Математикада интерфаол таълим

MATEMATIKADA LNTERFAOL TA'LIM VA UNDAN FOYDALANISH.

 

Kamolov Davron Mirjalolovich

Kosonsoy tuman, 12 maktab o’qituvchisi

 

Interfaol metod - ta'lim jarayonida o'quvchilar hamda o'qituvchi o'rtasidagi faollikni oshirish orqali o'quvchilarning bilimlarni o'zlashtirishini faollashtirish, shaxsiy sifatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Interfaol metodlarni qo'llash dars samaradorligini oshirishga yordam beradi. Interfaol ta'limning asosiy mezonlari: norasmiy bahs-munozaralar o'tkazish, o'quv materialini erkin bayon etish va ifodalash imkoniyati, ma'ruzalar soni kamligi, lekin seminarlar soni ko'pligi, o'quvchilar tashabbus ko'rsatishlariga imkoniyatlar yaratilishi, kichik guruh, katta guruh, sinf jamoasi bo'lib ishlash uchun topshiriqlar berish, yozma ishlar bajarish va boshqa metodlardan iborat bo'lib, ular ta'lim-tarbiyaviy ishlar samaradorligini oshirishda o'ziga xos ahamiyatga ega.

Interfaol mashg'ulot samaradorligi omillari                                                     

 Hozirda ta'lim metodlarini takomillashtirish sohasidagi asosiy yo'nalishlardan biri interfaol ta'lim va tarbiya usullarini joriy qilishdan iborat. Barcha fan o'qituvchilari dars mashg'ulotlari jarayonida interfaol usullardan borgan sari kengroq foydalanmoqdalar.

Interfaol usullarni qo'llash natijasida o'quvchilarning mustaqil fikrlash, tahlil qilish, xulosalar chiqarish, o'z fikrini bayon qilish, uni asoslagan holda himoya qila bilish, sog'lom muloqot, munozara, bahs olib borish ko'nikmalari shakllanib, rivojlanib boradi.

Bu masalada amerikalik psixolog va pedagog B.Blum bilish va emotsional sohalardagi pedagogik maqsadlarning taksonomiyasini yaratgan. Uni Blum taksonomiyasi deb nomlanadi. (Taksonomiya-borliqning murakkab tuzilgan sohalarini tasniflash va sistemalashtirish nazariyasi). U tafakkurni bilish qobiliyatlari rivojlanishiga muvofiq ravishdagi oltita darajaga ajratdi.

Unga ko'ra tafakkurning rivojlanishi bilish, tushunish, qo'llash, tahlil, umumlashtirish, baholash darajalarida bo'ladi. Shu har bir daraja quyidagi belgilar hamda har bir darajaga muvofiq fe'llar namunalari bilan ham ifodalanadi, jumladan:

Bilish-dastlabki tafakkur darajasi bo'lib, bunda o'quvchi atamalarni ayta oladi, aniq qoidalar, tushunchalar, faktlar va shu kabilarni biladi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fe'llar namunalari: qaytara bilish, mustahkamlay olish, axborotni etkaza olish, aytib bera olish, yozish, ifodalay olish, farqlash, taniy olish, gapirib berish, takrorlash.

Tushunish darajasidagi tafakkurga ega bo'lganda esa, o'quvchi faktlar, qoidalar, sxema, jadvallarni tushunadi. Mavjud ma'lumotlar asosida kelgusi oqibatlarni taxminiy tafsiflay oladi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fe'llar namunalari: asoslash, almashtirish, yaqqollashtirish, belgilash, tushuntirish, tarjima qilish, qayta tuzish, yoritib berish, sharhlash, oydinlashtirish.

Qo'llash darajasidagi tafakkurda o'quvchi olgan bilimlaridan faqat an'anaviy emas, noa'nanaviy holatlarda ham foydalana oladi va ularni to'g'ri qo'llaydi.   Bu tafakkur darajasiga muvofiq fe'llar namunalari: joriy qilish, hisoblab chiqish, namoyish qilish, foydalanish, o'rgatish, aniqlash, amalga oshirish, hisob-kitob qilish, tatbiq qilish, hal etish.

