Серуендер

Серуен картасы Серуен  картасы Күзгі табиғаттың құбылыстарына, күн шуағына, аспанға, бұлттарға, желге. Күзгі табиғатқа   бақылау Мақсаты: Күз туралы түсінігін кеңейтіп,  жыл мезгілінің  ерекшелігін әңгімелеу. Табиғатты қорғуға,   оның   әсемдігін,   әдемілігін   сезіне   білуге,   үлкендер   еңбегін   бағалай білуге тәрбиелеу. Сурет мазмұнына сәйкес жұмбақ шешу. Сұрақтар: ­Жылдың қай мезгілі? ­Ауа­райы қандай?? ­Жапырақтың түсі қандай? ­Күн бұлтты ма? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Жиып теріп болатын Қамбаға астық толатын. Қызыл қырман ойнайтын, Қай мезгілде болады? (күз) «Кім көп сөз біледі?» қимылды ойыны Ережесі: Балалар   дөңгелене   отырып   көрсеткен   суреттер   жайында   жылдам,   тез   әңгіме құрайды. «Жел» суреті болса желдің пайдасы мен зиянын айтады.  Балалардың   ой­өрісін   дамыту.   Ойлау,   есте   сақтау   қабілетін   арттыра   отырып жылдамдыққа, ойлампаздыққа тәрбиелеу. Мақсаты: Еңбек тәртібі Түскен жапырақты жинау.  Мақсаты: Түрлі­түсті түстерді ажырата алуға, қол еңбегімен жұмыс жасауға үйрету Қорытынды:     «Біз не білдік?» Күз көрінісімен таныстық. Бақылау барысында барлық балалар жаппай марапаттау алды Марапаттау сәті Жауын­шашынға  бақылау Табиғаттың құбылыстарына,  бұлттарға, жауын­шашынға.   Жауын­шашын   өте   пайдалы.   Егер   жауын   болмаса   ауа   ластанып   кетеді. Жауыннан   соң   өсімдік   түрленіп,   өседі.   Жауын­шашынның   түрлері:     ­ Бұршақты;   ­ Нөсер жауын;  ­ Сіркіреп жауатын жауын;  Бұршақты жауын қатты жауса егінді тесіп жібереді.   Мақсаты: Жауын­шашын жайында толық түсінік беру. Пайдасы мен зиянын ажырата білу, тілдерін дамыту.  Сұрақтар: ­ Жауын­шашынның пайдасы қандай? ­ Жауынның зияны? ­ Сендер ұнатасыңдар ма жауынды? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: «Жаңбыр»                Алатаулар бауырына, Атам­әжем ауылына. Ақша бұлттар ауа берші, Жау­жау жаңбыр, жауа берші. Ережесі: Балалар алаңға шығады. «Жаңбыр!» белгісі берілгенде балалар үйге кіріп, паналауы керек. «Күн!» белгісі берілгенде балалар сыртқа шығып жүгіруі керек. Балаларды   берілген   белгі   бойынша   шапшаңдыққа,   жылдамдыққа,   зейінін аударуға  және ұйымшыл болуға үйрету, олардың есту қабілетін дамыту. Мақсаты: Ойынды 3­4 рет қайталау. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Егінге пайдасын білдік. Бұршақтың зиянды екенін білдік. Бақылау   барысында   сұраққа   толық,   әрі   дұрыс   жауап   берген   балалар марапатталды. Марапаттау сәті Серуен картасы Серуен  картасы Жауын­шашынға  бақылау Табиғаттың құбылыстарына,  бұлттарға, жауын­шашынға.   Жауын­шашын   өте   пайдалы.   Егер   жауын   болмаса   ауа   ластанып   кетеді. Жауыннан соң өсімдік түрленіп, өседі. Жауын­шашынның түрлері:  ­ Бұршақты; ­ Нөсер жауын;  ­ Сіркіреп жауатын жауын;  Бұршақты жауын қатты жауса егінді тесіп жібереді.   Жауын­шашын жайында толық түсінік беру. Пайдасы мен зиянын ажырата білу, тілдерін дамыту.  