Конспект урока по кабардинскому языку по теме "Щхьэ префиксхэр зэратхыр" (3 класс)

Темэр. Унэц1эхэм, ц1ыхухэм я ц1эхэм,псэущхьэхэм ф1аща ц1эхэм              щыпыувэм деж, щхьэ префиксхэр зэратхыр.    Мурадыр. Ц1э унейхэм щхьэ префиксыр щыпыувэм и деж зэратхыр ящ1эн.  Я бзэм, тхыбзэм зегъэужьын. 1еймрэ ф1ымрэ зэхагъэк1ыфу, ф1ым и  телъхьэу щытыным, унэ псэущхьэхэм к1элъыплъыным хуэгъэсэн.     Урокым къыщыдгъэсэбэпыпхъэр.  «Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын           тетрадь» (С. Л.),  компьютор, интерактивнэ доска.                                Урокыр зэрек1уэк1ынур 1. Урокым зыхуэгъэхьэзырын. 2. Къабзэрытхэмк1э лэжьыгъэ.    Н н на ан ны ын нэ эн ну ун не ен но он  Налшык Нэгумэ Нартщауэ нып  нанэ ныш  Налшык щыпсэу Нэгумэ Нартщауэ нанэ ныш хуиук1ащ.    1) Сыт хуэдэу бгуэш хъуну мы тхыгъэр? (Хьэрф, пычыгъуэ, псалъэ,  псалъэуха).    2) Н хьэрфым сыт хужыф1эфын? (Хьэрф дэк1уашэ жьгъыжьгъ гуэгъу  зимы1эщ).    3) Псалъэхэм сыт хужыф1эфын? (Хьэрфышхуэк1э къегъэжьауэ ятхрэ хьэрф ц1ык1ук1э къегъэжьауэ ятхрэ; хэт? упщ1эр жэуап зыхуэхъурэ сыт? упщ1эр жэуап зыхуэхъурэ).    4) Псалъэухам зэ къыдогъэджэжри идогъэгупсыс сыту п1эрэ Нартщауэ нанэ  ныш щ1ыхуиук1ар. (Ныш щаук1ыр гуф1эгъуэрщ. Нанэ 1уэху гуф1эгъуэ гуэр  бгъэдэлъти Нартщауэ абы ныш хуиук1ащ).  3. Темэщ1эм елэжьын.      Лэжь. 99. а) Фыкъеджэ. Щхьэ префиксхэр зи гъусэ ц1эхэм екъуа                 ц1ык1ук1э зэрыпыщ1ам гу лъыфтэ.     б) Сы­Муратщ, у­Баширщ, у­Хьэзизмэ псалъэхэр хэту псалъэуха           зэхэфлъхьи фтхы. (Сэ сы­Муратщ, уэ у­Башир? Уэ у­Хьэзизмэ унафэщ1ыр  къоджэ).      Лэжь. 100. а) Фыкъеджэ. Щхьэ префикс сы­м и тхык1эр къыжыф1э.  Псалъэухахэм я к1эм щытын хуей нагъыщэхэр къафщ1э.    б) Таурыхъым зэреджэр фигу къэвгъэк1ыжи адэк1э къэхъуар къыжыф1э.     Лэжь. 101. а) Фыкъеджэ. Къифтхык1. Екъуа ц1ык1ук1э псалъэм пыщ1а  щхьэ префиксхэр къыхэвгъэщ. Нагъыщэхэр вгъэув.     б) Сытым щыгъуэ щхьэ префиксхэм я ужьк1э екъуа ц1ык1у щагъэувыр?     в) Ды­Зек1уэрейщ, сы­Хъуэк1уэнщ, сы­Багъщ, фы­Къардэнщ,             фы­Къардэнкъэ, у­Лыхь псалъэхэр хэту псалъэуха зэхэфлъхьэ. (интер.  доска)    Правилэм фыкъеджи фэ къэфщ1амрэ абырэ зэфлъыт. Лэжь. 102. а) Щ1алэ ц1ык1ум къыжи1амрэ ищ1амрэ фыкъеджэ.                  