Tahlil darajasidagi tafakkurda o'quvchi yaxlitning qismlarini va ular o'rtasidagi o'zaro bog'liqliklarni ajrata oladi, fikrlash mantiqidagi xatolarni ko'radi, faktlar va oqibatlar orasidagi farqlarni ajratadi, ma'lumotlarning ahamiyatini baholaydi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fe'llar namunalari: keltirib chiqarish, ajratish, tabaqalashtirish, tasniflash, taxmin qilish, bashorat qilish, yoyish, taqsimlash, tekshirish, guruhlash.

Umumlashtirish darajasidagi tafakkurda o'quvchi ijodiy ish bajaradi, biror tajriba o'tkazish rejasini tuzadi, birnechta sohalardagi bilimlardan foydalanadi. Ma'lumotni yangilik yaratish uchun ijodiy qayta ishlaydi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fe'llar namunalari: yangilik yaratish, umumlashtirish, birlashtirish, rejalashtirish, ishlab chiqish, tizimlashtirish, kombinastiyalashtirish, yaratish, tuzish, loyihalash.

Baholash darajasidagi tafakkurda o'quvchi mezonlarni ajrata oladi, ularga rioya qila oladi, mezonlarning xilma-xilligini ko'radi, xulosalarning mayjud ma'lumotlarga mosligini baholaydi, faktlar va baholovchi fikrlar orasidagi farqlarni ajratadi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fe'llar namunalari: tashxislash, isbotlash, o'lchash, nazorat qilish, asoslash, ma'qullash, baholash, tekshirish, solishtirish, qiyoslash.

Interfaol usullar ko'p turli bo'lib, ularning hammasi ham har qanday progressiv usullar     jy kabi eng awalo, o'qituvchidan mashg'ulot oldidan katta tayyorgarlik ko'rishni talab qiladi.

Shu mashg'ulotlarni tashkil qilishda interfaol darsning asosiy xususiyatlarini uning an'anaviy darsga nisbatan ayrim farqlarini ko'rib chiqish orqali yaqqolroq idrok etish mumkin. Shu maqsadda quyidagi jadvalni keltiramiz:

 

 

 

 

 

An'anaviy hamda interfaol dars orasidagi ayrim farqlar                            ^

 

	Asosiy rushunchalar	An'anaviy dars	Interfaol dars
1	Qo'llanish darajasi	Barcha mavzular bo'yicha ular uchun qulay bo'lgan dars turlari shaklida qo'llaniladi.	Ayrim mavzular bo'yicha interfaol darsning qulay bo'lgan turlari shaklida qo'llaniladi. Boshqa mavzular uchun an'anaviy dars qo'llaniladi
2	Dars maqsadi	Dars mavzusi bo'yicha bilim, ko'nikma, malakalarni shakllantirish,  mustahkamlash.	Dars mavzusi bo'yicha mustaqil fikrlash, xulosaga kelish, ularni bayon qilish, himoyalashga o'rgatish.
3	O'qituvchining vazifalari va ish usullari	Yangi mavzuni tushuntirish, mustahkamlash, nazorat, topshiriqlar berish.	O'quvchilarning mustaqil ishlashlarini va taqdimotlarini tashkil qilish, boshqarish, nazorat, yakuniy xulosalarni asoslab berish.
4	Darsga tayyorgarlikka talablar	Dars rejasi, konspekt va didaktik vositalarni tayyorlash.	interfaol dars ishlanmasi, mustaqil ishlar uchun topshiriqlar, tarqatma materiallar, boshqa zarar vositalarni tayyorlash.
5	O'quvchilar tayyorgarligiga talablar	Oldingi dars bo'yicha vazifalarni bajarib kelish.	Yangi   dars   mavzusi   bo'yicha asosiy tushunchalarni va dastlabki ma'lumotlarni bilish.
6	O'quvchilarning vazifalari va ish usullari	O'qituvchini tinglash va o'zlashtirish, berilgan topshiriqlarni bajarish.	O'qituvchi bergan topshiriqlarni bajarish bo'yicha mustaqil fikrlash, o'z fikr, xulosalarini boshqalarga solishtirish va yakuniy xulosaga kelish
7	Vaqt taqsimoti	Dars vaqtining ko'p qismi o'qituvchining yangi mavzuni tushuntirishi, tahlil qilishi, topshiriqlarni tushuntirishi, o'zlashtirishni nazorat qilishiga sarflanadi.	Dars vaqtining ko'p qismi o'quvchilarning mustaqil topshiriqlarni bajarishi, fikr almashishi, mushohada qilishi, o'z xulosalarini bayon qilishi va himoyalashiga sarflanadi.
8	Darsning modulva algoritmlari	Darsning modul va algoritmlaridan har bir o'qituvchi o'zi qo'llayotgan metodga muvoflq foydalanadi.	Har bir dars oldindan tayyorlangan modullar va algoritmlarga, loyihalarga muvofiq o'tkaziladi.
9	O'quvchilardan talab qilinadigan faollik darajasi	O'qituvchi har tomonlama faol, o'quvchilar diqqatni jamlash, tushunish, fikrlash, topshiriqlarni bajarish bo'yicha faol. Muloqot shakllari: о' qituvchi-guruh; о' qituvchi-o' quvchi; о' quvchi-o' quvchi; о' quvchi-o' qituvchi; guruh-o' qituvchi;	O'qituvchi ham, o'quvchilar ham har tomonlama faol. Hamkorlik, hamijodkorlik shakllari: o'qituvchi-o'quvchi; o'quvchi-o'quvchi; o'quvchi-kichik guruh; kichik guruh-kichik guruh; o'quvchi-o'qituvchi; kichik guruh-o'qituvchi; guruh-o' qituvchi.
10	Bilimlarni o'zlashtirishning asosiy usullari	Muloqot, muhokama, muzokara, bahs, munozara, mulohaza, tahlil, mushohada, mutolaa va boshqalar.	Muloqot, mutolaa, mushohada, muhokama, muzokara, bahs, munozara, mulohaza, tahlil va boshqalar.
11	Mashg'ulot shakllari	Ma'ruza, seminar, amaliy mashg'ulot, laboratoriya mashg'uloti, davra suhbati, bahs, munozara, konsultastiya va boshqalar.	Ma'ruza, guruh yoki juft bo'lib ishlash, taqdimotlar, bahs, munozara, davra suhbati, amaliy ishlar va boshqalar.
12	Kutiladigan natija	Mavzu bo'yicha o'quvchilarning bilim, ko'nikma, malakalarni o'zlashtirishlari.	Mavzu bo'yicha o'quvchilarning o'z fikr, xulosalarini shakllantirish, ularni   mustaqil   bilim   olishga o'rgatish.

 

Bu jadvalda hajm oshib ketmasligi uchun fikr juda qisqa bayon qilindi.

Jadvalda keltirilgan farqlar shu ikki mashg'ulot turining bir-biriga nisbatan afzal va kamchilik tomonlarini yaqqol ko'rsatib turibdi.

Interfaol mashg'ulotning ushbu jadvalda ko'rsatilgan ayrim jihatlarini tahlil qilish asosida quyidagi xulosalarga kelish mumkin:

1.     O'quv rejadagi fanlarni o'qitishda qaysi mavzular bo'yicha interfaol darslar tashkil qilish maqsadga muvofiqligini hisobga olish zarur. Bunda hap bir mavzu bo'yicha mashg'ulotning maqsadiga to'liq erishishni ta'minlaydigan interfaol yoki an'anaviy mashg'ulot turlaridan foydalanish ko'zda tutiladi.

2.     Interfaol mashg'ulotning samarali bo'lishi uchun o'quvchilar yangi mashg'ulotdan oldin uning mavzusi bo'yicha asosiy tushunchalarni va dastlabki ma'lumotlarni bilishlarini ta'minlash zarur.

3.     3. Interfaol mashg'ulotda o'quvchilarning mustaqil ishlashlari uchun an'anaviy mashg'ulotga nisbatan ko'p vaqt sarflanishini hisobga olish zarur.

Shularga o'xshash farqlaraing ijtimoiy hayotdagi ta'siri to'g'risida bir necha asr muqaddam A.Navoiy o'zining mashhur "Mahbub ul-qulub" asari muqaddimasida shunday yozgan edi: "Umid ulkim, o'qig'uvchilar diqqat va e'tibor ko'zi bila nazar solg'aylar va har qaysisi o'z fahmu idroklariga ko'ra bahra olg'aylar...". Bunda shu asarni har kim turlicha, ya'ni o'z fahmi idroki darajasidagina tushunishi, o'zlashtirishi, foyda ola bilishi va amalda qo'llay bilishi ko'rsatib o'tilgan bo'lib, bundan biz interfaol ta'lim usullarining an'anaviy usullardan asosiy farqlari to'g'risida yuqorida aytgan xulosalarimizni yanada qisqa qilib, o'quvchilarning fahmu idroklarini o'stirishdan iborat, deb ifodalashimiz mumkin.