Мақсаты: Сұрақтар: ­ Жауын­шашынның пайдасы қандай? ­ Жауынның зияны? ­ Сендер ұнатасыңдар ма жауынды? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: «Жаңбыр»                Алатаулар бауырына, Атам­әжем ауылына. Ақша бұлттар ауа берші, Жау­жау жаңбыр, жауа берші. «Өз жұбыңды ізде» Ережесі: Балалар шеңберде тұрады, ортада бір бала. Шеңберде тұрған әр   баланың өз жұбы болады.   «Ізде!» дегенде бір бала ортаға келеді, «Ізде!» деп әндеткенде әркім өзінің жұбын іздеп орнына тұруы керек. Мақсаты: Қимыл ептілігін дамыту, есте сақтау қабілетін арттыру. Ойынды 3­4 рет қайталау Ойыншықтарды жуып, орнына қою. Мақсаты: Үлкендер еңбегін бағалау. Балалардың еңбекке деген құлшынысын ояту.Қорытынды:     «Біз не білдік?» Егінге пайдасын білдік. Бұршақтың зиянды екенін білдік. Күз ағашына  бақылау Күз ағашы – ол көктемде жапырағы көгеріп, жайқалып тұратын ағаш. Күз мезгілі жеткенде ағаш жапырағы сарғаяды. Алма ағашы, қайың, емен, жөңке ағашы, жеміс ағаштары  тағы да басқа ағаштардың жапырақтары сарғаяды. Тек қана шырша ғана қысы­жазы жасыл қалпында болады. Мақсаты: Күз ағашы туралы ұғымдарын бекіту. Табиғаттың күз мезгілінде өзгеретінін айтып жеткізу. Күз ағашының ерекшелігімен таныстыру. Сұрақтар: ­ Сендерге күз мезгілі ұнайды ма? ­ Несімен ұнайды? ­ Күзде ағаштарда қандай өзгеріс болады? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Жиып теріп болатын Қамбаға астық толатын. Қызыл қырман ойнайтын, Қай мезгілде болады? (күз) «Жапырақ жинау» Ережесі: Балалар   екі   топқа   бөлініп,   берілген   бұйрық   бойынша   жапырақ   жинауға кіріседі. Кім көп жинайды, сол жеңімпаз болады.  Мақсаты: Балаларға асық атуға,   дұрыс сөйлеуге, дұрыс ойнауға үйрету. Ептілікке баули отырып, түстерді ажырата алуға үйрету. Ойынды 3­4 рет қайталау Қорытынды:     «Біз не білдік?»  Ағаштың ұзақ өмір сүретіні жайында. Күзде жапырақтардың өзгеретіні жайында білдік. Бақылау   барысында   сұраққа   толық,   әрі   дұрыс   жауап   берген   балалар марапатталады. Марапаттау сәті Бақылау барысында сұраққа толық, әрі дұрыс жауап берген балалар  марапатталды. Марапаттау сәті Серуен картасы Серуен  картасы Түскен сары жапыраққа  бақылау Жапырақтың түсі неге сары? Сары болатын себебі – ол күз мезгілінде сарғайып жерге   түседі.   Күз   мезгілі   аяқтала   өз     «киімдерінен»   айырылып,   қысты   тек бұталарымен өткізеді. Ал, көктем, жазда қайта бүршік атып, жапырақ жаяды.  Мақсаты: Балаларға жапырақтың өсуі жайында, әр мезгілде түрленетіні жайында айтып, түсіндіру. Талды сындырмауға, табиғатты аялауға үйретіп, тәрбиелеу. Сұрақтар: ­ Сендерге күз мезгілі ұнайды ма? ­ Несімен ұнайды? ­ Күзде ағаштарда қандай өзгеріс болады? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Жиып теріп болатын Қамбаға астық толатын. Қызыл қырман ойнайтын, Қай мезгілде болады? «Ұзындыққа секір» қимылды ойыны Ережесі: Балалар бір­бірден қатарға тұрып, сызық сызылады. Мәреге дейін сол орынында тұрып секіруі тиіс.  Мақсаты: Жылдамдыққа, ептілікке үйрету. Қорытынды:     «Біз не білдік?»  