Математикалық сауаттылық

Математикалық сауаттылық          Қазақстан күн сайын қарқынды дамып келеді және ұлттың зияткерлік әлеуетін қалыптастыруға батыл қадам жасап отыр. Елдің білім беру жүйесі терең де сатылы стратегиялық жаңғырту кезеңін бастан өткеруде.    Оқушылардың математикалық сауаттылығын арттыру – білім беру  процесінің негізі болып табылады. Елдің білім беру жүйесі терең де сатылы  стратегиялық жаңғырту кезеңін бастан өткеруде. Оқушылардың Қазақстан күн сайын қарқынды дамып келеді және ұлттың  зияткерлік әлеуетін қалыптастыруға батыл қадам жасап отыр. Елдің білім  беру жүйесі терең де сатылы стратегиялық жаңғырту кезеңін бастан өткеруде. Оқушылардың   математикалық   сауаттылығын   арттыру   –   білім   беру процесінің   негізі   болып   табылады.   Қазақстан   Республикасының   Президенті Н.Ә.Назарбаев   «Қазақстанның   әлеуметтік   жаңғыртылуы:   Жалпыға   Ортақ Еңбек   Қоғамына   қарай   жиырма   қадам»   атты   мақаласында   стратегиялық жаңғырту   барлық   саланы,   сонымен   қатар,   білімді   де   түрлендіруді   қажет ететінін атап көрсетті. Осы орайда, өскелең ұрпақтың сапалы білім алуының маңызы зор. Ел   үшін   маңызды   осы   стратегиялық   міндеттерді   шешу   жағдайында тұлғаның ынталылығы, шығармашылықпен ойлауы мен дәстүрлі емес шешім қабылдау   қабілеттері,   кәсіби   жол   таңдау   білігі,   өмір   бойы   білім   алуға даярлығы – оның басты функционалдық қасиеттері болып табылады. Аталған функционалдық біліктер мектеп және отбасында қалыптасады.  Математикалық  сауаттылықты   дамытудың   жалпы   бағдары   Қазақстан Республикасында   білім   беруді   дамытудың   2011­2020   жылдарға   арналған Мемлекеттік бағдарламасында анықталған, басты мақсаттардың бірі – жалпы білім   беретін   мектептерде   Қазақстан   Республикасының   зияткерлік,   дене бітімі   және   рухани   дамыған   азаматын   қалыптастыру,   тез   өзгеретін   әлемде оның   табысты   болуын   қамтамасыз   ететін   білім   алудағы   қажеттілігін қанағаттандыру болып табылады.               Қазіргі   кездегі   шапшаң   жүріп   жатқан   жаһандыру   үрдісі   әлемдік бәсекелестікті күшейте түсуде. Елбасы Н.Ә.Назарбаев Қазақстанның әлемдегі бәсекеге   қабілетті   50   елдің   қатарына   кіру   стратегиясы   атты   жолдауында «Білім   беру   реформасы­   Қазақстанның   бәсекеге   нақтылы   қабілеттігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдардың бірі» деп атап көрсетті.     Қоғамның   әлеуметтік   –   экономикалық   өміріндегі   түбірлі өзгерістерге   байланысты   білім   жүйесінде     және   оның   мазмұны   мен   оқыту технологиясында да өзгерістер болып жатыр.               Қазіргі   таңда   білім   жүйесі   туралы   түсінік   кеңейді,   мақсат   міндет, мазмұны көзқарасы өзгерді, негізі мақсат жеке тұлғанының қалыптасуы, ойлай және сезе алатын адам дайындық, сонымен қатар алған білімін өмірде қолдана білу. Біздің №58 мектеп­гимназияда  осы мақсатта  оқушылардың математикалық сауаттылығын   дәстүрлі   емес   сабақтар   арқылы   көрсетуді   негізге   алып отырмыз.   Математикалық   сауаттылықты   арттыру   –   білім   беру   процесінің   негізі болып   табылады.   Қазақстан   Республикасының   Президенті   Н.Ә.Назарбаев «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай   жиырма   қадам»   атты   мақаласында   стратегиялық   жаңғырту   барлық саланы, сонымен қатар, білімді де түрлендіруді қажет ететінін атап көрсетті Осы орайда, өскелең ұрпақтың сапалы білім алуының маңызы зор. Оқушылардың   функционалдық   сауаттылығын   дамытудың   бес   жылдық Ұлттық іс­қимыл жоспарын қабылдау бойынша нақты міндеттер Мемлекет басшысының   2012   жылдың   27   қаңтардағы   «Әлеуметтік­экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Жолдауында белгіленді Математикалық  сауаттылықты   дамытудың   жалпы   бағдары   Қазақстан Республикасында   білім   беруді   дамытудың   2011­2020   