План-конспект урока лезгинского языка "Обстоятельство"

Тарсунин кьил: «Обстоятельство» Лезги чlал Метлеб: аялриз обстоятельство гьихьтин предложенидин член ятlа,ада        гьихьтин  суалриз жавабар гудатlа  ва абур текстина чара ийиз чирун. Тадаракар: ктаб, тетрадь, ручка, таблица, кроссворд, карточкаяр,проектор                                                         мел, доска.                                               Тарс кьиле тухун. М­м: Пакаман хийирар, аялар! У­к: Абат хийирар! М­м:  Чухсагъул, ацукь!             Муаллимди класс секинарда. М­м: Къе классда дежурный вуж я?           Классда къе вуж авач? У­к: Классдин дежурный зун я ( ). Классда вири ава. М­м: Ацукь! Акl ятаl, чна чи тарс башламишда Заз тарс ихьтин шиирдин цlарарилай башламишиз кlанзава «Играми чи лезги чlалан Аламатар пара я. Ша,агат куьн адан къулав  Ам са рагъ хьиз чими я. Ша,азиз аялар,чун агатин чи лезги чlалав.  Исятда чаз лезги чlалан тарс я.  Вирида ктабар, тетрадар ахъайна тарсуниз гьазур хьухь. Къенин число кхьихь      Классдин кlвалах. Аялри ктабар, тетрадар ахъайна, число яда, тарсуниз гьазур жеда. М­м: Вирида число кхьенани? У­к: Эхь М­м: Кlвалин кlвалахар ахъая            Квез кlвализ кlвалах вуч ганвай?            Ни лугьуда? Лагь кван, Гаджимагомедова У­к: Чаз кlвализ предложенияр туькlуьриз ганвай М­м: Виридавай тамамариз хьанани? У­к: Эхь          Муаллимди арайрай тlуз физ кlвалин кlвалах ахтармишда. М­м: Кlела кван куь предложенияр? Са шумуд аялди чпин предложенияр кlелда Къенин гьава гуьзелди я. Кlел авур касдиз дуьньяда гьуьрмет жеда. Пакамахъ фад аватай экуьнин нурари вилерин ишигъ тухузвай. М­м: Баркалла! Дуьз кхьенва         Алатай тарсуна чна вуч чирнай? У­к: Алатай тарсуна чна предложенидин са бязи членрикай рахана. М­м: Исятда за квез алатай тарсарай суалар гуда .Килигда гьи жерге гъалиб жедатlа. Суалар:1) Предложенидин член квез лугьуда?               2) Предложенидиз шумуд предложенидин член ава?               3) Абур гьихьтин кьве патал пай жезва?              4) Кьилин членар гьибур я?             5) Сказуемое гьихьтин предложенидин член я?             6) Адаз гьихьтин жуьреяр ава?             7) Подлежащее квез лугьуда?            8) Ам гьихьтин чlалан паярикай жеда?            9) Дополнение квез лугьуда? 10) Адаз гьихьтин жуьреяр ава?          11) Дуьз  дополнение гьихьтиндаз лугьуда?         12) Кирс дополнение гьихьтиндаз лугьуда?         13) Определение квез лугьуда?         14) Ам гьихьтин чlалан паярикаяй жеда? Класс кьве патал хьана суалриз жавабар гуда. Килигда гьи жерге гъалиб жедатlа. М­м: Баркалла, заз аквазвайвал куьн вири алатай тарсарин гъавурда хъсандиз акьунва. М­м: Исятда са аялди доскадал предложение разбор ийида. Кьве аялди алай чкайрал  карточкайрай кlвалахда ва кьве аялди тестерин тапшуругъар тамамарда. Карточкайра ихьтин тапшуругъар жеда: предложение синтаксисдин жигьетдай разбор авун, гафанин маналу паяр чара авун. Эхиримжи сулдиз хуралай жаваб гун. Гъавурда акьун тавур суал хьайитlа, хабар яхъ. Доскадал ихьтин предложение кхьида: Дидедин чlал тийижир инсан еке бахтуникай магьрум я.                         