Конспект по обучению грамоте 1 класс на тему "Гаворка вусная і пісьмовая. Знаёмства з букваром"

УРОК 1. Гаворка вусная і пісьмовая. Знаёмства з букваром Мэта:  забяспечыць фарміраванне ў вучняў першапачатковых уяўленняў аб вуснай і пісьмовай мове;  Задачы:  пазнаёміць з вучэбным дапаможнікам  «Буквар», гісторыяй стварэння кніг; садзейнічаць выхаванню павагі да роднай мовы. Абагульненне ўрока: 1) гаворка дапамагае людзям мець зносіны, разумець адзін аднаго, задаваць пытанні і адказваць на іх, паведамляць аб чым­то адзін аднаму; 2) гаворка можа быць вуснай і пісьмовай. Спосаб дзеяння:  калі мы слухаем і гаворым, гэта вусная размова; калі мы пішам і чытаем, гэта пісьмовая гаворка.  Абсталяванне: • вучэбны дапаможнік «Буквар» (с. 3­5); • карта вывучэння тэмы «Гаворка. Сказ. Слова» ( на меркаванне настаўніка); • выявы рукапіснай і друкаванай кнігі; • партрэты Францыска Скарыны, Еўфрасінні Полацкай; • карткі з індывідуальным заданнем (на меркаванне настаўніка); • мультымедыйная прэзентацыя «Як з'явілася кніга» (на меркаванне настаўніка). Ход урока     Р. Сеф    1. Арганізацыйны этап.  Стварэнне станоўчай матывацыі для засваення новых ведаў. Паведамленне тэмы ўрока. Гутарка аб першым уроку беларускай мовы. Настаўнік паведамляе, што сёння вельмі  важны дзень — першы ўрок навучання грамаце. Пытаецца, для чаго людзі вучацца  чытаць і пісаць, дзе гэтыя навыкі могуць спатрэбіцца. Вучыся чытаць! Вучыся чытаць! Важней няма навукі! Той, хто ўмее сам чытаць, Зусім не ведае нуды.   Калі   ў   класе   ёсць   вучні,   якія   добра   ўмеюць   чытаць,   настаўнік   раздае   ім   карткі   з прыказкамі і прымаўкамі аб азбуцы і грамаце. Настаўнік працягвае гутарку: — У даўніну казалі: «Азбука — да мудрасці прыступка», «Грамаце вучыцца — заўсёды спатрэбіцца», «Літары — ключы да ведаў». Як вы разумееце сэнс гэтых прымавак і прыказак? —   На   ўроках   навучання   грамаце   вы   будзеце   вучыцца   чытаць,   даведаецеся   многія сакрэты рускай мовы. Будзеце вучыцца дакладна выказваць свае думкі, мець зносіны адзін   з   адным,  складаць   апавяданні   па   малюначках.  Пазнаёміцеся   з   дзіўным   светам дзіцячых кніг. Знаёмства з картай вывучэння вучэбнай тэмы. Настаўнік прыцягвае ўвагу вучняў да карце вывучэння тэмы. Усе выспы на карце зачыненыя, яны будуць адчыняцца па меры вывучэння   вучэбных   тэм.   Педагог   паведамляе:   на   ўроку   навучэнцы   пазнаёмяцца   з першай вучэбнай кнігай і даведаюцца, што дапамагае людзям мець зносіны. 2. Знаёмства з вучэбным дапаможнікам «Буквар» Знаёмства з вучэбнай кнігай. Настаўнік звяртаецца да навучэнцаў: 1 — У вас на стале ляжыць кніга. Разгледзьце вокладку. Якія колеру абраў мастак? Які настрой гэтыя колеры выклікаюць? Што намалявана на вокладцы? (Малюнкі, літары, вясёлыя   чалавечкі.)   На   вокладцы   намаляваныя   героі   буквара.   Пагартайце   кнігу, знайдзіце гэтых герояў на старонках. Яны будуць вучыцца разам з вамі, дапамагаць вам вывучаць   мудрасьці   рускай   мовы.   