«ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ – РҰХАНИ ЖАҢҒЫРУДЫҢ БАСТАУЫ» атты ғылыми зерттеу жоба. (Презентация)

Павлодар облысы, Лебяжі ауданы
Баймолдин аулы
2017

Ә.Баймұлдин атындағы ЖОББМ
Өлкетану курсы

Біздің зерттеуіміздің міндеттері
Архив құжаттарымен жұмыс істеп үйрену (кітаптар, фотомұрағаттар)
Ақпаратты жинау және талдау машықтарын меңгеру
Гипотезалар тауып,тексеріп, дәлелдеп, зерттеп үйрену

Гипотеза: Лебяжье ауданы 1939 жылы 16 қазанда құрылған , яғни Лебяжье ауданының тарихы мен мәдениеті қалыптасты.

Тақырыпты зерттеу үшін таңдау себебіміз:
Әбілқайыр Баймолдин ауылы, Ә.Баймолдин атындағы орта мектеп біздің екінші үйіміз, Отанымыз, туған жеріміз сондықтан біз мектебіміздің, ауылдың, аудынның тарихы мен мәдениетің білуге міндеттіміз.
Зерттеу объектілері:
газет материалдары
Фото архив
Сұхбат– интервью
 

1. Григорий Николаевич Потанин - географ, этнограф, фольклорис, саяхатшы, түркі-монғол халықтар мәдениетін зерттеуші
2. Лебяжі ауданының тарихы
3. Әбілқайыр Баймолдин ауылының тарихы
4. Ә.Баймолдин атындағы орта мектептің тарихы

Григорий Николаевич Потанин — орыс географы, этнографы, фольклорисі, саяхатшы, түркі-монғол халықтары мәдениетін зерттеуші. Әскер отбасында туған.
Лебяже ауданы-бүкіл дүние жүзіне танымал Азияны зерттейде белгілі ғалым Г.Н.Потанин, ғұлама жазушы Всеволод Ивановтың отаны. (1835-1920 жж.) Григорий Николаевич Потанин — орыс географы, этнографы, фольклорисі, саяхатшы, түркі-монғол халықтары мәдениетін зерттеуші. Г.Н. Потанин 1835 жылы Ақмола облысы Ямышинск станицасында дүниеге келді. Атақты ғалым Г.Н.Потанин осы жердің тумасы. Осы жердің тарихына байланысты көп деректер жинаған осы адам.

Бийск являлся отправной и конечной точкой почти всех его экспедиций. Именно отсюда начинались и здесь заканчивались его походы по исследованию геологии, этнографии, картографии Алтая и Монголии, изучения растительного мира этих регионов. Во время этих экспедиций Потаниным, вместе с его женой, Александрой Викторовной, было открыто более 160 видов новых растений, также он впервые описал несколько народностей, ранее никому не известных, о существовании которых знали только понаслышке. Всего же за свою жизнь Григорий Потанин написал более 260 научных статей и 10 монографий.

Ғалымның қолжазбасына қарап отырсақ, бұрынғы «Қазалқоғам» савхозының қазіргі У.Сыздықов атындағы акционерлік қоғамның орталығы Ямышево селосы немесе тұзқала ауылына қатысты әртүрлі жорамалдар бар.Солардың шындыққа сәйкес келетіні осы жерлесіміз Г.Н.Потанин жинаған деректер.Жергілікті тұрғындар басында «Қалатұз» кейіннен «Тұзқала» деп атаған бұл елдімекен қазіргі «Қызылқоғамның» орталығы.Тұзқала-солтүстік жағында тұз қаланың шығысына қарай 3-4 километр орналасқан солтүстік жағында тұз шығатын үлкен көл бар.

Надпись на постаменте: "Потанин Григорий Николаевич, 1835 - 1820, Почетный гражданин Сибири".

Лебяжье ауданы 1939 жылы 16 қазанда құрылған, Павлодар облысының Оңтүстік-шығысында орналасқан және Оңтүстік-шығысында Ресей Федерациясының Алтай өлкесімен, солтүстікте Шербақты ауданымен шектесіп жатыр, батыста аудан шекарасы Ертіс өзені арқылы өтеді. 1996 жылы ономастикалық коммисиясының шешімі бойынша Лебяжі Аққу ауылына ауыстырылды, ал аудан өз атымен қалды. Ауданның аумағы 806,1 мың шаршы метрді құрайды. Павлодар қаласына дейін ара қашықтық 120 км. Әкімшілік орталығы— Аққу ауылы.

Жеті атасын білу, шыққан асылдарын – билерін,
Батырларын, ғалымдарын, білу үлкен қасиет. Өз
туғанын, өз асылын білмеген, ардақтамаған адам
ел басқара алмайды. Алдымен өзіңді таны, сонда
басқаны білесің.

1939ж 30 желтоқсанда ҚК (б)П облыстық комитетінің бюросы Павлодар ауданында орыс тілінде, Май және Лебяжі аудандарында қазақ тілінде аудандық газеттер шығаруды ұйымдастиыруды қаулы етті.