Ганвай предложение синтаксисдин жигьетдай разбор я. У­к: Магьрум я­сказуемое,инсан­подлежащее,бахтуникай­квекай,еке­определение,дидедин  чlал тийижир­определение. М­м: баркалла, предложение дуьз разбор авунва. Класс, Алатай тарсарай суалар це. У­к: Предложенидин член квез лугьуда? У­к: Вичихъ са тайин суал авай,са гьихьтин ятlани мана авай гафуниз лугьуда. М­м: Дуьз я, ацукь. И предложенидай ибараяр жагъурда. М­м: Ибара квез лугьуда? Бахтуникай магьрум я;еке бахтуникай;дидедин чlал тийижир инсан. Бейхабардарди гафунин маналу паяр чара ийида. У­к: Бейхабардарди. М­м: Маналу паяр дуьз чара авунва. Эхир квез лугьуда? У­к: Гафунин дегиш жезвай паюниз эхир лугьуда. М­м: Диб квез лугьуда? ( доскадал алай аялдивай жаваб гуз жедач). Класс ни лугьуда?  У­к: Эхир гелягъайла амукьзавай паюниз диб лугьуда. М­м: Дуьз я, кьведни ацукь. Гила чна машгъулардай кроссворд ацlурда. Кроссвордин тlалабун ихьтинди я: буш кlвалера чпин патав ганвай гафарин синонимар  кхьихь. Дуьз ацlурайтlа, гафар виняй агъуз кlелайла, кlвенкlве авай гафарикай абурун  умуми тlвар жеда.     С     И     Н     О     Н     И     М     уь     г     и     д      и      е      я      гь      и       ч        е         ш         р         гь       б        с       х        я        тl        в        к      е       у        и        л         е         а         е       т       н        р         о          р           л           м 1. Ихтилат 2. Агудун 3. Къуш 4. Яргъан 5. Чукlул 6. Гуьрчегвал 7. Кlеви Аквазвайвал чна гафар дуьз жагъурнавай хьтинди я. Карточкаяр ва тестер гвай, аялар, куьне куьтягьнани? У­к: Эхь. М­м: Зав вахце. Тарсунин эхирдай ахтармишна къиметар лугьуда. Гила, аялар, чун цlийи тарсунив эгечlда. Къенин чи тарс адетдинди туш.Чна къенин тарс махунин къайдада тухуда.Чун исятда  синтаксисдин пачагьлугъдиз мугьман жеда.             СИНТАКСИСДИН ПАЧАГЬЛУГЪДА Хьана хьанач кьван са синтаксисдин пачагьлугъ.Гьа икl и вилаятда сказуемидикай пачагь хьана.     И кардал  адан уьмуьрдин юлдаш ханум подлежащее гзаф шад тир. Пачагь сказуемидини ханум подлежащиди чпин хва дополненидал ва гуьзел руш  определенидал гзаф дамахзавай .Абур яшамиш жезвай дарамат кьве мертебадикай ва вад  тавханадикай ибарат тир. Абур гьарма сад са тавханада яшамиш жезвай.Амма са тавхана са касни авачиз ичlи тир .Пачагьди аниз са касни ахъайзавачир .      Йикъарикай са юкъуз ханум подлежащиди пачагь сказуемидивай хабар кьада: Подлежащее:Касни яшамиш тежезвай тавханадиз чаз фидай ихтияр тагунин себеб вуч я? И  кардай зи кьил акъатзавач ман.   Пачагьди жаваб гуда:  Пачагь сказуемое:Туькlвей хизан чахъ аватlани,ваз аквазва хьи, зун дарих я, за вавай зун  авчирла, хва дополненидивай гзаф гьерекатар,крар кьиле тухун тlалабзава.Амма заз а крар  гьерекатар куьне мус? гьикl? гьина?вучиз?кьиле тухузватlа, чир жезвач. Зун бейхабар яз  амукьзава. Заз зи къуллугъда акъваздай хва герек я.   Вахтар къвез алатна, ханум подлежащиди пачагь сказуемидиз аламатдин са хва  багъишна.Ам гьар са легьзеда,декьикьада дегиш жедай акунар авай гада хьана. Сказуемидиз и аламатдин хва гзаф бегенмиш хьана. Бубуди вичин хва синтаксис вилаятда яшамиш  жезвай Синдабада тIвар алай алимдин патав кlелиз рекье туна.  Кlелдай вахт акьалтlайла, алимди ам  рекье хутуна. Бубуди вичин хва шаддиз къаршиламишна ва хабар кьуна.  Пачагь сказуемое: Лагь кван, хва, Синдабада алимди ваз вуч чирнатlа? Обстоятельство: Заз, буба, алимди вуна лугьузвай крарин, гьерекатрин тегьер, саягъ, вахт,  себеб, чка, мурад ачухариз ва гьикl? гьина? мус? вучиз? вуч себебдалди? суалриз жавабар  гуз чирна. Пачагь сказуемое: Килигин кван, ваз ви везифаяр гьикl чир хьанватlа? Исятда чи хизан  кlватl жеда. Вавай чи хизандик экечlиз жедани? Обстоятельство: Эхь! Чун гьуьрметлу хизанда дуствилелди яшамиш жеда М­м:Ингье,аялар,и махунин куьмекдалди чаз,обстоятельство гьихьтин предложенидин член ятIа,ада гьихьтин суалриз жаваб гудатIа чир хьана.