Bunda ta'kidlash lozimki, interfaol ta'lim usullari O'zbekistonda qadim zamonlardan beri ta'lim-tarbiya jarayonida muallim bilan talabalar hamda talabalar bilan talabalar o'rtasidagi muloqotlarda muhokama, munozara, muzokara, mushohada, tahlil, mashvarat, mushoira, mutolaa kabi shakllarda qo'llab kelingan.

Bu usullar talabalarning nutq, tafakkur, mulohaza, zehn, iste'dod, zakovatlarini o'stirish orqali ularning mustaqil fikrlaydigan, komil insonlar bo'lib etishishlariga xizmat qilgan.

' Hozir interfaol mashg'ulotlarni olib borishda ma'lumki, asosan interfaol usullar qo'llanilmoqda. Kelgusida esa bu usullar ma'lum darajada interfaol texnologiyaga o'sib o'tishi maqsadga muvofiq. Bu interfaol usul hamda texnologiya tushunchalarining o'zaro farqini bizningcha, shunday ta'riflash mumkin.

 Interfaol ta'lim usuli — har bir o'qituvchi tomonidan mavjud vositalar va o'z imkoniyatlari darajasida amalga oshiriladi. Bunda har bir o'quvchi o'z motivlari va intellektual darajasiga muvofiq ravishda turli darajada o'zlashtiradi. 

Interfaol ta'lim texnologiyasi - har bir o'qituvchi barcha o'quvchilar ko'zda tutilgandek o'zlashtiradigan mashg'ulot olib borishini ta'minlaydi. Bunda har bir o'quvchi o'z motivlari va intellektual darajasiga ega holda mashg'ulotni oldindan ko'zda tutilgan darajada o'zlashtiradi.

Interfaol mashg'ulotlarni amalda qo'llash bo'yicha ayrim tajribalarni o'rganish asosida bu mashg'ulotlarning sifat va samaradorligini oshirishga ta'sir etuvchi ayrim omillarni ko'rsatishimiz mumkin. Ularni shartli ravishda tashkiliy-pedagogik, ilmiy-metodik hamda o'qituvchiga, o'quvchilarga, ta'lim vositalariga bog'liq omillar deb atash mumkin. Ular o'z mohiyatiga ko'ra ijobiy yoki salbiy ta'sir ko'rsatishini nazarda tutishimiz lozim.

Tashkiliy-pedagogik omillarga quyidagilar kiradi:

·                          o'qituvchilardan interfaol mashg'ulotlar olib boruvchi trenerlar gurahini tayyorlash;

·                          o'qituvchilarga interfaol usullarni o'rgatishni tashkil qilish;

·                          o'quv xonasida interfaol mashg'ulot uchun zarar sharoitlarni yaratish;

·                          ma'ruzachining hamda ishtirokchilarning ish joyi qulay bo'lishini ta'minlash;

·                          sanitariya-gigiena me'yorlari buzilishining oldini olish;

·                          xavfsizlik qoidalariga rioya qilishni ta'minlash;

·                          davomatni va intizomni saqlash;  nazorat olib borishni tashkil qilish va boshqalar.

Ilmiy-metodik omillarga quyidagilar kiradi:

·                          DTS talablarining bajarilishini hamda darsdan ko'zda tutilgan maqsadga to'liq erishishni ta'minlash uchun maqsadga muvofiq bo'lgan interfaol usullarni to'g'ri tanlash;

·                          interfaol mashg'ulot ishlanmasini sifatli tayyorlash;

·                          interfaol mashg'ulotning har bir elementi o'rganilayotgan mavzu bilan bog'liq bo'lishini ta'minlash;

·                          mashg'ulotlar mavzusi va mazmunini so'nggi ilmiy-nazariy ma'lumotlar asosida belgilash;

·                          zamonaviy yuqori samarali metodlarni qo'llash;

·                          o'quvchilarning tayyorgarlik darajasini oldindan aniqlash va shunga mos darajadagi interfaol mashg'ulotlarni o'tkazish;

·  interfaol mashg'ulot uchun yetarlicha vaqt ajrata bilish va boshqalar.

