Презентация доклада " Т.Сметанин"

Тимофей Сметанин  олох туһунан хоһоонноро   эдэр  ыччакка суолтатын ырытыы  Толордо: Максимова Вероника,  8а кылаас үөрэнээччитэ.    Салайааччы: Лазарева Ч.А,  саха тылын учуутала.

Билиҥҥи кэмҥэ суолтата:  Хас биирдии киһи олоҕо уратытык ааһар. Билигин олоҕу  эдэр  ыччат  араастык  сыаналыыр,  олоххо  тус­туhунан  сыhыаннаhар. Тулалыыр эйгэ  киһиэхэ тус­туспа ылыныллар.  Киhи  олоҕу  сыаналыы  үөрэнэригэр  уус­уран  литература  сабыдыала улахан дии саныыбын.  Хас  биирдии  мындырдык ырытар. суруйааччы  олоҕу  сыныйан  к р р,  ѳ ѳ Ол  курдук,  саха  талааннаах  суруйааччыта    Тимофей    киһиэхэ  Егорович  Сметанин  айымньыларын  геройдара  патриотическай  санааны  са5аллар  уонна  олоххо  тулуурдаах,  дьулуурдаах  буоларга  үөрэтэллэр,  олоҕу  сыаналыырга  угуйаллар.

 Үлэм сыала: Т. Сметанин сэрии   лирикатыгар олох суолтатын үөрэтии.  Үлэм соруга:            1.Т.Сметанин олоҕун,  лирикатын ааҕыы,  ырытыы;                     2.  Талыллыбыт  айымньыларыттан  холобурдары булуу;                     3.  Олох  йд бүлүн  туһунан  анкета  толотторуу, ырытыы;  ѳ ѳ

Т.Е.Сметанин  Чинчийии  предметэ:  талыллыбыт айымньылара. Чинчийии  матырыйаала:  кинигэлэрэ. Чинчийии ньымата: Ааҕыы, ырытыы. Анкета  толотторуу,  Үлэ  бэйэни  ииттиниигэ,  олох  туһунан  анаарар  кылаас  таһынан үлэҕэ туhаныахха с п.ѳ   практическай  Т.  Сметанин  суолтата:

Үлэ сабаҕалааһына:  Т. Сметанин  лирикатын ырыттахха:  ­ олоҕу сыаналыырга үөрэнэҕин;  ­ төрөөбүт дойдуну харыстыыр санааҥ  күүһүрэр;  ­ суруйааччы олоххо сыһыанын холобур  оностоҕун;

Киhи аймах олоҕун                                         Олох  муора  курдук  киэҥ  эрээри  Айымньыттан холобур Хайдах ылынабын                                                   Киэҥ муората                               (Бу күннэргэ» 1941с.)        Муус кырыа бобо туппут сиригэр            Олох самаан сайына сатыылаабыта.                 («Кырдьык иhин кыргыс» 1941с.)          Буойун саха,          Кырдьык иhин кыргыс,          Олох иhин охсус!  муҥурдаах,  тиийэр  уһуктаах.  Онон  харыстаан сыһыаннаһыы. Олох  хайа  баҕарар  түгэнигэр  киһи  син­биир үчүгэйи көрөр. Киһи олорорун тухары олох иһин  охсуһуохтаах, олорорго  үөрэниэхтээх.                     («Кырдьык иhин кыргыс» 1941с.)   Олоххун киэргэтэр, оҕоҕун үөскэтэр Үөрэхтэнэн  ­билиилэнэн,  дьиэ­уот    Ол таптыыр доҕордуун эн бииргэ олоруоҥ.  тэринэн олоруу.                       (Эдэркээн до5орум 1941с.)

Быраһаай, быстах кэмҥэ     Саха сирэ.­ көнүл олохпут!                               (Бырастыылаһыы 1942с.)     Оччоҕо сэһэммит тэнийэр     Олох да, олуу да туһунан.    Олох иһин охсуһуу.                                      (Саллаат уонна өлүү 1943с.)    Эн олоххо баҕараҕын, Эргиллэн кэлии. Олоҕу ырытыы.  Күн аайы  билиигэ,  көрүүгэ  тардыһыы Олох олоруу, ыал  буолуу.    Эн кэргэҥҥин таптыыгын.         Олох эмпэркэй уһугар да туран     Эйигин булар эрэл баара.                                   (Көрөрдөөх эбиппин ээ…) Кытаанах санаа,  инникигэ эрэл.

