Поделиться
Родной язык 1 класс.docx
Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение
«Куокуйская средняя общеобразовательная школа
с углубленным изучением отдельных предметов»
|
«Рассмотрено» руководитель МО «Первый учитель» учителей начальных классов ____________/Новгородова Е.А./ протокол от «___» ___ 2018 №__ |
«Согласовано» зам. директора по УВР ___________ /Павлова Г.П./ «__»_____2018 |
«Утверждаю» директор школы __________/Дьяконова А.Г./ приложение к приказу от «___» ___ 2018 №__ |
|
|
|
|
Рабочая программа по предмету «Родной язык»
для 1-го класса начального общего образования
на 2018-2019 учебный год
(на основе примерной программы по предмету «Родной язык» начального общего образования)
Учитель: Новгородова Евдокия Алексеевна,
высшая квалификационная категория.
с.Аргас, 2018
Быьаарыы сурук
Улэлиир бырагыраамма саха оскуолатыгар Федеральнай государственнай уорэх стандардыгар (ФГУОС), Саха оскуолатын 1-4 кылаастарыгар аналлаах «Торообүт тыл: үлэлиир бырагыраамма: 1-4 кылаас»/ ааптардар: С.С.Семенова, Н.Н.Васильева, М.Ф.Кронникова; Саха Өроспуубулукэтин уорэ5ин министиэристибэтэ. – Дьокуускай: Бичик, 2013., ФГУОС киллэрэр алын суьуох уопсай уорэхтээьин „Куокуй орто оскуолата“ МБУОТ 2018-2019 уорэх сылыгар оноьуллубут уорэх былааныгар (салгыы – уорэх былаана), 08.05.2017 с. ылыллыбыт „Куокуй орто оскуолата“ МБУОТ педагог улэлиир бырагыраамматын туьунан“ балаьыанньа5а тирэ5ирэн оноьулунна.
Үлэлиир бырагыраамма М.Ф.Кронникова ааптардаах 2015 сыллаахха «Бичик» кинигэ кыһатыгар тахсыбыт «Букубаар», С.С.Семёнова, Н.Н.Васильева ааптардардаах 2015 сыллаахха „Бичик“ кинигэ кыьатыгар тахсыбыт „Торообут тыл“ учуобунньуктарынан үлэлииргэ сөп түбэһэр. Уорэнэр кинигэлэр 2018-2019 сылга үлэлииргэ Саха Ороспуубулукэтин уорэ5ин министиэристибэтэ конуллээбит федеральнай, региональнай уорэнэр учуобунньуктар испииһэктэригэр киирэллэр.
Олохтоох компонент киирдэ:
· Торообут дойдубут, торообут сирбит – О/К «Мин торообут сирим» (№ 1 уруок)
· Хартыынанан улэ. - О/К «Сахабыт сирин айыл5ата» (№10 уруок)
· Тылы сайыннарыы. Хартыынанан кэпсээн – О/К «Дойдум айыл5ата дьыл кэминэн уларыйыыта» (№32 уруок)
· И, и, Э, э, аьа5ас дор5ооннор, Иэ, иэ дифтонг буукубалара - О/К «Собо – торут аспыт» (№41 уруок)
· Т, т ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара - О/К «Сахалыы таабырыннар» (№42 уруок)
· й ньиргиэрдээх бутэй дор5оон буукубата - О/К «Мин ийэм» (№ 47 уруок)
· h ньиргиэрдээх бутэй дор5оон буукубата - О/К «Ыьыах – саха угэьэ» (№53 уруок)
· Дьиэ малааьына - О/К «Мин дьиэм. Дьиэтээ5и эбээьинэстэрим» (№55 уруок)
· Тылы сайыннарыы. Торообут дойдум – Саха сирэ - О/К Мин улууьум, нэьилиэгим.(№60 уруок)
· [йа], [йу], [йэ], [йо] дор5ооннор Я, я, Ю, ю, Е, е, Ё,ё буукубалара - О/К «Сахалар сана дьыллаа5ы угэстэрэ» (№63 уруок)
· Буукубалары дор5ооннор араастарынан наардааьын. Саха алпаабыта - О/К «Маннайгы сахалыы алпаабыты онорбут С.А.Новгородов туьунан билиьиннэрии» (№71 уруок)
· Куьун. Кыстык хаар, кыыдамнаа, кылбаннаа! Тонсо5ой - О/К «Дойдум кыьынны айыл5ата» (№73 уруок)
· Тиэкис тиэмэтэ уонна аата.- О/К «Дойдум кыьына» (№82 уруок)
· Тиэкис тутула- О/К „Мин дьиэтээ5и кинигэлэрим“ (№88 уруок)
· Этии диэн тугуй? – О/К «Саха сирин государственнай бэлиэлэрэ» (№94 уруок)
· Этии арааьа уонна интонация – О/К „Ойуурбут отонноро“ (№96 уруок)
· Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этии – О/К „Ойуур олохтоохторо“ (№ 97уруок)
· Этиигэ тыл бэрээдэгэ - О/К „Олунньу 13 кунэ – торообут тыл кунэ“ (№ 98уруок)
· Тыл баайа диэн тугуй? – О/К „Сааскы айыл5а“ (№ 107уруок)
· Торут уонна киирии тыллар – О/К „Дьиэбэр, куннээ5и санабар туттуллар торут тылларым“ (№ 108 уруок)
· Хатылааьын – О/К „А5а – дьиэ кэргэн туллар тутаа5а“ (№ 109 уруок)
· Предмет боло5ун ааттыыр тыыл – О/К „Саха амтаннаах аьа“ (№ 114 уруок)
· Хайааьыны ааттыыр тыл ыйытыыта.- О/К „Биьигини тулалыыр котордор (№ 118 уруок)“
· Предмет ахсаанын ааттыыр тыл ыйытыыта.- О/К „Мин кылааьым“ (№122 уруок )
Торообут тыл – колуонэттэн колуонэ5э бэриллэр ханнык ба5арар норуот улуу нэьилиэстибэтэ, киьи аймах ытык ойдобуллэриттэн биирдэстэрэ. Торообут тыл – о5о5о тулалыыр эйгэтин кыра5ытык билэр- корор, чугас дьонун – сэргэтин кытта истинник бодоруьар, иэйиитэ уьуктар, ойо – санаата сайдар, обугэтин уорэ5ин утумнуур сурун эйгэтэ.
Ол иьин о5ону кыра сааьыттан о5о тэрилтэтигэр, оскуола5а торообут тылынан иитии – уорэтии сурун ирдэбил быьыытынан билиниллэн, Российскай Федерация уонна Саха Республикатын уорэххэ уонна тылга сокуоннарыгар ити ойдобул туспа ыстатыйанан киирэн, быраап быьыытынан комускэллээх, билинни усулуобуйа5а угус норуот тыла чол туруктаах хааларыгар тирэх буолар.
Билигин торообут тыл, федеральнай государственнай уорэх стандартын (ФГУОС) ирдэбилинэн, уопсай уорэхтээьин булгуччулаах чааьыгар киирэн, базиснай уорэх былааныгар (федеральнай) миэстэтэ, уорэтиллэр чааьа чопчу ыйыллан уорэтиллэр таьыма урдээтэ. Алын суьуох оскуола таьымыгар торообут тылы уорэх предметин быьыытынан уорэтиигэ тумук ирдэбили эмиэ федеральнай государственнай уорэх стандарта суруннуур.
Торообут тыл атын уорэх предметтэрин кытта бииргэ о5о личность быьыытынан сайдыытын хааччыйыахтаа5а этиллэр, ону сэргэ урукку оттугэр ирдэммэт сана булгуччулаах ирдэбили – уорэнээччигэ уорэх дэгиттэр дьайыыларын инориини киллэрэр.
Уорэх предметин сыала – соруга:
Начаалынай оскуола5а торообут тылы уорэтии предметэ атын уорэх предметтэрин ортотугар уорэнээччи тылын- оьун уонна ойун – санаатын сайыннарар, сурун уорэнэр уоруйэ5и инэрэр кыа5ынан бас- кос балаьыанньаны ылар предмет буолар.О5о начаалынай оскуола5а уорэнэр сааьыгар билиитэ – коруутэ, тыла- оьо уонна ойо – санаата тэтимнээхтик сайдар, иэйиитэ уонна саныыр санаата судургутук олохсуйар буолан, торообут тылы бу кэмнэ кичэйэн уорэтии – норуот тыла чол туруктаах буоларыгар, кэнчээри ыччакка улуу нэьилиэстибэни тириэрдэргэ олус суолталаах.Торообут тылы уопсай уорэхтээьин алын суьуох таьымыгар уорэтии сыалын ус хайысха5а араарыахха соп:
1. Уорэнээччигэ торообут тыл туьунан билиини аан дойду туьунан научнай били быстыспат сор5отун быьыытынан инэрии, тыл уорэ5ин сурун балаьыанньаларын билиьиннэрии, онно оло5уран, о5о билэр – корор, толкуйдуур кыа5ын сайыннарыы;
2. Уорэнээччи дьону- сэргэни кытта торообут тылынан бодоруьар уоруйэ5ин, сана (тыл) культурата киьи уопсай культуратын быстыспат сор5ото буоларын туьунан ойдобулгэ тирэ5ирэн, сана (тыл) араас корунэр (кэпсэтии, суруйуу, аа5ыы, ойтон айыы, о.д.а.) уорэтэн, салгыы сайыннарыы;
3. Уорэнээччигэ торообут тыл норуот ытык ойдобуллэриттэн биирдэстэрэ буоларын быьыытынан ураты харыстабыллаах сыьыаны инэрии, хас биирдии киьи ийэ тылын сайыннарар иэстээ5ин ойдотуу.
Соруктара:
1. дьону – сэргэни кытта бодоруьар сана (тыл) сурун коруннэрин уорэнээччигэ уорэх дэгиттэр дьайыыларын инэриини кытта бииргэ алтыьыннаран уорэтии;
2. тыл (сана) – бодоруьуу сурун ньымата диэн тутах ойдобулгэ тирэ5ирэн, уорэнээччи кэпсэтэр уонна санаатын толору этэр (тыл этэр), суруйар уоруйэ5ин сааьыгар соп тубэьиннэрэн сайыннарыы;
3. тыл уорэ5ин билиитигэр, сурук- бичик культуратын торут ойдобуллэригэр оло5уран, уорэнээччи торообут тылын литературнай нуорматын тутуьарын, ал5аьа суох санарарын уонна суруйарын ситиьии;
4. тыл уорэ5ин сурун салааларын (лексика, фонетика, морфология, синтаксис, тиэкис) туьунан уопсай ойдобулу инэриигэ тирэ5ирэн, уорэнээччи толкуйдуур дьо5урун сайыннарыы, сааьыгар соп тубэьиннэрэн, ой улэтин дьайыыларыгар уорэтии;
5. торообут тылы били, харыстааьын, сайыннарыы сурун ньымаларыгар уорэтии.
Уопсай уорэхтээьин бэдэрээссийэлии уорэтэр- методическай холбоьугунан биьирэммит алын суьуох уопсай уорэхтээьини суруннуур уорэтэр бырагырааматыгар (08.04.2015 №1/15 мунньах боротокуола,) 4-с барыйаан, оскуола уорэ5ин былааныгар оло5уран, „Төрөөбүт тыл“ уруогун үөрэтиигэ 1 кылааска уорэх дьылын бастакы анарыгар букубаар иннинээ5и, букубаары уорэтии уонна букубаар кэннинээ5и кэмнэри холбоон, нэдиэлэ5э 5-тии, уопсайа уорэх дьылын маннайгы анарыгар 80 чаас коруллэр.
29.12.2010 №189 ылыллыбыт «Уопсай уорэхтээьин тэрилтэлэригэр уорэх усулуобуйатыгар уонна тэрээьинигэр санитарнай –эпидемиологическай ирдэбиллэр» 10.10 пуунугар оло5уран, 1 кылааска уорэх дьылын маннайгы анарыгар маннык усулуобуйа тэриллиэхтээх: бала5ан ыйа, алтынньы – куннэ 35-тии мунуутэлээх устуу уруок, сэтинньи, ахсынньы ыйдарга – 35-тии мунуутэлээх туортуу уруок, тохсунньу – ыам ыйа – 45-тии мунуутэлээх туортуу уруок ыытыллар. Онон сибээстээн, букубаар иннинээ5и кэми 2 чааьынан аччатылынна, тиэмэлэрин соп тубэьиннэрэн холбонно. Онон, 2018-2019 уорэх дьылын маннайгы анарыгар улэлиир бырагыраамма 78 чааска, уорэх дьылын иккис анаарыттан нэдиэлэ5э 3-туу чаас көрүллэн, 51 чааска соп тубэьиннэрэн оноьулунна. Онон бырагыраамма сылга 129 чааска аа5ыллан оноһулунна.