жылдарға   арналған Мемлекеттік бағдарламасында анықталған, басты мақсаттардың бірі – жалпы білім   беретін   мектептерде   Қазақстан   Республикасының   зияткерлік,   дене бітімі   және   рухани   дамыған   азаматын   қалыптастыру,   тез   өзгеретін   әлемде оның   табысты   болуын   қамтамасыз   ететін   білім   алудағы   қажеттілігін қанағаттандыру болып табылады         Математикалық сауаттылықсыз ақыл­ойдың қалыпты дамуы да жоқ және болуы да мүмкін емес. Математикалық сауаттылық арқылы оқушының білім алуға,   оқуға   қызықтыра   отырып,   тұлғалы   дамуын   қалыптастыруға   болады. Математикалық   сауаттылық   дүниеге   қарай   ашылған   үлкен   жарық   терезе іспеттес.             Математикалық   сауаттылық   оқушылардың   негізгі   іс­әрекеті   ретінде психологиялық,   анатомиялық­физиологиялық,   педагогикалық   маңызы   зор қызметтер   атқарады.   Математикалық   сауаттылық   баланың   даму   құралы, таным көзі, тәрбиелік дамытушылық мәнге ие бола отырып, адамның жеке тұлға ретінде қалыптасуына ықпал етеді.        Қазіргі таңда математикалық сауаттылықты сабақ барысында пайдалану оқушылардың білімді қабылдау қабілетін нақтылап, мазмұнын бала санасына жақындатады.   Математикалық   сауаттылық   адамдардың   саяси,   әлеуметтік, экономикалық және т.б. қызыметтерге араласуына, білім алуына әсер етеді.       Математикалық сауаттылықты жүргізе отырып, мұғалім оқушының жеке басының ерекшелігіне, оның санасына , сезіміне, ерік­жігеріне, мінез­құлқына ықпал   жасайды.   Алайда,   математикалық   сауаттылық   арқылы   есептер   мен тапсырмаларды   орындау   ақыл­ой,   адамгершілік,   эстетикалық   және   дене тәрбиесінің   мақсаттарына   жету   үшінпайдалану   орынды.   Математикалық сауаттылық   кезіндегі   баланың   психологиялық   ерекшелігі   мынада:   олар ойланады, эмоциялық әсері ұшқындайды, белсенділігі артады, қабілеті, қиял елестері дамиды, мұның бәрі баланың жан дүниесіне әсер етіп, оның рухани адамгершілік сезімінің дамуына ықпалын тигізеді.       Математикалық сауаттылық –педагогикасының негізгі бір саласы ретінде оқушыларға жан­жақты білім беруде, олардың өмір тәжірибелерін кеңейтуде, дүниені   танып   білу   қабілеттерін   жетілдіруде   аса   қажетті   тәрбие құралдарының   бірі.   Математикалық   сауаттылық   элементтерін   мектептегі жеке   пәндерді   оқыту   барысында,   үзілісте   де   бос   уақытта   өткізілетін ертеңгіліктер   мен   кештерде   дидактикалық,   қосымша   материал   ретінде пайдалануға болады. Сабақта математикалық сауаттылық түрлерін пайдалану сабақтың түрлері мен әдістерін жетілдіру жолындағы ізденістердің маңызды бір буыны. Математикалық сауаттылық материалдарын сабақтың тақырыбы мен мазмұнына неғұрылым сәйкес алынса, оның танымдық тәрбиелік маңызы да   арта   түседі.   Оны   тиімді   пайдалану   сабақтың   әсерлігін,   танымдылығын күшейтеді,   оқушылардың   сабаққа   ынтасы   мен   қызығушылығы   артады. Педагогика   ғылымында   оқушының   жеке   адам   ретінде   дамуы   үшін математикалық сауаттылық ерекше орын алады.     Математикалық сауаттылық оқушының жасына қарай өзін қоршаған ортаны танып   білуге,   оны   өзгертуге   құштарлығын   арттыратын   құрал.   Оны   тиімді пайдалану     сабақтың   әсерлігін,   танымдылығын   күшейтеді.   Математикалық сауаттылық барлық сыныптарда қолданылады. Сондықтан мұғалім оқушыны сабаққа   талабын   шаттандыратындай   болу   керек.   Баланың   белсенділігін саналы   ойлана   білуін,   ой­өрісінің   дамуын,   қиындықты   жеңу,   төзімділікке баулуды   үйрету   мұғалімнің   негізгі   міндеті.   Сондықтан   оқушының   сабаққа белсенділігін,   ынтасын   дамытуда   математикалық сауаттылықтың маңызы зор.   ой   ұшқырлығын,          Біздің   мектепте сабақ барысында оқушының білімін оңайдан қиынға, қарапайымнан күрделіге қарай меңгерту арқылы бірталай жұмыстар жасалды. Мысалы,  жоғарғы 10­  сыныптарда  математикалық   сауаттылықты   дамытуда пән   мұғалімі   Бексолтанова   Л.