Къифтхык1. Щхьэ префиксхэр тэмэму фтхы.   (Уэ у­Мыщэщ, ухьэщ. Аракъэ,Мыщэ? Сэ сы­Хьэмидщ, сыц1ыхущ. Уэрэ  сэрэ дызэныбжьэгъущ. Зэныбжьэгъухэр ф1ыуэ зэролъагъу, Мыщэ,  зэхуосакъ.     Сэ Мажид хуэдэу схуэщ1энукъым. Абы, уэ у­Парийщ, сэ сы­Мэжидщ,  жи­ 1э къудейщ, и хьэм к1элъыплъыркъым. Сэ иджыпсту узгъэшхэнкъэ,  Мыщэ. Мэ, хьэнтхъупс ефэ. Мы си лы 1ыхьэри шхы. Урикъуа, Мыщэ?  Нак1уэ иджы, къэтк1ухьынщ.)     б) Нэгъуэщ1 сыт хуэщ1эн хуей хьэм? Фэ дауэ фык1элъыплърэ фи                  унэхьэхэм? Сыт псэущхьэхэм хуэсакъын щ1ыхуейр?     Лэжь. 103. а) Гъащ1эм къыщыхъуа 1уэхугъуэ къызыхэщ тхыгъэм                фыкъеджэ. Щхьэ префиксхэм я тхык1эр къыжыф1э.       б) Адэк1э къэхъуар къэвгупсыси къыжыф1э.       в) Тхыгъэм хэлъ гупсысэ нэхъыщхьэр къыжыф1э. (Ц1ыхум гущ1эгъу хэлъу къызэрытэджын хуейр, ф1ы пщ1эм ф1ы узэрыхуэзэжыныр – аращ  тхыгъэм хэлъ гупсысэ нэхъыщхьэр).(интер. доска)      г) Пащ1э Бэчмырзэ и чэнджэщым къегъэджэн, зэрагъэзэщ1энк1э яужь  итын. (интер. доска)           Гъащ1э уи1эхук1э, пэжым тетыф,            Уи ф1ыр ц1ыху лъэпкъым егъэк1.     Лэжь. 104. Къуэрылъхумрэ зауэл1ымрэ зэдрагъэк1уэк1а псалъэмакъым  фыкъеджэ. Етхуанэ сатырым къыщыщ1эдзауэ къифтхык1и щхьэ префиксхэр  къыхэвгъэщ. Нагъыщэхэр вгъэув. 4. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь.     Лэжь. 1. Щхьэ префиксхэр ц1э унейхэм пытхэ.   (Фы­Гъуэныбэкъэ, сы­Мухьэмэдщ, у­Аминат, ды­Аф1эунэщ).     Лэжь. 3. Сурэтхэм феплъыт (хьэндыркъуакъуэ, блэ, хьэндырабгъуэ).  (интер. доска). Быдэу п1эрэ мыбыхэм я зэныбжьэгъугъэр? Сыт щхьэк1э,  ныбжьэгъур къыпщышынэн хуей? (Мы щым я ныбжьэгъугъэр быдэкъым,  сыт щхьэк1э жып1эмэ, зыр зым щошынэ. Хьэндыркъуакъуэм  хьэндырабгъуэр ешх, блэм хьэндыркъуакъуэр ешх).     Лэжь. 4. Псалъэхэр къэгупсыси щхьэ префиксхэр пыбгъэувэурэ тхы. (Сыстудентщ, сы­Маринэщ, удохутырщ, у­Муратщ, дыеджак1уэщ,           ды­Тэрчыкъуэщ). 5. Яджар егъэбыдыл1эн.     Тест лэжьыгъэ.     1) Щхьэ префиксхэр тэмэму тхащ: а) сы­ еджак1уэщ, УМаринэщ, дыадыгэщ, б)фы­Къардэнкъэ, у­Аслъэнщ, уагрономщ, в) сы­шофёрщ, ды­балъкъэрщ, у­Ланэкъэ. 6. Унэ лэжьыгъэ.      Лэжь. 105. Телефон псалъэмакъым фыкъеджи къифтхык1. Щхьэ  префиксхэр тэмэму фтхы. Дауэ иухын хуей псалъэмакъыр?