MUZIKALÍQ SESLER HÁM SHAWQÍMLAR. SES HÁM ALAMATLÍQ.ARXITEKTURADA SES

Nókis rayonı XBMXMThSHBne qaraslı

№  22-sanlı ulıwma orta bilim beriw mektebiniń

Fizika páni muǵallimi

Aǵılash   Saylauovtıń

MUZIKALÍQ SESLER HÁM SHAWQÍMLAR.

SES HÁM SALAMATLÍQ.

ARXITEKTURADA SES.

 atlı teması boyınsha

sabaqlıq is jobası

2016-2017 jıl

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

№  57-TEMA       MUZIKALÍQ SESLER HÁM SHAWQÍMLAR. SES HÁM SALAMATLÍQ.ARXITEKTURADA SES.

Sabaqtıń maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Oqıwshılarǵa Muzikalíq sesler hám shawqímlar. Ses hám salamatlíq.Arxitekturada ses teması haqqında  keńnen túsinik berip, bul temanıń bsaqa temalardan ózgesheligin bildiriw.

b) Tarbiyalıq maqseti.

Oqıwshılarǵa temadan kelip shıqqan halda ómirde jaqsı menen jamannıń birdey júriwin biraq jaqsılıqtıń jeńip shıǵıwın túsindirip, oqıwshılardı jaqsılıq ruwxında tárbiyalaw.

c)Rawajlandırıw maqseti

Oqıwshılardıń pánge degen qızıǵıwshılıǵın arttırıw nátiyjesinde olardıńwoqıw hám jazıw kónlikpelerin arttırıp barıw

Sabaqtı qurallandırıw

Sabaqlıq kitap,tarqatpa materiallar, hám kórgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalanılǵan metodlar: «Blits» interaktiv metodı «Skarabey» interaktiv metodı

Sabaq jobası

Sabaqtın barısı

Shólkemlestiriw

Klassqa kirip oqıwshılardıń tazalıǵına, klass tazalıǵina itibar qaratıw. Oqıwshılardıń oqıw quralların kózden keshirip  náwbettegi sabaqqa tayarlıǵın tekseriw

Úyge tapsırma soraw

Sestiń qaytıwı. Jańǵırıq temasın soraw.

Tema

Joqarıda aytqanımızday, biz sesler áleminde jasaymız. Bul sesler jaǵımlı bolsa, muzikalıq tásir etti deymiz. Jaǵımsız bolsa, onda bunsha shawqım deymiz. Jılap atırǵan náresteniń dawısı anasına jaǵımlı bolsa, al basqa adamlarǵa shawqım bolıp kórinedi.Birewlerge naǵara sesti muzikalıq bolıp kórinse, basqa birewler onı shawqım sipatında qabıl etedi. Sol sebepten olardı qatań shegaralaw qıyın.Latipanı esiteyik. «Násiriddin bir kúni muzikashı tanısınıń úyine miyman bolıp barıptı. Tanısı oǵan hár túrli muzika ásbapların qaysı biriniń sesti sizge jaǵadı» - degeninde, Násiriddin qarnı ash bolıp ketkenliginen «Menińshe eń jaqsı ses kepkirdiń qazanǵa tiygendegi sesti» - degen eken. Solay etip adamlarǵa hár túrli sesler hár túrli tásir kórsetedi.Ulıwma alǵanda kópshilikke muzikalıq sesler jaǵadı. Muzika ásbaplarında sesler tómendegishe payda etiledi. Hawa qatlamınıń terbeliwi (karnay, sırnay, klarnet, fleyta, saksafon h.t.b) tardıń terbelisi (rubab, tar, tudar, tanbur, skripka, vilonchel, girjek h.t.b) kerip tartılǵan teri yáki membrana terbelisi (dáp, baraban, naǵara h.t.b.) hám elektron ásbaplardıń terbeliwi aqıbetinde.

Olardan shıǵatuǵın seslerdiń jiyligi, biyikligi, tembrleri hár túrli boladı. Mısalı.  Skripkadan shıǵatuǵın ses jiyligi260-15000 Hz, klarnet ushın 150-8000 Hz, naǵara ushın 90-14000 Hz átrapında boladı.Muzikalıq seslerdiń quslarǵa, úy haywanlarına tásir kórsetetuǵınlıǵı úyrenilgen. Hár qanday jaǵımlı saz yáki qosıq ta júda kúshli hawazda qoyılsa ol shawqımǵa aylanadı. Shawqım insan nerv hám salamatlıǵına tásir kórsetedi. Sol sebepli shawqımnan saqlanıw ushınses shutatuǵın qurallar paydalanıladı. Nárse hám qurallardıń sesti jutıw qásiyetin berlgilew ushın sesti jutıw koeficienti (⍺) dep atalatuǵın shama kiritiledi. ⍺-jutılǵan ses energiyasınıń túsken ses energiyasına qatnası menen ólshenedi. Tómengi kestede ⍺-shamasınıń hár túrli materiyallar ushın mánisi keltirilgen (ses jiyligi 500 Hz).

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Shawqımlar insan salamatlıǵına unamsız tásiri bolǵanlıǵınan olardı kemeytiw ilajları kóriledi. Mısalı. Evropa mámleketleri shawqımı belgilengen shegaradan ótip ketetuǵın samolyotlardıń mámleket aymaǵınan ushıwın, aeroportlarǵa qonıwın qadaǵan etip qoydı.

Imaratlardı joybarlastırıwda da sestiń tarqalıwına itibar beriledi. Bul tarawd‘ ]yrenetu[‚n p.n b,limi arxitektura akustikas‘ dep atalad‘/ Jaqsı  joybarlastırılǵan teatr zallarında, saxnada sıbırlap aytılǵan dawıs zaldıń qalegen jerinde esitiledi. Bul binanıń pátigine qaralatuǵın bolsa, onıń kórinisi ishi bos máyek qabaǵına uqsap qurıńǵan boladı. Sonda saxnadan shıqqan ses oǵan urılıp, zaldıń qalegen jerine birdey aralıqtı ótip jetip baradı. Bunday zallardıń tamashagóy otıratuǵın júretuǵın hámme jerlerge olar tárepinen shıǵarılatuǵın shawqımlardı jutatuǵın materiyallar qaplanadı.

Sabaqtı bekkemlew

Bekkemlew ushın «Debat», «klaster» interaktiv metodı usınıs etiledi. Tema boyınsha oqıwshılarǵa  qayta sorawlar berip hám qosımsha tapsırma túrinde hár toparǵa krosvordlar tarqatıladı.tapsırma orınlanıp bolǵannan soń boslıqlardı tolıqtırıw maqsetinde, bilimlerin bekkemlep barıw ushın yadtan formulalar jazadı.

1.Kóplegen qapılardı ashqanıńızda skripka hawazına uqsas ses esitiledi. Bunı qanday túsindiriw múmkin?

2.Kóp qabatlı úyde jasaǵanda gilemdi qaysı diywalúa ildiriw paydalı?

3.Islep turǵan mashina dvigateliniń dawısın esitip, onıń mexanizmleriniń islewi haqqında maǵılıwmat alıw múmkin be?

Úy tapsırma tapsırıw

Muzikalíq sesler hám shawqímlar. Ses hám salamatlíq.Arxitekturada ses temasın oqıp keliw  

Sabaqtı juwmaqlaw

Úy jumısın qayta yadına salıp ótip, búgingi sabaqqa belsene qatnasqan oqıwshılarǵa tiyisli bahaların qoyǵan halda búgingi sabaǵıma juwmaq jasayman

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash