Новы год і Каляды ў гісторыі: як святкавалі нашыя продкі

Новы год і Каляды ў гісторыі: як святкавалі нашыя продкі

Да Калядаў рыхтаваліся сур’ёзна. Напярэдадні свята калолі кабанчыка, нават у небагатых сем’ях, і яшчэ да пачатку свята стараліся скончыць усе работы з мясам. Сустракаць гэтае свята трэба было чыстым, таму абавязкова старанна прыбіралі ў хаце, у двары, затым самі мыліся ў лазні, апраналі, па магчымасці, новую вопратку.

Першая лыжка – “дзядам”. Увесь вечар напярэдадні Калядаў людзі трымалі шчыры пост, і толькі пасля з’яўлення першай зоркі на небе садзіліся за стол. Гэтая куцця была посная – на стол збіраліся толькі посныя стравы, пажадана 12. На стале было разаслана свежае сена (каб у новым годзе быў добры ўраджай), на яго засцілалі чысты абрус. Галоўнай стравай на святочным стале была куцця – каша, якую рыхтавалі з ячменю або пшаніцы і засалоджвалі мёдам. Гаспадыня ставіла на сярэдзіну стала куццю са свечкай і бліны – сімвал Сонца. Гаспадар запальваў свечку, чытаў малітву, затым ставіў свечку ў чырвоны кут і першым садзіўся за стол. Лічылася, што ў гэты вечар на вячэры нябачна прысутнічаюць душы памерлых продкаў, таму перш чым прыступіць да ежы, першую лыжку кашы ў сподку клалі на парог або на падаконнік – “дзядам”.

Абавязкова – быць міласэрным. Акрамя агульнага вяселля на Каляды абавязковай лічылася яшчэ адна традыцыя – рабіць справы міласэрнасці. Прынята было дапамагаць перад святам адзінокім людзям, састарэлым, хворым, а падчас свята адведваць іх. Таксама аказвалася магчымая дапамога прытулкам, бальніцам, нават месцам зняволення. Гэта лічылася працягам той літасці, таго ўсеабдымнага дабра і спагады, якія даў людзям Хрыстос.

На плошчах – батлейкі. У вялікіх і малых гарадах і мястэчках карысталіся нязменным поспехам прадстаўленні народнага лялечнага тэатра – батлейкі. Батлейка  ўладкоўвалася на рынку або плошчы, часта падчас кірмашу, у яе прадстаўленні ўваходзілі рэлігійныя п’есы, народныя драмы, сатырычныя і жанравыя сцэнкі, насычаныя мясцовым фальклорам і гумарам. Па вечарах на працягу ўсяго каляднага тыдня батлеечнікі хадзілі па хатах заможных гараджан, віншавалі гаспадароў ды іх гасцей са святам і давалі для іх прадстаўленні.

Паштоўкі – калісьці папяровыя, сёння электронныя. У канцы ХІХ стагоддзя паўстаў новы спосаб павіншаваць адзін аднаго, які вельмі хутка стаў папулярным, – адправіць святочную паштоўку. Спачатку гэта былі фотаздымкі з прыгожымі відамі, а пазней з’явіліся спецыяльныя ілюстраваныя карткі да розных святаў, у тым ліку да Каляд. Яркія, маляўнічыя, яны неслі вестачкі, цёплыя і сардэчныя віншаванні родным людзям у розныя гарады і краіны. Іх захоўвалі на працягу многіх гадоў як памяць і добрую вестку – так калекцыя святочных віншаванняў магла ператварыцца ў дарагую сямейную рэліквію. Звычаі, звязаныя са святкаваннем калядных і навагодніх святаў, за апошнія 100-200 гадоў не раз мяняліся. Але, адпраўляючы сёння сябру электронную паштоўку па інтэрнэце, мы, як і нашы далёкія продкі, з нецярпеннем чакаем святаў, рыхтуемся да іх загадзя, запасаемся пачастункамі і прысмакамі, думаем пра прыгожыя сувеніры і падарункі для нашых любімых і блізкіх, СЯБРОЎ, а на калядны стол ставім на адну талерку больш. Не парушым і мы традыцыі продкаў!

                                                   З НАДЫХОДЗЯЧЫМІ КАЛЯДАМІ І НОВЫМ 2019 ГОДАМ!!!