Жапырақтың әр түске енуін. Талды сындырмауды. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Ұшатын құстарға  бақылау ­ Құстар әр түрлі болады. Біз тек ұшатын құстарды қарастырамыз. Күзде құстар жылы  жаққа  ұшуға  қамданады. Себебі,  жазда, жылы жақта тіршілік ететін құстар қысқа қалса олар өмір сүре алмайды. Әр құстың мекендейтін жері бар. Солардың ішінде қарға қысы жазы бір орында мекен ете алады. Өйткені ол құс төзімді келеді. Мақсаты: Балаларға   құстар   жайында   түсінік   беру.   Құстардың   тіршілігімен таныстыру.  Сұрақтар: ­ Қандай құс қысқа төзімді? ­ Сендер қандай құсты жақсы көресіңдер? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Құстар, құстар сызылтып ән салады, Сол әнімен тербетеді даланы. «Арқан тарту»қимылды ойыны. Ережесі: Арқанды балалар  тәрбиеші бұйрығынан кейін екі жаққа тартады. Мақсаты: Жылдамдыққа, ептілікке үйрету. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Құстардың тіршілігімен таныстық. . Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Серуен картасы Серуен  картасы Тірі табиғатқа  бақылау ­   Табиғат   екі   түрге   бөлінеді:  тірі   табиғат  және  өлі   табиғат.     Тірі табиғат – адам, өсімдік, жануарлар, жәндіктер. Ол – тіршілік көзі. Өседі, дамиды, қимылдайды. Өлі табиғат – тау, тас, құм, ауа, су. Бір орында тұрады, өніп, өспейді. Мақсаты: Балаларға өлі және тірі табиғат жайында ақпарат беру, ажырата білуге үйрету. Сұрақтар: ­ Табиғат неше түрге бөлінеді? ­ Шегіртке өлі табиғатқа жата ма, әлде, тірі табиғатқа жата ма? ­ Не себепті?  Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Ат басты, арақар мүйізді, Бөрі кеуделі, бөкен санды. Ол не? (шегіртке) Еңбек тәрбиесі Алаңды тазарту, үлкендерге көмектесу. Мақал­мәтел: «Ердің атын еңбек шығарар». Мақсаты: Балалардың еңбекке деген құлшынысын ояту. Топыраққа  бақылау ­ Топырақ – табиғаттың бір бөлігі. Оны адамдар өзінің қажетіне жаратады. Өйткені топырақ болмаса, біздің жеп отырған нанымыз, асымыз болмас еді. Топырақтың   құнарлысы   және   шірігі   болады.   Құнарлы   топырақта   барлық өсімдік жақсы өседі. Мақсаты: Балаларға топырақтың пайдасы, зияны жайында айтып, түсіндіру. Ойлану, сөйлеу қабілетін арттыру. Тілдерін дамыту. Сұрақтар: ­ Топырақтың адамға қандай пайдасы бар? ­ Топырақ табиғаттың қандай түріне жатады? ­ Не себепті?  Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Дала десем, мал елестер көзіме, Дала десем, дән елестер көзіме. Дала десем, ән естілер құлаққа, Мұның бәрі топырақтан жаралған.   «Асық ату»   ойыны. Ережесі: Үш бала шығып сақаларын лақтырады.  Бірінші кезекте –алшы түссе, екінші кезекте – тәйке түссе, үшініш кезекте – бүк түссе, төртінші кезекте – шік түссе осылайша ойын жалғаса береді.  Мақсаты: Қорытынды:     «Біз не білдік?» Өлі табиғат, тірі табиғат жайында білдік. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Балаларға асық ойындары жайында білім беру. Асық ату, ойлау дағдыларын қалыптастыру, ептілікке баулу.                                         