Сабақтың тақырыбы: Олжас Сүлейменов «Арғымақ» , «Қыз қуу» , «Махамбетке» (8сынып)

14.03.2015 Қазақ әдебиеті пәнінен 8 сыныпқа арналған сабақ жоспары 1 Сабақтың тақырыбы: Олжас Сүлейменов «Арғымақ» , «Қыз қуу» , «Махамбетке» 2 Жалпы мақсаттар:  Халық жазушысы Олжас Сүлейменов туралы оқушылардың таным, білім көкжиегін кеңейту. Өлеңнің мазмұнын ұғындыру  Оқушыларды ұлтжандылыққа, отансүйгіштікке тәрбиелеу  Оқушыларды ой - пікір айта білуге жетелеу арқылы сөйлеу тілін дамыту, өлеңді құрылымдық, көркемдік жағынан талдауға дағдыландыру 3 Оқытудың нәтижесі: -Олжас Сүлейменовтың өмірі мен шығармашылығы туралы жалпылама мәлімет біледі; -«Арғымақ» , «Қыз қуу» , «Махамбетке» өлеңінің тақырыбын ,идеясын, кейіпкерін,толғаныс пен тебіренісін таниды; -Оқушылардың шығармашылық ойы дамиды. 4 Негізгі дерек көздері: АКТ, постер, маркер мен стикерлер, оқулық, жұлдызшалар , слайд Кіріспе Мұғалімнің іс- әрекеті Оқушының іс-әрекеті Оқытуды бағалау Уақыт І.Ұйымдастыру кезеңі. Сәлемдесу,Түгелдеу Оқушылар назарын сабаққа аудару Оқушыларды топқа бөлу. Үш топ болып бөліну қима қағаздар арқылы бөлу (ақ, көк,қызыл) Оқушылардың көңіл –күйлерін байқау мақсатында аралға сапар шегу Мұғаліммен амандасып, топқа бөлініп, орындарына отырады. Өздерінің көңіл күйлерін білдіреді. Смайлик арқылы 1минут ІІ.Үй тапсырмасын сұрау Егер мен жазушы болсам... Қ. Жұмаділовтің «Қаздар қайтып барады» әңгімесінің мазмұнына қатысты қайталау жұмыстарын жүргізу. Өтілген тақырыпты бекіту. Сұрақ-жауап: “Миға шабуыл”  Байтас қарт қайда сапар шегіп келеді?  Оның бөтен елге баруының себебі неде, не үшін барған деп ойлайсыңдар?  “Өрттен қалған қу томардай болып жалғаз қалдым” деуінің мәнісі не?  Байтас қарт шекараны неге бұзып өтті?  Қарияның соңғы тілегі қандай?  Сіздердің ойларыңызша, қандай адам туған жердің қадірін біледі?  Қабдеш аға тарихи Отанына қай жылы оралған еді?  Жазушының өмірі мен әңгіменің арасында қандай байланыс бар? (Әңгіменің идеясын ашу)  Қабдеш Жұмаділовтың өміріндегі елеулі кезеңдерді атап айту  Қарттың жол азығы қандай?  Қарт Байтасты не үшін кінәлі деп тапты?  Әңгіме неліктен «Қаздар қайтып барады» деп аталған?  Қарттың қырық жыл бойғы сақтаған бойтұмары туралы өз ойыңмен көзқарасың қандай  Әңгіменің идеясы қандай? Және өз туған жерлеріңнің табиғаты туралы не білесіңдер? Егер мен жазушы болсам... Өздерің шығарманы ары қарай аяқтап көріңдер. Байтас қарттың одан арғы өмірі қандай болады? Оқушылар осы сұрақтарға топ болып жауап береді. Смайлик арқылы 2 минут ІІІ.Жаңа тақырып Олжас Омарұлы Сүлейменов Өмірі мен шығармашылығына қатысты қысқаша мәлімет беру. Автор шығармашылығына қатысты толық мәлімет берілген парақшаларды таратып, өмірі мен шығармашылығына қатысты мәліметтерді үш топқа төмендегідей тапсырма түрінде беріп әңгімелету. Топқа тапсырма І топ: Өміpбаянын хронологиялық кестеге түсіру І топ оқушыларының жауабы (Оқушылар іс-әрекеті) 1936 ж. Мамырдың 18 Алматыда дүниеге келген. 1959 ж. С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің Геология факультетін, кейін А.М. Горький атындағы Әдебиет институтын бітіреді. 1962—71 жж. Казахстанская Правда ұнжариясының әдеби қызметкері, Қазақфильм киностудиясы сценарлық-редакцялық алқасының бас редакторы,Просторжурналының бөлім меңгерушісы болып жұмыстар атқарады. 1971—81 жж. Қазақстан жазушылар одағы басқармасының хатшысы, сонымен бірге 1972 ж. Азия-Африка елдері жазушыларымен байланыс жөніндегі Қазақстандық көмитеттің төрағасы болды. 