáãÁÝ¹áïÝ»ñ: ê»é³Ï³Ý Ñ³ëáõÝ³óáõÙÁ, ÏÙ³Ëù³ÛÇÝ ³×Ç ³é³ç³óñ³Í ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³éáÕç Ñ³ë³Ï³ÏÇóÝ»ñÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ³Ùµ ËÇëï ó³Íñ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý

Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³å³·³ÛáõÙ ÑÝ³ñ³íáñ ³ÙáõëÝáõÃÛáõÝÁ, ³ßË³ï³Ýù³ÛÇÝ ½µ³Õí³ÍáõÃÛáõÝÁ ¨, í»ñç³å»ë,

Ù³ÝÏ³µáõÅ³Ï³Ý Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇó ¹»åÇ ã³÷³Ñ³ëÇ ³éáÕç³å³Ñ³Ï³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ· ³ÝóáõÙÁ Éñ³óáõóÇã Ñá·»Ï³Ý ³åñáõÙÝ»ñ ¨ ëáóÇ³É³Ï³Ý ³Ýå³ßïå³Ýí³ÍáõÃÛ³Ý ½·³óáõÙÝ»ñ ¿ ³é³ç³óÝáõÙ Ñ³ßÙ³Ý¹³Ù ¹»é³Ñ³ëÝ»ñÇ Ùáï: Ðá·»µ³Ý³Ï³Ý-ëáóÇ³É³Ï³Ý ³ç³ÏóáõÃÛ³Ý Íñ³·ñ»ñÁ ¿³å»ë Ï³ñáÕ »Ý û·Ý»É Ýñ³Ýó:

Î³ÝË³ï»ëáõÙ: Ø³ÝÏ³Ï³Ý áõÕ»Õ³ÛÇÝ å³ñ³ÉÇ½áí ß³ï »ñ»Ë³Ý»ñ »ñÏ³ñ³ï¨ ÇÝï»ÝëÇí ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý µáõÅÙ³Ý ¨ ûñÃáå»¹ÇÏ ßïÏáÕ ÙÇç³ÙïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ßÝáñÑÇí ã³÷³Ñ³ë ï³ñÇùáõÙ ÇÝùÝáõñáõÛÝ ï»Õ³ß³ñÅí»Éáõ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ »Ý ëï³ÝáõÙ: ê³Ï³ÛÝ Ýñ³Ýù, ³ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí, ·»ñ³¹³ëáõÙ »Ý ûñí³ Ù»Í Ù³ëÝ ³ÝóÏ³óÝ»É

³Ýí³ë³ÛÉ³ÏáõÙ, ù³ÝÇ áñ ¹Åí³ñáõÃÛ³Ùµ »Ý ï³ÝáõÙ ÇÝùÝáõñáõÛÝ ù³ÛÉ»Éáõ Í³Ýñ³µ»éÝí³ÍáõÃÛáõÝÁª Ñ³Ù³ñ»Éáí ³ÛÝ ÑÛáõÍÇã ¨ áã ³ñ¹ÛáõÝ³í»ï: ²Ûë ÷³ëïÁ å»ïù ¿ Ñ³ßíÇ ³éÝ»É Ý³¨ Ù³ÝÏ³Ï³Ý ï³ñÇùáõÙ, áñáíÑ»ï¨ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý ÑÛáõÍí³ÍáõÃÛáõÝÁ Ýí³½»óÝáõÙ ¿ »ñ»Ë³ÛÇ ¿Ý»ñ·Ç³ÛÇ (Ï»ÝëáõÅÇ) å³ß³ñÝ»ñÁª ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï»Éáí ³é³çË³Õ³óáõÙÁ ½³ñ·³óÙ³Ý ÙÛáõë áÉáñïÝ»ñáõÙ: ø³ÛÉáÕ áñáß ÑÇí³Ý¹Ý»ñ ëïÇåí³Í »Ý §·³Ùí»É¦ ³Ýí³ë³ÛÉ³ÏÇÝ »ñÏñáñ¹³ÛÇÝ ¹»·»Ý»ñ³ïÇí Ñá¹³µáñµ»ñÇ ¨ Ñá¹»ñÇ Ó¨³÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï¨³Ýùáí:

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ÁÝÃ³óùÇ íñ³ ³½¹áõÙ »Ý Ý³¨ ½áõ·³Ïóí³Í ³Ëï³µ³Ý³Ï³Ý íÇ×³ÏÝ»ñÁ: Ð»ÙÇåÉ»·Ç³Ûáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ, áñáÝó Ù»Í Ù³ëÇ Ùï³íáñ Ï³ñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÝáñÙ³ÛÇ ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõÙ »Ý, ÇÝùÝáõñáõÛÝ ¿ ¨ ÉÇáíÇÝ Ñ³ñÙ³ñíáõÙ ¿ ³éûñÛ³ ÏÛ³ÝùÇÝ: êå³ëïÇÏ ¹ÇåÉ»·Ç³ÛÇ å³ñ³·³ÛáõÙ, Ñ³ïÏ³å»ë ³ÝÑ³ëáõÃÛ³Ùµ å³ÛÙ³Ý³íáñí³Í ¹»åù»ñáõÙ, ÇÝï»É»ÏïÁ Ñ³×³Ë ÝáñÙ³ÛÇ Ù³Ï³ñ¹³ÏÇÝ ¿ ¨ å³Ñå³Ýí³Í »Ý Ó»éù»ñáí Ýáõñµ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñ Ï³ï³ñ»Éáõ áõÝ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: êáíáñ³µ³ñ ³Ûë »ñÏáõ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ó¨»ñáí ÑÇí³Ý¹Ý»ñÁ É³í »Ý Ñ³ñÙ³ñíáõÙ ÙÇç³í³ÛñÇÝ ¨ Ï³ñáÕ »Ý ³ÝÏ³Ë ³åñ»É:

114

´àì²Ü¸²ÎàôÂÚàôÜ

1.ÜÚ²ð¸²´²Ü²Î²Ü ÐÆì²Ü¸ÜºðÆ ÎÈÆÜÆÎ²Î²Ü Ðºî²¼àîØ²Ü êÊºØ²Ü......................................... 3

2.ÜÚ²ð¸²´²ÜàôÂÚ²Ü ²ÊîàðàÞÆâ ØºÂà¸ÜºðÀ.............................................................................. 10

3. ¸ºØºÜòÆ²………………………………………………………………………………............................... 17

4. ¶ÈÊ²ò²ìºð……………………………………………………………………………................................ 20

5. àõÞ²Â²öàôÂÚàôÜ …………………………………………………………………….............................. 28

6. ¾äÆÈºäêÆ²……………………………………………………………………………............................... 30

7. ÎÜÐ-Æ ÆÜüºÎòÆàÜ ÐÆì²Ü¸àôÂÚàôÜÜºð………………………………………................................. 34

8. ØºÜÆÜ¶Æî…………………………………………………………………………….................................. 40

9. ¾Üòºü²ÈÆî……………………………………………………………………………................................. 50

10. ¶ÈÊàôÔºÔÆ ²ÜàÂ²ÚÆÜ Ø²î²Î²ð²ðàôØÜ àô ÐÆì²Ü¸àôÂÚàôÜÜºðÀ .......................................57

11. ÆÜêàôÈî ……………………………………………………………………………….................................62

12. ÜÚ²ð¸²ÚÆÜ Ð²Ø²Î²ð¶Æ ²Êî²Ð²ðàôØÜ êÆüÆÈÆêÆ ºì ÒÆ²ÐÆ Ä²Ø²Ü²Î .…................71

13. Ð²Ø²Î²ð¶²ÚÆÜ èºìØ²îÆÎ ÐÆì²Ü¸àôÂÚàôÜÜºðÆ ÜÚ²ð¸²´²Ü²Î²Ü Ê²Ü¶²ðàôØÜºðÀ...77

14. ØÆ²êÂºÜÆ²…………………….........................................................................................................82

15. òðì²Ì êÎÈºðà¼……………………..................................................................................................85

16. ¶ÆÚºÜ -´²ðºÚÆ Ð²Ø²Êî²ÜÆÞÀ……………………..................................................................... 90

17. ä²ðÎÆÜêàÜÆ¼Ø ºì ä²ðÎÆÜêàÜÆ ÐÆì²Ü¸àôÂÚàôÜÀ……………………................................ 95

18. ÜÚ²ð¸²ÚÆÜ Ð²Ø²Î²ð¶Æ ¸º¶ºÜºð²îÆì ºì Ä²è²Ü¶²Î²Ü ÐÆì²Ü¸àôÂÚàôÜÜºð……........ 100

19. Ø²ÜÎ²Î²Ü àôÔºÔ²ÚÆÜ ä²ð²ÈÆ¼ (Øàõä) ……………………..................................................... 105 20.´àì²Ü¸²ÎàôÂÚàôÜ……………………............................................................................ 115

115

ÜÚ²ð¸²ÚÆÜ ÐÆì²Ü¸àôÂÚàôÜÜºð àõëáõÙÝ³Ï³Ý Ó»éÝ³ñÏ µ³Ï³É³íñÇ³ïáõÙ ÜÛ³ñ¹³µ³ÝáõÃÛáõÝ ³é³ñÏ³ÛÇ å³ñ³åáõÝùÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ

ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ÑÇí³Ý¹Ý»ñÇ ÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ñ»ï³½áïÙ³Ý ëË»Ù³Ý. ².êáõµÛ»ÏïÇí Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ

1. ²ÝÓÝ³·ñ³ÛÇÝ Ù³ë 2. ÐÇí³Ý¹Ç ·³Ý·³ïÝ»ñÁ 3. ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³Ý³ÙÝ»½ 4. ÎÛ³ÝùÇ ³Ý³ÙÝ»½ ´.úµÛ»ÏïÇí Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ëáÙ³ïÇÏ ëï³ïáõë ÜÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ëï³ïáõë 1. ¶³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ 2. Þ³ñÅáÕ³Ï³Ý…

I ½áõÛ·: Ðáï³éáõÃÛ³Ý Ñ»ï³½áïáõÙ` ï³É ½·³Éáõ ï³ñµ»ñ Ñáï³í»ï ÝÛáõÃ»ñÇ Ñáï»ñÁ, Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ùÃ³Ýóùáí ³é³ÝÓÇÝ-³é³ÝÓÇÝ:

ØÏ³Ý³ÛÇÝ ïáÝáõëÁ ëïáõ·»ÉÇë Ñ³ÛïÝ³µ»ñíáõÙ ¿ ` ÝáñÙ³É ïáÝáõë, ³ïáÝÇ³, ÑÇåáïáÝÇ³, ÑÇå»ñïáÝÇ³ (§Í³ÉáíÇ ¹³Ý³ÏÇ¦ Ç Ó¨áí` ëå³ëïÇÏáõÃÛáõÝÁ, §³ï³ÙÝ³íáñ ³ÝÇíÇ Ó¨áí¦` éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝÁ), ÑÇå»ñïáÝÇ³ÛÇ Í³Ûñ³Ñ»Õ ³ëïÇ×³Ýñ µ»ñáõÙ ¿…

ÎáÝùÇ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñ` ÝáñÙ³É, ÙÇ½³Ï³åáõÃÛáõÝ Ï³Ù ³ÝÙÇ½³å³ÑáõÃÛáõÝ, ÏÕ³½³ïÙ³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ, ë»é³Ï³Ý Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñ: 3. Ø»ÝÇÝ·»³É ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ: Ø»ÝÇÝ·»³É ¹Çñù: ä³ñ³Ýáó³ÛÇÝ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ éÇ·Ç¹áõÃÛáõÝ: ´ñáõÓÇÝëÏáõ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ (í»ñÇÝ ¨ ëïáñÇÝ): Î»ñÝÇÝ·Ç…

