Научная статья на тему Шароф Рашидов - благородный человек

Sharof Rashidov ­ oliyjanob inson Шароф Рашидов ­ благородный человек Бухарский филиал Ташкентского института ирригации и инженеров механизации сельского хозяйства Toshkent irrigatsiya va qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash  muxandislari instituti Buxoro filiali Gidromelioratsiya fakul’teti ,,Suv xo’jaligi va melioratsiya”  yo’nalishi talabasi    Shodiyev Oybekjon Шодиев Ойбек Саъдулло угли, студент «Bizning  asrimizda  Sharof Rashidov nomi o`zbek xalqining ramzi bo`lib yangradi. Jahon uni atoqli adib, yirik davlat va jamoat arbobi sifatida bilardi va tirikligidayoq tan olgandi»               O`zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov O`z tarixini bilmaydigan, kechagi kunini unutgan millatning kelajagi yo`q. Mustabid   tuzum   davrida   millatimizni   va   xalqimizni   kamsituvchi,   buzib ko`rsatilgan tarixiy haqiqatlar tiklandi. O`zbekiston mustaqillikka erishishi milliy madaniyatimiz tarixini o`rganish, u haqda xolisona fikr bildirsh boroasida katta imkoniyatlar yaratildi. Osori­atiqlarimizni saqlash, milliy qadriyatlarimizni tiklash, qadimiy boy tariximizni to`la qonli yoritish imkoni tug`uldi. Milliy madaniyatimiz, jahon   sivilizatsiyasiga   ulkan   hissa   qo`shgan   bobokalonlarimizning   ma`naviy merosi xalqimizga qaytarildi, tavallud topgan kunlari butun mamlakat va xalqaro miqyosda nishonlandi.   Respublikamizni   juda   murakkab   va   og`ir   yillarda   boshqarib,   yurtimiz taraqqiyoti   yo`lida   fidokorona   xizmat   qilgan,   ijtimoiy   va   ijodiy   faoliyati   bilan milliy adabiyotimiz va madaniyatimiz rivojiga katta hissa qo`shgan atoqli davlat arbobi, taniqli yozuvchi Sharof Rashidovning yorqin xotirasini ulug`lash hamda tavalludining 100 yilligini munosib nishonlanishi ham shular jumlasidandir. Sharof   ota,   Sharof   Rashidov   ­     xalqimizning   ulug`   farzandi,   ona O`zbekistonimizni   o`ta   og`ir   va   murakkab   yillarda   boshqargan   zukko   va xalqparvar raxbar, sermulohaza va donishmand yetakchi. Bolalik chog`laridanoq hayot   va   taqdirning   ko`p   sinovlariga   duchor   bo`lgan,   tiriklikning   achchiq­ chuchugiga,   issiq­sovug`iga   ham   birdek   dosh   bergan   irodasi   bukilmas   inson. Ikkinchi   jahon urushining  ham  barcha  alam­iztiroblarini  o`z  jonidan  o`tkazgan sadoqatli, imon­e`tiqodi but millat farzandi. Mustabit tuzum iskanjasida, juda ham sertazyiq va sertaxdid davrlarda oqil va zaxmatkash yurt raxbari sifatida o`zining ijtimoiy va ijodiy faoliyati bilan o`sha chigal   va   qattol   zamonning   zug`umlariga   chidab   berib   yashagan,   xalqiga qayishgan, ayni paytda ijodkorlarni, ayniqsa, yosh iste`dotlarni qadrlab­avaylab umr kechirgan sabotli mehribon va shafiq arbob, taniqli adib va ustoz. Bu ulug` zot ozon qatlamlarini yemirib yotgan zaharli serqurum g`ubordek boshi ustida aylanib turgan siyosiy bosimda ham o`z e`tiqodi va tutumlariga sodiq yashadi.   Shu   boisdan   ham   muhtaram   Prezidentimiz   Shavkat   Mirziyoyevning “Atoqli davlat  arbobi va yozuvchi  Sharof Rashidov tavalludining 100 yilligini nishonlash   to`g`risida”gi   qarori   barcha   vatandoshlarimizning   ko`nglida   qalqib turgan bahoriy niyatdek, eng oily insoniy e`tirof va hurmat ehtirom timsolidek qabul qilindi. Zotan, ushbu qaror zamirida ham adabiyot, ma`naviyat, qo`yinki, millat taqdiriga daxldorlik, sodiqlik, vatanparvarlik va xalqparvarlikning   yuksak ifodasi jamuljamdir. Buyuk   davlat   va   jamoat   arbobi,   taniqli   adib,   xalqimiz   hayoti,   vatanimiz tarixida   o`chmas   iz   qoldirgandek   yetuk   shaxs   Sharof   Rashidovning   xotirasiga ko`rsatilgan e`zoz va ehtirom barcha yurtdoshlarimiz qatori adabiyot ahlini ham sevintirdi. Sharof  Rashidov siymosida nodir fazilatlar jamuljam bo`lib, ular orasida eng yuksagi u kishining oliyjanobligi hisoblanadi. Sharof  Rashidovning ana shu xislati chorak asir davomida butun Respublikaga nurdek taralib turdi… Oqar suvning qadri yoq deb bekorga aytishmagan.  