O'qituvchiga tegishli omillar:

·  mavzuni sayoz bilishi;

·  nutqidagi kamchiliklar:

·  talaffuz,

·  adabiy til me'yorlari,

·  grammatika qoidalari,

·  notanish yoki xorijiy so'zlar,

·  atamalarning ma'nosini tushuntirmasdan qo'llashi,

·  shevaga xos so'zlarni ko'p qo'llashi,

·  yozib namoyish qilishda xatoga yo'l qo'yishi va tushunarsiz yozishi;

·  o'zini tutishi va pedagogik xulqidagi nuqsonlar;

·   kiyinishi va tashqi ko'rinishiga e'tiborsizligi;

·   ta'lim vositalaridan unumli va to'g'ri foydalana olmasligi;

·  kuzatuvchanlik, 

·  vaqtning o'tishini his qilish, 

·  uni to'g'ri taqsimlash ko'nikmasi etishmasligi;

·  tinglash ko'nikmasi yetishmasligi;

·  o'quvchiga xayrixohlik,

·  samimiylik,

·  u bilan hamkorlikda ish olib borish ko'nikmasi yetishmasligi;

·   -mantiqiy bog'liqlik va izchillikka rioya qilmaslik va boshqalar.

O'quvchilarga tegishli omillar:

·                          davomat pastligi,

·                          mashg'ulotga kechikib kelishi;

·                           zarar tayyorgarliksiz kelishi;

·                          ilmiy atamalarni bilmasligi;

·                          diqqatni jamlay olmasligi;

·                          eshitish qobiliyatidagi va tinglash ko'nikmasidagi kamchiliklar;

·                          qiziqishning pastligi, fikr yuritishning sustligi;

·                          dars mavzusi bo'yicha tayyorgarlik darajasining pastligi;

·                          manfaatdorlikning kamligi va boshqalar.

Mashg'ulotda foydalaniladigan vositalarga tegishli omillar:

·                          ta'lim vositalarining yetishmasligi, ta'mirtalab yoki yaroqsiz holda bo'lishi, sifatli va

·                          zamonaviy vositalarning kamligi;

·                          mashg'ulot mavzusini o'zlashtirish uchun maqsadga muvofiq vositalar turlarini va sonini to'g'ri tanlamaslik;

·                          vositalarni mashg'ulot boshlanmasidan oldin ishga tayyorlab qo'ymaslik;

·                          vositalardan foydalanishda xavfsizlik qoidalariga rioya qilmaslik va boshqalar.

Xulosa qilib aytganda, interfaol mashg'ulotlarni yuqorida qisqacha bayon qilingan omillarni hisobga olgan holda tashkil qilish va olib borish bu mashg'ulotlarning sifati va samaradorligini yanada oshirishga yordam beradi.

Interfaol ta'lim va tarbiya jarayoni ishtirokchilari       

Interfaol mashg'ulotlar o'ziga xos tashkiliy tuzilishga ega bo'lib, uni tashkil qilish va olib borish bo'yicha faoliyat turlari alohida ajratilgan va har biri bo'yicha alohida vazifalar shaklida nomlar berilgan. Bunda bir mashg'ulot jarayonida shu mashg'ulotni olib boruvchi bir vaqtda ushbu turli vazifalarni bajarishi ko'zda tutiladi. Shu bilan birga bir mashg'ulotni ikki yoki uch pedagog yoki yordamchilar birgalikda olib borishi ham qo"llaniladi. Ular bajaradigan vazifalariga ko'ra quyidagicha nomlanadilar:

1.     Moderator - ta'lim mazmunini yaratish, modullarini ishlab chiqish.

2.     Trener-o'quvchilarning ko'nikmalarini rivojlantiruvchi mashqlar o'tkazuvchi maxsus tayyorgarlikdan o'tgan mutaxassis.