Торообут тылы начаалынай оскуола5а уорэтии маннайгы кылааска «Бодоруьарга уорэнэбит» диэн сана киирэр салааттан са5аланар, ол кэнниттэн «Грамота5а уорэтии» диэн угэс буолбут аа5арга уонна суруйарга уорэтэр салаа «Аа5арга уонна суруйарга уорэнэбит» сана аатынан уорэтиллэр. Бу кэмнэ уорэх былааныгар торообут тыл уонна литературнай аа5ыы чаастара бииргэ бэриллэллэр. «Аа5арга уонна суруйарга уорэнэбит» салаа кэнниттэн биирдэ торообут тыл уонна литературнай аа5ыы предметтэрэ тус – туспа уорэтиллэллэр.
Торообут тылы начаалынай оскуола5а уорэтии ис хоьоонун сурун хайысхалара уорэтии тумук ирдэбилин уонна сыалын – соругун ситиьэргэ аналлаах тутаах научнай балаьыанньалартан таныллар. Ити ирдэбилгэ оло5уран, торообут тылы уорэтии ис хоьоонугар маннык сурун научнай хайысхалар киирэллэр:
· Бодоруьуу культурата
· Сана корунэ (виды речевой деятельности): истии, санарыы, аа5ыы, суруйуу.
· Тыл уорэ5ин тутаах салааларын туьунан уопсай ойдобулэ: фонетика, лексика, морфология, синтаксис.
· Сурук – бичик культурата: таба суруйуу уонна сурук бэлиэтэ.
· Ситимнээх сананы сайыннарыы.
Сурун хайысхаларга киирбит темалар ис хоьоонноро начаалынай оскуола уорэнээччитин сааьын уратытын, ойун- санаатын кыа5ын, билэр – корор дьо5урун учуоттаан таныллыахтаахтар.
Бодоруьуу культурата
Дьону кытта бодоруьуу араас корунэ: кэпсэтии, сэьэргэьии, субэлэьии, сопсоьуу. Тылы бодоруьуу сурун ньыматын быьыытынан арыйыы: бодоруьууга сана уонна туттуу – хаптыы суолтата. Санарыы уонна истии культуратын, кэпсэтии сиэрин тутуьуу.
Сана корунэ: истии, санарыы, аа5ыы, суруйуу
Истии. Дьону кытта бодоруьууга истии культуратын тутуьуу. Кэпсэтии сыалын- соругун, дьон этэр санаатын, кэпсэтии ис хоьоонун ойдооьун.Сахалыы араас тиэкиьи истии, сурун ис хоьоонун истэн сиьилии ылыныы, истибиккэ оло5уран тус санааны уоскэтии.
Аа5ыы. Сахалыы араас тиэкиьи сахалыы сана интонациятын, торут дор5оон этиллиитин тутуьан, тэтимнээхтик аа5ыы. Аа5ыы араас корунун туьаныы.аа5ыы кэмигэр тиэкис сурун санаатын ойдооьун, наадалаах, туьалаах информацияны араарыы. Аахпыт тиэкис сурун ис хоьоонугар тус сыанабылы сатаан этии.аа5ыллар тиэкистэн билбэт, ойдообот сана тыллары тылдьыттан булуу.
Санарыы (дор5оонноох сана). Кэпсэтии сиэрин, санарыы культуратын тутуьуу. Дьону кытта табан кэпсэтии. Кэпсэтиини то5оостоохтук ко5улээьин, са5алааьын, сал5ааьын, тумуктээьин. Санарыы кэмигэр туттуу- хаптыы бэлиэтин то5оостоохтук туттуу. Сана тиибин арааьын туттан тыл этии. Кэпсэтии, тыл этии тугэниттэн дор5оону кууьурдэн – сымнатан, урдэтэн- намтатан, уьатан, куолас толбонун, эгэлгэтин туьанан истээччигэ тус сыьыаны, иэйиини тириэрдии. Тугэниттэн корон, санарыы тэтимин сопко талыы.
Суруйуу (суругунан сана). Сурук – бичик культуратын тутуьуу. Тупса5ай буочарынан ыраастык суруйуу. Тиэкиьи устуу, истэн суруйуу. Саныыр санааны суругунан сиьилии тириэрдии. Аахпыттан суруйуу. Тиэкис тутулун, сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылатын тутуьуу.
Уорэтии сурун корунунэн уруок буолар. Уруок тииптэрэ: сананы уорэтии уруога, хатылааьын уруок, комбинированнай уруок, билиини чинэтии, тумуу уруога, айан уруок, остуоруйа уруок, бырайыак уруок.
Уорэнээччи улэтин корунэ: дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, суруйуу. Хартыыналарга уонна схемаларга оло5уран кэпсээн оноруу. Суруйуу Фишканан улэ. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. Предмет аатын, хайааьынын, ахсаанын, бэлиэтин ааттыыр тылы билии, кэтээн көрүү. Предмет бэлиэтин ааттыыр тылы сөпкө этииттэн булуу Ойуулааһын этиилэри тэҥнээн көрүүуо.д.а.
Уорэнээччи ситиьиитин бэлиэтииргэ туттуллар хонтуруол коруннэрэ: кэтээн коруу, ыйытыыларга хоруй, фишканан улэ, суругу коруу, кэпсиири истии, аа5ары истии, бэйэ-бэйэни бэрэбиэркэлэьии, бэйэни бэрэбиэркэлээьин уо.д.а.
Сыл бутуутэ сыллаа5ы ылбыт билиини бэрэбиэркэлиир биир хонтуруолунай улэ ыытыллар.
Предмеккэ уорэх таьынан дьарыктарга бытааннык ылынар, дьаныардаах о5олорго биирдиилээн консультация, курэхтэргэ бэлэмнээьин киирэллэр.
Бэрэбиэркэлиир улэлэр кээмэйдэрэ:
• Үөрэтэр диктант тексин кээмэйэ – 15-20 тыл
• Бэрэбиэркэлиир диктант тексин кээмэйэ – 10-15 тыл
• Аахпыттан суруйуу тексин кээмэйэ – 20-25 тыл
• Айан суруйуу тексин кээмэйэ – 5-6 строка
I. УОРЭХ ПРЕДМЕТИН, КУУРСУН УОРЭТИИ ТУМУКТЭРЭ.
Саха тылынуорэтиичааьаначаалынай уорэхтээьини суруннуур уопсай уорэхтээьин программатыгар (Примерная основная общеобразовательная программа начального общего образования) бэриллэр торообут тылынан уорэнэр кылаастарга аналлаах базиснай уорэх былаанын 3 барыйааныгар тирэ5ирэн быьаарыллар.Бастакы суьуох оскуола5а торообут тыл туорт сыл устата уорэтиллэр.
Кыра кылаас о5ото ойдоон, соп тэтимнээхтик таба аа5ара, суруйара, онтун ырытара, дьин чахчыны кытта тэннээн короро, санаатын сааьылаан этэрэ, кэпсиирэ, кэпсэтэрэ, тумуктуурэ бэйэтин торообут тылын тоьо билэриттэн тутутлуктаах.
Программа сурун сыала – соруга – тылынан уонна суругунан сананы сайыннарыы, ортоку суьуох оскуола5а саха тылын уонна литература курсун уорэтиигэ бэлэмнээьин.
Торообут тылы уорэтии программа туорт сурун салааалаах:
1. Грамота5а уорэтии
2. Аа5ыыга уорэтии.
3. Фонетика, грамматика, таба суруйуу.
4. Тылы сайыннарыы.
Ытык ойдобуллэри инэрии тумугэ
(личностные результаты)
Саха тылын оскуола5а уорэтии кэмигэр о5о маннык ытык ойдобуллэри (духуобунай сыаннастары) инэриннэ5инэ торообут тыла сайдарыгар бэриниилээх, эппиэтинэстээх буоларыгар, бэйэтин кыа5ын толору туьанарыгар эрэниэххэ соп.
Торообут тыл – омугу сомо5олуур тыл буоларын ойдуур.
Торообут тыл торут айылгыта, уйэлээх угэьэ, этигэн кэрэтэ норуот тылынан уус – уран айымньытыгар уонна уус- уран литература5а срнмутун билэр.
Торообут тылын сайыннарар, кэлэр колуонэ5э тириэрдэр ытык иэстээ5ин, ийэ тыл уйэлэргэ чол туруктаах буоларыгар тус оруоллаа5ын ойдуур.
Торообут тыл иитиллэр, уорэнэр, айар – сайдар тыл буоларын итэ5эйэр.
Торообут тыл элбэх омук алтыьан бииргэ олорор кэмигэр, икки (элбэх) тылланыы усулуобуйатыгар хас биирдии киьиттэн харыстабыллаах сыьыаны эрэйэрин ойдуур.
Уорэх сатабылларын сайыннарыы тумугэ
(метапредметные результаты)
Бэйэни салайынар – дьаьанар сатабыл.
Тылын сайыннарар сыалы – соругу таба туруорунар, сатаан былаанныыр, туох – ханнык тумуккэ кэлиэхтээ5ин быьа холоон билэр.Тугу билэрин – билбэтин, тугу ситэри уорэтиэхтээ5ин арааран ойдуур. Сылга бииртэн итэ5эьэ суох торообут тылга аналлаах бырайыактарга кыттан улэлиир.
«Тылы сэрэйэр» дьо5уру сайыннарыы.Бэйэтин сааьыгар соп тубэьэр тиэкискэ уорэппит матырыйаалын сунньунэн тыл литературнай нуормата санарар эбэтэр суруйар киьи тылыгар тоьо сопко эбэтэр сыыьа туттулларын тута «сэрэйэн » билэр, итэ5эьин, ал5аьын быьаарар, коннорор, бэйэтин тылыгар – оьугэр тыл нуорматын ирдэбилин тутуьарга дьулуьар.
Тылын сайыннарар ба5аны уоскэтии. Торообут тылын бар5а баайын сыаналыыр, тыл кэрэтигэр умсугуйар, этигэн тыл кууьун, кыа5ын толору туьанарга, тылын – оьун бэйэтэ сатаан чочуйан, тупсаран, санаатын сиьилии этэргэ, кэпсииргэ дьулуьар.
Хонтуруолланыы. Бэйэ санатын оруу кэтэнэр, корунэр, ал5аьа суох санарарга, санаатын ыпсаран, хомо5ойдук этэргэ кыьаллар.
Билэр – корор сатабыл. Сурун уорэнэр сатабыл.
Улэ сыалын – соругун таба туруоруу. Торообут тылын уорэтэригэр сыал – сорук туруорунан кодьуустээхтик улэлиир.
Билиини – корууну кэнэтэр араас матырыйаалы туьаныы. Сахалыы уорэх – наука литературатыттан (тылдьыттартан, ыйынньыктартан, энциклопедиялартан, араас кинигэттэн) туьааннаах информацияны, билиини добоннук булар, бэлиэтэнэр, тумэр, ситимниир араас ньыманы табыгастаахтык туьанар. Сахалыы тахсар о5о5о аналлаах республика, улус, оскуола хаьыаттарын – сурунаалларын тиьигин быспакка аа5ар, телевизорынан сахалыы биэриилэри сэргээн истэр_ корор, уорэ5эр, чинчийэр, айар улэтигэр кодьуустээхтик туьанар.
Билиини сааьылааьын. Сана били ыларга баар билиитигэр тирэ5ирэр. Атын предметтэргэ ылбыт билиитин сатаан ситимниир.
Тобулук ойу сайыннарар уоруйэхтэр. Саха тылын лингвистическэй матырыйаалыгар тирэ5ирэн, ой улэтин араас дьайыыларын кэбэ5эстик толорор: тэннээьин, ырытыы, холбооьун, тумуктээьин, ханыылатан сааьылааьын, майгыннатыы, сааьылаан ситимнээьин.Итини сэргэ араас тойоннуур ньыманы табыгастаахтык туьанан дьону итэ5этэр, ылыннарар курдук санаатын сааьылаан этэр уоруйэ5э сайдар.
Рефлексия. Сыалы – соругу ситиьэр ньымаларын уонна усулуобуйаларын тоьо сопко талбытын сыаналыыр. Улэ хаамыытын хайдах салайан иьэрин кэтээн корор.Улэ тумугун дьон интэриэьин, бол5омтотун тардар курдук сахалыы кэпсиир.
Бэлиэни-символы туьанар уоруйэхтэр. Дор5оон, тыл, этии чилиэннэрин, тиэкис анал бэлиэлэрин сатаан туьанар.Анал бэлиэлэринэн тыл, этии, тиэкис моделын онорор. Бэриллибит моделга тирэ5ирэн, тылы, этиини толкуйдуур, тиэкиьи айар.
Бодоруьар сатабыл.
Бииргэ улэлииргэ уоруйэх. Дьону кытта бииргэ алтыьан уорэнэр, улэлиир араас ньыманы баьылыыр.
Кэпсэтэр уоруйэх. Кэпсэтии уратыларын ойдуур, табан кэпсэтэр. Кэпсэтэр киьитин убаастыыр, сэнээрэр, санаатын бол5ойон истэр, ылынар.
Кэпсэтии сиэрин тутуьар уоруйэх. Дьону кытта алтыьыыгакэпсэтиисиэринтутуьар, туттан-хаптанбодоруьууньымаларын то5оостоохтук туттар.