М-¿Ëá ëï³óÙ³Ý ×³Ý³å³ñÑáí` Ñ³ïáõÏ ³å³ñ³ïÇ û·ÝáõÃÛ³Ùµ(·»ñÓ³ÛÝ³ÛÇÝ ¿Ëá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ý): ¾Ëá¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³Ý åñ³ÏïÇÏ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ ·ÉËáõÕ»ÕÇ Í³í³É³ÛÇÝ ·áÛ³óáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ËïáñáßÙ³Ý Ñ³Ù³ñ(áõéáõóù, ³µëó»ë, Ñ»Ù³ïáÙ³, ÏÇëï³): è»á¿Ýó»ý³Éá·ñ³ýÇ³Ý ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³ÝáÃ³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ù»Ãá¹…

III ¨ IV ÷áñáùÝ»ñÇ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ÑÛáõë³ÏÝ»ñÇ Ûáõñ³ï»ë³Ï ë»Ïñ»ïÝ ¿: ²ÛÝ ³ñï³¹ñíáõÙ ¿ ³ÝÁÝ¹Ù»ç, Ýáñ³óíáõÙ ¿ 4-6 ³Ý·³Ù ûñí³ ÁÝÃ³ëùáõÙ, Ï³ï³ñáõÙ ¿ ÙÇçÝáñ¹Ç ¹»ñ ³ñÛ³Ý ¨…

I, VII, IX ¨ Ù³ë³Ùµ V áõ Х ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÁ ¨ áõÕ»ÕÇÏ³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÝ»ñÁ: ²Ûë Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë ÇÝýáñÙ³óÇ³ ëï³Ý³É Ñ»ïÇÝ ·³Ý·³÷áëÇ ûç³ËÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ: ä³ÃáÉá·ÇÏ…

Toshiba ýÇñÙ³ÛÇ ÏáÕÙÇó, Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ »Ý é»Ýï·»ÝÛ³Ý ÏáÙåÛáõï»ñ³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³ÛÇ ¿íáÉÛáõóÇ³ÛÇ Ýáñ ¿çÁ: Üñ³Ýù ÑÝ³ñ³íáñáõÃÛáõÝ »Ý ï³ÉÇë áã ÙÇ³ÛÝ ëï³Ý³É å³ïÏ»ñÝ»ñ, ³ÛÉ¨ Ñ»ï¨»É Ñ³Ù³ñÛ³ Ã» §é»³É¦ Å³Ù³Ý³ÏÇ…

Ø³·ÝÇë³Ï³Ý-é»½áÝ³Ýë³ÛÇÝ ïáÙá·ñ³ýÇ³(Øèî)- Ý»ñùÇÝ ûñ·³ÝÝ»ñÇ ¨ ÑÛáõëí³ÍùÝ»ñÇ ïáÙá·ñ³ýÇÏ Ñ»ï³½áïÙ³Ý Ù»Ãá¹ ¿ ÙÇçáõÏ³ÛÇÝ Ù³·ÝÇë³Ï³Ý é»½áÝ³ÝëÇ ýÇ½ÇÏ³Ï³Ý ³ñï³Ñ³ÛïÙ³Ý û·ï³·áñÍÙ³ÙµÙ»Ãá¹Á ÑÇÙÝí³Í ¿ çñ³ÍÝÇ ³ïáÙÝ»ñÇ ÙÇçáõÏÝ»ñÇ ¿É»ÏïñáÙ³·ÝÇë³Ï³Ý å³ï³ëË³ÝÇ ã³÷Ù³Ý íñ³`Ñ³ëï³ïáõÝ…

C-1 C-2 Ù³Ï³ñ¹³ÏÇ åáõÝÏóÇ³ÛÇ ÙÇçáóáí: ÎáÝïñ³ëïÇ Ý»ñ³ñÏáõÙÇó Ñ»ïá ÑÇí³Ý¹ÇÝ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ Îî Ï³Ù é»Ý·»Ý·ñ³ýÇ³: ²Ûë Ù»Ãá¹Á ÇÝýáñÙ³ïÇí ¿ ÏáÙåñ»ëÇáÝ ëÇÝ¹ñáÙÝ»ñÇ / ûñÇÝ³Ï, ëáõµ¹áõñ³É ï³ñ³ÍùÇ µÉáÏÇ…

Þ³ñÅáÕ³Ï³Ý ¨ ½·³óáÕ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹»ñáí ÇÙåáõÉëÝ»ñÇ Ñ³Õáñ¹Ù³Ý ³ñ³·áõÃÛáõÝÁ Ï³ñ»ÉÇ ¿ áñáß»É ÝÛ³ñ¹Ç íñ³ Ï³ñ×³ï¨ ¿É»Ïïñ³Ï³Ý ·ñ·ÇéÝ»ñÇ ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ ¨ ³Û¹ ÝÛ³ñ¹Ç ³í»ÉÇ ¹Çëï³É Ñ³ïí³ÍÝ»ñÇó åáï»ÝóÇ³ÉÝ»ñÇ ·ñ³ÝóáõÙáí: Þ³ñÅáÕ³Ï³Ý…

Н é»³ÏóÇ³Ý 7,35-7,8 ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ ëåÇïÁ 0,15-0,45·/É ¶ÉÛáõÏá½³Ý 2,78-3,89 øÉáñÇ ÇáÝÝ»ñÁ 120-128 Ð³Ï³óáõóáõÙÝ»ñÁ` 1

L5 (È5-î1) ÙÇç÷ß³ÛÇÝ Ù³Ï³ñ¹³ÏáõÙ: äáõÝÏóÇ³ÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ÉÇÏíáñÇ ×ÝßáõÙÁ ã³÷»Éáõ Ñ³Ù³ñ Ù³Ý¹ñ»ÝÁ ¹áõñë »Ý Ñ³ÝáõÙ ³ë»ÕÇó ¨, ³é³Ýó Ñ»ÕáõÏ ÏáñóÝ»Éáõ, ³ë»ÕÇÝ ÙÇ³óÝáõÙ »Ý Ù³ÝáÙ»ïñÁ: ²ÛÝáõÑ»ï¨ 3…