Якія   знакі   намаляваныя   на   обложке,   как   они называюцца? (Гэта літары.) Хто можа назваць гэтыя літары? Хто можа прачытаць слова, складзенае з гэтых літар? (Буквар.) Пагартайце кнігу, знайдзіце ў ёй літары. Хто ўжо здагадаўся, чаму гэты падручнік названы букваром? (Слова «буквар» ўтворана ад слова «літары».) Як вы думаеце, чаму будзе вучыць гэтая кніга? (Буквар будзе знаёміць з літарамі, вучыць чытаць.) Выслухаўшы адказы вучняў, настаўнік чытае верш «Першая кніжка» В. Лукшы  Вось кніжка мая першая З малюнкамі і з вершамі. Тут словы запаветныя — I ветлыя, і светлыя. Цяпер мой новы друг­таварыш Завецца Сонечка­Букварык! Ён вучыць нас усіх чытаць I без гультайства працаваць, Радзіму зорную любіць I край свой родны бараніць. Мне асвятляе шлях букварык, Нібыта казачны ліхтарык. Як шчасна­хораша ісці З надзейным сябрам па жыцці! Арыенціроўка ў вучэбнай кнізе. Настаўнік знаёміць вучняў са старонкай буквара, на якой намаляваны ўмоўныя абазначэння. Просіць вучняў па малюнках здагадацца, аб чым   распавядаюць   значкі,   робіць   неабходныя   тлумачэнні.   Можна   пракаментаваць выбарачна толькі некалькі ўмоўных пазначэнняў, сказаць, што на гэтай старонцы ёсць інфармацыя аб тым, што яны абазначаюць, звяртацца да яе неабходна па меры з'яўлення новых значкоў ў буквары. Педагог звяртае ўвагу на месца размяшчэння ў буквары нумароў старонак, вучыць па ім арыентавацца ў кнізе. Фізмінутка 3. Знаёмства з гісторыяй стварэння кнігі Настаўнік кажа, што ў стварэнні буквара прымалі ўдзел шмат людзей — аўтар, мастакі, рэдактары, карэктары, вярстальнікі. Гатовую кнігу надрукавалі ў друкарні на вялізных станках і прывезлі ў кожную школу. Сучаснаму чалавеку цяжка ўявіць сваё жыццё без кніг, камп'ютэра і тэлефона. Але так было не заўсёды. Для арганізацыі працы настаўнік можа выкарыстаць матэрыял з кнігі В. Дашкевіча «Як робяць кнігу» і (або) мультымедыйную прэзентацыю. Па ходзе гутаркі настаўнік звяртае ўвагу вучняў на ілюстрацыі буквара. Малюнак «Гліняныя пліткі з надпісамі». Першыя кнігі пісалі палачкамі на гліняных плітках. Іх абпальвалі ў печах, як гаршкі. 2 Малюнак   «Кнігі­дошчачкі   на   аборцы».  Вядомыя   кнігі­дошчачкі.   Старонкі   з   дрэва нанізвае на вяроўку, каб іх не страціць. Малюнак «Берасцяная грамата і скрутак з папірусу». Пазней иисты для ліста сталі рабіць з раслін: рачнога тростники і кары бярозы. Белы колер вельмі зручны для лісты. Кару   зрэзалі   з   дрэва,   варылі,   прыбіралі   грубыя   пласты.   Надпісы   на   бяросце   рабілі вострым прадметам. Малюнак «Кніга з скуры (пергаменту)». Доўгі час кнігі рабілі з шкуры жывёл. Яе добра чысцілі і сушылі. Лісты скуры згіналі напалову і сшывалі. Пашытую кнігу змяшчалі ў цвёрды пераплёт і ўпрыгожвалі. Затым людзі навучыліся рабіць паперу. Але кнігі яшчэ доўга перапісвалі ад рукі. Часам патрабаваўся цэлы год, каб перапісаць адну кнігу і ўпрыгожыць яе малюнкамі. Малюнак «Еўфрасіння Полацкая і рукапісная кніга». Ўсім свеце вядомая беларуская святая Еўфрасіння Полацкая. Людзі шанавалі яе за мудрасць і працавітасць. Яна любіла чытаць, і сама перапісвала кнігі. Да яе гэтую цяжкую працу выконвалі толькі мужчыны. У Полацку Ефрасіння заснавала храм, адкрыла школу і вучыла дзяўчынак. Малюнак «Францыск Скарына і першая друкаваная кніга». Францыск Скарына — наш першадрукар. Ён першым стаў друкаваць кнігі для славянскіх народаў на спецыяльным станку. У 2017 годзе святкуюць 500 гадоў з моманту з'яўлення першай друкаванай кнігі Францыска   Скарыны.   