Тустаах уорэх предметин уорэтии тумугэ
(предметные результаты)
Саха тылын литературнай нуорматын (орфоэпическэй, лексическэй, грамматическэй) тутуьар. Дор5оону, буукубаны, тыл суьуо5ун, сана чааьын, этии чилиэнин, судургу этиини булар, быьаарар, наардыыр.
Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылаларын тутуьар.
Тиэкис ойдобулун, бэлиэтин билэр (темата, сурун санаата, аата, эпиграф, тутула, этиилэрин ситимэ).
Саныыр санаатын сааьылаан, дьонно ойдонумтуотук, тиийимтиэтик этэр, тиэкис тутулун тутуьан суруйары сатыыр.
Тиэкис тииптэрин сэьэргээьин, ойуулааьын, тойоннооьун диэн араарар.
Монолог уонна диалог арааьын сатаан туьанар.
Бэйэ санатын сатаан хонтуруолланар, тиэкиьин ис хоьоонун, тылын – оьун сыаналанар, ал5астарын булар, чочуйар, тупсарар.
Саха тылын уорэтиигэ уорэнээччи ылар сатабыллара:
· Дор5оону, буукубаны, тылы, этиини араарар;
· Аьа5ас, бутэй, кылгас аьа5ас, уьун аьа5ас дор5ооннору, дифтоннары уонна сэргэстэспит, хоьуласпыт бутэй дор5ооннору билэр;
· Саха тылын дор5ооннорун уонна буукубаларын, киирии дор5ооннору уонна буукубаларын билэр;
· Тыл суьуохтэрин уонна коьоруу быраабылатын билэр;
· Этии бутуутугэр тохтобул онорор, туочуканан бэлиэтиир;
· Саха тылын алфавитын билэр буолуохтаах.
· Сахалыы таба суруйар, сурук бэлиэтин быраабылаларын тутуьар.
· Тиэкис ойдобулун, бэлиэтин билэр (темата, сурун санаата, аата).
· Саныыр санаатын сааьылаан, дьонно ойдонумтуотук, тиийимтиэтик этэр.
· Тиэкис тииптэрин сэьэргээьин, ойуулааьын, тойоннооьун диэн араарар.
· Монолог уонна диалог арааьын сатаан туьанар.
II. УОРЭХ ПРЕДМЕТИН, КУУРСУН ИС ХОЬООНО
БУКУБААР ИННИНЭЭ5И КЭМ – 32 чаас
Бодоруьарга уорэнэбит (торообут тыл, сана уонна сурук култуурата) – 8 чаас
Ийэ дойдубут. Торообут дойдубут, торообут сирбит. Торообут тылбыт – саха тыла. Бодоруьуу диэн тугуй? Оскуола5а бодоруьуу. Тас корун уонна бэрээдэк. Кэпсэтии сиэрэ. Сирэйи туттуу.Хамсаныы бэлиэтэ. Туттуу-хаптыы. Истии. Санарыы. Суруйуу. Аа5ыы. Анал бэлиэ. «Бодоруьарга уорэнэбит» салааны хатылааьын
Аа5арга уонна суруйарга уорэнэбит – 70 чаас:
Тыл туьунан бастакы ойдобул – 10 чаас
Торообут тылбыт – саха тыла. Дор5оон ейдебулэ. Хартыынанан улэ. Тыл туьунан ейдебул. Предмет аата. Предмет хайааьына. Предмет бэлиэтэ. Этии ейдебулэ. Икки-ус тыллаах этииилэр. Кеме тыллар. Этии бэлиэлэрин чинэтии. Тылы сайыннарыы.
Дор5оон – 14 чаас
Тыл дор5оонтон турар. Уьун аьа5ас, кылгас аьа5ас уонна бутэй дор5ооннор. Ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор. Кылгас уонна уьун аhа5ас дор5оон. Кылгас уонна уhун аhа5ас дор5оон. Дифтонг. Тыллары суьуо5унэн араарыы. Фишканан диктант. Хоhуласпыт бутэй дор5оон. Ньиргиэрдээх бутэй дор5оон. Ньиргиэрдээх бутэй дор5оон. Ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох бутэй дор5оон. Барбыты чинэтии: аhа5ас уонна бутэй дор5оон. Тылы сайыннарыы. Хартыынанан кэпсээн.
БУКУБААР КЭМЭ – 38 чаас
А, а, Ы, ы аьа5ас дор5ооннор буукубалара. У, у, О, о, аьа5ас дор5ооннор буукубалара. Ыа, ыа, Уо, уо дифтоннар буукубалара. С, с ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара. Л, л, Р, р ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара. М, м, Н, н ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара. М, м, Н, н ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара. Б, б ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара. И, и, Э, э, аьа5ас дор5ооннор, Иэ, иэ дифтонг буукубалара. Т, т ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара. Ү, ү, Ѳ, ѳ, аьа5ас дор5ооннор, Үѳ, үѳ дифтонг буукубалара. К, к ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара. Х, х ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара. Д, д ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара. й ньиргиэрдээх бутэй дор5оон буукубата. Г, г ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара. П, п ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара. ҕ ньиргиэрдээх бутэй дор5оон буукубата. Ч, ч ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара. Суругунан улэ. h ньиргиэрдээх бутэй дор5оон буукубата. Дь, дь ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара. ҥ ньиргиэрдээх бутэй дор5оон буукубата. Нь, нь, ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара. Саха торут дор5оонноро. Ситиьиини бэрэбиэркэлээьин. Тылы сайыннарыы. Торообут дойдум – Саха сирэ. [йа] дор5оон Я, я буукубалара. [йу], [йэ], [йо] дор5ооннор Ю, ю, Е, е, Ё,ё буукубалара. [йа], [йу], [йэ], [йо] дор5ооннор Я, я, Ю, ю, Е, е, Ё,ё буукубалара. В, в киирии ньиргиэрдээх, Ф, ф киирии ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара. Ж, ж киирии ньиргиэрдээх, Ш, ш киирии ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара. Щ, щ киирии ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара. Ц, ц киирии ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара. З, з киирии ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара. ь, ъ буукубалар. Ситиьиини бэрэбиэркэлээьин
БУКУБААР КЭННИНЭЭ5И КЭМ – 8 чаас
Буукубалары дор5ооннор араастарынан наардааьын. Саха алпаабыта. Ыам ыйа. Кэ5э. Хатын. Куьун. Кыстык хаар, кыыдамнаа, кылбаннаа! Тонсо5ой. Таба. Хоту дойду туллуга. Туллук-туллук до5оттоор. Оттоку олох алгыьа. Билсибэтэх до5ордуулар. Кыьын кэлбит. Кырынаас. Ыт о5ото уонна кырынаас. Быраьаай, букубаар!
Тиэкис – 10 чаас, айар бырайыак – 5 ч.
Тиэкис диэн тугуй? Тиэкис ойдобулэ уонна сурун бэлиэтэ. Тиэкискэ этиилэри ситимнээьин. Тиэкис тиэмэтэ уонна аата. Айар уруок. Тэттик кэпсээни айыы. Айар бырайыак диэн тугуй? Айар бырайыак (хаартысканан) «Мин дьиэ кэргэним». Бырайыагы комускээьин. Тиэкис тутула. Тиэкис тутула. Хатылааьын. Тылы сайыннарыы. Сыыьата суох устуу. Ситиьиини бэрэбиэркэлээьин. Айар бырайыак (уруьуйунан) «Мин сайынны сынньаланым». Бырайыагы комускээьин
Этии – 6 чаас, Диалог – 2 чаас, айар бырайыак – 2 чаас
Этии диэн тугуй? Этии арааьа. Этии арааьа уонна интонация. Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этии. Этиигэ тыл бэрээдэгэ. Билиини бэрэбиэркэлээьин. Айар бырайыак «Мин собулуур остуоруйам». Бырайыагы комускээьин. Диалог. Хатылааьын.
Лингвистическэй бырайыак – 2 чаас
«Мин аатым суолтата» бырайыак оноруу. Бырайыагы комускээьин
Тыл. Лексика – 5 чаас, айар бырайыак – 2 чаас
Тыл этиллиитэ уонна суолтата диэн тугуй? Тыл баайа диэн тугуй? Торут уонна киирии тыллар. Хатылааьын. Ситиьиини бэрэбиэркэлээьин. Айар бырайыак (хартыынанан) «Мин талар идэм». Бырайыагы комускээьин
Сана чааьа – 12 чаас, айар бырайыак – 1 чаас, лингвистическай бырайыак – 1 чаас, хатылааьын, сыллаа5ы хонтуруолунай улэ – 3 чаас
Предмети ааттыыр тыл дьиктитэ. Предмет боло5ун ааттыыр тыл. Предмети ааттыыр тыл ыйытыыта. Хайааьын уонна тыл. Хайааьын уонна тыл. Хайааьыны ааттыыр тыл ыйытыыта. Предмет бэлиэтин ааттыыр тыл. Тылы сайыннарыы. Ойуулааьын кэпсээн «Мин дьиэтээ5и харамайым». Предмет ахсаанын ааттыыр тыл. Предмет ахсаанын ааттыыр тыл ыйытыыта. Айар бырайыак «Мин ба5а санаам дьиэтэ». Хатылааьын. Ситиьиини бэрэбиэркэлээьин. Сыллаа5ыны тумуктуур хонтуруолунай улэ. Ал5аьы конноруугэ улэ. Хатылааьын. Сыллаа5ы хатылааьын. Лингвистическай бырайыак «Мин суруйарга уорэнним» кыраьыабайдык суруйуу куонкуруьа.
III. ХАС БИИРДИИ ТЕМАНЫ УОРЭТЭРГЭ ТЫЫРЫЛЛЫБЫТ ЧААЬЫ ЫЙАН ТУРАН ТЕМАЛАРЫНАН БЫЛААН
|
№ п/п |
Уруок темата |
Уруок тиибэ |
Уорэнээччи улэтин коруннэрэ |
Тустаах уорэх предметин уорэтии тумугэ. |
Хонтуруол корунэ |
Кунэ-дьыла |
Хос быьаарыы |
|||
|
Уорэх нэдиэлэтэ |
Чопчу буолбута |
|||||||||
|
I – II чиэппэр – 78 чаас |
||||||||||
|
БУКУБААР ИННИНЭЭ5И КЭМ – 32 чаас |
||||||||||
|
||||||||||
|
1 |
Ийэ дойдубут. Торообут дойдубут, торообут сирбит О/К «Мин торообут сирим» |
Сананы уорэтии уруога |
Уорэнэр кинигэни кытта билсиьии, кинигэ тутулун, туттуллубут болдьох бэлиэлэрин уорэтии. Учууталы истэр.Хартыынанан сирдэтэн учуутал кэпсээнин истэр.