3.     Tyutor-masofadan o'qitish dasturlarini yaratish va bajarilishini ta'minlash.

4.     Fasilitator-darsda ko'makchi, yo'naltiravchi, jarayonga javob bermaydi, xulosa chiqarmaydi.

5.     Mentor-ustoz, o'rgatuvchi (yakka va guruhli tartibda).

6.     Kouch-ta'lim oluvchilarning to'liq o'zlashtirishlari uchun yordam ko'rsatuvchi repetitor, instruktor, trener. Amaliyot davomida amaliy mashg'ulotni, ish jarayonini nazorat qiluvchi, kuzatuvchi. (Kouching-imtihonlarga yoki sport bo'yicha tayyorgarlik
ko'rish).

7.     Konsultant-maslahat berish, tushuntirish, qo'shimcha ma'lumot berish.

8.     Lektor-nazariy ma'lumotlar bilan tanishtiruvchi.

9.     Ekspert - kuzatish, tahlil, tekshirish, xulosa, tavsiya, taklif, mulohaza bildirish.

10. Innovator-yangiliklarni ta'lim mazmuni va mashg'ulotlar jarayoniga joriy qilish.

11. Kommunikator-o'zaro    muloqotlarning    sifati    va   samaradorligini    oshirish, takomillashtirish.

12. O'qituvchi-mashg'ulot mavzusi bo'yicha ko'zda tutilgan mazmunni tushuntirish, о' quv j arayoniga rahbarlik.

13. Menejer-tashkiliy-pedagogik va iqtisodiy masalalarni hal etish.

14. Spekter-kuzatish, tahlil qilish va xulosalarni bayon qilish.

15. Assistent-mashg'ulot uchun tayyorlangan vositalarni amalda qo'llashga tayyorlash, mashg'ulot ishtirokchilariga yordam ko'rsatib turish.

16.Sekretar-zarur ma'lumotlarni yozib borish, tegishli hujjatlarni rasmiylashtirish, o'matilgan tartibda saqlash.

17.Texnolog-pedagogik texnologiya mutaxassisi. Zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosidagi dasturlarni  ishlab chiqish  va amalga oshirishni ta'minlash bilan bog'liq masalalarni hal etib boradi.

18.Metodist-ta'lim-tarbiya metodlari bo'yicha mutaxassis. Dasturlarni ishlab chiqishda va amalga oshirish jarayonida metodik masalalarni hal etib boradi.

19.Koordinator-loyihalar, dasturlarni    ishlab chiqishga rahbarlik,    ularni amalgam oshirishni rejalashtirish, muvofiqlashtirish, tashkiliy va moliyaviy masalalarni hal etish.

20.O'quvchilar - ta'lim oluvchilar.

Quyida matematika darsi uchun interfaol metodda dars o’tishgamisol keltiramiz.

Karusel:   Karusel metodida o`qituvchi sinfni bir necha guruhlarga (4yoki 5ta) bo`ladi.

Har bir guruhga alohida misollar beriladi. O`quvchilar berilgan misolni (guruh ichida) har bir qatorini bitta o`quvchi  ketma –ket yechib boradi . Bunda guruhning har bir a`zosi qatnashadi va mas`uliyatni his qiladi, chunki natijaning to`g`ri bo`lishi har bir o`quvchining javobiga  bog`liq.  Bu usulni darsning  asosan mustahkamlash etapida qo`llash tavsiya etiladi.

Masalan: Tengsizlikni yeching.

 

       0

 

O`ylab o`rniga qo`y.

 Bu metodni asosan geometriya darslarida qo`llash qulay. Bunda o`quvchilarni faollashtiaruvchi savollar o`z aksini topadi.  Berilgan jadval 3 ustundan ibirat bo`lib, birinchi ustunda figuralarga xos bo`lgan xossalar va t a`riflar yoziladi. Ikkinchi ustunda shu shakllar tasviri yoki formulasi  beriladi, 3- ustunda esa o`quvchi  shakl va formulaga mos  qoidani topib harfini qo`yadi.

 

A) kvadrat tenglama	ax4 +bx2+c=0	D
B) chala kvadrat tenglama	x2 +px+q=0	C
C)keltirilgan kvadrat tenglama	ax2 +bx+c=0	A
D)bikvadtat tenglama	ax2 +c=0	B
A) kvadrat tenglama	ax4 +bx2+c=0
B) chala kvadrat tenglama	x2 +px+q=0
C)keltirilgan kvadrat tenglama	ax2 +bx+c=0
D)bikvadtat tenglama	ax2 +c=0

 

Topishmoq va she'rlar.