Sharof   Rashidov   oliyhimmat   inson   bo`lgan.   U   kishining   himmatu hamiyatidan   bahramand   bo`lgan   son   mingta   desak,   juda   kamaytirib   aytgang bo`lamiz. Nargiz, Nargiz, sevgim yo`ldoshi! Hayotimning avvali, boshi! Ovoz bergil, ovoz, qaydasan? Nargiz, Nargiz, Baxtim quyoshi! Umrimiz tongidagi toza hislarimizni yodga soladigan, barchamizga tanish bu go`zal   misralar   dunyoning   56   tiliga   (balki   undan   ham   ortiqroqdir)   tarjima qilinganidan hamma ham xabardormikan? Yoki bugun yangi avlod san’atkorlari tomonidan   sevib   kuylanayotgan  “Dugonalar,   bormisiz,   omonmisiz,   Jam bo`lishib,   ochilib   gulzormisiz?”   deya   boshlanadigan   qo`shiq   matni   Sharof Rashidovning “Kashmir qo`shig`i” dostonidan olingani, go`zal  Nargiz gulining Lola, Atirgul, Navro`zgul kabi chaman gullariga xitobi ekanini hammamiz ham bilamizmi? “Kashmir  qo`shig`I” – nur  va zulmat, ozodlik va tutqunlik, muhabbat  va nafrat   o`rtasidagi   kurash,   ishq   va   go`zallikning   tantanasi   haqidagi   hayot qo`shig`idir.   Lirik   hikoya   uslubida   yozilgan   asar   samimiyati,   nafosati   bilan debochasidayoq kishini maftun etadi: “Cho`qqilari  osmon bilan o`pishgan tog`lar etagidan qaynab chiqqan zilol suv… U qancha uzoq yo`l bossa, shuncha ko`p irmoqlar, buloqlar, soylar va jilg`alar unga kelib qo`shilaveradi va shu ko`yi ulug` daryo hosil bo`ladi… Kashmir xalqining qadimiy sevgi dostoni ham xuddi ana shu to`lqinli daryolarni eslatadi” 1955­ yili Hindistonga hukumat delegatsiyasi bilan borgan adib asrlar bo`yi mustamlakachilik   iskanjasida   ezilib,   og`ir   kurashlar   ila   hurriyatga   erishgan Kashmir   xalqining   qo`shiqqa   singan   orzu­umidlari,   san`at   ,   Madaniyati   bilan yaqindan tanishadi. Kashmirda mehmonlar uchun namoyish etilgan “Bambur va Yanbarzol” musiqiy spektaklidan juda ta`sirlanadi. “Bu qo`shiqlar bizni sehirlab qo`ydi, to`lqinga soldi, o`ylatib, kuylatib qo`ydi”, deydi muallif. Safar chog`idayoq “Kashmir qo`shig`i”   asari qog`ozga tushib boshladi. Unda yozilishicha, go`zal vodiydagi   Gullar   bog`ida   “bir­biridan   chiroyli,   bir­biridan   serbarg,   bir­biridan serg`uncha”   chechaklar   o`zlarining   erka   malikasi   Nargizning   asalarilar   shoxi Bamburga   bo`lgan   muhabbati   haqida   suhbat   qurishdi.   Shunda   “   shunchalaram hayotbaxsh, shunchalaram sehrgar” bu bog`ni payhon etish uchun qora kuchlar bilan   Bo`ron   bosib   keladi.   Sevgilisini   kutayotgan   Nargiz   va   uning   dugonalari Bo`ronga   qarshi   chiqadi.   Bu   nozik   hilqatlarning   kuchli   irodasini   bukolmagan Bo`ron gullarni so`litib, barglarni qovjiratish, o`simliklarni tag­tomiri bilan quritish uchun   Xorudni   chaqiradi.   