Сабақтың тақырыбы:Электр зарядтарының өзара әрекеттесуі. Кулон заңы Электр өрісі. Электр өрісінің кернеулігі

Физика Сабақтың аты Жалпы мақсаты Күтілетін нәтиже Топқа бөлу Ынтымақтастық  атмосферасы Бағалау  парақшасымен  таныстыру Үй тапсырмасын  пысықтау Сабақ  29 §31,32   Электр зарядтарының өзара әрекеттесуі. Кулон заңы Электр өрісі.  Электр өрісінің кернеулігі Электр зарядтарының өзара әрекеттесуі. Кулон заңы Электр өрісі. Электр өрісінің  кернеулігі  жайлы мағлұмат беру Оқушыларға электр өрісі тарауы бойынша мағлұмат бере отырып, денелердің  электрленуі, атом құрылысы және Кулон заңы турасында түсінік беру Электр зарядтарының өзара әрекеттесуі. Кулон заңы Электр өрісі. Электр өрісінің  кернеулігі жайлы мағлұмат алады Электр зарядтарының өзара әрекеттесуі. Кулон заңы Электр өрісі. Электр өрісінің  кернеулігін  күнделікті өмірде және  өндірістерде, есептер шығаруда   қолдана   білуге  үйренеді Топта    бағалай алатын болады Мұғалімнің әрекеті Парталарда суреттер тұрады, оқушылар мұғалімнің  үстелінде жатқан суреттерді таңдап, сол сурет орналасқан  партаға отырады. Сөйтіп 4 топ құрамыз.   Оқушының әрекеті Сол суреттерге  байланысты төрт  топқа бөлініп  отырады Оқушылар бір­біріне  жақсы тілек тілеп,  сыныпта жақсы ахуал  қалыптастырады. Оқушылар бағалау  нұсқаларымен  танысады Күн жарығын алақанға саламын. Жүрегіме басып ұстай қаламын. Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан­жағым. Әр топқа бағалау парағын таратамыз. Онда жалпы бағалау  жүйесі мен ұпай көрсеткіштері көрсетілген.  «Егер мен» ойыны Үйренгеніміз Жаңа сабақ  түсіндіріледі  арқылы үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға жауап береді  Үйге берілген тапсырма сұрақ­жауап арқылы диалогқа түсіру. Тақтадағы   сұрақтарға жауап беру, топпен тапсырманы орындау,  соңына егер мен ойыны  арқылы топптар өзера талқыласады.Оқушының жан – жақты білімін тексеру: Білеміз Электр заряды «Янтарь» сөзі Бір аттас және әр аттас зарядтар  туралы Электр зарядынын сақталу заңы  туралы Электроскоп туралы Электр өткізгіштер туралы Электр тогын өткізбейтіндер  туралы Атом құрылысын Элементер заряд туралы Оң және теріс ион туралы Білгіміз келеді? Нүктелік заряд  туралы Ш.Кулон туралы Кулон заңы  туралы Электр  тұрақтысы  туралы Диэлектрлік  өтімділік туралы  Талқылау үшін сұрақтар беріледі (2 минут) 1. Кулон жайлы не білеміз? 2. Кулон заңы жайлы не білеміз? Жаңа сабақ    Мағананы тану Топпен жұмысАкадемиялық дау –дамай  әдісі арқылы жаңа  тақырыпты түсініу үшін арнайы тапсырмаларды қолдану  Оқушыларға  тақырып төңірегінде  тапсырма таратылады,тапсырманы топ ішінде отырғызып топпен  талқылату Олүшін академиялық дау –дамай әдісін пайдалану  Француз ғалымы Ш.