Конспект урока по кабардинскому языку по теме "Ударенэ" 2-урок (3 класс)

Темэр. Ударенэ. (Урок 2)   Мурадыр. Ударенэ зытехуэ пычыгъуэмрэ макъзешэмрэ къагъуэтыфу есэн. Псалъэм къик1 мыхьэнэр ударенэм  ззрелъытар ящ1эн. Гъэм и зэманхэр      зралъытурэ тепсэлъыхьыфын. Я бзэм, тхыбзэм зегъэужьын. Дыкъзухъуреихь  дунейм и дэхагъыр гук1и псэк1 зэхащ1эн.   Урокым къыщыгъэсэбэпыпхъэр. «Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжь             тетрадь»(С. Л.), гъэм и зэманхэр къызэрыщ сурэтхэр, интерактивнэ доска,  зыхуэмыдэ карточкэхэр.                     Урокыр зэрек1уэк1ынур. 1. Урокым зыхуэгъэхьэзырын. 2. Къабзэрытхэмк1э лэжьыгъэ.        Ее Оо Уу Мм Лл Зз Щщ Ии Удзыфэ лэныстэ Еленэ зэрыджз морэ Щамил    1) Мы хьэрфхэр вгуэш. (Макъзешэ къэзыгъэлъагъуэ хьэрфхэмрэ макъ  дэк1уашэ къэзыгъэлъагъуэ хьэрфхэмрэ. Е, о, у, и –хьэрфзешэхэщ,  м, л, з, щ – хьэрф дэк1уашэхэщ.)    2) Макъзешэ къэзыгъэлъагъуэ хьэрфхэр дапщэ хъурэ? Сыт хуэдэ макъзешэ  къэзыгъэлъагъуэ хьэрфхэра хэмытыр?    3) Макъ дэк1уашэхэр вгуэш. (м, л, з – макъ дэк1уашэ жьгъыжьгъ       къэзыгъэлъагъуэ хьэрфхэщ, щ –макъ дэк1уашэ дэгу къэзыгъэлъагъуэ  хьэрфщ.)     4) Псалъэхэр сыт хуэдэу бгуэш хъуну? (Предмет къэзыгъэлъагъуэрэ     предметым и щытык1эр къэзыгъэлъагъуэрэ. Еленэ, лэныстэ, зэрыджэ,  Щамил­предмет къагъэлъагъуэ;  удзыфэ, морэ – предметым и  щытык1эр къагъэлъагъуэ.) 3. Темэм елэжьын.      Нап. 28­ м ит правилэм ягу ираубыдэху къегъэджэн.     Лэжь. 44. Аф1эунэ Лиуан и усэм фыкъеджэ, псалъэхэм ударенэ тевгъэувэ.     Лэжь. 45. а)Ударенэ зытехуэ макъзешэхэр 1упщ1у вгъэ1уурэ псалъэхэм  фыкъеджэ.                                                                                                                           б) Псалъэхэр я мыхьэнэк1э зэфлъыт. Псалъэ зэдзыл1ахэр я мыхьэнэк1э  зэмыщхь зыщ1ыр сыт? (Ударенэм я мыхьэнэк1э зэмыщхь ещ1)        в) Къыхэгъэща псалъэхэр хэту псалъэуха зэхэфлъхьэ. (Гугъу уехьу      къэблэжьа ахъшэр зэгъэзэхуэн хуейщ. Нанэ ахъшэм нэмэзыр ищ1ащ.  Къалэхэм ц1ыху куэд щопсэу.  Къалэк1эм тыкуэнышхуэ щаухуащ.)     Лэжь. 46. а) Фыкъеджэ. Къифтхык1. Псалъэ къыхэгъэщахэм ударенэ  тевгъэувэ. б) Зэфлъыт: Бажэк1эр пщамп1э дэгъуэ мэхъу. Пабжьэм сыхыхьати,  бажэк1эм сиблащ. Бажэк1э –бажэм и к1эщ,, бажэк1э –удз  л1эужьыгъуэщ.       в) Къуажапщэмрэ къуажэк1эмрэ зэрызэхагъэк1ыр дауэ?(Псы къежьап1эр къуажапщэщ, псыр здэжэр къуажэк1эщ.) 4. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь.     Лэжь. 1. а) Точкэхэм я п1эк1э а е э дэгъэувэж, зэдзыл1а псалъэхэм я       мыхьэнэр зытемыхуэн хуэдэу.(лъащ –лъэщ, жащ –жэщ, гуащ – гуэщ, гъащ – гъэщ, ф1ащ – ф1эщ, къахь – къэхь, къаш – къэш.)     б) Зэдзыл1а псалъэхэр хэту псалъэуха зэхэлъхьэ.(Гуащ –гуэщ. 1эшры1  ягъэвэну нартыхур гуащ. Ди гъунэгъум гуэщ дэгъуэ ищ1ащ.)     Лэжь. 2. Дэгъэхуа хьэрфхэр дэбгъэувэжурэ къызэрапщытэ псалъэхэр  пытхэ.(махуэ к1эщ1 – махуэ, бахъэ пщтыр – бахъэ, мазэ нур – мазэ, хабзэ  ек1у – хабзэ, джанэ хужь – джанэ, балий хадэ – балий.)     Лэжь. 3. а) Псыр къызэрагъэсэбэпыр егупсыси пытхэ. (Ираф,           иропщаф1э ,иротхьэщ1э, ирожьыщ1э, джэдкъазхэм, былымхэм  ирагъафэ,къэк1ыгъэхэм щ1ак1э.)     б) Апхуэдиз сэбэпынагъ зи1эм сыт хуэдэ пщ1э хуэтщ1ын хуей? ( Псыр  къабзэлъабзэу зехьэн ик1и хъумэн хуейщ). 5. Яджар егъэбыдыл1эн.     1) Карточкэхэмк1э гъэлэжьэн. Псалъэхэр я мыхьэнэк1э зэхъуэк1а щ1ы, ударенэр тегъэувэурэ.          Адакъэк1э ­ …                           танэк1э ­ …         1энэк1э ­ …                                 къалэк1э ­ …         Бажэк1э ­ …                              шатэк1э ­ …     2) Упщ1эхэм жэуап етын.         а) Сыт ударенэк1э зэджэр?         б) Ударенэ зытехуэ пычыгъуэр дауэ къапсэлърэ?         в) Ударенэм псалъэм хилъхьэр сыт?         г) Псалъэхэм я тхык1эр тэмэму щытын папщ1э, дэ1эпыкъузгъу хъууэ  п1эрэ ударенэр? 6. Я бзэм зегъэужьын.      1)Гъэм и зэманхэр фигу къэвгъэк1ыжыт.      2) Интернетым къитхыу интерактивнэ доскамк1э къэдгъэлъагъуэ        сурэтхэм деплъурэ гъэм и зэманхэм зэхъуэк1ыныгъэ и1эхэм  тыдогъэпсэлъыхь. Гъэм и зэман дэтхэнэми и дахагъыр псэк1э зэхыдогъащ1э. 6. Унэ лэжьыгъэ.       Лэжь. 47. а) Хъыбарым фыкъеджэ, бжьыхьэм и нэщэнэу абы хэтыр  къэвгъуэт.      б) Планым фригъуазэурэ хъыбарыр 1ыхьищу вгуэш. Къифтхык1. Ещанэ 1ыхьэм хэт псалъэхэм ударенэ тевгъэувэ.