Qora   kuchlar   changalida   qolgan   gullarning   ojiz novdalari erparchin bo`lsa­da, “dunyoda hayot va sevgini so`ndira oladigan kuch yo`q”. Gullar bog`ini tun zulmati qoplaganida sevgilisini qidirib Bambur keladi. Ezilgan, yanchilgan gullar uning qo`shig`idan bosh ko`tarib, ochila boshlaydilar. “Salom sevgi, salom saodat, Salom senga hayot oshig`i”, deya ular ham kuylay boshlaydilar. “Qo`shiq sadosidan chamanlar jonlanadi. Zulmat yo`qolib, nur yoyila boshladi”… Bo`ron bilan, Xorud bilan kurashda ular g`olib bo`ladi. Dunyoning ko`p tillariga tarjima bo`lgan bu asar samimiyatining, nafosatining siri nimada? Keng va teran fikrlarning allegorik obrazlar tilida ifoda topishining sababi   bormi?   “Toki   bu   yerlarda   gul   ko`karmasin,   Bizlardan   keyin   ham   bosh ko`tarmasin”, degan shum niyat qora kuchlarning mag`lub bo`lishini adib nega bu qadar ixlos bilan tasvirladi? “Ikki dil dostoni” va “Kashmir qo`shig`i” qissalari, ular asosida ishlangan badiiy film, balet haqida o`z davrida ko`p va xo`b yozilgan. Saodat, baxt taronasi baralla kuylangan bu ikki asarni bugun biz yangicha talqin qilamiz. Muallifning yurak   tafti   balqib   turgan   misralar   orqali   uning   shaxsini   ko`rishga   intilamiz. Savollarga   ham   shundan   kelib   chiqib   javob   qidiramiz.   Sharof   Rashidov,   eng avvalo, jafokash Kashmir xalqi qo`shiqlaridagi kuylangan hurlik va ozodlikning nechog`li  aziz ekanini  yaxshi  his qilgan. Chunki  u mustamlakachilarning qora kuni, xo`rliklarini ko`rgan xalqning, asl farzandlari qirg`inga uchrab, hali ularning dog`ida o`rtanayotgan millatning farzandi edi. Uning yurtida mustaqillik uchun bo`lgan   kurashlarning   bostirilganiga   hali   ko`p   bo`lmagandi.   Qolaversa, O`zbekistonning     Birinchi   Prezidenti   Islom   Karimov   ta`biri   bilan   aytganda, “Sharof Rashidov o`z xalqining, Vatanining fidoyi farzandi edi.  O`z xalqining ertasini va kelajagini hammadan ko`p o`yladi”. Sharof Rashidovning murakkab va qiyin zamonlarda rahbarlik lavozimida amalga oshirgan ishlari shunday deyishga asos beradi.   Sharof  Rashidovning fojiasi bir shaxsning qismati emas, balki davr fojiasidir. Meni bir oz o`ylantirgan narsa shu bo`ldiki, bir talay amal bandalari marhumga tosh   otar   ekan,   bu   tig`u   parronlar   birovlarga   emas,   oxir­oqibatda   malomat qilinayotgan o`z odamlarimizga, o`z­o`zimizga borib tegishini o`ylab ham andisha qilishmadi.   Balki   uning   o`zi   ham   o`sha   mudhish   turg`unlikning   qurboni bo`lgandir? Bilmadim. Bu dardli savollarga javob berishim mushkul. Eng buyuk hakam – vaqt. Xuddi shu vaqt hamma narsani o`z joyiga qo`yadi. Vaqt shavqatni bilmaydi. Ha,   Sharof   Rashidovdan   elimizga   katta   mehr,   buyuk   muhabbat   qolgan. Tomchida   quyosh   ko`ringanidek,   Sizning   daryo   dilingizdan   bunyod   bo`lgan odamiylikning bir nechta rishta (tomir) larini esladik. Shularning o`ziyoq Istiqlol sharofati   ila   yanada  boyib,  poklanib,  nurlanib  bormoqda,  el  dilida,  siz   sevgan o`zbek qalbida bo`y ko`rsatmoqda, yaratish ishiga xizmat qilmoqda. Chunki ular samimiylikka,   poklikka,   insoniylikka   yo`g`rilgani   uchun   ham   yildan­yilga, avloddan­avlodga o`taveradi, sayqallashaveradi. “Kashmir qo`shig`i” asaringizdagi mustamlakachilik   asorati,   bosqinchi   unsurlar   ramzi   –   Bo`ron   go`zal   Nargizga qarab “ Sen qanday kurashchi bo`ldinki najot so`rab yerda xor bo`lib yotsang?” deganida, siz Nargiz bo`lib deysiz, bashorat qilasiz: “Muhabbatsiz hayot­hayot emas, do`zaxdir. Men pok sevgimga umrimni fido etganman. Men hayot guliman, sen vabo elchisisan. Sen meni xo`rlashing mumkin, meni   yo`q   qilishing   mumkin,   lekin   yodingda   bo`lsin,   men   qaytib   tirilaman, muhabbatim  bilan barhayotman!” Xuddi shunday! Siz barhayotsiz! Xalqimiz tomirida qon bo`lib, jon bo`lib, eng asosiysi, saboqlari mo`l e`zozli ota va ustoz bo`lib yashamoqdasiz.