Конспект урока по кабардинскому языку по теме "К1эух" 1-урок (3 класс)

Темэр. К1эух. (1 урок)    Мурадыр.  К1эухыр псалъэм щыщ 1ыхьэу, зихъуэжу, псалъэхэр зэпищ1эу  зэрыщытыр ящ1эн. Я бзэм, тхыбзэм зегъэужьын. Ныбжьэгъум зэрыхущытын  хуейр ящ1эн.     Урокым къэгъэсэбэпыпхъэр. «Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь» (С. Л.), «Псалъэм и зэхэлъык1э» таблицэ (Т. С.), тест лэжьыгъэхэр,                    интерактивнэ доска.                              Урокыр зэрек1уэк1ынур 1. Урокым зыхуэгъэхьэзырын. 2. Къабзэрытхэмк1э лэжьыгъэ.     Н н нэ эн ни ин ны ын не ен ну ун но он на ан Нунэ Нинэ Норэ Натрыб ныбжьэгъу нат1э  Натрыб Нунэ,Нинэ, Норэ сымэ и ныбжьэгъущ.    1) Мы тхыгъэр сыт хуэдэу зэхэбдз хъуну?         а) Хьэрф, пычыгъуэ, псалъэ, псалъэуха.        б) Псалъэ къызэрык1 пычыгъуэрэ псалъэ къызэрымык1 пычыгъуэрэ.        в) Хьэрфышхуэк1э къегъэжьа псалъэрэ хьэрф ц1ык1ук1э къегъэжьа    псалъэрэ.   2) Псалъэхэр зэрепхьэк1 хъунум хуэдэу пычыгъуэк1э зэпывуд.   3) Ныбжьэгъу псалъэр дауэ къывгуры1уэрэ? Фи ныбжьэгъухэм ящыщ зым  к1эщ1у фытхутепсэлъыхь. Фэ дауэ фыхущыт ныбжьэгъум? 3. Темэщ1эм елэжьын.     Лэжь. 80. Фыкъеджэ. а) Уи ныбжьэгъум лъэ1эс псалъэхэр дауэ       къыбгуры1уэрэ? (уи ныбжьэгъум деж нэс)    б) Ныбжьэгъу псалъэмрэ ар зэпха псалъэмрэ упщ1эк1э зэщ1ывгъу.               хуэдэщ (хэт?) ныбжьэгъур               лъэ1эс (хэт?) ныбжьэгъум               уарэзымэ (хэтк1э?) ныбжьэгъумк1э               къызолъытэ (хэту?) ныбжьэгъурауэ     в) Ныбжьэгъу псалъэм зызыхъуэжу пыт псалъэ 1ыхьэхэр щхьэхуэу     къэфпсэлъ. (­м, ­р, ­ мк1э, ­рауэ)        г) Щхьэхуэу къэдупсэлъа псалъэ 1ыхьэхэм сыт хуэдэ лэжьыгъэ къалэжьу  хэта текстым?  (псалъэм щыщ 1ыхьэу; зихъуэжу; псалъэхэр зэпищ1эу).    Правилэм къыдогъаджэри к1эухым теухуауэ къащ1амрэ абырэ      зыдолъыт.     Лэжь. 81.а) Фыкъеджэ упщ1эхэм жэуап ефт.Къыхэгъэща псалъэхэм     лъабжьэхэмрэ к1эуххэмрэ къыщывгъуэт. Точкэхэм я п1эк1э щытын хуей  хьэрфхэр хэвгъэувэжурэ къифтхык1. 1. (Сытыр?) Жыгейр (сытым?) пхъэхуейм нэхърэ нэхъ куэдрэ мэпсэу. 2. (Сытыр?) Ф1амыщ1ыр (сытым?) торфым нэхърэ нэхъ гъэсыныф1щ. 3. (Сытк1э?)Тракторк1э щ1ыр явэ, (сытк1э?) комбайнк1э хьэцэпэцэр  1уахыж. 4. Еджак1уэ нэхъыжьхэм кхъужьей (сыту?) жыгыу пщ1ым я  лъэдийм сэху трак1ащ. 5.(Сытым?) Уэрэдым и (сытыр?) макъамэр композиторым етх. 6. Тхылъым ифлъагъуэ (сытхэр?) сурэтхэр (хэт?)  художникым ещ1.    б) Сыт торфыр, ф1амыщ1ыр зищ1ысыр? (Щ1ым къыщ1ах,            гъэсыныпхъэщ).    в) Хьэцэпэцэм хыхьэ къэк1ыгъэхэр къевбжэк1. (гуэдз, хьэ, хьэпц1ий, ху,  овёс).    