|
Быьаарыы. Ийэ дойду, торообут дойду, торообут сир киьи оло5ор суолтатын ойдуур, быьаарар |
Кэтээн коруу |
1 |
|
|
||
|
2 |
Торообут тылбыт – саха тыла |
Сананы уорэтии |
Сахалыы сананы истэр, санарар, атын тыллартан араарар |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
3 |
Бодоруьуу диэн тугуй? Оскуола5а бодоруьуу. Тас корун уонна бэрээдэк |
Сананы уорэтии |
Уорэнээччи оскуола5а, уруокка бэрээдэгин билсэр. Бодоруьуу коруннэрин хартыынанан сирдэтэн кэпсиир. Тас коруну ойуулааьын. Бэрээдэк туьунан ойдобулу чинэтэн ойдуур |
Бэйэни хонтуруоллааьын |
|
|
||||
|
4 |
Кэпсэтии сиэрэ. Сирэйи туттуу. |
Сананы уорэтии |
Араас тугэннэргэ кэпсэтии сиэрин ырытыы. Сирэйинэн ис санааны тиэрдии |
Быьаарыы. Бодоруьуу култуурата киьи оло5ор суолтатын араас холобурдары туьанан быьааран кэпсиир. Истии култууратын тутуьар. Санарыы култууратын тутуьар, интонацияны сопко тиэрдэр. Кэпсэтии сиэрин, сахалыы угэстэрин куннээ5и оло5ор тутуьарга уорэнэр. Дьону кытта бииргэ уорэнии, улэлээьин култууратын тутуьарга уорэнэр. Кэпсэтии сиэрин анал эйэ5эс тылларын таба туьанарга эрчиллэр. Истибитин кэпсииргэ, айан кэпсииргэ, хартыына ис хоьоонун кэпсииргэ эрчиллэр. Кэтээн коруу. Дьон-сэргэ истии уонна санарыы култууратын хайдах тутуьалларын кэтээн корор, ал5астары булар, бэйэ култууратын сайыннарарга кыьаллар. |
Кэтээн коруу |
|
|
|||
|
5 |
Хамсаныы бэлиэтэ. Туттуу-хаптыы |
Оонньуу уруок |
Хамсанан, туттан-хаптан ис санааны тиэрдиини ойдооьун. Оруолунан оонньуу |
Оонньоон кордоруу |
|
|
||||
|
6 |
Истии. Санарыы. Суруйуу |
Хатылааьын, чинэтии |
Сопко истэргэ, оруннаахтык санарарга эрчиллэр. Суруйан бодоруьуу корунун билэр |
Ыйытыыларга хоруй |
2 |
|
|
|||
|
7 |
Аа5ыы. Анал бэлиэ |
Сананы уорэтии |
Хартыынанан корон ыйытыыларга хоруйдуур, анал бэлиэни корбут бэйэтин опытыттан кэпсиир, бэлиэ суолтатын быьаарар. |
Анал бэлиэлэри быьаарыы |
|
|
||||
|
8 |
«Бодоруьарга уорэнэбит» салааны хатылааьын |
Хатылааьын |
Салаа5а ылбыт билиилэрин тургутук ыйытыыларга тылынан хоруйдааьын. |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
||||||||||
|
2.1. Тыл туьунан бастакы ойдобул – 10 чаас |
||||||||||
|
9 |
Торообут тылбыт – саха тыла. Дор5оон ейдебулэ |
Сананы уорэтии уруога |
Букубаар кинигэтин кытта билсэр. Санарыы, истии |
Букубаар кинигэтин кытта билсиьии. Тэннээhин. Дор5оону, буукубаны, тыл суьуо5ун, сана чааьын, этии чилиэнин, судургу этиини булар, быьаарар, наардыыр. |
Кэтээн коруу |
2 |
|
|
||
|
10 |
Хартыынанан улэ. Р/К Сахабыт сирин айыл5ата. |
Экскурсия уруога |
Кинигэ ойуутугар уонна тус бэйэтин билиитигэр, кэтээн көрүүтүгэр олоҕуран ханнык дьыл кэмэ буоларын быһаарар. Дьыл кэмнэрин бэлиэлэрин ырытар, ааттыыр. Хартыынанан бэйэтин санаатын сааһылаан кэпсиир. |
Тэтэрээти, уруучуканы кытта билсиhии. Хартыынанан улэ.Бэйэ санатын сатаан хонтуруолланар, тиэкиьин ис хоьоонун, тылын – оьун сыаналанар, ал5астарын булар, чочуйар, тупсарар. Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылаларын тутуьар. |
Тылынан кэпсээн |
3 |
|
|
||
|
11 |
Тыл туьунан ейдебул. Предмет аата. |
Сана тема |
Предмет аата - тыл схематын киллэрии. Тыл бэлиэтэ. |
Предметинэн киһи туттар, тугу баҕарар гынар, онтон тылынан предмети ааттыыр диэн өйдүүр. Предмети тылынан ааттыыр. Кинигэҕэ бэриллибит тыл символическай бэлиэтин билэр, туттар. |
Бэйэни хонтуруоллааьын |
|
|
|||
|
12 |
Предмет хайааьына |
Булкаас уруок |
Предмет хайааьынын схемата. Тылы ситимнээн этии толкуйдааьын. |
Оҕо хартыыналарынан предмет аатын уонна хайааһыны көрдөрөр тыллары араарар. Предмет аатын уонна хайааһынын көрдөрөр тыллар моделларын таһаарар, туттар. Хайааһыҥҥа тугу гынар? хайыыр? диэн ыйытыыны туруорар. |
Бэйэ-бэйэни хонтуруоллааьын |
|
|
|||
|
13 |
Предмет бэлиэтэ |
Сана тема |
Предмет бэлиэтин схемата. Этии оноруу, тэннээhин |
Предметтэри тэҥнээн кинилэр бэлиэлэрин быһаарыы. Хайдах? диэн ыйытыыны туруоруу. Предмет өҥүн, дьүһүнүн, быһыытын, кээмэйин көрдөрөр тыллары арыйыы.Тыллыры ыйытыы көмөтүнэн бөлөхтөргө араарыы. Предмет бэлиэтин көрдөрөр тыллар моделларын таһаарар, туттар. Саҥарар саҥатыгар предмет аатын, бэлиэтин, тугу гынарын көрдөрөр тыллары арааран истэр. |
Кэтээн коруу |
|
|
|||
|
14 |
Этии ейдебулэ. |
Комбинированнай |
Схема кеметунэн этии оноруу |
Тыллар ситимнэспиттэрэ этии буоларын арыйыы. Этии киһи санаатын тириэрдэр суолталааҕын өйдөөһүн. Этии моделин оҥоруу. Уһун уонна кылгас сурааһыннары суруйуу. |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
|||
|
15 |
Икки-ус тыллаах этииилэр |
Оонньуу уруога |
Ойууга уонна схемаларга оло5уран этиилэри ситимнээн кэпсээн оноруу Хартыыналарга уонна схемаларга оло5уран кэпсээн оноруу. Суруйуу |
Этии тылтан турарын истэн, саҥаран быһаарар. Тыл иннигэр атын тылы туруорар ньыманы туттан этии хас тыллааҕын быһаарар. Этиини тылларга сөпкө араарбытын дакаастыыр. Алларанан, үөһэнэн токурдаах иҥнэри көнө сурааһыннары суруйуу. |
суруйуу |
4 |
|
|
||
|
16 |
Кеме тыллар |
Булкаас уруок |
Кеме тыл схематын киллэрии Хартыыналарга уонна схемаларга оло5уран кэпсээн оноруу. Суруйуу |
Уонна диэн тыл предмет аатын бэлиэтин, тугу гынарын көрдөрбөт ураты тыл буоларын арыйар. Көмө тыл моделын билэр, туттар, этиигэ бэлиэтиир. Буукуба элеменнэрин суруйуу. |
Коруу, истии |
|
|
|||
|
17 |
Этии бэлиэлэрин чинэтии |
Хатылааhын |
Этии бэлиэлэрин комотунэн этиилэри толкуйдааьын, быьаарыы. Суруйуу |
Хартыыналарга уонна схемаларга оло5уран кэпсээн оноруу. Суруйуу Саха тылынлитературнайнуорматын (орфоэпическэй, лексическэй, грамматическэй) тутуьар. |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
|||
|
18 |
Тылы сайыннарыы. Хартыынанан улэ |
Чинэтии |
Этиилэри холбоон, хартыынанан кэпсээн оноруу |
Кэпсээн |
|
|
||||
|
2.2. Дор5оон – 14 чаас |
||||||||||
|
19 |
Тыл дор5оонтон турар |
Сананы уорэтии уруога |
Дор5оону истии, санарыы. Сурук элеменнэрин суруйуу |
Ханнык баҕарар предмет ханнык эрэ матырыйаалтан оҥоһулларын курдук, тыл дорҕоонтон турарын истэн, саҥаран быһаарар. Тылы дорҕооҥҥо араарар.Тыл дорҕооннорун уочаратынан уһатан саҥаран быһаарар. Схемаҕа сөп түбэһэр этиини толкуйдуур. Оҥорбут этиитигэр тыл 4 моделын сөпкө туттар. Буукуба элеменнэрин суруйуу. |
Бэйэни хонтуруоллааьын |
4 |
|
|
||
|
20 |
Уьун аьа5ас, кылгас аьа5ас уонна бутэй дор5ооннор. |
Сананы уорэтии |
Тыллары дор5ооннорунан ырытыы, тэннээhин. Фишканан улэ. Суруйуу |
Аһаҕас уонна бүтэй дорҕооннору саҥаран көрөн араарарга үөрэнэр. Дорҕоон бэлиэтин билэр, туттар.Тыллар моделларын тэҥниир, дорҕооннорун уларытан саҥа тылы таһаарар. Буукуба элеменнэрин суруйуу. |
Бэйэ-бэйэни хонтуруоллааьын |
5
|
|
|
||
|
21 |
Ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор. |
Сананы уорэтии |
Ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннору араарыы. Фишканан улэ. Суруйуу |
Тыллары тэҥнээн көрөн, ньиргиэрдээх, ньиргиэрэ суох бүтэй дорҕооннору араарар. Ньиргиэрдээх бүтэй дорҕоон фишкатын бэлиэтиир. Фишканан тылы ырытан суруйар. |
Кэтээн коруу |
|
|
|||
|
22 |
Кылгас уонна уьун аhа5ас дор5оон |
Булкаас уруок |
Тыллары дор5ооннорунан ырытыы, тэннээhин. Фишканан улэ. Суруйуу |
Маас уонна мас диэн тыллары тэҥнээн көрөн хас дорҕоонноохторун, бүтэй уонна аһаҕас дорҕооннорун, суолталарын быһаарар. Уһун уонна кылгас аһаҕас дорҕооннор, дифтонг уратыларын кэтээн көрөн арыйар. Аһаҕас дорҕоон сүһүөҕү үөскэтэрин өйдүүр. Тылы дорҕоонунан ырытан фишканан суруйар, фишканан суруллубут схемаҕа тыл толкуйдуур. Аһаҕас дорҕоон буукубаларын суруйуу. Схемаҕа сөп түбэһэр этиини толкуйдуур. |
Фишканан улэ |
|
|
|||
|
23 |
Кылгас уонна уhун аhа5ас дор5оон |
Хатылааhын, чинэтии |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
|||||
|
24 |
Дифтонг |
Сана тема |
Тыллары ырытыы. Тэннээhин. Суругунан улэ. |
Бэйэни хонтуруоллааьын |
|
|
||||
|
25 |
Тыллары суьуо5унэн араарыы |
Сананы уорэтии |
Тылы сүһүөххэ араарар. Тыл хас сүһүөхтээҕин айаҕын хаста аппытынан кэтээн көрөн быьаарар. |
Тылы сүһүөххэ араарар. Тыл хас сүһүөхтээҕин айаҕын хаста аппытынан кэтээн көрөн билэр. Аһаҕас уонна бүтэй дорҕооннору саҥаран көрөн араарарга үөрэнэр. Дорҕоон бэлиэтин билэр, туттар. Тыллар моделларын тэҥниир, дорҕооннорун уларытан саҥа тылы таһаарар. Буукуба элеменнэрин суруйуу. |
Бэйэ-бэйэни хонтуруоллааьын |
6 |
|
|
||
|
26 |
Фишканан диктант |
Чинэтии |
Тыллары фишканан ууран суруйар |
Фишка кеметунэн тыллары ырытыы. Ойууну керен тыл таhаарыы. |
Фишканан улэ |
|
|
|||
|
27 |
Хоhуласпыт бутэй дор5оон |
Сана тема |
Хартыынанан тыллары ааттаан хоһулаһар бүтэй дорҕоону билсэр. Хоһуласпыт бүтэй дорҕоон сүһүөххэ икки аҥы арахсарын өйдүүр, араарар. |
Фишканан уонна ойууларынан улэ. Суруйуу |
Кэтээн коруу |
|
|
|||
|
28 |
Ньиргиэрдээх бутэй дор5оон |
Сананы уорэтии |
Схема кеметунэн тыллары булуу. Фишканан улэ. Суругунан улэ. |
Ньиргиэрдээх бүтэй дорҕоон фишкатын бэлиэтиир, санатыгар араарар. Фишканан тылы ырытан суруйар. |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
|||
|
29 |
Ньиргиэрдээх бутэй дор5оон |
чинэтии |
Бэйэни хонтуруол |
7 |
|
|
||||
|
30 |
Ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох бутэй дор5оон |
Булкаас уруок |
Фишканан уонна ойууларынан улэ. Суруйуу |
Ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох дор5ооннору араарыы, фишканан тыллары таьаарар, буукуба элеменнэрин суруйар |
Бэйэ-бэйэни хонтуруол |
|
|
|||
|
31 |
Барбыты чинэтии: аhа5ас уонна бутэй дор5оон. Фишканан диктант |
хатылааhын |
Фишканан уонна ойууларынан улэ. |
Аьа5ас уонна бутэй дор5ооннору араарар, фишканан тыллары таьаарар, буукуба элеменнэрин суруйар |