Гила чаз гьар са предложенидин членди  вуч къалурдатIа, ихьтин суалдиз жаваб гудатIа чир хьана.Гьадаз талукь яз за квез за  туькIуьрнавай ихьтин са шиир кIелда: Са хизанда вад кlвале Яшамиш жезва чун къе Гьарда тухузва кьиле Вичиз талукь са пеше Вичин тайин тир суал Ала чал гьар садал Куьнени дуьз эциг ам чал Чи рикl садрани тежедайвал тlал Ктабдихъ галаз кlвалахда. Исятда за квез схема гуда.Куьне гьа схемайриз талукь предложенияр туькIуьра 1.Чна  хъсан кlелна кlанда. 2.Аялри чуьлдай иер цуьквер кlватlна. 3.Аялри  чуьлдай гзаф къарникъузар  кIватIна. 4.Вили цава гъетери нур гузва. 5.Пакамахъ къайи шагьвар акъатна.                                                                                      6.Зегьметди инсандин уьмуьр гуьрчегарда. 7.Къецел къе пакамахъ пис къай акъатна. Аялри схемайрай предложенияр туькIуьрда. Рефлексия.  Тарсунин нетижаяр кьун: М­м:Чун къе тарсуна квекай рахана ? У­к:Чун къе тарсуна предложенидин кьвед лагьай член обстоятельстодикай рахана. М­м:Ада вуч къалурда? У­к:Ада предметди ийизвай крар гьерекатар мус , гьикl, вучиз  кьиле тухузватlа  къалурда. М­м:Ада гьихьтин суалриз жаваб гуда? У­к:Ада мус? гьикl? вучиз? суалриз жаваб гуда Къенин тарс квез бегенмиш хьанани? Низ вуч бегенмиш хьана? Аялри чпин фикирар лугьуда. М­м:  Къе тарсуна вирида хъсан иштиракна.За квез виридаз хъсан къиметар язава.. Квез кlвализ кlвалах: Лезги чIал чи девлет я темадай сочинение кхьин. Тарсунай суалар авани? У­к: Ваъ. . Ялар ягъ. Сагърай! А­яр М­м Аялар, заз къенин чи тарс ихьтин  шиирдин гафаралди куьтягьиз кlанзава ЧIал квадармир КвадарайтIа мални девлет, На ам хвейи кIвал  квадармир. Баянлухда кутуна вир, Бегьер гъайи сал  квадармир. ЭлячI тежез уьмуьрд гирве, Женгер чIугваз гьатна кIеве Халкьдин дерди аваз хиве РикIи чIугур тIал квадармир. КIвал квахьатIа, жеда ваз                                              тIар, Эл квахьайтIа, къвада вал                                              хар Эхун патал хьайи крар На гьиссерин звал квадармир. ХьайитIа ваз и дуьнья дар,  КвадарайтIа вири затIар, Эхирдал кьван хуьн патал тIвар, Вуна жуван чIал  квадармир.                                           Яргунви Исгьакь Эфенди   М­м:    Ялар ягъ. Сагърай!   А­яр: Сагърай II. Лексико­грамматикадин тестер 1. Ибара, предложение гьи разделда чирзава? 1. Фонетикада 2. Синтаксисда 3. Морфологияда 2. Ибарадин къене авай гафарин алакъа гьихьтинди жеда? 1. Галкlурунин 2. Интонациядин  3. Табийвилин       3 Кьилин гаф глагол тир ибара гьим я? 1. Стхадин ктаб 2. Зарбдиз гьалун 3. Накь пакамахъ        4 Сложный предложение гьим я? 1. Марф къванва, аялар кlвализ хтана 2. Викlегьдаз бахтуни куьмекда 3. Чун тамуз фена 5 Кьилин членрик вуч акатда? 1. Определение ва сказуемое 2. Подлежащее ва сказуемое 3. Дополнение ва обстоятельство   4.           6 Авам гафунин синонимар гьибур я? 1. Савадсуз, дугъри 2. Акьуллу, камаллу 3. Якъин, малум     1     2     3     4     5    6 МКОУ «Эминхуьруьн умуми юкьван школа» 8­классда «Обстоятельство» темадай  ачух тарсунин план тухвайди:  Джигерова Джамилия  Гаджимирзоевна 2018 йис