Ким баҕарар олоххо бэйэтин миэстэтин сатаан таба тайанан  булуохтаах.  Биһиги билигин туох идэлээх дьон буоларбыт туһунан толкуйдуур кэммит.  Туох идэлээх киһи буолан тахсабын диэн санаа, ол аата бүгүҥҥү олоххо  миэстэни булуу туһунан буолан, мэлдьи наадалаах.  Киһи бэйэтин кыаҕын, дьоҕурун сөпкө туһана үөрэниэхтээх. Идэтин сыыһа талбыт киһи, мин санаабар, олоҕор эрэйи көрсөрө буолуо. Олоҕор  сөптөөх  суолу  тутуспут  киһи  бар­дьонун  кытта  тэҥҥэ  хаамар,    бэйэтин кэмигэр туһалааҕы оҥорор.  Ол  иһин  үөрэнэр  оскуолам  үрдүкү  кылаастарыгар  туох  идэлээх  дьон    буолуохтарын  баҕаралларын,  идэ  туһунан  толкуйдуулларын  туһунан        ыйыталастым.  Ол түмүгүнэн: Кылаас  Талар идэтин чопчу билэр Инники идэтин туьунан ессе толкуйдана илик Билинни олоххо наадалаах идэни талар Дьоно субэлиир идэтин талар Барыта  9 2 7 5 3 17 (21) 10 1 8 2 2 13 (16) 11 3 5 9 2 19 (25)

дойду,  олох  диэн  төрөөбүт  Ону   таһынан    олох    туһунан    туох   өйдөбүллээхтэрин  ыйыталастым. Ол курдук, анкетаҕа бэйэлэрин санааларын  этэллэригэр көрдөстүм. 1.Ийэ,  өйдөбүллэртэн ханныгы талыаҥ этэй? Тоҕо?  2.Олох суолтатын хайдах өйдүүгүн?  3.Олоххо  хайдах өйдүүгүн? 4.  Олоҕун  ийэ  дойдутун  туһугар  аныыр  киьи  билиҥҥи кэмҥэ баар дуо? Санааҕын эт.    чэпчэкитик  сыһыаннаһыы  диэни

Саха  киһитэ  кэнчээри  ыччатын  бэйэтэ  олорон  ааспытынааҕар ордук олорорго ыҥырар, оннук үгэһи тутуһар.                          Аҕа    саастаах  дьонтон  олох  туһунан  санааларын  үллэстэллэрин, эдэр дьоҥҥо  сүбэ­ама биэрэллэригэр көрдөстүм. 1.Олох диэн эн санааҕар туох суолталааҕый?  ­Сөпкө да этэллэр эбит – киһи олоҕо түннүгүнэн чыычаах көппүтүн  курдук; ­ Олох ыарахан: биир түгэҥҥэ биэрэр, биир түгэҥҥэ ылар, атыннык  эттэххэ киһи олох оонньуура; 2.Киһи олоҕо  төһө түргэний? ­  Оскуоланы  бүтэрбитим  кэннэ  олоҕум  устара  түргэтээбитэ,  күн­ дьыл биллибэккэ ааспыта; ­Мин  олоҕум  лиэнтэтэ  түргэтээбитин  сааһыран  баран  өйдөөбүтүм,  ол кэннэ дьэ олоҕу атын харахпынан көрөр буолбутум;

Аҕа саастаах дьон сүбэтэ:    «Олоххо  элбэҕи  эрэ  ситиспит,    үлэтин,  идэтин  сөпкө  талбыт  киһи,  бэйэтин  кэнниттэн  үчүгэй  өйдөбүлү  хаалларбыт  киһи  олоҕу  сөпкө  олордум,  ытык иэспин толордум диэн сөп. Онон эһиги олоххо  саҥа  үктэнээри  сылдьар  оҕолор  идэҕитин  сөпкө  талан олоруҥ, арыгыны, табаҕы батыһымаҥ!».    «Олох  боппуруостарыгар  халбаҥнаабат  хайысхалаах буола уһуллуҥ».   «Олоххо тулуурдаах, дьулуурдаах буолуҥ».   «Үчүгэйгэ, кэрэҕэ тардыһыҥ».

Түмүк ѳ ѳ ѳ ѳ ѳ ѳ ѳ                   Саха  киһитэ  патриот,  олох  сыанатын  йдүүр,    айылҕа  оҕото  буоларын  Тимофей  Егорович  Сметанин  айымньыларынан  эрэ  буолбакка, бэйэтэ олорбут олоҕунан дакаастаабыта. Билигин быһыы­ майгы  уустугуран,  л рүү­ һ рүү,  күүһүнэн  тт йүү  олус  элбээбит  кэмигэр  суруйааччы  күлүм  гынан  ааспыт  кылгас  олоҕо,  айар  үлэтэ  эдэр ыччакка үтүө холобур буолар.          Тимофей Сметанин чугастык билэр доҕотторун ахтыыларыттан  маннык түмүгү оҥордум: кырдьык даҕаны, кини  бу орто дойдуга төһө  да 27 сыл олорон аастар  киһи киэнэ кэрэмэһэ эбит, эйэҕэс майгылаах  буолан олус элбэх  доҕоттордоо5о, ис сурэҕиттэн төрөөбүт норуотун,  дойдутун  таптыыра,  саха  буоларынан  киэн  туттара,  оттон  саллаат  быһыытынан куттанары билбэт, толоругас, бэрээдэктээх этэ.                      Ол  да  иһин    сэрии  кэминээҕи  айымньылара  киһи  өйүгэр  ­  сүрэҕэр  тиийэр    тыллаах,  өйдөнүмтүө    эбит  диэн  итэҕэйдим,  олох    туһунан бэйэм  көрүүм инникигэ толкуйу, эрэли үөскэттэ.