План урока на тему: С.Васильев "Эрчимэн Бэргэн" олонхото

Саха литературатын уруога 6 кылаас Уруок темата: С.С.Васильев «Эрчимэн Бэргэн» Учуутал сыала: ­Үөрэтэр сыала:­ «Эрчимэн Бэргэн» олонхо   образтарын кытта билсии. ­Эрчимэн Бэргэн торутун уорэтии; ­Сайыннарар: ­ толкуйдуур, толлугаһа суох саӊарар­инэрэр, санаа атастаһар дьоҕуру сайыннарыы; ­Иитэр:  ­олоӊхону аа5ыыга  интириэс тардыы,  таптал иэйиитин  уһугуннарыы,киэн туттуу. ­ Уол о5о күүстээх санаалаах, халын хахха, суон дурда буоларыгар иитии; Ỵ хардарыта быһаарсыы.  Учуутал биэрэр ыйытыыларын нө үөӊ  кэпсэтиигэ киирии, өрэнээччи сыала: Уруок метода: Са аны арыйыы ӊ Уруок тиибэ: Киирии уруок. Сана теманы барыы Туттуллар тэрил: экран, проектор, компьютер, презентация,  учебник,тэтэрээт. О5о туттар тэрилэ: тэтэрээт,уруучука, учебник, быһаарыылаах тылдьыт. Уруок киириитигэр   проекторга «Эрчимэн Бэргэн» олоӊхо презентацията көстө турар. Уруок хаамыыта. I Тэрээһин чаас Уруок сыала­соруга: 1. С.С.Васильев оло5ун, айар улэтин кытта  билиһиннэрии. 2. «Эрчимэн Бэргэн» оло хону дор5оонноохтук аа5ыы. ӊ 3. Олонхону толору ырытыы, тылдьыты кытта сатаан үлэлиир дьо5уру  сайыннарыы. II. Сурун чаас. Сана теманы барыы Киирии тыл. Учуутал:  түө күнүнэн! Ỵ ­О5олоор, ааспыт уруоккка биһиги норуот тылынан уус­уран айымньытын  чыпчаала олонхо буоларын, кини  өйдөбүлүн туһунан сэһэргэспиппит. Олонхо сүрүн санаата­«күн улууһун, айыы айма5ын дьонун» дьоллоох олохторун  «Абааһы аймахтарыттан көмүскээһин. у урокпутугар С.С.Васильев «Эрчимэн Бэргэн»  оло хотун аа5ан  ӊӊ Бугу са5алыахпыт. ӊ ӊ ӊ Сергей Васильев туһунан кылгастык кэпсиир буоллахха, кини уус­уран тыл  бөдө  маастара буолар. Сытыы тыллаах­өстөөх, санаабыт санаатын толору  этэр. Аьа5ас дууһалаах поэт, саха саарына, киһи кэрэмэһэ­кини этэ.  «Эрчимэн Бэргэн» оло хо автора буолар.   «Эрчимэн Бэргэн» оло хо героическай оло хо буолар. Оло хо5о  биһирэмнээх герой уонна омсолоох герой диэн баар буолар. ӊ ӊ ӊ ­ Эһиги санаа5ытыгар бу оло хобутугар биһирэмнээх герой ким буолуой? ӊ ­Эрчимэн Бэргэн.­о5олор хоруйдууллар. ­То5о? ­Олонхо аатыгар этиллэр, ­о5олор хоруйдууллар. ­Дьэ биһиги бу оло хобутун аа5ан бараммыт быһаарыахпыт, кырдьык  Эрчимэн Бэргэн оло хо биһирэмнээх герой буоларын дакаастыах тустаахпыт. ӊ ӊ «Эрчимэн Бэргэни» аа5ыахпыт иннинэ  оло хону хайдах толороллорун  истиэхпит. (Олонхо истэллэр) ӊ _Этин эрэ, о5олор, оло хону толорууга туохха бол5омто ууруллар эбитий? ӊ ­Артистаан аа5ыахтааххын, интонацияны тутуһуохтааххын, тойуктаан эрэр   курдук кылыһахтаах аа5ыллыахтаах,­ о5олор хоруйдууллар. ­Саамай соп, маладьыастар. ӊ ­Чэ эрэ, аны билигин оло хобутун аа5ан са5алыа5ын. ӊ  Оло хо киириитигэр учуутал  олох дьи нээх хартыынатын ойуулаан   о5олору турукка киллэрэр. ӊ ­Эһиги, о5олор, сүүрэн­көтөн баран, Сээркээн Сэһэн о5онньор кэлбитин  