Фишканан улэ |
|
|
|||
|
32 |
Тылы сайыннарыы. Хартыынанан кэпсээн. О/К «Дойдум айыл5ата дьыл кэминэн уларыйыыта» |
Чинэтии |
Фишканан улэ |
Тыллары ситимнээн, этии онорон, хартыынанан кэпсиир. Ылбыт билиитин туьанар |
Тылынан кэпсээн |
|
|
|||
|
БУКУБААР КЭМЭ – 38 чаас |
||||||||||
|
33 |
А, а, Ы, ы аьа5ас дор5ооннор буукубалара |
Сана тема |
А, ы дорҕооннордоох тыллары толкуйдааһын, буукубаларын суруйуу, фишканан тыллары суруйуу |
Буукуба дорҕоон бэлиэтэ буоларын өйдүүр. [а],[ы],[о],[у] дорҕооннору буукубанан бэлиэтиир. Тылы саҥаран , истэн бу дорҕооннор миэстэлэрин быһаарар. Кылгас аһаҕас биир буукубанан, уһун аһаҕас икки буукубанан бэлиэтэнэрин арыйар. Тыллары тэҥнээн көрөн уһун аһаҕас, кылгас аһаҕас дорҕооннор уратыларын араарар. Бу дорҕооннору саҥарарга тыл хайдах балаһыанньаҕа баарын кэтээн көрөн кэлин аһаҕас дорҕооннор буолалларын быһаарар. Тыл ортотугар сүһүөх бүтэй дорҕоонтон саҕаланарын өйдүүр, тутуһар.Аһаҕас дорҕоон буукубаларын суруйуу. |
Бэйэни хонтуруоллааьын |
7 |
|
|
||
|
34 |
У, у, О, о, аьа5ас дор5ооннор буукубалара |
Сананы уорэтии |
У, о дорҕооннордоох тыллары толкуйдааһын, буукубаларын суруйуу, фишканан тыллары суруйуу |
Бэйэ-бэйэни хонтуруоллааьын |
8 |
|
|
|||
|
35 |
Ыа, ыа, Уо, уо дифтоннар буукубалара |
Чинэтии |
Ыа, уо дифтоннаах сүһүөхтэри, тыллары ааҕыы, буукубаларын сөпкө суруйуу, фишканан тыллары суруйуу |
Аһаҕас дорҕооннор туһунан билиилэригэр олоҕуран, дифтоннары таһаарыы, суруйуу. Тылга дифтону истэн уонна көрөн араарыы. Тыл схематыгар үөрэппит буукубаларын суруйар. Тыл ортотугар сүһүөх бүтэй дорҕоонтон саҕаланарын өйдүүр, тутуһар. Дифтонг буукубаларын суруйуу. |
Суругунан улэни коруу |
|
|
|||
|
36 |
С, с ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара |
Сананы уорэтии |
С дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, суруйуу. Фишканан улэ. Кэрчик кэпсээни ааҕыы |
[c],[м],[н],[л],[р] дорҕооннор буукубаларын билсэр. Аһаҕас дорҕоон буукубаларын кытта холбоон ааҕар. Бүтэй дорҕоон фишкаларын буукубанан солбуйан тылы таһаарар. Суруллубут этии тутулун билэр. [c],[м],[н],[л],[р] дорҕооннору саҥаран көрөн араас ньыманы туттан ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох бүтэй дорҕооннору быһаарар. [c],[м],[н],[л],[р] дорҕооннор буукубаларын суруйар. |
Фишканан улэ |
|
|
|||
|
37 |
Л, л, Р, р ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара |
Булкаас уруок |
Л, л, Р, р дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, суруйуу. Фишканан улэ. Кэрчик кэпсээни ааҕыы |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
38 |
М, м, Н, н ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара |
Сананы уорэтии |
М, н дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, суруйуу. Фишканан улэ. Кэрчик кэпсээни ааҕыы |
Бэйэни хонтуруоллааьын |
|
|
||||
|
39 |
М, м, Н, н ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара |
Чинэтии |
Бэйэ-бэйэни хонтуруоллааьын |
9 |
|
|
||||
|
40 |
Б, б ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара |
Сананы уорэтии |
Б дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, суруйуу. Фишканан үлэ. Кэрчик кэпсээни ааҕыы |
[б] дорҕоону саҥарыы уонна истии, тыллары таһаарыы. [б] дорҕоону аһаҕас дорҕооннору кытта холбоон сүһүөхтэри ааҕыы. ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох диэн араарыы. Тыллары, этиилэри сөпкө сөһүөхтээн ааҕыы. [б] дорҕоон буукубатын, 1-2 сүһүөхтээх тыллары суруйуу. |
Кэтээн коруу |
|
|
|||
|
41 |
И, и, Э, э, аьа5ас дор5ооннор, Иэ, иэ дифтонг буукубалара. О/К «Собо – торут аспыт» |
Сананы уорэтии |
И, э дорҕоонтон саҕаланар тыллары толкуйдааһын, сөпкө саҥарыы, арааран истии. Иэ дифтоннаах тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, таба суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы |
Буукуба дорҕоон бэлиэтэ буоларын өйдүүр. [и],[э] дорҕооннору буукубанан бэлиэтиир. Тылы саҥаран , истэн бу дорҕооннор миэстэлэрин быһаарар. Кылгас аһаҕас биир буукубанан, уһун аһаҕас икки буукубанан бэлиэтэнэрин арыйар. Тыллары тэҥнээн көрөн уһун аһаҕас, кылгас аһаҕас дорҕооннор уратыларын араарар. Бу дорҕооннору саҥарарга тыл хайдах балаһыанньаҕа баарын кэтээн көрөн илин аһаҕас дорҕооннор буолалларын быһаарар. Тыл ортотугар сүһүөх бүтэй дорҕоонтон саҕаланарын өйдүүр, тутуһар. Аһаҕас дорҕоон буукубаларын суруйуу. |
Фишканан улэ |
|
|
|||
|
42 |
Т, т ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара. О/К «Сахалыы таабырыннар» |
Булкаас уруок |
Т дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, суруйуу. Фишканан үлэ. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. Таабырыннары таайсыы |
[т] дорҕоону саҥарыы уонна истии. Фишканы көрөн сөптөөх дорҕоону туруоруу, ааҕыы. [т] хоһулаһар диэн билэр. 2-3 дорҕоонноох тыллар аһаҕас дорҕооннорун бэлиэтээн, сүһүөххэ арааран ааҕар. Этиини сөпкө ааҕар. Туочуканы көрөн куолаһын намтатар. Сурукка тылы көһөрүү быраабылатын билэр. Анал аат туһунан билиилэрин кэҥэтэр. Олорор сирдэригэр баар анал ааттары дьонноруттан ыйыталаһан билэр. [Т],[т] дорҕооннор буукубаларын суруйар. |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
|||
|
43 |
Ү, ү, Ѳ, ѳ, аьа5ас дор5ооннор, Үѳ, үѳ дифтонг буукубалара |
Сананы уорэтии |
Ү, ө дорҕоонтон саҕаланар тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, сөпкө суруйуу. Үө дифтонтан саҕаланар тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, сөпкө суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. |
Буукуба дорҕоон бэлиэтэ буоларын өйдүүр. [ү],[ө] дорҕооннору буукубанан бэлиэтиир. Тылы саҥаран , истэн бу дорҕооннор миэстэлэрин быһаарар. Кылгас аһаҕас биир буукубанан, уһун аһаҕас икки буукубанан бэлиэтэнэрин арыйар. Тыллары тэҥнээн көрөн уһун аһаҕас, кылгас аһаҕас дорҕооннор уратыларын араарар. Бу дорҕооннору саҥарарга тыл хайдах балаһыанньаҕа баарын кэтээн көрөн илин аһаҕас дорҕооннор буолалларын быһаарар. Тыл ортотугар сүһүөх бүтэй дорҕоонтон саҕаланарын өйдүүр, тутуһар. Аһаҕас дорҕоон буукубаларын суруйуу. |
Аа5ыыны истии |
|
|
|||
|
44 |
К, к ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара |
Сананы уорэтии |
К дорҕоонтон саҕаланар тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, сөпкө суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. |
[к] дорҕоону саҥарыы уонна истии. 2-3 дорҕоонноох тыллар аһаҕас дорҕооннорун бэлиэтээн, сүһүөххэ арааран ааҕар. Этиини сөпкө ааҕар. Тиэкиһи соппутуойу, туочуканы тутуһан ааҕар. [к] хоһулаһар диэн билэр. Учуутал ааҕарын өйдөөн истэр уонна ыйытыыларга хоруйдуур. Сахалыы ааттары билэр. Иккилии сүһүөхтээх тыллары таба суруйуу. |
Суругу коруу |
10 |
|
|
||
|
45 |
Х, х ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара |
Булкаас уруок |
Х дорҕоонтон саҕаланар тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, таба суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. |
[х] дорҕоону саҥарар уонна истэр. 2-3 дорҕоонноох тыллар аһаҕас дорҕооннорун бэлиэтээн, сүһүөххэ арааран ааҕар. [х] дорҕоону аһаҕас дорҕооннору кытта холбоон, сүһүөхтэри ааҕыы. Бу дорҕоону ньиргиэрэ суох диэн араарар. [х] дорҕоон хоһулаһарын, билэр. Этиини уста үөрэнэр. |
Бэйэни хонтуруоллааьын |
|
|
|||
|
46 |
Д, д ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара |
Сананы уорэтии |
Д дорҕоонтон саҕаланар тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, таба суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. |
[д] дорҕоону саҥарар уонна истэр. Фишканы көрөн сөптөөх дорҕоону туруорар, ааҕар. [д] хоһуласпат диэн билэр. 2-3 дорҕоонноох тыллар аһаҕас дорҕооннорун бэлиэтээн, сүһүөххэ арааран ааҕар. Этиини сөпкө ааҕар. Туочуканы көрөн куолаһын намтатар. Сурукка тылы көһөрүү быраабылатын билэр. Анал аат туһунан билиилэрин кэҥэтэр. Олорор сирдэригэр баар анал ааттары дьонноруттан ыйыталаһан билэр. Д, д буукубалары суруйар. |
Бэйэ-бэйэни хонтуруоллааьын |
|
|
|||
|
47 |
й ньиргиэрдээх бутэй дор5оон буукубата О/К «Мин ийэм» |
Сананы уорэтии |
й дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, таба суруйуу. Кэрчик кэпсээни аа5ыы. |
[й] дорҕоон буукубатын билсэр. [й] дорҕоон ньиргиэрдээх, паараласпат дорҕоон буоларын саҥаран, истэн арыйар. [й] дорҕоонноох тыллары ааҕан баран, кини тыл иннигэр турбатын бэлиэтиир. Саппыйа диэн тыл улахан буукубаттан суруллубутуттан сиэттэрэн анал аат буоларын сабаҕалыыр. Тиэкиһи таба сүһүөхтээн ааҕар. Моделы көрөн тыл ситимин оҥорор. Этиини көрөн уста үөрэнэр. |
Кэтээн коруу |
|
|
|||
|
48 |
Г, г ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара |
Булкаас уруок |
Г дорҕоонтон саҕаланар тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, таба суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. |
[г] дорҕоону саҥарар уонна истэр. 2-3 дорҕоонноох тыллар аһаҕас дорҕооннорун бэлиэтээн, сүһүөххэ арааран ааҕар. Этиини сөпкө ааҕар. Тиэкиһи соппутуойу, туочуканы тутуһан ааҕар. [г] хоһуласпат диэн билэр. Учуутал ааҕарын өйдөөн истэр уонна ыйытыыларга хоруйдуур. Сахалыы ааттары билэр. Иккилии сүһүөхтээх тыллары таба суруйуу. |
Аа5ыыны истии |
|
|
|||
|
49 |
П, п ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара |
Сананы уорэтии |
П дорҕоонтон саҕаланар тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, таба суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. |
[п] дорҕоону саҥарар уонна истэр. [п] дорҕоону аһаҕас дорҕооннору кытта холбоон сүһүөхтэри ааҕыы. Бу дорҕоону ньиргиэрэ суох диэн араарыы. [п] дорҕоон хоһулаһарын билии. Тыллары, этиилэри сөпкө сөһүөхтээн ааҕыы. [П],[п] дорҕооннор буукубаларын, 1-2 сүһүөхтээх тыллары суруйуу. |
