O’TKIZGISHLERDI IZBE-IZ JALG’AW.

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

WO’TKIZGISHLERDI IZBE-IZ JALG’AW

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№ 20-TEMA    WO’TKIZGISHLERDI IZBE-IZ JALG’AW.

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Wo’tkizgishlerdi izbe-iz jalg’aw haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti’

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Modifikaciyalang’an bayanat» interaktiv metodi’ «Mashqalali’ jag’day» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi

Sabaqti’n’ bari’si’

Sholkemlestiriw

Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Reostat ja’rdeminde tok ku’shin ta’rtiplestiriw ’temasi’n soraw

TEMA

Izbe-iz tutastiriwdag’i shinjirdag'i tok ku’shi:

Bunnan bilay elektr shinjinndag’i elektr energiyasm paydalaniwshilardi o'tkizgish ba'lkim tutmiwshi dep ju’rgizemiz.

A’dette elektr shinji’na bir yemes, ba’lkim birneshe elektr tuti’ni’wshi’lari’ tutastiri’lg'an boladi’. Bunda tuti’iwshi’ degende elektr lamposhkasi’, radio, mikrofon, televizor, muzlatqish, elektr pesh, utyug ha’m basqa elektr a’sbaplari’ tu’siniledi. Elektr shi’nji’ri’na tuti’iwshi’ worni’na bir yamasa birneshe rezistor jalg’ang'an boli’wi’ da mu’mkin.

74-su’wrette ko’rsetilgen shinjirdi jiyayiq. Bundag’i voltmetrdin' ko'rsetiwi 4 V ampermetrdin' ko'rsetiwi 0,1 A yekenligin wo'lshew mu’mkin.

Yendi lamposhkag'a izbe-iz tu’rde ja'ne bir lamposhkani’ jalg’ap, 75-su’wrette  ko’setilgen shi’nji’rdi’ jiynayiq. Ampermetrdin’ ko'rsetiwi wo'zgermeydi, yeki shkaladan birdey 0,1 A tok wo’tedi. Yag’niy I_1r= I₂  Yeger shi’nji’rg'a N lamposhka izbe-iz tutastirilg’an bolsa, wolardan wo’tetug’i’n ku’shleri de bir-birine ten’ boladi’.

Tutiniwshilar izbe-iz jalg’ang’anda, ha’r bir tutiniwshidan wo’tetug’i’n tok ku’shleri birdey boladi’.

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Izbe-iz tutastirilg'anda shinjirdag’i kernew:

74-su’wrettegi elektr shi’nji’ri’n giltke qosqanda 1-voltmetr 4 V ti, 2-ha’m 3- voltmetr 2 V ti ko’rsetedi. Lamposhkalardin’ jani’wi’ pa’seyedi. Shinjirdag’I’toli’q kernew izbe-iz jalg’ang’an yeki lampochkadag’i’ kernewlerdin’ qosi’mdi’si’na tan’ boladi’.Yag’niy U=U₁+U₂

Yeger n lampochka izbe-iz jalg’ansa wol jag’dayda shi’nji’rdag’i’ toli’q kernew to’mendegishe boladi’.

Tutiniwshilar izbe-iz jalg'ang'anda, shinjirdag'i kernew ha’rbir tutiniwshidag'i kernewlerdin’ qosmdisine ten' boladi.

Izbe-iz tutastii’ri’lg'andag’i’ qarsiliq:

Om ni’zami’na sa’ykes, 75-su’wrettegi elektr shi’nji’ri’ndag‘i birinshi lamposhkadag'I’ kemew U₁ = I₁R₁ ge, yekinshi lamposhkadag’I’ kernew U₂ = I₂R₂  ge ten’ Bui an’latpalardan shi’nji’rdag’I’ toli’q kemew to’mendegishe boladi’:

Shi’nji’rdag’i’ lamposhkalardi’n’ toli’q qarsihg’i’ R. wolardan wo’tiwshi tok ku'shi I ge ten'liginen toli’q kemew U ushin to’mendegishe formulada woti’nli’:

(3) ha’m (4) ten’liklerdin’ on’ ta’replerin ten'lestiremiz:  bunnan toli’q qarsi’li’qti’ ani’qlaymi’z:

Yeger shi’nji’rg’a n lamposhka izbe-iz jalg’ansa, wol jag’dayda shi’nji’rdag': wo’tkizgishlerdin’ toli’q qarsi’li’g’i’ to’mendegishe boladi’:

Tutiniwshilar izbe-iz tutastinlg'anda, shinjirdag'i toliq qarsiliq ha'rbir tutiniwshinin’ qarsihqlannin' qosindisua ten' boladi.

Sizler yolkag’a (arshag’a) asi’p qoyi’latug’i’n lamposhkalardi’ ko’rgensizler Ma’selen, ha'r biri U_x = 3V tan ibarat bolg’an n = 75 lamposhka izbe-iz tutasti’ri’lg’an bolsa. wolarg’a beriletug’I’n kemew U = n U_] = 75*3 V = 225 V qa ten' boli’wi’ kerek Soni’n’ ushi’n, bunday izbe-iz tutasti’ri’lg’an lamposhkalardi’ 220 V li’ elektr tarmag’i’na tuwri’dan-tuwri’ jalg’aw mu’mkin.

Yeger izbe-iz jalg’ang’an lamposhkalardan birewi ali’p qoyi’lsa yamasa ku'yip qalg’an bolsa, basqa barli’q lamposhkalar janbaydi’. Sebebi, bul jag’dayda shi’nji’r sol bir lamposhkada u’zilgen boladi’.

Sabaqti’ bekkemlew

«Ha’r kim ha’r kimge u’yretedi» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’lar u’yretiwshige aylani’wi’,ma’lim bilimlerdi wo’zlestirip boli’p doslari’ menen bo’lisiw imkani’n beriwshi woqi’ti’w usi’li’ yesaplanadi’.Bunda woqi’wshi’lardi’ 3 toparg’a boli’p wolarg’a tema boyi’nsha qayta sorawlar berip,qosi’msha tapsi’rma tu’rinde yesaplar beriledi 10 minut ishinde berilgen tapsi’rmalar boyi’nsha topardan bir woqi’wshi’ juwap beredi ha’m wog’an qasi’ndag’i’ toparlaslari’ ja’rdem berip turadi’.Yen’ ko’p duri’s juwap bergen topar jen’ilpaz boladi’.

1 Tutmiwshilar izbe-iz jalg'ang'anda, olardin' ha’r birinen o’tiwshi tok ku’shi ha'm shmjirdag’i toliq tok ku'shi arasindag’i qatnas qalay boladi.

2.Tutmiwshilar izbe-iz tutastirilg’anda, shinjirdag'i toliq kernew ha‘m ha’rbir tutimwshidag’i kernew arasmdag’i baylanis qanday boliwm aytip berin’.

3.izbe-iz jalg'ang'an tutimwshilardin’ toliq qarsilig’i qalay aniqlanadi?

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Wo’tkizgishlerdi izbe-iz jalg’aw  temasi’n woqi’p keliw

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash