Сабақтың тақырыбы:Электр зарядтарының өзара әрекеттесуі. Кулон заңы Электр өрісі. Электр өрісінің кернеулігі

Физика Сабақтың аты Жалпы мақсаты Күтілетін нәтиже Топқа бөлу Ынтымақтастық  атмосферасы Бағалау парақшасымен  таныстыру Үй тапсырмасын пысықтау Қызығушылығын ояту Оқушының әрекеті Сол суреттерге байланысты төрт топқа бөлініп отырады Сабақ 31 §33,34. Потенциал және потенциалдар айырымы. Электр өрісінің кернеулігі  мен потенциалдар айырымының арасындағы байланыс Потенциал және потенциалдар айырымы. Электр өрісінің кернеулігі мен  потенциалдар айырымының арасындағы байланыс жайлы мағлұмат беру Потенциал және потенциалдар айырымы. Электр өрісінің кернеулігі мен  потенциалдар айырымының арасындағы байланысты  күнделікті өмірде және   өндірістерде, есептер шығаруда  қолдана білуге  үйрету Топта    бағалай  білуге баулу Потенциал және потенциалдар айырымы. Электр өрісінің кернеулігі мен  потенциалдар айырымының арасындағы байланыс жайлы мағлұмат алады Потенциал және потенциалдар айырымы. Электр өрісінің кернеулігі мен  потенциалдар айырымының арасындағы байланысты  күнделікті өмірде және   өндірістерде, есептер шығаруда   қолдана  білуге  үйренеді Топта    бағалай алатын болады Мұғалімнің әрекеті Парталарда суреттер тұрады, оқушылар  мұғалімнің үстелінде жатқан суреттерді  таңдап, сол сурет орналасқан партаға  отырады. Сөйтіп 4 топ құрамыз.   Күн жарығын алақанға саламын. Жүрегіме басып ұстай қаламын. Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан­жағым. Әр топқа бағалау парағын таратамыз. Онда жалпы бағалау жүйесі мен ұпай  көрсеткіштері көрсетілген Кім жылдам» Сұрақтар слайдта әр  топқа      Үйге берілген тапсырманы сұрақ­жауап арқылы диалогқа түсіру Әр топқа бағалау парағын таратамыз. Онда жалпы бағалау жүйесі мен ұпай  көрсеткіштері көрсетілген. Өткенді еске түсіру 1. Нүктелік заряд дегеніміз не? 2. Электр өрісі дегеніміз не? 3. Электр өрісінің кернеулігі нені сипаттайды. 4. Электроскоппен нені өлшейді. 5. Электростатикалық өзара әсер дегенді қалай түсінеміз. 6. Кулон заңы тұжырымдамасы. 2.Үйге берілген тапсырманы тест сұрақтары арқылы тексеру. 1.600 жылдары ертедегі гректер құрғақ,қатты шайыр күйдегі сары  янтарь өндірген,оны не деп атады? а) Электрон,  в) бөлшек    с) Протон   д) Нейтрон 2. Электрлену барысында пайда болатын күштер? А) Қарама­қарсы күштері, в)Ауырлық күштері С) Электр күштері  д)Серпінділік күштері Оқушылар бір­біріне жақсы  тілек тілеп, сыныпта жақсы  ахуал қалыптастырады. 3. Зарядтыңнешетүрібар? А)1   в)2    с)3   д)4 4. «Электрон» сөзіненшыққантермен А) ток көзі;   В)  заряд  С) электр    Д) кернеу 5. Қоршағанортаныңденелеріменәрекеттеспейтінденелержүйесі А) ортаныңденелері бар денелер В) электрленгенденелер С)  өткізгіштер  Д) оқшауланған, тұйықталған; 6. Электр зарядыныңсақталузаңы: А) q1 + q2 + … +    qn = const    В) F = kq1 *q2  / r 2 ; С) E1 + E2 + … + En = const ;       Д) U= 2  — 1. 7.  Электрон заряды: А) е = — 1,6* 10 9  Кл ;          В) е =  1,6* 10 ­19  Кл ; С) е =  — 1,6* 10 ­19  Кл ;       Д) е = — 1,6* 10 ­18  Кл ; 8. Электронныңмассасы: А) m = 91 *10 ­31 кг  В) m = 9,1 *10 ­32 кг  С) m = 9,1 *10 ­31 кг  Д) m = 9  *10 9 кг 9. Электр өрісініңкүшсызықтарының  бағыты А) белгілібірбағытыжоқ   В) оңзарядтанбасталады, терісзарядтанаяқталады.  С) басы не аяғыболмайды   Д) қарама — қарсыжақтаболады. 10.  Электростатикалықөріс  ­ А) Электр өрісініңжұмысы  В) Потенциал айырымы С) Жерменөзараәсерлеспейтінөріс; Д) Қозғалмайтынэлектрзарядтарыныңэлектрөрісі Дұрысжауаптары: 1. А            6. А 2. С            7. В 3. В            8. С 4. С            9. В 5. Д            10. Д .4.Жана сабақ. ІІІ. Жаңатақырыппенжұмыс Электрөрісінеенгізілгензарядталғанденегеөрістарапынанкүшәрекететеді. Жаңа сабақ   Мағананы тану   күшәсеріненденеорынауыстырып, жұмысістейді.A = E  ­ E        A / q = E  / q – E  / qмұндағы    E  / q =  өріс потенциалы депаталады.U = φ  ­ φ  = E  / q – E  / q = A / q A = q * ( φ  ­ φ  ) = q * U   Осы  ­φ  Оңзарядтыөрістіңбірнүктесіненекіншінүктесінеорынауыстырғанда, өрісатқаратынжұмыстыңосызарядқақатынасынпотенциалдарайырымы немесе кернеу депатайды. φ  ­ φ  = A / q = U      E = F / q    F = q * E       A = F * d U = φ  ­ φ = A / q = F * d / q = qEd / q = E*d E = U / d    [ E = 1 В / м ]   εε 0 s/d     s­ бірдейекіпластинкаларауданы Қозғалмайтынэлектрзарядтарыныңэлектрөрісіэлектростатикалықөрісдепаталады.  Жерменәсерлескендененіңпотенциалдықэнергиясыболатынсияқты, g1, g 2  зарядтардапотенциалдықэнергияғаиеболады. Өріскүштеріатқарғанжұмысқатурапропорционалболады. Ag = Eg – Eg өрістің 1және 2 нүктедегіпотенциалдықэнергиясы Еgөрістіңэнергетикалықсипаты Өріскүштік сипаттамасы­ кернеулік Энергетикалық сипаттамасы ­ потенциал Конденсатордепқалыңдығыөткізгіштердіңөлшемдеріменсалыстырғандаөтеаз,  диэлектрикқабатыменбөлінгенқосөткізгіштентұратынжүйеніайтады. С=q/u   q­ заряд   [Кл]       u­потенциалайырымы   [В] С­ электрсыйымдылық     [Ф] 1 Фарад – 1 Клзарядбергендепотенциалайырымы 1 В­қаөзгеретінөткізгіштіңэлектрсыйымдылығы.  Бұлбірлікөтеүлкен. Мысалы: Жерсияқтыасаүлкенөткізгіштіңсыйымдылығынебары 7*10­4Ф, 1 мкФ=10­6Ф ,   1нФ=10­9Ф ,  1пФ=10­12Ф,  1мФ=10­3Ф С=  d­ пластинкаларарақашықтығы ε ­ конденсаторпластинкаларыныңарасындағыкеңістіктегізаттыңдиэлектрлікөтімділігі (12 кесте) ε 0­ электртұрақтысы 8,85*10­12 Кл2 /Нм2 Конденсаторимпульстердікешіктіруге , айнымалытоктардысүзіпалуға,  оғанбөгетболуғакүштітокимпульсініңпайдаболуынакөмектеседі. Техникалыққағазконденсаторыбір­біріменизоляцияланған,  металлкорпустанпарафинделгенқағазленталарарқылыизоляцияланғанекіалюминийфольгажолағынантұр ады. Жолақтарменлентаөлшемікішкентайпакеттүріндешиыршықталыпоралған. ЛейденыдысыішіменсыртыстаниольменжелімделгеналғашретХҮІІІғасырдажасалғанконденсатор Айнымалыконденсатор  (алдарыңыздағыкөріптұрған) мұндайконденсатортұтқасынбұрағандабірініңішінебірікіреалатынекіметалл пластинажиынтығынантұрады. Электролиттікконденсатордиэлектрикролінастарлардыңбірінеқапталғанөтежұқаоксидтерпленкасыатқар ады, екіншіастарқызыметінарнайызатертіндісісіңірілгенқағазатқарады Қағазконденсаторастарретіндестаниольжолақтарыализоляторретіндепарафингемалынғанқағазтаспаларқ ызмететеді. 5.Беркіту  а)Түсінген болсаң, сынап көрейік! Конденсаторлардың  түрлері. Конденсаторлардың  қолданылуы. Жазық конденсатордын электр сыйымдылығының формуласы Электр өрісі кернеулігінің өлшем Конденсатордың қызметі бірлігі Потенциал және  потенциалдар  айырымы Электр өрісінің кернеулігі мен потенциалдар айырымы арасындағы байланыс Потенциал  қандай Электр өрісі кернеулігінің формуласы әріппен белгіленеді? Потенциалдар айырымы қандай әріппен белгіленеді? Ә) Сәйкестігін тап 1.Жазық конденсатор сыйымдылығы              А. Тебіледі 2.Кулон заңы                        В.    Фарад                                                          3.Аттас зарядтар                С. С= εεε̥s d 4. Сыйымдылықтың өлшем бірлігі                   Д. E=F/q 5. Өріскернеулігі                  Г.F=k*qq/ r2 Дұрысжауаптары: 1.С 2.Г 3.А 4.В 5.Д Б). Есептер шығару 1 топқа  Топтық жұмыс (Топтастыру)  (13 минут) Біртекті   электростатикалық   өрісте   нүктелік   заряд   орын   ауыстырғанда   атқарылатын   жұмысты  электр өрісінің жұмысы дейді.     Нүктелік зарядтың потенциалы  ­ өрістің берілген нүктесіндегі  зарядтың потенциалдық энергиясы.   d=0 – нольдік деңгей (теріс  пластина) Потенциялдар айырымы U[B],  немесе кернеу                                                            Потенциялдар айырымы бірлік электр зариядын бір нүктеден екінші нүктеге орынауыстырудағы Колундық күштің жұмысымен анықталады.   Кернеулік пен потенциалдар айырымы арасындағы байланыс ҮІ. Жұптық жұмыс (Концептуалдық кесте) (3 минут) р / с 1 2 3 4 5 6 Мазмұны Жұмыс  Күш  Кулон күші ЭӨК Өріс потенциялы Кернеу  « Сергіту сәті Ой толғаныс Формуласы Анық тамас ы Оқушылар әуенге билеп,сергиді «Қаражорға» биі  Ой сергіту  Кім жылдам ?  Есеп шығару, жеке карточка бойынша өздік жұмыс Кернеулігі 2,5 кВ/м біртекті электр өрісі 10­5 Кл зарядпен 10 мДж  жұмыс жасағанда,оның орын ауыстыратын ара қашықтығы.... A) 0,4 м. B) 2,5 м. C) 2,5∙106 м. D) 400 м. E) 40 м. {Правильный ответ} = A Электр заряды +2е су тамшысынан, заряды ­3е кішкентай тамшы  бөлінді. Тамшының қалған бөлігіндегі электр заряды A) ­е. B) ­5е. C) +5е. D) +3е. E) +е. {Правильный ответ} = С 1∙10­10 Кл заряд орналасқан нүктедегі электр өрісінің кернеулігі 10  В/м. Зарядқа әрекет етуші күш А) 1∙10­9 Н В) 1∙10­10 Н C) 1∙10­11 Н D) 1∙1010 Н Е) 1∙108 Н {Правильный ответ}= А +3е оң зарядты тамшы жарық әсерінен 2 электронын жоғалтты.  Тамшының заряды А) 3,2 ? 10­19 К В) 8 ? 10­19 Кл С) ­6,4 ? 10­19 Кл D) 9,6 ? 10­19 Кл Е) ­3,2 ?  10­19 Кл {Правильный ответ}= В Потенциалы 20 В нүктеден потенциалы 0 В нүктеге 2 Кл заряд орын  ауыстырғандағы электр өріс күштерінің жұмысы. A) 40 Дж. B) 30 Дж. C) 20 Дж. D) 10 Дж. E) 0 Дж. {Правильный ответ} = A Заряды +q сынап тамшысы заряды –q басқа тамшымен қосылды.  Пайда болған тамшының заряды A) q. B) –q. C) 2q. D) –2q. E) 0. {Правильный ответ} = Е Атомның оң зарядталған бөлігі А) сыртқы қабаты В) электрон С) протон және электрон D) ядро Е)  нейтрон {Правильный ответ}= D 1 Кл зарядты элементар зарядпен салыстар (е =1,6∙10­19Кл) A) 5∙1018. B) 4∙1017. C) 4,2∙1019. D) 6,25∙1018. E) 1,2∙1018. {Правильный ответ} = D Шығармашылыққа тапсырма Қорытынды: ББҮ  стратегиясы   Үй тапсырмасы  Бағалау Кеі байланыс Білемін Білгім келеді Үйрендім Оқушылар күнделіктеріне жазады Бағалау парақшасын толтырады №8. Кері  байланыс :«Екі  жұлдыз, бір  тілек»