Ыйытыыларга хоруй |
11 |
|
|
||
|
50 |
ђ ньиргиэрдээх бутэй дор5оон буукубата |
Сананы уорэтии |
ҕ дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, таба суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. |
[ҕ] дорҕоону саҥарар уонна истэр. 2-3 дорҕоонноох тыллар аһаҕас дорҕооннорун бэлиэтээн, сүһүөххэ арааран ааҕар. [ҕ] дорҕоону аһаҕас дорҕооннору кытта холбоон сүһүөхтэри ааҕыы. Бу дорҕооннору ньиргиэрдээх диэн быьаарар. Тиэкискэ киһи саҥатын сөпкө интонациялаан ааҕар. [ҕ] дор5оон хоьуласпатын, буукуба тыл ортотугар эрэ турарын билэр. Этиини уста үөрэнэр. |
Суруйууну коруу |
|
|
|||
|
51 |
Ч, ч ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара |
Булкаас уруок |
Ч дорҕоонтон саҕаланар тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, таба суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. |
[ч] дорҕоон буукубаларын билэр. Хоһулаһар уонна хоһуласпат бүтэй дорҕооннору араарар. Ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох дорҕооннору араарар ньыманы туттар. Тыллары ааҕан, [ч] дорҕоон буукубата тыл кэннигэр турбат диэн түмүккэ кэлэр. Тыл хас сүһүөхтэн турарын дакаастыыр. Тыллары сөпкө сүһүөхтээн ааҕар. Кэпсээн интонациятын тутуһар. Үөрэппит буукубаларын тылга холбоон суруйар. |
Аа5ыыны истии |
|
|
|||
|
52 |
Суругунан улэ |
Хонтуруол |
Тыллары корон устуу, тэннээн коруу |
Фишканан тылы дор5ооннорго араарыы, оттон буукуба5а кубулутуу. Кɵрдɵрүүлээх диктаны суруйуу |
Корон устуу |
|
|
|||
|
53 |
h ньиргиэрдээх бутэй дор5оон буукубата О/К «Ыьыах – саха угэьэ» |
Сананы уорэтии |
h дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, таба суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. |
[һ] дорҕоон ньиогиэрдээх, паарата суох, хоһуласпат бүтэй дорҕоон буоларын истэн. Кэтээн арыйар. Тыллары ааҕан [һ] дорҕоон тыл ортотугар эрэ турарын быһаарар. Үөрэппит моделларын көрөн тыл ситимин оҥорор. Элбэх сүһүөхтээх тыллары аһаҕас дорҕоонун булан, бэлиэтээн ааҕар ньыманы туттар. [һ] дорҕоонноох тыллары устар. |
Бэйэни хонтуруоллааьын |
|
|
|||
|
54 |
Дь, дь ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара |
Сананы уорэтии |
Дь дорҕоонтон саҕаланар тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, таба суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. Дьиэтээ5и эбээьинэстэрин кэпсиир |
[дь] дорҕоон буукубаларын билэр. Хоһулаһар уонна хоһуласпат бүтэй дорҕооннору араарар. Ньиргиэрдээх уонна ньиргиэрэ суох дорҕооннору араарар ньыманы туттар. Тыллары ааҕан [дь] дорҕоон буукубата тыл кэннигэр турбат диэн түмүккэ кэлэр. Тыл хас сүһүөхтэн турарын дакаастыыр. Тыллары сөпкө сүһүөхтээн ааҕар. Кэпсээн интонациятын тутуһар. Үөрэппит буукубаларын тылга холбоон суруйар. Дьиэтээ5и эбээьинэстэрин кэпсиир |
Бэйэ-бэйэни хонтуруоллааьын |
12 |
|
|
||
|
55 |
Дь, дь ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара О/К «Мин дьиэм. Дьиэтээ5и эбээьинэстэрим» |
Чинэтии |
Кэпсээни истии |
|
|
|||||
|
56 |
Ң ньиргиэрдээх бутэй дор5оон буукубата |
Сананы уорэтии |
ҥ дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, таба суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. |
[ҥ] дорҕоон ньиргиэрдээх, хоһулаһар, паарата суох бүтэй дорҕоон буоларын быһаарар. [ҥ] дорҕоону [нь] дорҕоону кытта тэҥнээн кинилэр уратыларыгар болҕомтотун уурар. [ҥ] дорҕоон тыл ортотугар уонна кэннигэр турарын билэр. Хоһуласпыт [нь] дорҕоону буукубанан бэлиэтии үөрэнэр. [нь] дорҕоону сөпкө саҥарарга эрчиллэр. Саха тылын бүтэй дорҕооннорун наардыыр таблицанан бүтэй дорҕооннор тустарынан билиитин чиҥэтэр. Сурукка [ҥ] дорҕоон буукубатын тылга холбоон суруйар. |
Суругу коруу |
|
|
|||
|
57 |
Нь, нь, ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара |
Сананы уорэтии |
Нь дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, ааҕыы, таба суруйуу. Кэрчик кэпсээни ааҕыы. |
[нь] дорҕоон буукубатын билсэр. [нь] дорҕоон ньиргиэрдээх, паараласпат дорҕоон буоларын саҥаран, истэн арыйар. Тылга [нь] дорҕоон тыл иннигэр уонна ортотугар турарын бэлиэтиир. Тыллары ааҕан, суруллууларын көрөн, [нь] дорҕоон тыл иннигэр соҕотох, тыл ортотугар хоһулаһарын өйдүүр. Хоһуласпыт [нь] дорҕоону буукубанан бэлиэтии үөрэнэр. Атын хоһуласпыт бүтэй дорҕооннор суруллууларыттан уратылааҕын арыйар. [нь] дорҕоонноох тыллары ааҕыы уонна суруйуу. |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
|||
|
58 |
Саха торут дор5оонноро |
чинэтии |
Саха торут дор5ооннорун таблицатын ырытыы, аа5ыы, суруйуу |
Саха торут дор5ооннорун истэн, санаран араарар. Дифтонг, [Υ], [ѳ], [h], [ҥ], [ҕ], [дь], [нь] саха тылын ураты дор5оонноро диэн ойдуур |
Сананы истии |
|
|
|||
|
59 |
Ситиьиини бэрэбиэркэлээьин |
хонтуруол |
Тэтэрээккэ улэ, тылынан быьаарыы |
Ылбыт билиини бэрэбиэркэлээьин. Саха торут дор5ооннорунан тылынан диктаны суруйуу |
Ыйытыыларга хоруй |
13 |
|
|
||
|
60 |
Тылы сайыннарыы. Торообут дойдум – Саха сирэ. О/К Мин улууьум, нэьилиэгим. |
Бэрэбиэркэ |
Кэпсиир, о5о кэпсээнин истэр |
Теманы арыйан кэпсиир, угэстэри билэр. Кэпсээннэ саха торут дор5ооннорун сопко санарарга дьулуьар |
Кэпсээни истии |
|
|
|||
|
61 |
[йа] дор5оон Я, я буукубалара |
Сананы уорэтии |
[йа] дорҕоону сөпкө саҥарыы, буукубаларын билии, суруйуу |
Киирии [я],[ю], [е],[ё] буукубалары билсэр, суруйар. [я], [ю], [е],[ё] буукубалар бүтэй дорҕоону сымнаталларын уонна тыл иннигэр, аһаҕас дорҕоон кэнниттэн икки дорҕоону бэлиэтииллэрин билэр. Ла-ля, ну-ню, мэ-ме, со-сё сүһүөхтэри дорҕоонунан ырытан фишканан сөпкө бэлиэтиир. Сымнаҕас бүтэй дорҕоону уонна кини бэлиэтин билэр. Икки дорҕоон биир буукубанан суруллар түбэлтэлэрин графическай суруллуулары көрөн арыйар. Бу буукубалар нууччалыы суруллар тылга эрэ баалларын өйдүүр уонна сахалыы суруллар тыллары кытта тэҥниир. [я], [ю], [е],[ё] буукубалары суруйар. Кинилэри тылга холбоон суруйар. |
Бэйэни хонтуруоллааьын |
|
|
|||
|
62 |
[йу], [йэ], [йо] дор5ооннор Ю, ю, Е, е, Ё,ё буукубалара |
Сананы уорэтии |
[йу], [йэ], [йо] дор5ооннору сопко санарыы, Ю, ю, Е, е, Ё,ё буукубалары билии, суруйуу |
Бэйэ-бэйэни хонтуруоллааьын |
|
|
||||
|
63 |
[йа], [йу], [йэ], [йо] дор5ооннор Я, я, Ю, ю, Е, е, Ё,ё буукубалара О/К «Сахалар сана дьыллаа5ы угэстэрэ» |
Чинэтии уруок |
Буукубалары суруйарга эрчиллии. Дор5оонноох тыллары булуу. Текси аа5ыы, кэпсээьин |
Кэпсээни истии |
|
|
||||
|
64 |
В, в киирии ньиргиэрдээх, Ф, ф киирии ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара |
Сананы уорэтии |
В, Ф дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, дорҕооннору таба саҥарыы, арааран истии, тылга таба суруйуу. Текси ааҕыы. |
[в],[ф] дорҕооннору саҥаран, истэн тэҥнээн көрөр уонна уратыларын бэлиэтиир, араара үөрэнэр. Үөрэппит ньыматын туһанан [в] ньиргиэрдээх,[ф] ньиргиэрэ суох диэн быһаарар.Бу дорҕооннор ханнык аһаҕас дорҕооннор иннилэригэр туралларыттан көрөн сөпкө кытаанахтык уонна сымнаҕастык саҥаран ааҕар. Дорҕоон схематын көрөн буукубанан бэлиэтиир. [в], [ф] дорҕооннор улахан уонна кыра буукубаларын тэҥнээн көрөр, суруйар. Киирии тыллары сөпкө суруйар. |
Суругу коруу |
14 |
|
|
||
|
65 |
Ж, ж киирии ньиргиэрдээх, Ш, ш киирии ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара |
Булкаас уруок |
Ж, ш дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, дорҕооннору таба саҥарыы, арааран истии, тылга таба суруйуу. Текси ааҕыы. |
[ж],[ш] дорҕооннору саҥаран, истэн тэҥнээн көрөр уонна уратыларын бэлиэтиир, араара үөрэнэр. Үөрэппит ньыматын туһанан [ж] ньиргиэрдээх,[ш] ньиргиэрэ суох диэн быһаарар. Аһаҕас дорҕооннору кытта холбоон сүһүөҕү ааҕар. Бу дорҕооннор куруутун кытаанахтар эбит диэн арыйар. [ж],[ш] дорҕооннору чуолкайдык саҥарар. Дорҕоон схематын көрөн буукубанан бэлиэтиир. [в], [ф] дорҕооннор улахан уонна кыра буукубаларын тэҥнээн көрөр, суруйар. Киирии тыллары сөпкө суруйар. |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
|||
|
66 |
Щ, щ киирии ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара |
Сананы уорэтии |
Щ дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, дорҕооннору таба саҥарыы, арааран истии, тылга таба суруйуу. Текси ааҕыы. |
[щ] дорҕоон киирии ньиргиэрэ суох бүтэй дорҕоон буоларын билсэр.Сүһүөхтэри ааҕан, [щ] дорҕоон сымнаҕас дорҕоон буолар диэн түимүккэ кэлэр. [щ] дорҕоону чуолкайдык саҥаран тыллары ааҕар. Тиэкиһи ааҕарыгар киирии тылларга охсууну тутуһар. Тиэкиһи ааҕан баран бэйэтин санаатын этэр. [щ] дорҕоон улахан уонна кыра буукубатын тэҥнээн көрөр, суруйар. Киирии тыллары сөпкө суруйар. |
Сананы истии |
|
|
|||
|
67 |
Ц, ц киирии ньиргиэрэ суох бутэй дор5ооннор буукубалара |
Булкаас уруок |
Ц дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, дорҕооннору таба саҥарыы, арааран истии, тылга таба суруйуу. Текси ааҕыы. |
[ц] дорҕоон киирии ньиргиэрэ суох бүтэй дорҕоон буоларын билсэр.Сүһүөхтэри ааҕан, [ц] дорҕоон кытаанах дорҕоон буолар диэн түимүккэ кэлэр. [ц] дорҕоону чуолкайдык саҥаран тыллары ааҕар. Тиэкиһи ааҕарыгар киирии тылларга охсууну тутуһар. [ц] дорҕоон улахан уонна кыра буукубатын тэҥнээн көрөр, суруйар. Киирии тыллары сөпкө суруйар. |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
|||
|
68 |
З, з киирии ньиргиэрдээх бутэй дор5ооннор буукубалара |
Сананы уорэтии |
З дорҕоонноох тыллары толкуйдааһын, дорҕооннору таба саҥарыы, арааран истии, тылга таба суруйуу. Текси ааҕыы. |