Кулон  1785 жылы тәжірибе жүзінде вакуумдегі нүктелік зарядтардың өзара  әрекеттесу заңын ашқаннан кейін, ХVІІІ ғасырдың соңына қарай , электр құбылыстарын сандық жағынан  зерттеу басталды. «Нүктелік заряд» ұғымы «материялық ұғымы» тәрізді ыңғайлы абстракциялау болып  табылады. Өлшемдері өзара әрекеттесетін денелердің арақашықтығынан бірнеше есе кіші болатын денеде орналасқан  зарядты нүктелік заряд деп атайды.                          F ~ q∙q                                                                                F ~ (q∙q ) / r 2                         F ~ 1 / r 2      Қозғалмайтын екі нүктелік заряд вакуумде зарядтардың көбейтіндісіне тура пропорционал және оның арақашықтығының квадратына кері пропорционал күшпен әрекеттеседі.                                 F = k∙(q∙q  ) / r 2                                                     к = 9∙109 Н∙м2/ Кл2    ­   пропорционалдық коэффициент                ε0  = 8.85∙10­12Кл2/Н∙м2  ­    электр тұрақтысы  F = 1 / 4π ε0∙(q∙q) / r 2   н/е    F = 1 / 4π ε0∙(q∙q) /  ∙r ε 2                                        ­ диэлектрлік өтімділік. 1 кулон – вакуумде 1м арақашықтықта орналасқан шамасы жағынан өзіне тең нүктелік зарядқа 9∙109 Н   күшпен әрекет ететін нүктелік заряд. ε Егер шарларға оң заряд берсек, онда олар бір­бірімен өзара әрекеттеседі. Өзара әрекеттесуші күшінің шамасын жіптің ширатылу бұрышына қарап анықтауға болады. Кулон заңы: Бостықтағы екi қозғалмайтын зарядталған нүктелiк денелердiң өзара әсерлесу күшi F  (кулон күшi)  олардың өзара r арақашықтығының квадратына керi пропорционал.  зарядтардың модульдерiнiң көбейтiндiсiне тура пропорционал және   және Мұнда k – пропорционалдық коэффициентi, сандық мәнi бiрлiк зарядтардың бiрлiк ұзындығына тең  арақашықтықта өзара әсерлесу күшiне тең. k коэффициентiн мынадай түрде жазу қабылданған   мұнда   – электр тұрақтысы, СИ жүйесi бойынша мынаған тең: Коэффициент k СИ бiрлiгiнде жазылуы бойынша келесi түрде өрнектеледi: 1 – тапсырма:  І топ: 1. Қандай зарядты «нүктелік» деп атайды? Осы ұғымды «материялық нүкте» ұғымымен  салыстырыңдар  1 кулон дегеніміз не?  диэлектрлік өтімділік дегеніміз не? 2. 3. ІІ топ:  1. кулонның иірілмелі таразымен жүргізілген тәжірибесінің мәні неде? 2. 3.  кулон заңын тұжырымдаңдар және осы заңды анықтайтын формуланы жазыңдар?  электр тұрақтысы деген не? 2 – тапсырма:   І топ: 1) екі нүктелік зарядталған денелердің арақашықтығын 2 есе арттырғанда, олардың арасындағы өзара  2) әрекеттесу күші қанша есе өзгереді? 2 есе кеміткенде ше? ( 4 есе кемиді; 4 есе артады)  ара қашықтығы 2 см, ал зарядтары 2∙10­9 Кл және 4∙10­8 Кл болатын бірдей екі кішкене шар  вакуумде қандай күшпен әрекеттеседі? (F= 2∙10­9 ∙4∙10­8∙9∙109 / 4∙10­4 = 1,8∙10­3 Н) 3) Бір – бірінен 5см қашықтықтағы екі нүктелік заряд өзара 0,4мН күшпен әрекеттеседі. Әр зарядтың  шамасы қандай? (q2 = 0.4∙10­3 × 25∙10­4/ 9∙109 = 1,1∙10­16= 100∙10­18 Кл 2; q= 10∙10­9 Кл.) 4) Есептер жинағынан: 1мкКл және 10нКл екізаряд 9мН күшпен біріне – бірі қандай қашықтан «әсер  етеді? (r2 = 9*109*10­6*10*10­9/9*10­3= 100*10­4 м2. r=10*10­2м= 10см)  ІІ топ: 1) екі нүктелік зарядталған денелердің біреуінің зарядын 3 есе арттырғанда , олардың арасындағы   2) өзара әрекеттесу күші қанша есе өзгереді? 