1981—83 жылдары Қазақ КСР кинематография жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы. 1983—91 жылдары Қазақстан жазушылар одағы басқармасының бірінші хатшысы болды. 1989 ж. ақпанында халқаралық Невада-Cемей ядролық қаруға қарсы қозғалысының президенті болды. 1991 ж. қазанынан Қазақстан Халық конгрессі партиясының төрағасы, құрметті төрағасы болды. 1994 ж. сәуірде шақырылған ҚР Жоғарғы кеңесі төрағалығына ұсынылады, мәжілісте өз үміткерлігін талаппен алып тастайды. 1994—95 жж. ҚР Жоғарғы кеңесінің Қоршаған орта және табиғатты пайдалану комитетінің мүшесі. 1995 ж. тамызынан бастап ҚР Италия республикасындағы, 1996 ж. сәуірінен Грекия республикасындағы, сондай-ақ Мальта республикасындағы төтенше және өкілетті елші міндетін атқарды. ІІ топ:Ақындығы мен жыр жинақтарын әңгімелеу ІІ топ оқушыларының іс-әрекеті (Оқушылар іс-әрекеті) Ақындығы «Біз жаңаша өлең жазуды Олжастан үйрендік» дейді — Сергей Марков, бұл болса Олжас өлеңдерінің тынысы өзгешелігін әйгілегендей. 1961 жылғы тырнақ алды жинағы «Арғымақтар» кітабінан бері ол жиырма шақты жыр жинағына автор болды. «Халықтың тарихы айналып келгенде ақынның үлесіне тиеді» - дейді А.С. Пушкин, оқып отырсаңыз .Олжастың өлеңдері қазақ халқының талай ғасырлық мұңы мен қуанышын, сыры мен сипатын айтады, енді сіз бір ақынның жырын ғана емес бір ұлттың сан ғасырлық сәлихалы тарихын аралағандай боласыз. Олжас өлеңдері қазақ пен орыс арасында ғана емес, Еуропа елдері, Кіші Азия, Қытай, Америка елдері арасында өзінің асқақ қазақы үнін аспандата саңқылдатады. Жыр жинақтары • «Арғымақтар», Қазақтың мемлекеттік көркем әдеби баспасы, Алматы, 1961 ж. • «Олжас Сүлейменов жинағы», Жазушы, Алматы, 1967 • «Қыш кітап», Жазушы, Алматы, 1969 ж. • «Атамекен», Жазушы, Алматы, 1972 ж. • «Каждый день — утро», Правда, Москва, 1973 ж. • «Повторяя в полдень», Жазушы, Алматы, 1973 ж. • «Круглая звезда», Художественная литература, Москва, 1975 ж. • «Берега. Определение», Жазушы, Алматы, 1976 ж. • «Olzsasz Sulejmen versei» (мажар тілінде), Еуропа кёнивкадо, Будапешт, 1976 ж. • «Тұңғыш космонавт», Жалын, Алматы, 1979 ж. • «Sakalai virs smevlus» (литван тілінде), Бага, Вильнюс, 1980 ж. • «Земля, поклонись человеку!» (түркімен тілінде), Магарыф, 1985 ж. • «Свиток», Молодая гвардия, Москва, 1989 ж. • «Аргамак» (моңғол тілінде), Улань газар, Улаанбаатр, 1990 ж. • «Айналайын», Жібек жолы, Алматы, 1996 ж. • «Исправляя метафорой мир», Қаржы-қаражат, Алматы, 1996 ж. • «Im Azimut der Nomaden», Интердрюк, Лейпциг, 1997 • Таңдамалы туындылары, Жібек жолы, Алматы, 2005 ж. • «Olzhas Sulejmenow gedichte» (неміс тілінде), Қазақстан, Алматы • «Fizikçinin Duası» (түрік тілінде), Ыстамбұл, 1976 ж. ІІІ топ: жазған шығармалары мен марапаттарын әңгімелеу. ІІІ топ оқушыларының іс-әрекеті, жауабы) Шығармалары: • Нұрлы түндер, А., 1962; • Қылықты түн, А., 1963; • Мешін жылы, А., 1967; • Таңдамалы лирика, М., 1968; • Ақ дария аспанында, Таш., 1970; • Атамекен, А., 1972; • Қалаулы қайырма, А., 1973; • Жұмыр жұлдыз, М., 1975; • Көңіл көкжиегі, А., 1976, 1980; • Определение берега, А., 1979; • Асқардан асу, А., 1987; • От января до апреля, А., 1989; • Тюрки в доистории, А., 2002. Марапаттары • Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығы, 1964 ж. • Бұкілодақтық Ленин комсомолы сыйлығы, 1967 ж. • Қазақ КСР мемлекеттік сыйлығы, 1972 ж. • Қазақстанның Халық жазушысы атағы, 1992 ж. Тәуелсіз «Тарлан» сыйлығы, 