ÁÝ¹áõÝáõÙ ¾ ·áñß í³ñ¹³·áõÛÝ »ñ³Ý·³íáñáõÙ: ¼³ñÏ»ñ³ÏÝ»ñÇ ïñ³Ù³·ÍÇ ÷áùñ³Ý³ÉÁ ½áõ·³ÏóíáõÙ ¾ »ñ³ÏÝ»ñÇ É³ÛÝ³óÙ³Ý ¨ áÉáñáõÙÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÇ ³í»É³óÙ³Ý Ñ»ï: ´³ó³Ï³ÛáõÙ ¾ »ñ³ÏÝ»ñÇ ÇÝùÝ³Ï³ (ëåáÝï³Ý) åáõÉë³óÇ³Ý: Ü»ñ·³Ý·³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý…

В 12 անբավարարությունը , - Ֆոլիաթթվի անբավարարությունը , - Պելագրան Մետաբոլիկ խանգարումները - Դիալիզային դեմենցիա , - Վահանագեղձի հիպո - և հիպերֆունկցիան , - Ծանր…

2. Խառը : Համախտանիշային դասակարգումը . Լակունար ¥ դիսմնեստիկ ¤ թուլամտություն : Ամենից շատ տուժում է հիշողությունը . Հարաճող և ֆիքսացիոն ամնեզիա : Հիվանդները կարող…

NMDA - ³Ýï³·áÝÇëï: ÀÝ¹ áñáõÙ, ãÏ³Ý ³ÛÝåÇëÇ ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñ, áñáÝó ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ù»ç ³éÏ³ ¿ ²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý ¹³Ý¹³ÕáõÙÁ Ï³Ù Ï³Ý·Ý»óáõÙÁ: ²ÉóÑ»ÛÙ»ñÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ñ³ÛïÝÇ Ýß³ÝÝ ¿ ËáÉÇÝ¿ñ·ÇÏ…

¶ÉË³ó³íáí ï³é³åáÕ ÑÇí³Ý¹ÇÝ ½ÝÝ»ÉÇë, Ñ³ñÏ³íáñ ¿ áõß³¹ñáõÃÛáõÝ ¹³ñÓÝ»É ÙÇ ß³ñù Ñ³Ý·³Ù³ÝùÝ»ñÇ íñ³: Ø»Í Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ ·ÉË³ó³íÇ ÇÝï»ÝëÇíáõÃÛáõÝÁ, ï»Õ³Ï³ÛáõÙÁ ¨ ¹ñ³ ×³é³·³ÛÃáõÙÁ: ÆÝï»ÝëÇí ·ÉË³ó³íÁ ãÇ ÃáÕÝáõÙ…

Å³Ù³Ý³Ï ·ÉË³ó³í»ñ êÇÙåïáÙ³ïÇÏ ·ÉË³ó³í»ñÝ ³ñÅ³ÝÇ »Ý ³é³ÝÓÇÝ áõß³¹ñáõÃÛ³Ý, ù³ÝÇ áñ ¹ñ³Ýù Ñ³×³Ë Ñ³Ý¹ÇåáõÙ áã ÙÇ³ÛÝ ÝÛ³ñ¹³µ³ÝÇ, ³ÛÉ Ý³¨ ³ÛÉ áÉáñïÇ µÅßÏÇ åñ³ÏïÇÏ³ÛáõÙ: êÇÙåïáÙ³ïÇÏ ·ÉË³ó³íÇ ³ËïáñáßÇã…

C 1 -C 2 Ù³Ï³ñ¹³ÏáõÙ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý ¹»åùáõÙ: Ð³×³Ë ó³íÇ ³ÕµÛáõñ »Ý ÙÇçáÕÝ³ÛÇÝ Ñá¹»ñÁ, ýÇµñá½ ûÕ³ÏÁ, ÝÛ³ñ¹³ñÙ³ïÝ»ñÁ, ÙÏ³ÝÝ»ñÁ ¨ çÉ»ñÁ: àñå»ë Ï³ÝáÝ, ó³íÁ ÙÇ³ÏáÕÙ³ÝÇ ¿, ï»Õ³Ï³ÛíáõÙ…

Ñ³Ù³ñ Ï³ÛÇÝ ß³ï ÑáÙ³ÝÇßÝ»ñ: ¸ñ³Ýù ÏáãíáõÙ ¿ÇÝ ëÃñ»ëá·»Ý ·ÉË³ó³í»ñ, Ñ³ë³ñ³Ï, Ç¹Çáå³ÃÇÏ, ¿ë»ÝóÛ³É, ·ÉË³Ù³ßÏÇ ÙÏ³ÝÝ»ñÇ É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ·ÉË³ó³í»ñ, §Ý¨ñáïÇÏ ·ÉË³ñÏ¦: Ü»ñÏ³ÛáõÙë, ³ÙµáÕç ³ßË³ñÑáõÙ ÁÝ¹áõÝí³Í ¿ §É³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ·ÉË³ó³í»ñ¦…

Ð³×³Ë ÙÇ ÑÇí³Ý¹Ç Ùáï ½áõ·³ÏóíáõÙ »Ý ÙÇ ù³ÝÇ å³ï×³é³Ï³Ý ·áñÍáÝÝ»ñ: ¸»åù»ñ »Ý ÉÇÝáõÙ, »ñµ È¶ò-Ç å³ï×³éÁ ÑÝ³ñ³íáñ ãÇ ÉÇÝáõÙ å³ñ½»É: È¶ò-Ç Å³Ù³Ý³Ï ó³íÝ áõÅ»Õ³óÝáÕ ë³¹ñÇã…

P ÝÛáõÃÇ ³ñï³½³ïáõÙÁ ¨ Ý»Ûñá·»Ý µáñµáùáõÙÁ: ÆÙÇ·ñ³ÝÁ ÏÇñ³éíáõÙ ¿ ¹»Õ³Ñ³µ»ñáí (100 ¨ 50Ù· ¹»Õ³Ñ³µ»ñ) ¨ ëñëÏáõÙÝ»ñÇ Ó¨áíª 6ÙÉ »ÝÃ³Ù³ßÏ³ÛÇÝ: ¼áÙÇ·Áª 2,5Ù· ¹»Õ³Ñ³µ»ñ: ÎáÕÙÝ³ÏÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝÝ»ñÁª Í³ÏáóÇ,…