3 есе кеміткенде ше?  (3 есе артады, 3 есе кемиді)  2*10­8 см қашықтықта орналасқан екі электрон бірін – бірі қандай күшпен тебеді? (F= 9*109 *  1.6*10­19 *1.6*10­19/ 4*10­20 = 6*10­9 H) 3) Аспандағы екі бұлттың электр зарядтары сәйкесінше 20 Кл және 30 Кл. Бұлттардың орташа  арақашықтығы 30 км болса, онда олар бір – бірімен қандай күшпен әрекеттеседі? ( F= 9*109 *  20*30 / 30*103 * 30*103= 6*103 H) 4) Есептер жинағынан : Бірінен – бірі 3 см қашықтықта тұрған әрқайсысы 10 нКл екі заряд өзара  қандай күшпен әсерлеседі?  ( F= 9*109 * 10*10­9 * 10*10­9/ 9*10­4= 100 * 10­5= 1*10­3= 1 мН )  Сергіту сәті «Қаражорға» биі Оқушылар әуенге  билеп,сергиді Ой толғаныс  Кім жылдам  арқылы  сабақты  жинақтайды Әр топқа сұрақ жауппен қатар қосымша есептер таратылады  Есептер шығару. 14 ж. №4, №7 (Тақтада шығарылады.)                                         Берілгені:                             r=2см                        0,02м        F = к  q=2∙10­9Кл q=∙410­18Кл F­?                        F 1  109 9 102   104 9   10*4  108,1    13 Н  18 10  14 Н Үлестірмелі қағаздар арқылы есептер беріледі.   1.Арақашықтығы 20см,зарядтары 4нКл және 6 нКл зарядталған вакуумдегі бірдей екі кішкене шар қандай күшпен әрекеттеседі?        2.Бір­бірінен 3 см қашықтықтағы екі нүктелік заряд өзара 3,6 МН күшпен әрекеттеседі.Әр зарядтын шамасы қандай? 3.Аспандағы екі бұлттың электр зардтары сәйкесінше 2 мк Кл және 8 мк Кл бір­бірімен 9 кН күшпен әрекеттеседі.Бұлттар арасындағы орташа қашықтықты табыңдар. Шығарып болғаннан кейін,оқушылар алдын ала таратпа қағаздарда дайындалған шығару жолы арқылы бір­бірін тексереді. Физикалық диктант : көп нүктенің орнына тиісті сөзді тап 1.Оң зарядталған бөлшектер ... болып саналады(протондар,электрондар, атомдар) 2.Бір таңбалы заряды бар денелер   өзара ... (тебіледі,тартылады,әрекеттеспейді) 3.Теріс зарядталған бөлшектер ... болып саналады (протондар,электрондар,атомдар) 4.Көміртегі атомының ядросында 12 бөлшек бар, ядроның айналасында 6 электрон қозғалады.Осы атомның ядросында ... протон бар.(12 ;18;6) 5.Нүктелік зарядтардың өзара әрекеттесу заңын ... ашты.(Ш.Кулон, Г.Ом , А.Ампер) 6.Электронның массасы ... тең  (9,1*10­31 кг­ға ; 9,1*10­13 кг­ға;  1,6*10­27 кг­ға) 7.Атом электрондарының біразын жоғалтса, онда мұндай күйде ... ион деп аталады. (оң,теріс, оң және  теріс) 8.Қозғалмайтын электр зарядтарының электр өрісі...(кинетикалық, потенциалдық , электростатикалық)  Үй тапсырмасы №4   Бағалау Кеі байланыс Кері байланыс :«Екі жұлдыз, бір тілек» Оқушылар  күнделіктеріне  жазады Бағалау парақшасын  толтырады