1940ж 1 қыркүйекте Лебяжі ауылында ҚК (б)П Лебяжі аудандық комитеті мен аудандық атқару комитетінің баспа органы - аудандық <<Ленин жолы >> газетінің бірінші нөмірі шықты. Газеттің таралымы 1000 дананы құрады, Ш.Сарсембаев газет редакторы болды.

«Тағдырға пенде көнесің,
Адам болып туған соң.
Бір күні өшіп сөнесің,
Өмір жолын қуған соң...»
Н.Қайдаров

Мерғалымның отбасы

Қайырбай Оспанов, Иренғайып Әлімов,Төлеубай Көбайдаров,
Қабиболла Әлібаев, Қанат Ғабдуллин

Тоқмұхамед Сәлменұлы Садықов, Ғарифолла Есім, Темкен Жәутіков, Қазбек Әпсалықов,
Садритен Тілеукенов, Қанатбек Мұқанов, Александр Ишутин, Мұрат Сәбит, Арсентий Югай, Ғазиз Айманов, Қайса Қайырханов, Рахымбек Қасымханов, Жанат Сәкенов,
Сайлау Дүкенбаев, Рашид Уаков, Садық Нұрғалиев, Машрап Сүлейменов,
Кабиболла Әлібаев

«Әй, жарайсың!» облыс сайысының жүлдегерлері.
Ә.Баймұлдин атындағы мектеп оқушылары:
Дусталиева З, Лозина Т,
Карпушкина Н, Рогова А, Емец Т

29 наурызда КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумның Жарлығымен Қазақ КСР мал шаруашылығының 24 озаты Социалистік Еңбек Ері атағы берілді және Ленин ордені мен <<Орақ пен Балға>> алтын медалі қоса тапсырылды.Марапатталғандардың ішінде Павлодар облысынан екі мал шаруашылығының озаты - Лебяжі ауданы <<Бесқарағай>> совхозының аға шопаны Жампейіс Сыздықов және Лебяжі ауданы №23-ші совхозының аға шопаны Күләйім Шарбақбаева болды.

фото

Шарбақбаева Күләйім (1911) / Павлодар облысының Ермак (қазіргі Ақсу) ауданында дүниеге келді.1933-1943 ж.ж. Май ауданындағы «Қазақстанның 10 жылдығы» ұжымшарында, кейін Павлодар қаласында ұн зауытында істеді, 1952 жылдан 1967 жылға дейін Лебяжі ауданының №23 кеңшарында (қазіргі Қарақала) аға шопан болды. Жыл сайын Күләйім жаңа табысқа жетіп отырды. 1955 жылдың өзінде-ақ оның шопандар бригадасы әрбір ісектен орта есеппен алты килограмнан сапалы жүн алды. 1956 жылы жүн қырқуды 6,4 килеге дейін жеткізді. Ал 1957 жылдың көрсеткіш бәрінен де асып кетті. Отарындағы әрбір ісектен алынған жүннің салмағы 6,85 килограмға жетті. КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиуымының 1958 жылғы 29 наурыздағы Жарлығымен Күләйім Шарбақбаеваға социалистік Еңбек Ері атағы берілді. 1958 жылы КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаттығына сайланды. Арада бес ай өткенде қой өсірушінің еңбегі тағы дажоғары бағаланып, Шарбақбаева К. Қазақ КСР мал шаруашылығының еңбегі сіңген шебері деген құрметті атақ берілді.

27 маусымда Павлодар қаласында бірінші мұғалімдердің облыстық съезі өтті . Оған қалалық және ауылдық мектептердің ең үздік мұғалімдері қатысты. Съездің басты тақырыбы ағарту ісін қайта құру болды. Лебяжі орта мектебінің мұғалімі А.Ретюнина баяндама жасады.

1963 жылдың 25 тамызда көрнекті жазушы Всеволод Иванов қайтыс болды. Всеволод Вячеславович 1835 жылы 24 ақпанда Семей облысы Семей уезінің Лебяжі ауылында мұғалімдер отбасында дүниеге келді. В.В.Иванов 1936 жылы Б.Майлин және Ғ.Мүсіреповпен бірге бірінші қазақ көркем фильмінің сценарийін жазып, алғашқылардың бірі болып Амангелді Имановтың өнердегі бейнесін жасады. Павлодар қаласы мен Лебяжі ауданының Лебяжі ауылында көшелерге , Лебяжье ауылы аудан орталығындағы орта мектеп пен облыстық баспаханаға оның есімі берілді.

Тему революции и революционных преобразований Иванов раскрывал в повестях «Партизаны», «Цветные ветра», «Бронепоезд 14-69», в романах «Голубые пески», «Кремль», «У». В жанре фантастики написаны «Сизиф, сын Эола» и «Агасфер». К автобиографическим произведениям относятся книги В. Иванова «Похождения факира», «мы идем в Индию», «История моих книг» и другие.