Яго   імем   названы   праспекты   і   вуліцы.   У   многіх   гарадах устаноўлены помнікі ў яго гонар, самы вядомы з іх — каля Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі ў Мінску. — Хто бачыў помнікі Еўфрасінні Полацкай або Фран­циску Скарыну, дзе? Хто бачыў друкаваны станок Францыска Скарыны на выставе або ў музеі? Фізкультмінутка 4. Фарміраванне ўяўленняў аб вуснай і пісьмовай мове Увядзенне   паняцця   «гаворка».   Заканчваючы   гутарку   аб   гісторыі   з'яўлення   кніг, настаўнік пераходзіць да новай вучэбнай тэме: — Мы цяпер з вамі вялі размову аб гісторыі з'яўлення кнігі.  Разумець адзін аднаго, адказваць на пытанні, мець зносіны адзін з адным нам дапамагла гаворка. Гаворка можа быць вуснай, мы зараз з вамі размаўлялі вусна, размаўлялі, размаўлялі. Пастаноўка праблемнага пытання, пошук адказу на яго. Настаўнік прапануе вучням падумаць, як яшчэ можна  мець зносіны. Аналізуюцца розныя варыянты: размова  па тэлефоне — вуснае зносіны; напісаць або прачытаць ліст — пісьмовая форма зносін; чытанне   кнігі   —  пісьмовая   форма   зносін   з   аўтарам   кнігі;   зносіны   па   Інтэрнэце   — пісьмовая форма зносін (электронная пошта) і вусная форма (скайп) і інш. Настаўнік робіць вывад: — Зносіны можа праходзіць не толькі ў вуснай форме, але і ў пісьмовай. Калі для зносін выкарыстоўваецца чытанне або ліст, такую прамову называюць пісьмовай. Першаснае абагульненне. Настаўнік кажа: — Мець зносіны дапамагае людзям гаворка. Гаворка можа быць вуснай і пісьмовай. На ўроках беларускай мовы вы будзеце вучыцца прыгожа, правільна гаварыць і правільна, без памылак, пісаць. Фіксацыя ўвагі навучэнцаў на новых ведах. Настаўнік паведамляе, што навучэнцы ўжо зрабілі   на   ўроку   адно   важнае   адкрыццё   —   даведаліся,   для   чаго   патрэбна   гаворка, 3 ўсталявалі,   што   гаворка   бывае   вуснай   і   пісьмовай.   Настаўнік   адкрывае   востраў «Гаворка» на карце, навучэнцы пляскаюць у ладкі. Заданні   для   дыферэнцыяцыі   вуснай   і   пісьмовай   мовы.   Праца   арганізуецца   па ілюстрацыях). Кожная моўная сітуацыя аналізуецца па пытаннях: —   Хто   намаляваны   на   малюнку?  Што   ён   (яна/яны)   робіць   (робяць)?   Якая   гаворка дапамагае мець зносіны ў гэтай сітуацыі — вусная або пісьмовая? Як вызначылі, па якіх прыкметах? Верхні шэраг малюнкаў — вусная размова; ніжні шэраг — пісьмовая гаворка. Абагульненне ведаў.  Настаўнік   прапануе   навучэнцам   з   апорай   на   малюнкі   (с.   5)   расказаць,   што   яны даведаліся   пра   вуснай   і   пісьмовай   мовы.   Спачатку   аналізуецца   малюнак   (што намалявана), затым робіцца выснова (пра што гэтыя выявы паведамляюць). Напрыклад: — Што намалявана на першым малюнку? (Рот, вуха.) Што яны могуць абазначаць? (Рот —   казаць,   вуха   слухаць,   чуць.)   Калі   чалавек   гаворыць   або   слухае,   якой   мовай   ён карыстаецца — вуснай ці пісьмовай? (Вуснай прамовай.) 