ØÇçÝáå³Û³Ï³Ý ßñç³ÝÇ Ï³ÝË³ñ·»ÉÇã µáõÅáõÙÁ ï³ñíáõÙ ¿ ³Ùë»Ï³Ý 2 ³Ý·³Ù ·ñáÑÝ»ñÇ Ñ³×³Ë³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ: ²Û¹ ¹»åùáõÙ Ñ³ñÏ³íáñ ¿ 2-3 ³ÙÇë ï¨áÕáõÃÛ³Ùµ Ïáõñë³ÛÇÝ µáõÅáõÙ: Ð³½í³¹»å ÙÇ·ñ»Ýá½ Ýáå³Ý»ñáí ï³é³åáÕ…

ÁÝÃ³óùáí, ³í»ÉÇ »ñÏ³ñ³ï¨ ¨ ÇÝï»ÝëÇí ·ñáÑÝ»ñáí, ó³í³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÇ ³ïÇåÇÏ ï»Õ³Ï³ÛÙ³Ùµ, ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏë½µáõÙ ÑÇí³Ý¹Ç ï³ñÇùáí: ²ÛëåÇëÇ ¹»åù»ñáõÙ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ù³Ýñ³ÏñÏÇï ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ¨ Ñ³ñÏÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ñ»ï³½áïáõÃÛáõÝ (·ÉËáõÕ»ÕÇ Îî,…

É»½íÇ Ã»ùáõÙÁ Ï³ÝË³ñ·»É»É: ´³óÇ ³Û¹, ÏÇñ³éáõÙ »Ý ÙÇ ß³ñù ¹»Õ³ÙÇçáóÝ»ñ ³ÝáÃ³ÛÇÝ ïáÝáõëÇ ëïÇÙáõÉÛ³óÇ³ÛÇ ¨ ½³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ×ÝßÙ³Ý µ³ñÓñ³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ: ¾åÇÉ»åëÇ³ Նոպաները , դրանք ուղեղի որոշակի նեյրոնների…

ILAE, 1981) 1. ä³ñóÛ³É( ýáÏ³É, ï»Õ³ÛÇÝ) Ýáå³Ý»ñ 1

1. ²µë³ÝëÝ»ñ 1.îÇåÇÏ ³µë³ÝëÝ»ñ 1.ÙÇ³ÛÝ ·Çï³ÏóáõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ùµ 2.ÃáõÛÉ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ïáÝÇÏ ÏáÙåáÝ»Ýïáí 3.³ïáÝÇÏ ÏáÙåáÝ»Ýïáí 4. ïáÝÇÏ ÏáÙåáÝ»Ýïáí 5.³íïáÙ³ïÇ½Ùáí 6.í»·»ï³ïÇí ÏáÙåáÝ»Ýïáí 2.²ïÇåÇÏ³µë³ÝëÝ»ñ 1.ïáÝáõëÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÝ ³í»ÉÇ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í,…

NMDA-é»ó»åïáñÝ»ñÇ ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ • ¿É»Ïïñ³Ï³Ý ³½¹³ÏÇ ÷áË³ÝóÙ³Ý íñ³ ³ÝÙÇç³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ, ¹ñ³Ýáí Ï³ÝË³ñ·»É»Éáí ¿åÇÉ»åïÇÏ ûç³ËÇ Ý»ÛñáÝÝ»ñÇ ³ÏïÇí³Ý³ÉÁ: ÐÇÙÝ³Ï³Ý Ñ³Ï³ÏáÝíáõÉë³ÝïÝ»ñÇ ý³ñÙ³ÏáÉá·Ç³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ý Ù»Ë³ÝÇ½ÙÁ • ý»ÝÇïáÇÝÁ, È³ÙáïñÇçÇÝÁ ¨ ý»Ýáµ³ñµÇï³ÉÁ…

• Î³ñµ³Ù³½»åÇÝÁ, í³Éåñá³ïÝ»ñÁ ¨ ý»ÝÇïáÇÝÁ ÷áËáõÙ »Ý åáï»ÝóÛ³É Ï³Ëí³Í Ý³ïñÇáõÙ³ÛÇÝ ¨ Ï³ÉóÇáõÙ³ÛÇÝ Ï³Ý³ÉÝ»ñÇ ÇÝ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÁ, ¹ñ³Ýáí ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï»Éáí, ¾É»Ïïñ³Ï³Ý åáï»ÝóÛ³ÉÇ ï³ñ³ÍáõÙÁ: • ¾ïáëáÇÏóÇÙÇïÁ ³ñ·»É³ÏáõÙ ¿ Ï³ÉóÇáõÙ³ÛÇÝ Ï³Ý³ÉÝ»ñÁ:…

5.Áëï åñáó»ëÇ ï³ñ³ÍÙ³Ý ï³ñµ»ñáõÙ »Ýù ·»Ý»ñ³ÉÇ½³óí³Í (Ù»ÝÇÝ·Çï) ¨ ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï(µ³½³É Ù»ÝÇÝ·Çï,áõÕ»Õ³µÝ³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇï ·ÉËáõÕ»ÕÇ ³µëó»ë,ëáõµ¹áõñ³É ¿ÙåÇ»Ù³) 6.Áëï ÁÝÃ³óùÇ ï³ñµ»ñáõÙ »Ý ëáõñ, »ÝÃ³ëáõñ, ËñáÝÇÏ, é»Ïáõñ»Ýï ¨ ¹³Ý¹³Õ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñ:…

3.ëáõñ ë»åïÇÏ(Ù»ÝÇÝ·³ÏáÏ»ÙÇ³, Ù»ÝÇÝ·³ÏáÏ³ÛÇÝ ë»åëÇë) 4.Ù»ÝÇÝýÇïÇ é»óÇ¹ÇíáÕ Ó¨»ñ Î³ÛÍ³ÏÝ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·³ÏáÏ³ÛÇÝ ë»åëÇëÁ Ñ³ÛïÝÇ ¿ áñå»ë àõáï»ñË³áõë-üñÇ·ñ»ËëÇ Ñ³Ù³Ëï³ÝÇß¨ Ï³Ëí³Í ¿ ÑÇåáýÇ½- ÑÇåáÃ³É³Ùáõë- Ù³Ï»ñÇÏ³ÙÇ Ï»Õ¨³ÛÇÝ ÝÛáõÃÇ ·áñÍÝ»áõÃÛ³Ý Ë³Ý·³ñÙ³Ý Ñ»ï:…