Газета «Советская Сибирь», сотрудником которой был В. Иванов, направила его с поручением в Петроград (1921). Пользуясь случаем, В. Иванов познакомился с Максимом Горьким, который порекомендовал молодому автору отдать свои произведения в первый советский «толстый» журнал «Красная новь», и в первом же номере нового журнала появилась повесть Иванова «Партизаны» (1921). А в № 5 этого же журнала был опубликован «Броненосец 14-69» - повесть, послужившая основой для одноименной пьесы, написанной в 1927 г.

Ауданда тың көтерілген он жылда көптеген елді мекендер пайда болды, халықтың саны өсті. Бұрын 20 мыңға жетер жетпес халық саны 28 мыңға жетті. Тың игеру жылдары көп адамдардың кеуделерін медальдар мен ордендер толтырды, 47 адам Ленин орденіне, 105 адам Еңбек Қызыл Ту орденіне, 29 адам Қазан революциясы орденіне, ал 193 адам басқадай орден - медальдарға ие болды. Лебяжі 1965 жылдан бастап қайта аудан орталығына келтірілгенен кейінгі жылдары айтарлықтай өзгере бастады. Бұнда заман талабына сай келетін Мәдениет үйі, сауда орталығы, гастроном, саз мектебі, халық театры, балалар спорт мектебі, аудандық аурухана, № 28-ші кәсіптік - техникалық училище, тағы басқадай обьектілер салынды.

Гончарова Людмила Петровна, Гончаров Михаил Иванович,
Никишин Николай Николаевич,Никишина Федосья Яковлевна,
Костина Надежда Михайловна, Карасёва Антанина Александровна,
Костин Арсентий Ефимович,Голимов Магзам,
Карпушкин Василий Павлович, Карпушкина Фекла Михайловна

Ауданда 1970-75 жылдары аралығында қой саны 200 мыңға, ірі қара саны 6500 және жылқы саны 3000 жеткен. Аудан екі дүркін Бүкілодақтық, үш дүркін республикалық жарыстың жеңімпазы атанды.

А.Баймұлдин атындағы орта мектеп 1956-1957 жылдары ашылған, алғашқы уақытта Восточный орта мектебі деп аталған. Ең бірінші ашылғанда мектеп қарапайым кішкене үйде орналасқан. Кейіннен жаңа 1 қабатты мектеп ғимараты салынған. Мектеп 1950 жылдардың ортасында тың жерлерді игеру кезінде, көп ұлтты тың игерушілердің балаларына арналған. Сондықтан оқыту тілі – орыс тілінде жүргізілген.

1960 жылдары салынған жаңа мектеп ғимараты

Мектепте 400-ге тарта оқушы болған. Әр сыныпта 30-35 оқушыдан оқыған. Оқу 2 ауысымда жүргізілген.

Ең бірінші ашылғанда мектеп қарапайым кішкене үйде орналасқан.

Мұғалімдер бөлмесінде

Мектептің алғашқы директоры
Жаксылыков К.А
(1960 жылдар)

1970 жылдар, мұғалімдер ұжымы: Бабич, Дорошенко В.И, Жаксылыкова З. Чащина, Жаксылыков К.А , Ковалева Л. Н, Ваничева Е. П

Ковалева Л Н 1960 –шы жылы
орыс тілі сабағында

1970 жылдар бастауыш сынып мұғалімі Дорошенко В.И

Аға пионервожатый Дорошенко В пионерлер бөлмесінде пионерлермен

1970 –ші жылдар, Жаксылыкова З. Х.
Ковалева Л. Н. Пивкин И. А

1972 жыл,мамыр
Соңғы қоңырау

1972 жылдың мектеп түлектері

1977 жыл Мұғалімдер
Темиралин Б. Н, Абдулина А. Ж..
интернат күтушісі Ахмарова М. С

1970 жыл, мұғалімдер Годына Е. Г, Ваничева Е. П.
8 класс оқушыларымен

Абылхаир Баймульдин родился в 1909 году в селе (Восточное, Такыр) Лебяжин­ского района Павлодарской области. В 1926—1928 годах Баймульдин проходил учебу в Се­мипалатинской партийно­-советской школе. В 1928 году вступил в ряды ВКП(б) Казахстана и по 1931 год проработал секретарём Павлодарского районного комитета комсомола. Военную деятельность начал в 1931 году, став курсантом школы 49-го конного полка. С 1931—1933 годы участвовал в боях против басмачества. В 1939 году по заданию правительства участвовал в боях за Халхин-Гол с японскими самураями. Был награжден медалью «За отвагу» в Кремле лично Михаилом Калининым
1976 жылы Восточный совхозына Кеңес Одағының батыры Әбілқайыр Баймолдиннің аты берілуіне байланысты орта мектепке де батыр ағамыздың аты берілді. 1980 жылы Восточный совхозында 500 орындық жаңа мектеп салынды.

1976 жыл Ә.Баймұлдин
атындағы орта мектеп

2013 жыл
Потанин атындағы өлкетану мұражайының
және Педагогикалық институтының
студенттері мен бірге ұйымдастырылған
іс шара