көрөн, уоскуйан кинини тула төгүрүйэн, бүтүннүү кулгаах, харах буолан  олоро5ут. (бу кэмнэ о5олор оло хону истэргэ бэлэмнэнэллэр. Оло хо  хартыыналарыттан слайд бара турар) ӊ ӊ Учуутал Эрчимэн Бэргэн сирин­дойдутун  ойуулааһынын аа5ар: Былыргы дьыл мындаатын Быдан нө үө өртүгэр ӊ Аныгы уйэ ар5аһын Адьас анараа сиксигэр. ­Бухатыырбыт сирэ хайда5ый? ­Бухатыыр сирэ киэбинэн­киэлитинэн сүрдээх  киэ  эбит, ­о5олор  хоруйдууллар. ӊ А5ыс уон а5ыс хайа Алтыһар ар5аһыгар, То5ус уон то5ус үрэх До5ордоһор туймуутугар. ӊ ­Оло хо дойдута  ханан да кө5үрээбэтэх күөх, быстыбат быйа наах. Мэлдьи  итии сайыннаах турар эбит. ӊ ӊ ­Аны билигин оло хобут иккис чааһыгар киирэбит. Манна оло хо  геройдарын кытта билсиһии са5аланар. ӊ Эрчимэн Бэргэн а5алаах ийэтэ ­ Эриэн Тойон о5онньор уонна Эбириэлдьин   хотун эмээхсин эбиттэр. Дьэ мантан ыла оло хобутугар биһирэмнээх уонна омсолоох образтарга  арааран тэтэрээккитигэр суруйан иһиэххит.  ӊ ­О5олор, бухатыыр көмүскэлигэр наадыйыы төрүөтэ туох буоларый? ­Саамай сөп, айыы сирэ ата5астабылтан ара аччыланна5ына эрэ¸үөскүүр  киһи, иитиллэр сүөһү кэскиллэнэр кыахтаах. Маны барытын Айыы  бухатыырдара эрэ кэлэн көмүскүүр кыахтаахтар. ӊ ӊ Оло хо  үһүс чааһын аа5ыы. О5олор тута  аа5ыллыбыт кэрчиги кэпсээн  иһэллэр. Эмээхсиннээх о5онньор, ба5алара туолан орто дойду дьолугар о5о  төрөөбүттэр. Бу о5о улаатыыта олус омуннаах.  Манна гипербола  туттуллубут. Гипербола диэн оло хо биир биллэр бэлиэтэ  буолар. Омуннааһын элбэ5э­дэлэйэ, уһуна­киэнэ, соһумара, истибит эрэ  бэркиһиэх, аахпыт эрэ астыныах курдук  туттуллар. Көстүүнүү барытын  омуннаан, дабатан этии буолар. ӊ О5олоро оонньуу сылдьан сүтэн хаалар. Мантал ыла эмээхсиннээх о5онньор  ыар аһыыга ыллараллар. Санаа5а­оноо5о туһэллэр, көрдөөн эрэйдэнэллэр. Төрдүс чааһын аа5ыы. Сүппүт уолбут бухатыыр буолан кэлбит үөрүүтэ  ойууланар. Манна саха поэзиятын дьүһүннүүр ньымаларын басты нара  талыллан туһаныллыбыттар.  Бу дьүһүннүүр тыллар тылы байытыыга, тылы  дэгэт суолталаан толору арыйыыга тирэх буолаллар.  ӊ Онон, о5олор, эһиги билигин дьүһүннүүр тыллары булан этиэхтээххит. Хара саһыл кутуругун Харсыһыннара уурбут курдук ӊ Халы  хаастардаах эбит. ӊ Текси көрдөххө үгүс тэ нээһиннэр туттуллубуттар.( О5олор барытын булан  быһаараллар) III Чи этииӊ О5олор хас чаас аайы аат булан тэтэрээттэригэр суруйан иһэллэр. Ааты ис  хоһоонунан, онно көстөр быһыы­майгы характерынан, событиелар  сайдыыларынан көрөн булаллар. ӊ IV Тумук. Уруокпут түмүгэр, о5олор, биһиги бэлиэтээн ааһыахтаахпыт  биһиги  оло хобут  Аан дойду таһымыгар тахсан турар. Оло хо тыла олус  баай. Оло хону умсугуйан  аахтаххытына эһиги элбэ5и билиэххит­көрүөххүт, тылгытын сайыннара байытыаххыт.  ӊ ӊ Дьиэ5э сорудах. 1) Оло хо түөрт чааһын хоһоонноохтук аа5ыы.  ӊ 2)Ис хоһоонун билии 3)Гипербола5а холобур булан суруйан кэлии.