2000 ж. Өлеңдерін мәнерлеп оқу. (Кітаппен жұмыс) І топ оқушылары оқиды АРҒЫМАҚ Дала қандай! Даладағы ат қандай! Нөсер шөпке белшесінен батқандай. Құйғытсам бір, Дала , Қала Болады- ау Көз алдымда аунап бара жатқандай От тигендей Асау қанға , Етіңе , Арғымағым, Шығып желдің өтіне, Шабуылдап, Құрыш болат тұяқпен Пергілеші Жалтақ жолдың бетіне! ІІ топ оқушылары оқиды МАХАМБЕТКЕ Қас жауыңды Ел алдында жазықты Жерге қағып жіберіпсің қазық қып. Қайсар бопсың, бірақ сенің жырыңның Ар жағында жатады бір нәзіктік. О,даланың жолбарысы, Көкжалы Өзіңнен бе, Сөзіңнен бе, Әйтеуір Сенен кепті дейді ханның ажалы. Дұшпаныңнан қайтты кегің, Қайтты есең. Айтып сапсың ақиқатты Айт десе, Қандай бақыт ақын болып туғаным, Сені ақын деп білер ме едім, әйтпесе! ІІІ топ оқушылары оқиды ҚЫЗ ҚУУ Ей,ер жігіт ,ер жігіт, Ей,өр жігіт,өр жігіт! Атыңа ерік бер, жігіт, Қуып жетіп көр, жігіт! Тұрып алмай именіп, Қуып жет те , Сүй мені! Даланың жел, ит-құсы Шулап қалсын, Жүйткіші, Әттеген –ай! Әттеген! Мәстек пе еді ат деген?! Көндім ау бұл азапқа, Көндім-ау бұл мазаққа. Мұндай мазақ-азаптан Жеңіл шығар тозақ та! Нағыз кәусар жігітті, Нағыз қайсар жігітті, Нағыз бұлбұл жігітті, Нағыз дүлдүл жігітті Тұлпар емес- Боө өкпе Қор қып қойды-ау есекке! Өлеңді қазақ тіліне аударған Қ.Мырза Әли Мағынаны ашу І топ : «Арғымақ» өлеңінің мазмұнын ашу ІІ топ: «Махамбетке» өлеңінің мазмұнын ашу. ІІІ топ: «Қыз қуу» өлеңінің мазмұнын ашу. І топ : «Арғымақ» өлеңінің мазмұнын ашу Өлеңде көсіліп жатқан дархан далада көсіле шапқан арғымақ және осыған орай лирикалық кейіпкердің (ақынның) көл - көсір қуанышты сезімі астасып тұр. Даланың әсемдігі мен кеңдігіне, арғымақтың ұшқыр арманы, жан - сезімі, дүниетанымы, мақсат - мұраты айқын көрінеді. ІІ топ: «Махамбетке» өлеңінің мазмұнын ашу Махамбет Өтемісұлы (1803, қазіргі Батыс Қазақстан облысы, Жәнібек ауданы - 20.10.1846, қазіргі Атырау облысы, Индер ауданы,Жарсуат ауылы Қараой жерінде - ақын, күйші, Исатай Тайманұлы бастаған көтерілістің (1836 -38) көсемі әрі жалынды жыршысы. Бала кезінен мұсылманша, орысша оқыған. Әкесі Өтеміс елге ықпалды би болған. ІІІ топ: «Қыз қуу» өлеңінің мазмұнын ашу. Өзге халықтар сияқты қазақтың да ертеден қалыптасқан, атадан - балаға мұра болып жалғасып келе жатқан ұлттық ойын – сауық түрлері бар. Зер салып байқап отырсаң ол ойын – сауықтар қазақтың ұлттық ерекшелігіне, күнделікті тұрмыс – тіршілігіне тығыз байланысты туған екен және адамға жастайынан дене тәрбиесіне көңіл бөлуге, оны батылдыққа, ептілікке, тапқырлыққа, күштілікке, төзімділікке әдемі адамгершілікке баулиды. «Ыстық орындық» әдісі Сабаққа ең жақсы қатысқан топтардың ішінен үш оқушыны таңдап алып, соларға сұрақтар қою арқылы сабақты бекіту. Әр топтан бір оқушыдан шығып, ыстық орындыққа отырып , оқушылардың қойған сұрақтарына жауап береді. Жинақтау кезеңі (жалпы топ) «Нысана» әдісі арқылы білімдерін жинақтау Оқушылар Бұл бөлімде нені білетінін, нені білгенін ,алдағы уақытта нені білгісі келетінін жазады. Үйге тапсырма Олжас Сүлейменов өмірбаяны мен өлеңдерін жаттау. Балалар үй тапсырмасын күнделіктерін ашып белгілеп алады Сау болыңыздар!Жалпы мақсаттар:  Халық жазушысы Олжас Сүлейменов туралы оқушылардың таным, білім көкжиегін кеңейту. Өлеңнің мазмұнын ұғындыру  Оқушыларды ұлтжандылыққа, отансүйгіштікке тәрбиелеу  Оқушыларды ой - пікір айта білуге жетелеу арқылы сөйлеу тілін дамыту, өлеңді құрылымдық, көркемдік жағынан талдауға дағдыландыру