1'аныне рот, вусны называлі вуснамі, ад гэтага слова і адукац ­ налось назва мовы — вусная. Любы аповяд, гутарка, размова, адказ на пытанне, паведамленне — гэта вусная гаворка. — Што намалявана на другім малюнку? (Сшытак і ручка, кніга.) Што яны могуць  абазначаць? (Сшытак, ручка — ліст, кніга — чытанне.) Калі чалавек піша або чытае,  якой мовай ён карыстаецца — вуснай ці пісьмовай? (Пісьмовай прамовай.)5. Пашырэнне ўяўленняў аб сродках зносін Пастаноўка   праблемнага   пытання.  Настаўнік   паведамляе,   што   людзі   могуць   мець зносіны   не   толькі   з   дапамогай   гаворкі.   Прапануе   вучням   разгледзець   малюнкі, размешчаныя ўнізе с. 5 буквара. Вучні апісваюць намаляваныя на малюнках сітуацыі: дзядуля праводзіць сваіх родных; мама трымае на руках малога. Настаўнік пытаецца: — Ці разумеюць людзі адзін аднаго? (Так.) Што дапамагае людзям мець зносіны, калі нельга выкарыстоўваць ні вусную, ні пісьмовую гаворка? Напрыклад, тоўстае шкло ў акне   цягніка   не   дазваляе   пачуць   вусную   гаворка,   малы   яшчэ   не   ўмее   размаўляць. (Людзям дапамагаюць жэсты рукамі, выраз твару, напрыклад ўсмешка адзін аднаму.) У якіх яшчэ выпадках могуць спатрэбіцца іншыя спосабы зносін? (Замежнікі не .растаюць вашага мовы, па якой­то прычыне нельга казаць і інш.) Гутарка пра памагатых размовы, жэстах і міміцы. Настаўнік падводзіць вучняў да высновы, што людзям дапамагаюць мець зносіны міміка (выраз асобы — ўсмешка, нахмураныя бровы і інш.) і жэсты (знакі, якія можна паказаць навакольным,   з   дапамогай   рук   або   спецыяльных   прадметаў,   напрыклад   жазла рэгуліроўшчыка   руху).   Можна   адлюстраваць   тое,   пра   што   вы   хочаце   сказаць,   з дапамогай малюнка. Пачуцці і эмоцыі можна перадаць з дапамогай музыкі. Пры наяўнасці часу настаўнік прапануе вучням адгадаць значэнне некаторых жэстаў або   самім   прадэманстраваць   жэст   для   пэўнай   сітуацыі.   Напрыклад,   настаўнік дэманструе жэст, навучэнцы вызначаюць, пра што ён паведамляе: падымае руку, як вучань, — «Гатовы адказваць», «Можна спытаць?»; махае рукой на развітанне — «Да пабачэння», «Пакуль»; разводзіць рукі ў бакі («плыве») — «Я люблю глею ­ ваць», «Я ўмею плаваць», «Летам я плаваў(а) у моры», «Я вучуся плаваць у басейне» і інш. Заўвага. Апошні жэст абавязкова павінен мець некалькі самых розных варыянтаў яго тлумачэння. 4 Настаўнік пытаецца: — Што дапамагло мне больш дакладна выказаць сваю думку? (Гаворка.) Выснова, да якога настаўнік падводзіць вучняў: — Жэсты дапамагаюць разумець адзін аднаго. Чалавек да­гадывается аб тым, што яму хочуць паведаміць. Але больш дакладную інфармацыю можна атрымаць тады, калі яе паведамляюць з дапамогай гаворкі. 6. Рэфлексіўных аналіз навучэнцамі сваёй дзейнасці і яе вынікаў.  Падвядзенне выніку ўрока Настаўнік просіць навучэнцаў расказаць, што іх зацікавіла на ўроку, што запомнілася. У якасці дапамогі выкарыстоўваюцца пытанні: «Што новага вы даведаліся на ўроку?», «Якія   матэрыялы   выкарыстоўваў   чалавек   для   вырабу   першых   кніг   да   з'яўлення паперы?»,   «Якую   памяць   пра   сябе   пакінулі   Квфросиния   Полацкая   і   Францыск Скарына? ». Настаўнік падводзіць вынік урока і хваліць усіх навучэнцаў за працу. 5