Ж.   оқушылармен   көптеген   жұмыстар   жасап, оларды   есеп   шығаруға   шыңдаса,   ал   11­   сынып     оқушылары   ҰБТ­ға дайындауда   Узбекова   Р.Б.   оқушылармен   сабақ   үстінде   де,   сабақтан   тыс уақыттарда көптеген жұмыстар өткізді.   Осы   жұмыстар   нәтижесінде   ҰБТ­дан   яғни   математикалық   сауаттылықтан Бөрібаева Гуляна ­20 балл,  Қадыркешова Мадина ­17 балл, Сабетхан Амина­ 20   балл,   Мақсұт   Азиза   ­18   балл,   Мухаметгалиева   Жанар   ­18   балл, Нағашыбаев   Темирлан   ­20   балл,   Аубакиров   Азамат   ­17   балл,   Ризиденова Жұлдыз – 18 балл, Турдыбекова Ұлжан – 18 балл тағы басқалар жоғарғы балл жинап өз білімдерін көрсетті.     Ал 8 –ші, 9­шы сыныпқа математика пәнінен сабақ беретін пән мұғалімдері Шаммухамбетова Н.Г. және Табигат Еркегул арнайы бөлінген факультатив сабақтарында оқушылардың математикалық сауаттылығын арттыруда арнайы әдістемелік   құралдар     физика­математика   ғылымдарының   кандидаты Жанасбаева   Ұ.Б.,   Мәуіт   Рысбек,   Тердікбай   Күшайлардың   мұғалімдерге, оқушыларға уақытты үнемдеу үшін, дұрыс жауапты тез табу үшін шығарған оқулықтарымен жұмыс істеп, оқушыларды дайындауда.      Яғни   адамзат   қазіргі   заманғы   өркениетке   негізінде   математикалық сауаттылық   есептеулердің   арқасында   қол   жеткізді   десек   қателеспейміз. Себебі   математикалық   сауаттылық   ғылым   мен   техниканың   негізі.Тарихтан дәлелденіп отырғандай қай мемілекет ғылымға соның ішінде математикалық сауаттылықа   техникалық   білімге   қолдау   жасайды,   сол   мемілекет   мықты мемілекет болмақ.    Математика  сабақтарында математикалық сауаттылықты дамытудың мақсаты   –   оқытуда   инновациялық   әдістерді,   заманауи   білімдік   және ақпараттық­коммуникациялық технологияларды пайдалану.  Математика   сабақтарында   оқушылардың   математикалық   сауаттылығын   екі негізгі міндеттерді шешу арқылы қалыптастыру мүмкіндігі бар:   1. Оқушының әлеуетіне сәйкес келетін білімдік деңгейге және жеке тұлғаның одан әрі дамуын қамтамасыз ететін және білім беруді іске асыру мүмкіндігіне, оның ішінде өзіндік білім алу жолымен жету. 2.   АКТ   құралдары   мен   өз   қабілеттерін   іске   асыруда   әр   оқушыда шығармашылық әлеуметтік мәнді қызмет тәжірибесін қалыптастыру.   Математика  апталығында математикалық  сауаттылықты  дамыту үшін 8­сыныпта   «Сын   тұрғысынан   ойлау»   әдісімен   өткізілген   «Квадрат   теңдеу тарауын   қайталау»   сабағы  –   оқушының   функционалдық   сауаттылығын қалыптастыруға   арналған     АКТ­ны   пайдалану   аймағындағы   жаңа басымдықтарды, қажетті шарттарды нақты белгіледі. Оқушылар «Кубизм» , «Серпілген сауалдар» әдісі бойынша үй тапсырмасын тексерді. «Ақыл­ойға шабуыл» , «Қызығушылықты ояту» әдісімен әр деңгейдегі  есептер шығарды. «Мағынаны тану» әдісінде қазақ халқының  мақал­ мәтелдері арқылы квадрат теңдеу құрастырды.                Оқушылар сабақты Орта Азия математигі Әл­Хорезми мен француз математигі   Франсуа   Виет   жайлы   мәлімет   пен   ұқсастықтарын     Венн диаграммасы бойынша қорытындылап , «Екі жұлдыз – бір тілек»     бойынша кері байланыс жасады.          Қорыта келгенде кез келген деңгейдегі білім беруді дамыту сұрақтарына біржақты   амал  мәселелерін   жаңғырту   –   негізгі   міндет   болып   табылды. Сабақта     ақпараттық   технологияларды   және   басқа   да   кез   келген педагогикалық технологияларды бүтіндей көпқырлы қолдану қажеттілігі мен шектеулігін   көрсетіледі.   Тек   осындай   жүйеде   оқушының   жеке   тұлғасын гармониялық дамыту мүмкіндігі пайда болады, ол оқушыға тек белгілі бір білімді,   құзыреттілікті   ғана   емес,   сондай­ақ,   дамудың   неғұрлым   сапалы жоғары   деңгейіне   шыға   отырып,   бір   қырдан   екіншіге   сенімді   түрде   өтуге, түрлі технологияларды біріктіре алуға мүмкіндік береді.