[з] буукубаны билсэр уонна суруйар. [з] буукубаны дорбуукубаны дороон схематыгар бэлиэтээһин. [з] дорҕоон ньиргиэрдээх киирии дорҕоон буоларын билэр. Аһаҕас дорҕооннору кытта холбоон ааҕар. [з] дорҕоон кытаанахтык уонна сымнаҕастык этиллэрин сөпкө ааҕар. Охсуулаах сүһүөҕү билэр. Тылы, этиини, тиэкиһи ааҕар. [з] дорҕоон улахан уонна кыра буукубатын тэҥнээн көрөр, суруйар. |
Кэпсээни истии |
|
|
|||
|
69 |
ь, ъ буукубалар |
Сананы уорэтии |
«ь», «ъ» бэлиэлэр суруллууларын билии, сопко суруйуу, аа5ыы |
Тыллары истэн сымнаҕас бүтэй дорҕооннору булар уонна сымнатар бэлиэ наада диэн түмүккэ кэлэр. Ь буукуба дорҕоон буолбатын, бүтэй дорҕоону сымнатарын өйдүүр. Дорҕоонунан ырытыыга фишкатын ахсаана буукубатын ааҕар аҕыйаҕын быһаарар. Ъ буукубатын съезд, подъезд диэн тылларга көрөр. Ь,ъ буукубалаах тыллары сөпкө саҥаран ааҕар. Ь,ъ буукубалары суруйар. Бүтэй дорҕоон сымнаҕаһын уонна кытаанаҕын ь,ъ буукубаларынан бэлиэтиир |
Истии, суругу коруу |
15 |
|
|
||
|
70 |
Ситиьиини бэрэбиэркэлээьин |
Бэрэбиэркэлиир уруок |
Кинигэнэн улэ, суруйуу |
Ылбыт билиилэрин бэрэбиэркэлээн тургутан коруу |
Ыйытыыларга хоруй, суругу коруу |
|
|
|||
|
БУКУБААР КЭННИНЭЭ5И КЭМ – 8 чаас |
||||||||||
|
71 |
Буукубалары дор5ооннор араастарынан наардааьын. Саха алпаабыта О/К «Маннайгы сахалыы алпаабыты онорбут С.А.Новгородов туьунан билиьиннэрии» |
Сананы уорэтии уруога |
Буукубалары дор5оон араастарынан наардыыр. Сахалыы алпаабыт бэрээдэгин уорэтэр |
Таблицанан сирдэтэн дорҕоон арааһын наардыыр. Аһаҕас дорҕоон үс арааһын, пааралаһар 6, паарата суох 7, хоһулаһар 11, хоһуласпат 8 бүтэй дорҕоон баарын, 4 киирии аһаҕас уонна 7 бүтэй дорҕоон, 2 дорҕоону биэрбэт буукубалар баалларын чуолкайдыыр. Ханнык буукубанан бэлиэтэнэллэрин чиҥэтэр.Саха алпаабытын билсэр. Хас биирдии буукуба туспа ааттааҕын, алпаабыкка чопчу миэстэлээҕин билэр. Алпаабыты өйгө үөрэтэр. Сэһэргэһэ үөрэнэр. Аахпытын бэйэтин тылынан кэпсиир, тугу ыарырҕаппытын ырытар, түмүк оҥостор. Учуутал этэр буукубатын улаханын уонна кыратын суруйар. |
Сананы истии |
15 |
|
|
||
|
72 |
Ыам ыйа. Кэ5э. Хатын. |
Аа5ыы уруога |
Хоьооннору интонациялаан хоьоонноохтук аа5ыы |
Тылын өһүн салгыы сайыннарар, элбэх саҥа тыллары билэр, этиини таба оҥорор, этиилэри ситимнээн чопчу санаатын этэр, толкуйдуу үөрэнэр. Сэһэргэһиигэ бэйэ бэйэҕэ убаастабыллаахтык сыһыаннаһар, болҕойон тулуйан истэр, ыйытыы биэрэр, этиллибити чопчулуур. Аһаҕас уонна бүтэй дорҕооннору араарар; буукубанан бэлиэтиир; тыллары, тыллар ситимнэрин уонна этиилэри суруйарыгар үөрэппит орфограммалары тутуһар; алҕаһа суох суруйар үөрүйэхтэрин сайыннарар. Түргэнник сүһүөхтээн уонна бүтүн тылларынан ааҕар. Улахан тиэкистэри уонна хоһооннору бэйэлэрэ ааҕа, аахпыттарын ис хоһоонунан ыйытыыларга эппиэттии, учуутал көмөтүнэн ситимнээн кэпсии үөрэнэр. Сүһүөхтээн ааҕыытын сыыйа бүтүн тылынан ааҕыыга көһөрөр. (20-25 тыл мүнүүтэҕэ) |
Аа5ыыны истии |
|
|
|||
|
73 |
Куьун. Кыстык хаар, кыыдамнаа, кылбаннаа! Тонсо5ой. О/К «Дойдум кыьынны айыл5ата» |
Булкаас уруок |
Хартыынанан кэпсээн оноруу. Тыллары, кылгас этиилэри суруйуу. Саныыр санаатын сааьылаан, дьонно ойдонумтуотук, тиийимтиэтик этэр, тиэкис тутулун тутуьан суруйары сатыыр. |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
74 |
Таба. Хоту дойду туллуга. |
Айан уруога |
Дор5оонноохтук аа5ыы |
Кэпсээни истии |
16 |
|
|
|||
|
75 |
Туллук-туллук до5оттоор. Оттоку олох алгыьа. |
Аа5ыы уруога |
Хоьоонноохтук аа5ыы |
Истии, суругу коруу |
|
|
||||
|
76 |
Билсибэтэх до5ордуулар. Кыьын кэлбит. |
Остуоруйа уруок |
Араас корунунэн аа5ыы |
Бэйэни хонтуруол |
|
|
||||
|
77 |
Кырынаас. Ыт о5ото уонна кырынаас. |
Оонньуу уруок |
Аа5ыы, кэпсээьин, тэннээьин |
Бэйэ-бэйэни хонтуруол |
|
|
||||
|
78 |
Быраьаай, букубаар! |
Тумуктуур бырааьынньык уруок |
Ылбыт билиилэрин туьаныы. |
Тумуктуур уруок |
|
|
||||
|
III чиэппэр – 27 чаас |
||||||||||
|
Тиэкис – 10 чаас, айар бырайыак – 5 ч. |
||||||||||
|
79 |
Тиэкис диэн тугуй? |
Сананы уорэтии |
Тиэкис диэн тугун ойдуургэ уорэнии |
Тылы сайыннарыы. Санааны утуу-субуу сааьылаан этэргэ эрчиллии. Аа5ыы. Тэттик кээмэйдээх уус-уран аймньылары, о5олор суруйууларын сэргээн аа5ар. Санарыы. Бэйэтин сахалыы санатын торообут тыл уйэлээх угэьигэр тирэ5ирэн, саха тылын литературнай нуорматын тутуьан чуолкайдык санарарга кыьаллар. Кэпсээhин. Истибитин кэпсииргэ, айан кэпсииргэ, хартыынанан кэпсииргэ эрчиллэр. Кэпсииригэр тиэкис тутулун тутуьарга кыьаллар. Суруйуу. Бэриллибит этиилэри сааьылаан, ал5аьа суох устан, тэттик тиэкис таьаарар. Быьаарыы. Тиэкис ойдобулун сурун бэлиэтигэр тирэ5ирэн бэйэтин тылынан быьаарар. Тиэкис тиэмэтин чопчулуур. Тиэмэттэн туорааьын баар тубэлтэтин булар. Тэннээьин. Табыллыбыт уонна табыллыбатах тиэкистэри тэннээн уратыларын булар. Ырытыы. Тиэкис сурун чаастарын булар. Сааьылааьын. Бэриллибит этиилэри сааьылаан тиэкис онорор. |
Ыйытыыларга хоруй |
17 |
|
|
||
|
80 |
Тиэкис ойдобулэ уонна сурун бэлиэтэ |
Сананы уорэтии |
Тиэкис сурун бэлиэтин билии |
Сананы истии |
|
|
||||
|
81 |
Тиэкискэ этиилэри ситимнээьин |
Булкаас уруок |
Тиэкискэ этиилэр бэрээдэктэрин, ситимнэрин уорэтии, билии |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
82 |
Тиэкис тиэмэтэ уонна аата О/К Дойдум кыьына |
Сананы уорэтии |
Тиэкис тиэмэтин уонна аатын ырытан быьаара уорэнии |
Кэпсээни истии |
18 |
|
|
|||
|
83 |
Айар уруок. Тэттик кэпсээни айыы |
Айар уруок |
Ылбыт билиини туьанан, тэттик кэпсээни айыы |
Истии, суругу коруу |
|
|
||||
|
84 |
Айар бырайыак диэн тугуй? |
Сананы уорэтии |
Бырайыактары кытта билсэллэр |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
85 |
Айар бырайыак (хаартысканан) «Мин дьиэ кэргэним» |
Бырайыак уруок |
Бырайыактарын комускууллэр, бэйэ-бэйэни бол5ойон истэллэр, сыьыаннаах ыйытыылары биэрэллэр |
Бырайыагы комускээьин |
19 |
|
|
|||
|
86 |
Бырайыагы комускээьин |
Чинэтии |
Бырайыагы комускээьин |
|
|
|||||
|
87 |
Тиэкис тутула |
Сананы уорэтии |
Тиэкис са5аланыытын, сурун чааьын уонна тумугун сопко буларга уорэнэр. Тиэкис тутулун туьанан бэйэтэ тиэкис айарга холонор. |
Сананы истии |
|
|
||||
|
88 |
Тиэкис тутула О/К Мин дьиэтээ5и кинигэлэрим |
Чинэтии |
Кэпсээни истии |
20 |
|
|
||||
|
89 |
Хатылааьын. |
Хатылааьын |
Ылбыт билиини хатылааьын |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
90 |
Тылы сайыннарыы. Сыыьата суох устуу |
Чинэтии |
Устуу быраабылатын туьанан сопко сыыьата суох устуу |
Истии, суругу коруу |
|
|
||||
|
91 |
Ситиьиини бэрэбиэркэлээьин |
Хатылааьын |
Ылбыт билиини туьаныы |
Ыйытыыларга хоруй |
21 |
|
|
|||
|
92 |
Айар бырайыак (уруьуйунан) «Мин сайынны сынньаланым» |
Бырайыак уруок |
Бырайыактарын комускууллэр, бэйэ-бэйэни бол5ойон истэллэр, сыьыаннаах ыйытыылары биэрэллэр |
Бырайыагы комускээьин |
|
|
||||
|
93 |
Бырайыагы комускээьин |
Бырайыак уруок |
Бырайыагы комускээьин |
|
|
|||||
|
Этии – 6 чаас, Диалог – 2 чаас, айар бырайыак – 2 чаас |
||||||||||
|
94 |
Этии диэн тугуй? О/К «Саха сирин государсвеннай бэлиэлэрэ» |
Сананы уорэтии |
Этии диэн тугун быьаарар. Тиэкистэн этиилэри араарар. |
Тылы сайыннарыы. Бэриллибит тылтан суолтатынан, дьуорэлэьэр угэьин тутуьан, араас тыл ситимин уоскэтэр. Тыл ситимиттэн этии арааьын толкуйдуур. Истии. Этиини истэн тиибин быьаарар. Санарыы. Этии араас тиибин интонациятын тутуьан санарарга эрчиллэр. Суруйуу. Истибит этиитигэр тиибиттэн корон сурук бэлиэтин таба туруорарга эрчиллэр. Быьаарыы. Тыл ситимин уонна этии ойдобулун бэйэтин тылынан быьаарар. Тэннээьин. Этии ситимин уонна этиини, этии араас тиибин, сахалыы уонна нууччалыы тутуллаах этиилэри тэннээн уратыларын быьаарар. Болохтооьун. Бэриллибит тыл ситимнэрин, этиилэри, араас тииптээх этиилэри сорудах быьыытынан болохтуур. Киэпкэ киллэрии. Сахалыы уонна нууччалыы этиилэргэ этии бэрээдэгин уратытын киэпкэ киллэрэн кордорор. |
Сананы истии |
22 |
|
|
||
|
95 |
Этии арааьа |
Сананы уорэтии |
Сэьэн, ыйытыы, соруйуу этиилэри интонация комотунэнэ сопко этэргэ, сурук бэлиэтин таба туруорарга уорэнэр. |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
96 |
Этии арааьа уонна интонация. О/К «Ойуурбут отонноро» |
Чинэтии |
Кэпсээни истии |
|
|
|||||
|
97 |
Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этии О/К «Ойуур олохтоохторо» |
Сананы уорэтии |
Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этии уратыларын быьаарар. |
Истии, суругу коруу |
23 |
|
|
|||
|
98 |
Этиигэ тыл бэрээдэгэ О/К «Олунньу 13 кунэ- торообут тыл кунэ» |
Сананы уорэтии |
Этиигэ тыл бэрээдэгин быьаарар. Нууччалыы этиигэ тыллар бэрээдэктэрин кытта тэннээн корор. |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
99 |
Билиини бэрэбиэркэлээьин |
хатылааьын |
Сахалыы таба суруйары, тэтимнээхтик аа5ары, чуолкайдык санарары бэрэбиэркэ |
Бэрэбиэркэлиир улэ |
|
|
||||
|
100 |
Айар бырайыак «Мин собулуур остуоруйам» |
Бырайыак уруок |
Бырайыактарын комускууллэр, бэйэ-бэйэни бол5ойон истэллэр, сыьыаннаах ыйытыылары биэрэллэр |
Бырайыагы комускээьин |
24 |
|
|
|||
|
101 |
Бырайыагы комускээьин |
Бырайыак уруок |
Бырайыагы комускээьин |
|
|
|||||
|
102 |
Диалог |
Сананы уорэтии |
Диалог диэн тугун быьаарар. Бэйэ-бэйэни кытта кэпсэтии |
Тылы сайыннарыы. Икки эбэтэр хас да буолан кэпсэтиигэ, ордук моккуордээх тугэни быьаарсарга, анал тыл-ос култууратын тутуьар. Истии. Истибит тиэкиьигэр диалог баарын арааран быьаарар. Аа5ыы. Тиэкискэ диалог баар тубэлтэтигэр интонацияны таба туруоран аа5ар. Суруйуу. Диалогка сурук бэлиэтин таба туруорарга эрчиллэр. Быьаарыы. Диалог ойдобулун бэйэтин тылынан быьааран кэпсиир. Ал5аьы булуу уонна конноруу. Диалогка сурук бэлиэтэ ал5ас турбутун сатаан коннорор. |