ECHO ¨ ÎáÏë³ÏÇ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñÇ Ù³ëÇÝ: í»ñçáõÛÃÝ»ñáõÙ Ï»ï³ÛÇÝ Ï³Ù Ñ»ïù³ÛÇÝ ó³Ý³íáñáõÙÝ»ñÁ , áñáÝù ëáíáñ³µ³ñ ³é³ç³ÝáõÙ »Ý ³Ùé³ÝÁ, áñå»ë ûñ»Ýù ¹ÇïíáõÙ »Ý

ÎÜÐ –Ç ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ ÒÆ²Ð-Ç Å³Ù³Ý³Ï- ø³ÝÇ áñ ÒÆ²Ð-Ç Å³Ù³Ý³Ï Ë³Ý·³ñíáõÙ ¿ ûÇ·³ÝÇ½ÙÇ ÇÙáõÝáÉá·Ç³Ï³Ý é»³ÏïÇí³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ, ÑÇí³Ý¹Á ÁÝÏ³ÉáõÝ³Ï ¿ ¹³éÝáõÙ ï³ñµ»ñ ÇÝý»ÏóÇáÝ ³·»ÝïÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ: ²Û¹ íÇñáõëÝ»ñÇ Ù»ç…

´ñáõ¹½ÇÝëÏáõ ëïáñÇÝ (ÏáÝïñÉ³ï»ñ³É) ³Ëï³ÝÇß: êïáõ·áõÙ »Ý Î»ñÝÇ·Ç ³Ëï³ÝÇßÇ Ñ»ï ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï: ²ÛÝ å³ÑÇÝ, »ñµ ÏáÝù-³½¹ñ³ÛÇÝ ¨ ÍÝÏ³ÛÇÝ Ñá¹»ñáõÙ áõÕÇÕ ³ÝÏÛ³Ý ï³Ï Í³Éí³Í ëïáñÇÝ í»ñçáõÛÃÁ ï³ñ³ÍáõÙ »Ý…

• Â³ñ³Ë³ÛÇÝ  îáùëÇÏ àõÕ»Õ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ íÇñáõë³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñáõÙÁ ÑÝ³ñ³íáñ ¿ Ï³ñÙñáõÏÇ, ·ñÇåÇ, Ëá½áõÏÇ ¨ ³ÛÉ í³ñ³Ï³ÛÇÝ íÇñáõë³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï: Â³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÁ ÉÇÝáõÙ ¿ ³é³çÝ³ÛÇÝ (Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÁ ³Ëï³Ñ³ñíáõÙ…

S agalactiae ( B ËÙµÇ ëïñ»åïáÏáÏ»ñ),

P.aeruginosa, S.pneumoniae ä³Ãá·»Ý»½áõÙ Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ Ãáùë»ÙÇ³Ý, áñÁ Ñ³ïÏ³å»ë ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ¿ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Í³Ýñ ë»åïÇÏ Ó¨»ñÇ ¹»åù»ñáõÙ: ²Û¹ ¹»åù»ñáõÙ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ í³ñ³Ï³ÛÇÝ-ÃáõÝ³ÛÇÝ(ÇÝý»ÏóÇáÝ-ïáùëÇÏ) ßáÏ, áñÁ Ñ»ï¨³Ýù ¿` Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ»ñÇ…

EHCO, åáÉÇáÙÇ»ÉÇïÇ, ¿åÇ¹»ÙÇÏ å³ñáïÇïÇ íÇñáõÝ»ñáí, ÇÝãå»ë Ý³¨ áñáß ³ÛÉ íÇñáõëÝ»ñÇ ï»ë³ÏÝ»ñáí: ì³ñ³ÏÇ ³ÕµÛáõñ ¿ Ñ³Ý¹Çë³ÝáõÙ ÑÇí³Ý¹ Ù³ñ¹Á Ï³Ù §³éáÕç¦ í³ñ³Ï³ÏÇñÁ: ìÇññáõëÁ ÷áË³ÝóíáõÙ ¿ çñáí, µ³Ýç³ñ»Õ»ÝÝ»ñáí,…

ÑÇÙáõÙ: Â³Õ³ÝÃÝ»ñáõÙ »ñ¨áõÙ »Ý ÙÇÉÇ³ñ ÃÙµÇÏÝ»ñ: Üñ³Ýù ³í»ÉÇ ³ÏÝÑ³Ûï »Ý ³ÝáÃÝ»ñÇ »ñÏ³ÛÝùáí, Ù³ëÝ³íáñ³å»ë ÙÇçÇÝ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ½³ñÏ»ñ³ÏÇ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ: ØÇÏñáëÏáåÇáñ»Ý ³Û¹ ÃÙµÇÏÝ»ñÁ µ³ÕÏ³ó³Í »Ý ÏÉáñ µçÇçÝ»ñÇ Ïáõï³ÏáõÙÝ»ñÇó…

III, IV ¨ VI ·³Ý·áõÕ»Õ³ÛÇÝ ÝÛ³ñ¹»ñÇ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ýß³ÝÝ»ñ: æ»ñÙáõÃÛáõÝÁ 38 û — 39 û

С ) ëáåáñ , ÏáÙ³

Í³Ûñ³Ñ»Õ Í³Ýñ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÝÇó Å³Ù³Ý³Ï Ó¨»ñÁ ²Ëï³ÝÇßÝ»ñ Î»éÝÇ·Ç ³Ëï³ÝÇß . »ñµ ÍÝÏ³Ý Ñá¹áõÙ ³ÝÑÝ³ñ ¿ áõÕÕ»É ÑÇí³Ý¹Ç` ÏáÝù³½¹ñ³ÛÇÝ Ñá¹áõÙ Í³Éí³Í áïùÁ: àõÕÕÙ³ÝÁ ËáãÁÝ¹áïáõÙ ¿ áã…