Topishmoqlar va she'rlardan ham darslarda foydalansak darsimiz yanada qiziqarli bo’ladi.  

Diofant( matematik) haqida qabr toshidagi yozuv.

        She’r

Birodar to’xta bir dam

Shu qabrning yonida.

Yotar unda Diofant

So’ngi joy makonida

Shu yerda topdi uning

Uzoq umri nihoya

Qabr toshdagi yozuv

 

Hayotidan hikoya

Bolalik umrining

Oltidan biri

Yigitlik damlari 1/12

Uylandi Diofant

Va kutdi farzand.

Farzand orzusida

Kechgan yillari.

Besh yil va umrning

Yettidan biri

Shundagina ollohim

Etdi ato bir dilban

Ota umrin yarmicha

Hayot ko’rmish bu farzand

Farzand dog’i olimning

Jigar baxring tig’ladi

Ayriliq dardida u

Achchiq-achchiq yig’ladi

O’g’li vafotidan so’ng.

4 yilgina yashadi.

So’ng o’zi ham shu qabr.

Tomon qadam tashladi.

Qancha umr ko’ribdi?

Shu qabrda yotgan zot,

Nechun uning ishlarin

Hamon etishadi yot.

Birodar bering javob.

Bu ishing topar savob.

 Javob: 84

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Yechimi:

Berilgan x-hamma umri  -bolalik -yigitlik 5+-farzand kutish	Yechilishi:
Hamma umri-?

. Quyidagi she’r o’qib beriladi. Bolalar masalani yechadilar.

Soatiga 90 mil

Tezlik olib neksiya

Bir shaharga yo’l oldi

Javob bergil shamsiya

Qaytishda u tezlikni

Oshirdi 20 maga

Bormoq kelmoq o’rtacha

Tezlik tengdir qanchaga.

Berilgan

Formula:

Yechilishi:

 

 

 

 

 

Xulosa qilib aytish mumkinki, interfaol ta'lim bir vaqtda bir nechta masalani hal etish imkoniyatini beradi. Bulardan asosiysi-o'quvchilarning muloqot olib borish bo'yicha ko'nikma va malakalarini rivojlantiradi, o'quvchilar orasida emostional aloqalar o'rnatilishiga yordam beradi, ularni jamoa tarkibida ishlashga, o'z o'rtoqlarining fikrini tinglashga o'rgatish orqali tarbiyaviy vazifalarning bajarilishini ta'minlaydi.

Shu bilan birga, amaliyotdan ma'lum bo'lishicha, dars jarayonida interfaol metodlarni qo'llash o'quvchilarning asabiy zo'riqishlarini bartaraf qiladi, ular faoliyatining shaklmi almashtirib turish, diqqatlarini dars mavzusining asosiy masalalariga jalb qilish imkoniyatini beradi.

Adabiyotlar ro’yxati

3.  Umumiy o’rta ta’limning davlat ta’lim standartlari va o’quv dasturi (Fizika, matematika, informatika va hisoblash texnikasi asoslari, chizmachilik, mehnat) –T.: “Sharq”, 1999 y.

4. Ikromov J., Mirzaahmedov M., Rahimqoriev A., Saidjonov Y., Yusupov O. Matematika. O’rta maktabning 5-6-sinflari uchun  o’quv qo’llanma.–T.: “O’qituvchi”, 2002 y.

5. Mirzaahmedov M., Rahimqoriev A. Matematika 6-sinf. Umumiy o’rta ta’lim maktablari  6-sinfi uchun darslik. –T.: “O’qituvchi”, 2007 y.

6. Alimov Sh.A., Xolmuhamedov O.R., Mirzaahmedov M. Algebra. Umumiy o’rta ta’lim maktablari 6-9-sinflari uchun darslik.–T.: “O’qituvchi”, 2006 y.

7. Xo’jaev B., Bahromov F., Usmonov F., Bahromov A. Geometriya. Umumiy o’rta ta’lim maktablari  7-sinfi uchun darslik. –T.: “Sharq”, 2005 y.

8. Rahimberdiev A.A. Geometriya 8-sinf. Darslik.–T.: “O’qituvchi”,  2006 y.

9. Haydarov B., Sariqov E., Qo’chqorov A. Geometriya. 9-sinf.–T.: “O’zbekiston milliy enstiklopediyasi”, 2006 y.