г) Адыгэ художник, композитор т1ущым я ц1э къиф1уэ. ( Художникхэр: Къып Мухьэдин, Црым Руслан, К1ыщ Мухьэдин, Пащты Герман;          композиторхэр: Хьэ1упэ Джабраил, Къардэн Хьэсэн, Къашыргъэ Билал). 4. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь.     Лэжь. 1. а) Псалъэухам къеджэ. Псалъэ къыхэгъэщахэм к1эухыр             къэтхъыхь. (дунейм, ц1ыхум, ц1эр).    б) Сыт лъэужьыр зищ1ысыр? (лъэужь – ц1ыхум гъащ1эм щищ1         лэжьыгъэхэмрэ абы мыхьэнэуэ и1эмрэ).      Лэжь. 2. Мыхьэнэк1э езэгъыну псалъэхэр пытхэж, к1эухыр къыхэгъэщ. (П1астэр япщ бэлагък1э. Жылэр ирахъумэу, шху ирак1эу щытащ         фэлъыркъэбым). (Фэлъыркъэб – зи жылэхэр кърахыу кумбыгъэк1э  къагъэсэбэп къэб л1эужьыгъуэ).     Лэжь. 3. Псалъэжьхэм къик1ыр дауэ къыбгуры1уэрэ? Здыхуейм деж      к1эуххэр  япытхэж.    (Мыщэм дыгъужьыр ф1эбэлацэщ.  Зи мы1уэху зезыхуэм и щхьэм баш  къохуэ. Уи адэм и щ1ап1эр гъэдахэ, уи анэм дахэу епсалъэ).    Лэжь. 5. К1эух зыпыт псалъэхэр щ1этхъэ, хьэрф дэгъэхуахэр дэт хэж. Дауэ  къыбгуры1уэрэ зэщхьу тха псалъэхэр?    а) Уэтэр, матэр, джэду, жьынду, 1эдэ   унэ      б) Псы уэр ухэмыхьэ.   гъур иумыгъэшх. Мэкъу          Лэжь. 6. Ребусым къеджи псалъэщ1эр тэмэму птхыфу  зегъасэ.  1эмэпсымэм теухуауэ пщ1эхэр тхы (интер. доска). (Бру – зыгуэр зэрыпхах, зэраугъуэн 1эмэпсымэ. Гъущ1 брук1э гъущ1,  чырбыш быдэ, мывэ хуэдэхэр гъуанэ ящ1. Пхъэ брук1э пхъэр гъуанэ ящ1).     Псалъэм хьэрф зэщхьит1 зэгъусэу къыщык1уэр.    Лэжь. 7. Псалъэхэм мыхьэнэк1э зэрыхуэк1уэк1э –ри, ­ рэ, ­ми пыгъэувэ.  Уэр    гъур   къэк1ыгъэм зэран хуохъу. Лы       зэтралъхьэ.  м   , жызум, хугу  р  , мыщэ  р, абгъуэ, уэрам,   м, жэм, хьэ   м   ).  к1э, шы          сабийм Бэзэр – бэзэрри, дэрбзэр – дэрбзэрри, жыр – жырри, хьэзыр – хьэзыр –  хьэзырри, Къантемыр – Къантемырри, жызум – жызум ми, хуэм –  хуэмми, мэрем – мэремми, зыкъом – зыкъомми, сэлам – сэламми).  (интер. доска) 5. Яджар егъэбыдыл1эн.     1. Тестхэмк1э  гъэлэжьэн.    1) К1эух пытщ. а) жызум           б) пхъэм            в) уэрам    2) К1эух пыткъым. а) жьындур       б) брур               в)уэтэр                                                                       2. Пычыгъуэ, макъ, хьэрф елъытак1э бру псалъэр зэпкърыхын. Бру, бру –зы пычыгъуэ Б /б/ ­ хьэрф дэк1уашэ жьгъыжьгъ гуэгъу зи1эщ. р/р/ ­ хьэрф дэк1уашэ жьгъыжьгъ гуэгъу зимы1эщ. у/у/ ­ хьэрфзешэщ. Макъыу 3, хьэрфу 3. 6. Унэ лэжьыгъэ.     Лэжь. 82. Фыкъеджи къмфтхык1. К1эух зыпыт псалъэхэмрэ             зыпымытхэмрэ зэхэвгъэк1. К1эух зыпымытхэм пывгъэувэжурэ къэвупсэлъ.