Бэйэ-бэйэни хонтуруол |
|
|
|||
|
103 |
Хатылааьын |
хатылааьын |
Ылбыт билиини хатылааьын, чинэтии |
Ыйытыыларга хоруй |
25 |
|
|
|||
|
Лингвистическэй бырайыак – 2 чаас |
||||||||||
|
104 |
«Мин аатым суолтата» бырайыак оноруу |
Бырайыак уруок |
Бырайыактарын комускууллэр, бэйэ-бэйэни бол5ойон истэллэр, сыьыаннаах ыйытыылары биэрэллэр |
Бырайыакка кыттан, санарар, истэр, корор, кэпсиир, ыйытыыларга соптоох хоруйу биэрэр, ыйытыыны сатаан туруорар, суруйар сатабылын сайыннарыы |
Бырайыагы комускээьин |
25 |
|
|
||
|
105 |
Бырайыагы комускээьин |
Бырайыак уруок |
Бырайыагы комускээьин |
|
|
|||||
|
IV чиэппэр – 24 чаас |
||||||||||
|
Тыл. Лексика – 5 чаас, айар бырайыак – 2 чаас |
||||||||||
|
106 |
Тыл этиллиитэ уонна суолтата диэн тугуй? |
Сананы уорэтии |
Предметтэри уруһуйунан көрөн ааттыыр.Кинилэр тустарынан кэпсиир. Саҥарар саҥаттан тылы араарар. Кинигэ ойуутугар уонна тус бэйэтин билиитигэр, кэтээн көрүүтүгэр олоҕуран ханнык дьыл кэмэ буоларын быһаарар. Күһүн бэлиэлэрин ырытар, ааттыыр. Хартыынанан бэйэтин санаатын сааһылаан кэпсиир. |
Тылы сайыннарыы. Саха сирин айыл5атын уонна култууратын араас костуутун бэлиэтиир, саха торут дьарыгар туттуллар тыл боло5ун хомуур суолталаах тылга тирэ5ирэн ситэрэр, ааттыыр, суолталарыгар соп тубэьиннэрэн этии толкуйдуур. Истии. Олонхоттон быьа тардыыны, тэттик уус-уран тиэкистэри диктор (о5о, артыыс) аа5ыытын истэн, айымньы ис хоьоонун, тылын-оьун сэргэ сахалыы сана интонациятын, тэтимин, торут дор5оон этиллиитин бол5ойор. Санарыы. Бэйэтин сахалыы санатын торообут тыл уйэлээх угэьигэр тирэ5ирэн, саха тылын литературнай нуорматын тутуьан чуолкайдык санарарга кыьаллар. Аа5ыы. Сааьыгар соп тубэьэр тэттик уус-уран тиэкистэри (хоьоон, кэпсээн, норуот тылынан уус-уран айымньыта, сонун информация) айымньы ис хоьоонун арыйан, сахалыы сана интонациятын, торут дор5оон этиллиитин тутуьан аа5арга эрчиллэр. Таба суруйуу. Торут уонна кирии тыллар таба суруллууларын уратытын бол5ойор, таба суруйарга эрчиллэр. Быьаарыы. Норуот тыла, торут уонна киирии тыл, тыл лексическай суолтата диэн ойдобуллэри бэйэтин тылынан быьаарарга холонор. |
Сананы истии |
26 |
|
|
||
|
107 |
Тыл баайа диэн тугуй? О/К «Сааскы айыл5а» |
Сананы уорэтии |
Кинигэ ойуутугар уонна тус бэйэтин билиитигэр, кэтээн көрүүтүгэр олоҕуран ханнык дьыл кэмэ буоларын быһаарар. Саас бэлиэлэрин ырытар, ааттыыр. Хартыынанан бэйэтин санаатын сааһылаан кэпсиир. |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
108 |
Торут уонна киирии тыллар О/К «Дьиэбэр, куннээ5и санабар туттуллар торут тылларым» |
Сананы уорэтии |
Торут уонна киирии тыллары сопко араарарга уорэнэр. Киирии тыллары сахатытан санарар, суруйар |
Истии, суругу коруу |
|
|
||||
|
109 |
Хатылааьын О/К «А5а – дьиэ туллар тутаа5а» |
хатылааьын |
Санарар, суруйар, истэр, аа5ар дьо5урдарын чинэтии, билиини хатылааьын |
Кэпсээни истии |
27 |
|
|
|||
|
110 |
Ситиьиини бэрэбиэркэлээьин |
Бэрэбиэркэлиир уруок |
Кинигэнэн улэ |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
111 |
Айар бырайыак (хартыынанан) «Мин талар идэм» |
Бырайыак уруок |
Бырайыактарын комускууллэр, бэйэ-бэйэни бол5ойон истэллэр, сыьыаннаах ыйытыылары биэрэллэр |
Бырайыагы комускээьин |
|
|
||||
|
112 |
Бырайыагы комускээьин |
Бырайыак уруок |
Бырайыагы комускээьин |
28 |
|
|
||||
|
Сана чааьа – 12 чаас, айар бырайыак – 1 чаас, лингвистическай бырайыак – 1 чаас, хатылааьын, сыллаа5ы хонтуруолунай улэ – 3 чаас |
||||||||||
|
113 |
Предмети ааттыыр тыл дьиктитэ |
Сананы уорэтии уруога |
Предмети ааттыыр тылы билии, кэтээн көрүү. Предмети ааттыыр тылы сөпкө этииттэн булуу |
Тылы сайыннарыы. Сана чаастарынан саха торут дьарыгар туттуллар тыл боло5ун хомуур суолталаах тылга, тыл кэккэтигэр тирэ5ирэн ситэрэр, ааттыыр, суолталарыгар соп тубэьиннэрэн этии толкуйдуур. Истии. Олонхоттон быьа тардыыны, тэттик уус-уран тиэкистэри диктор (о5о, артыыс) аа5ыытын истэн айымньы ис хоьоонун, тылын-оьун сэргэ сахалыы сана интонациятын, тэтимин, торут дор5оон этиллиитин бол5ойор. Санарыы. Бэйэтин сахалыы санатын торообут тыл уйэлээх угэьигэр тирэ5ирэн саха тылын литературнай нуорматын тутуьан чуолкайдык санарарга кыьаллар. Аа5ыы. Сааьыгар соп тубэьэр тэттик уус-уран тиэкистэри (хоьоон, кэпсээн, норуот тылынан уус-уран айымньыта, сонун информация) айымньы ис хоьоонун арыйан, сахалыы сана интонациятын, торут дор5оон этиллиитин тутуьан аа5арга эрчиллэр. Таба суруйуу. Торут уонна кирии тыллар таба суруллууларын уратытын бол5ойор, таба суруйарга эрчиллэр. Быьаарыы. Сахалыы тыл састаабын, уоскуур уонна уларыйар уратытытн туьунан бэйэтин тылынан кэпсиир. Тэннээьин. Сана чаастарынан бэриллибит тыллары уоскуур сыьыарыыларынан грамматическай халыыптарынан тэннээн наардыыр. Ырытыы. Тылы састаабынан (тыл оло5о, тылы уларытар уонна уоскэтэр сыьыарыы) ырытар. Болохтооьун. Араас тылы суолталарынан, грамматическай халыыптарынан, сыьыарыыларынан болохтуур. Ханыылатан ситэрии. Ыйытыы халыыбыгар, тылы уларытар уонна уоскэтэр сыьыарыылар халыыптарыгар соп тубэьиннэрэн, ханыылатан, тыл арааьын уоскэтэр уонна уларытар. Киэпкэ киллэрии. Тылы састаабынан киэпкэ киллэрэн кордорор (тыл оло5ун уларытар уонна уоскэтэр сыьыарыылары анал бэлиэнэн кордорор). Ал5аьы булуу уонна конноруу. Сахалыы тылы суруйарга тахсыбыт ал5аьы булан коннорор. |
Бэйэ-бэйэни хонтуруол |
28 |
|
|
||
|
114 |
Предмет боло5ун ааттыыр тыл О/К «Саха амтаннаах аьа» |
Сананы уорэтии |
Предметтэри болохтуургэ уорэнии, болоххо киирбит предметтэри ааттааьын |
Кэпсээни истии |
|
|
||||
|
115 |
Предмети ааттыыр тыл ыйытыыта |
чинэтии |
Предмети ааттыыр тылга ыйытыыны сопко туруоруу |
Сананы истии |
29 |
|
|
|||
|
116 |
Хайааьын уонна тыл |
Сананы уорэтии |
Этииттэн хайааһыны көрдөрөр тылы сөпкө булуу.Хайааһыны көрдөрөр тыллар сыһыарыыларын кэтээн көрүү, түмүк оҥоруу |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
117 |
Хайааьын уонна тыл |
Чинэтии |
Кэпсээни истии |
|
|
|||||
|
118 |
Хайааьыны ааттыыр тыл ыйытыыта О/К «Биьигини тулалыыр котордор» |
Билиини тумуу |
Истии, суругу коруу |
30 |
|
|
||||
|
119 |
Предмет бэлиэтин ааттыыр тыл |
Сананы уорэтии |
Предмет бэлиэтин ааттыыр тылы билии, кэтээн көрүү. Предмет бэлиэтин ааттыыр тылы сөпкө этииттэн булуу Ойуулааһын этиилэри тэҥнээн көрүү |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
||||
|
120 |
Тылы сайыннарыы. Ойуулааьын кэпсээн «Мин дьиэтээ5и харамайым» |
Хатылааьын |
Ойуулааьын кэпсээн оноруу, суруйуу |
Кэпсээни истии |
|
|
||||
|
121 |
Предмет ахсаанын ааттыыр тыл |
Сананы уорэтии |
Предмет ахсаанын ааттыыр тылы билии, кэтээн көрүү. Предмет ахсаанын ааттыыр тылга сөпкө ыйытыыны туруроруу, этииттэн булуу |
Бэйэ-бэйэни бэрэбиэркэ |
31 |
|
|
|||
|
122 |
Предмет ахсаанын ааттыыр тыл ыйытыыта О/К «Мин кылааьым» |
Чинэтии |
Ыйытыыларга хоруй |
|
|
|||||
|
123 |
Айар бырайыак «Мин ба5а санаам дьиэтэ» |
Бырайыак уруок |
Бырайыактарын комускууллэр, бэйэ-бэйэни бол5ойон истэллэр, сыьыаннаах ыйытыылары биэрэллэр |
Бырайыагы комускээьин |
|
|
||||
|
124 |
Хатылааьын |
Хатылааьын уруок |
Ылбыт билиини хатылааьын. |
Ыйытыктарга хоруй |
32 |
|
|
|||
|
125 |
Ситиьиини бэрэбиэркэлээьин |
Бэрэбиэркэлиир уруок |
Кинигэнэн улэ |
Бэрэбиэркэлиир улэ |
|
|
||||
|
126 |
Сыллаа5ыны тумуктуур хонтуруолунай улэ |
Комплекснай хонтуруолунай улэ |
Билиини бэрэбиэркэлиир метапредметнэй улэни ыытыы |
Бэрэбиэркэлиир улэ |
|
|
||||
|
127 |
Ал5аьы конноруугэ улэ. Хатылааьын |
Булкаас уруок |
Оноьуллубут ал5астары наардааьын |
Бэйэни бэрэбиэркэлэнии |
33 |
|
|
|||
|
128 |
Сыллаа5ы хатылааьын |
Чинэтии, хатылааьын, тумуктуур уруок |
Кинигэ5э бэриллибит сорудахтары толороллор |
Ыйытыыларга хоруй, кинингэнэн улэ |
|
|
||||
|
129 |
Лингвистическай бырайыак «Мин суруйарга уорэнним» кыраьыабайдык суруйуу куонкуруьа |
Бырайыак уруок |
Суругунан улэни кыьаллан толоруу |
Бырайыакка кыттан, санарар, истэр, корор, кэпсиир, ыйытыыларга соптоох хоруйу биэрэр, ыйытыыны сатаан туруорар, суруйар сатабылын сайыннарыы |
Суругунан улэ |
|
|
|||
Сыьыарыы
Уорэх предметин уорэтэр- методическай уонна материальнай – техническэй хааччыйыы
|
№ |
Материальнай – техническэй хааччыйыы |
|
|
|
Библиотека фондата |
|||
|
1 |
Саха тылын 1-4 кылааска уорэтиини суруннуур программа |
|
|
|
2 |
«Саха тыла» предмети 1 кылааска уорэтэргэ учебниктар:
|
|
|
|
3 |
«Торообут тыл уонна литература», «Бастакы уктэл» научнай – методическай сурунааллар |
|
|
|
4 |
Сахалыы тылдьыттар (быьаарыылаах, таба суруйуу, сомо5о домох, синоним, омоним, антоним) |
|
|
|
5 |
О5о5о аналлаах сахалыы энциклопедиялар |
|
|
|
6 |
Алын суьуох кылаас о5олоругар аналлаах уус-уран кинигэлэр |
|
|
|
Бэчээтинэй босуобуйалар |
|||
|
7 |
Сахалыы алпаабыт (истиэнэ5э ыйанар таблица) |
|
|
|
8 |
Буукубалар, дор5ооннор, тыл суьуохтэрин фишкалара. |
|
|
|
9 |
Ытык ойдобуллэр тиэмэлэринэн уонна бодоруьуу тугэннэрин тиэмэлэринэн о5о кэпсииригэр, аа5арыгар аналлаах хартыыналар |
|
|
|
Начаалынай кылаастар уорэнэр кабинеттэрин тэриллэрэ |
|||
|
10 |
Кылаас магниттаах дуоската |
|
|
|
11 |
Мультимедийнэй проектор |
|
|
|
12 |
Ноутбук |
|
|
|
13 |
Кордорор (экспозиционнай) экран |
|
|
|
14 |
Интерактивнай дуоска |
|
|
|
15 |
Лазердаах принтер |
|
|
|
16 |
Учуутал тумбалаах остуола, устуула |
|
|
|
17 |
Уорэнээччилэр остуоллара, устууллара |
|
|
|
18 |
Кинигэ ыскааба, полката. |
|
|
Материалы на данной страницы взяты из открытых источников либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.