B, ³ëÏáñµÇÝ³ÃÃáõ, ¹»ÑÇ¹ñ³ï³óÝáÕ áõ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ ³Ùñ³óÝáÕ ÙÇçáóÝ»ñ (·ÉÛáõÏá½ 40%, Ù³·Ý»½ÇáõÙÇ ëáõÉý³ï 25%, ÷áùñ ¹»Õ³ã³÷»ñáí ³ñÛ³Ý ÷áËÝ»ñ³ñÏáõÙÝ»ñ), çÕ³Ó·áõÙÝ»ñ Å³Ù³Ý³Ï` 5% ùÉáñ³ÉÑÇ¹ñ³ï Ñá·Ý³ÛÇ Ó¨áí(4050ÙÉ): ´áõÅÙ³Ý ·áñÍáõÙ Ù»Í…

´áõÅÙ³Ý ï»ë³ÝÏÛáõÝÇó Ù»Í Ýß³Ý³ÏáõÃÛáõÝ áõÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³çÇÝ 60 ûñÁ: ì³Õ ßñç³ÝÝ»ñáõÙ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ û·ï³·áñÍ»É ÏáñïÇÏáëï»ñáÇ¹Ý»ñ: ´áõÅáõÙÁ ëï³óÇáÝ³ñáõÙ å»ïù ¿ ÉÇÝÇ »ñÏ³ñ³ï¨` Ùáï 6 ³ÙÇë: ²å³…

ECHO-áí Ñ³ñáõóí³Í ¿Ýï»ñáíÇñáõë³ÛÇÝ • Ñ»ñå»ïÇÏ • Ï³ï³ÕáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ • ²ÝÑ³Ûï íÇñáõëáí Ñ³ñáõóí³Í: • Ð³Ù³×³ñ³Ï³ÛÇÝ (¾ÏáÝáÙá)  Ø³Ýñ¿³ÛÇÝ ¨ éÇÏ»ïë³ÛÇÝ: • Ü»ÛñáëÇýÇÉÇëÇ ¹»åùáõÙ • ´Í³íáñ ïÇýÇ…

Ixodes persulcatus ¨ Ixodes ricinus ) : ´áÉáñ µÝ³Ï³Ý ûç³ËÝ»ñáõÙ íÇñáõëÁ ßñç³Ý³éáõÙ ¿ ï½»ñÇ ¨ í³ÛñÇ Ï»Ý¹³ÝÇÝ»ñÇ ßñç³ÝáõÙ (·ÉË³íáñ³å»ë ÏñÍáÕÝ»ñÇ ¨ ÃéãáõÝÝ»ñÇ), áñáÝù Éñ³óáõóÇã é»½»ñíáõ³ñ…

K, Ï³Ù ¿ÙáõÉëÇ³Ûáí, áñÁ å³ñáõÝ³ÏáõÙ ¿ µ¨»ÏÝ³Ë»Å Ï³Ù ÉÇ½áÉ, å³ñ³ÝáóÇ ¨ ¹³ëï³ÏÝ»ñÇ Ù³ßÏÇ Ùß³ÏáõÙ Ï³Ùýáñ³ÛÇÝ (ù³ýáõñ), ÃÇÙáÉ³ÛÇÝ Ï³Ù ³Ý³ÝáõË³ÛÇÝ ùëáõùáí: î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇïÇ íÇñáõëÇ ³Ýç³ïÙ³Ý Ñ»ï…

Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.

09.03.2022

Как понять, позиция неиропсихолога

àõëáõÙÝ³Ï³Ý Ó»éÝ³ñÏ µ³Ï³É³íñÇ³ïáõÙ ÜÛ³ñ¹³µ³ÝáõÃÛáõÝ ³é³ñÏ³ÛÇ å³ñ³åáõÝùÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ

¶ÉáõË 2. Ð»ï³½áïÙ³Ý Éñ³óáõóÇã Ù»Ãá¹Ý»ñ

ä³ÃáÉá·ÇÏ é»ýÉ»ùëÝ»ñ

àïù»ñÇ å³ÃáÉá·ÇÏ é»ýÉ»ùëÝ»ñÁ: ³/ ï³ñ³ÍÇã é»ýÉ»ùëÝ»ñ

ÜÚ²ð¸²´²ÜàôÂÚ²Ü ²ÊîàðàÞÆâ ØºÂà¸ÜºðÀ

àÕÝáõÕ»Õ³ÛÇÝ Ñ»ÕáõÏÁ

¥100-150ÙÉ¤

¸»Ù»ÝóÇ³

¶ÈÊ²ò²ìºð

êÇÙåïáÙ³ïÇÏ ·ÉË³ó³í»ñ

êÇÙåïáÙ³ïÇÏ ·ÉË³ó³íÇ ³ËïáñáßÇã ã³÷áñáßÇãÝ»ñÁ

È³ñí³ÍáõÃÛ³Ý ·ÉË³ó³íÁ

²µáõ½áõë³ÛÇÝ ·ÉË³ó³í

ØÇ·ñ»Ý

àõß³Ã³÷áõÃÛáõÝ

¾åÇÉ»åëÇ³

¾åÇÉ»åïÇÏ Ýáå³Ý»ñÇ ÙÇç³½·³ÛÇÝ ¹³ë³Ï³ñ·áõÙÁ (ILAE, 1981)

¾¾¶

ÎÜÐ-Æ ÆÜüºÎòÆàÜ ÐÆì²Ü¸àôÂÚàôÜÜºð

Î»ÝïñáÝ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÇÝý»ÝÏóÇ³Ý»ñÇ ³é³ÝÓÇÝ Ó¨»ñÁ Â³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

êºðà¼ ØºÜÆÜ¶Æî ¨ ØºÜÆÜ¶à¾Üòºü²ÈÆî

Î»ÝïñáÝ³Ï³Ý ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ëáõñ íÇñáõë³ÛÇÝ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñ

¸³Ý¹³Õ íÇñáõë³ÛÇÝ ÇÝý»ÏóÇ³Ý»ñ

Ø»ÝÇÝ·Çï

Ð³Ù³×³ñ³Ï³µ³ÝáõÃÛáõÝ

ê»åëÇë

ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

ìÇñáõë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

äñáïá½á³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñ

ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

Þ×³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

Þ×³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

Ø»ÝÇÝ·ÇïÇ í³Õ Ñ³Ù³Ëï³Ýß³ÛÇÝ ³ËïáñáßáõÙ

î³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙ

îÇåÇÏ ¶Çï³ÏóáõÃÛ³Ý ÎÉÇÝÇÏ³Ï³Ý Ó¨ ·³Ý·³ïÝ» ÷á÷áËáõÃÛáõÝ ñ Ý»ñ

ëïñ»åïáÏáÏ³ÛÇÝ ¨ , ë³ñëáõé, Ù³ßÏÇ

Þ×³ÛÇÝ íÇñáõë³ÛÇÝ ßÝã³é³Ï³

Ù»ÝÇÝ·Çï óÇáÝ

Ø»ÝÇÝ·Ç½ÙÁ ÁÝ¹Ñ³Ýáõñ Î³Ëí³Í ¿

ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÝÇó Å³Ù³Ý³Ï Ó¨»ñÁ ²Ëï³ÝÇßÝ»ñ

àôàÐ Ù»ÝÇÝ·áÏáÏ»ñÇ µ³ßËí³ÍáõÃÛáõÝÁ

¾ÃÇáïñáå Ã»ñ³åÇ³

Â³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·ÇïÝ»ñÇ Ã»ñ³åÇ³ÛÇ ëÏ½µáõÝùÝ»ñÁ

Ø»ÝÇÝ·áÏáÏ³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

ºñÏñáñ¹³ÛÇÝ Ã³ñ³Ë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

ê»ñá½ Ù»ÝÇÝ·Çï îáõµ»ñÏáõÉÛá½³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

ìÇñáõë³ÛÇÝ Ù»ÝÇÝ·Çï

¾Ýó»ý³ÉÇï

î½³ÛÇÝ ¿Ýó»ý³ÉÇï (·³ñáõÝ-³Ù³é³ÛÇÝ, ï³Û·³Û³Ï³Ý)

¾ÏáÝáÙáÛÇ ¿Ýó»ý³ÉÇï (Ñ³Ù³×³ñ³Ï³ÛÇÝ, É»Ã³ñ·ÇÏ ùÝÇ ÑÇí³Ý¹áõÃÛáõÝ)

Ð»ñå»ïÇÏ ¿Ýó»ý³ÉÇï

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ëÏÇ½µ êáõñ ²ëïÇ×³Ý³µ³ñ

ÈáñÓ³Ã³Õ³ÝÃÝ»ñÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñ ÀÝ¹Ñ³Ýáõñ áõÕ»Õ³ÛÇÝ ³Ëï³ÝÇßÝ»ñ

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý Ã»Ã¨ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ`

ÐÇí³Ý¹áõÃÛ³Ý ³é³í»É Í³Ýñ ÁÝÃ³óùÇ ¹»åùáõÙ`

ä³Ãá·»Ý»ïÇÏ Ã»ñ³åÇ³

¾ÃÇáïñáå µáõÅáõÙ

ÆÝýáõ½ÇáÝ Ã»ñ³åÇ³

êÇÙåïáÙ³ïÇÏ Ã»ñ³åÇ³

¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý Ù³ï³Ï³ñ³ñáõÙÁ

¼³ñÏ»ñ³Ï³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³Ù³ï³Ï³ñ³ñáõÙ

ÆÝëáõÉï

î³ñµ»ñ³ÏÇã ³ËïáñáßáõÙÁ

¶ÉËáõÕ»ÕÇ ³ñÛ³Ý ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý ³ÝóáÕÇÏ Ë³Ý·³ñáõÙÝ»ñÁ (²Þ²Ê) áõÕ»Õ³ÛÇÝ ýáõÝÏóÇ³Ý»ñÇ³ÝáÃ³ÛÇÝ

¾åÇ¹»ÙÇáÉá·Ç³Ý

îñ³Ý½Çïáñ Çß»ÙÇÏ ·ñáÑ

Æß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉï

Àëï ÝÛ³ñ¹³µ³Ý³Ï³Ý ¹»ýÇóÇïÇ Ó¨³íáñÙ³Ý ³ñ³·áõÃÛ³Ý ¨ ï¨áÕáõÃÛ³Ý

Æß»ÙÇÏ ÇÝëáõÉïÇ å³Ãá·»Ý»ïÇÏ µáõÅáõÙÁ

Ü»ñáõÕ»Õ³ÛÇÝ ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ

êáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ êáõµ³ñ³ËÝáÇ¹³É ³ñÛáõÝ³½»ÕáõÙ

ÜÚ²ð¸²ÚÆÜ Ð²Ø²Î²ð¶Æ ²Êî²Ð²ðàôØÜ êÆüÆÈÆêÆ ºì ÒÆ²ÐÆ (ØÆì- ÆÜüºÎòÆ²) Ä²Ø²Ü²Î

Ü»ÛñáëÇýÇÉÇë – ÝÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ³é³ç³ó³Í ³Ëï³Ýß³Ý³µ³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÁ

ØÆì ÆÜüºÎòÆ²ÚÆ ÜÚ²ð¸²´²Ü²Î²Ü Ð²Ø²Êî²ÜÆÞÜºðÀ

ÜÛ³ñ¹³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ³é³çÝ³ÛÇÝ ³Ëï³Ñ³ñÙ³Ý Ñ³Ù³Ëï³ÝÇßÝ»ñÁ

¾Ýó»ý³Éáå³ÃÇ³ ¨ »ÝÃ³ëáõñ ¿Ýó»ý³ÉÇï (ÒÆ²Ð-¹»Ù»ÝóÇ³)

Ð²Ø²Î²ð¶²ÚÆÜ èºìØ²îÆÎ ÐÆì²Ü¸àôÂÚàôÜÜºðÆ ÜÚ²ð¸²´²Ü²Î²Ü Ê²Ü¶²ðàôØÜºðÀ

¸Ç¿Ýó»ý³É ßñç³ÝÇ Ë³Ý·³ñáõÙÁ é¨Ù³ïÇ½ÙÇ Å³Ù³Ý³Ï