Қорытынды:     «Біз не білдік?» Топырақтың қасиетін, пайдасы жайында білдік. Марапаттау сәті Серуен картасы Серуен  картасы Фикус гүліне  бақылау ­   Бөлмеде   өсетін   фикус   гүлінің   жапырағы   жалпақ,   адамның   денсаулығына пайдалы. Ол ауаны тазартып тұрады. Бір ғана фикус гүлінің әр түрі бар. Оның бірі жарықты сүйсе, бірі жарықты қажет етпейді.  Мақсаты: Бөлме  гүлінің  пайдасы  жайында,   олардың  күтімі  жайында     айтып,  түсіндіру. Гүлдерді жақсылап күтуге тәрбиелеу. Сұрақтар: ­ Фикус қандай гүл? ­ Олардың адамға қандай пайдасы бар? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Апай екті алаңға, Фикусты жұпар өсетін. Фикус ұнап маған да Жасыл әлем жасасын.  «Орамал тастамақ»                                                           Ережесі: Әуенмен   балалар   дөңгеленіп   отырады.   Сол   кезде   бір   бала   ортаға   шығып орамалмен   әндетіп   жүреді.   Әуен   тоқтағанда   ойын   бастаушы   ортада   тоқтап қалуы керек. Сол кезде екі бала жүгіріп келіп, оны алып үлгеруі тиіс. Орамалға кім бірінші келеді, сол бала жеңімпаз атанып, ойынды ары қарай жалғастырады.  . Қайыңға  бақылау   Қайың – ақ түсті қабығымен ерекшеленетін, әдемі, көпжылдық ағаш. Ол көктемде ерте бүршік жарып, жапырағын кеш түсіреді. Оның көп түрлері бар.   Бұтағы   мен   діңі   берік.   Күзде   ерекше   сары   түске   боялатын   қайың жапырақтары саябақтарға көрік береді. Қайың шырынының емдік қасиеті мол. Сусын ретінде де пайдаланады.    Мақсаты: Балаларға   жалпы   ағаштар   жайында,   оның   ішінде   қайың   ағашы   жайында түсінік   беру.  Өсу  жолы  мен   пайдасын   айтып  өту.   Оларды  сындырмауға, аялауға тәрбиелеу.    Сұрақтар: ­ Қайың қандай ағаш? ­ Жапырақтары күз соңында қандай болады? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Бүршігі мен қабығы­ем, шырыны бар, Қасиетін қайыңның ұғыныңдар. Теңеп оны сыланған сұлу қызға, Сусын жасап ішетін шырыны бал.   Еңбек тәрбиесі Қайың ағашының жанын тазарту.. Мақал­мәтел: «Ер дәулеті – еңбек, Мақсаты: Балаларды   әуенмен   жүруге,   дәлдеп   орамалды   екі   жаққа   қоюға,   ептілікке тәрбиелеу.  Қорытынды:     «Біз не білдік?» Гүлдердің адам ағзасына пайдасын.  Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау.  Еңбегіне қарай өнбек». Мақсаты: Балалардың өз еркімен еңбек етуге үйрету, еңбекке деген құлшынысын  ояту. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Қайыңның көпжылдық ағаш екенін. Қасиеті мен пайдасын және сұлулығын.  Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Серуен картасы Серуен  картасы Еменге   бақылау   Діңі жуан, әрі мықты, биік болып өсетін ағаш. Емен ағашы таулы аймақтарда болады. Ол гүлдеп, жеміс салады. Көктемгі гүлдері қызғылт түсті, жеміс салады. Ағаштың  жапырағы  мен   жаңғағы  өте әдемі.  Бұл  ағаш   200 жылға   дейін   өмір сүріп,   жәй   өседі.   Діңі   мықты   болғандықтан,   одан   есіктер   мен   терезелер жасалады. Жаңғақ арқылы көбейеді. Мақсаты: Балаларға емен ағашы жайлы толық түсінік беріп, тілін дамыту. Сұрақтар: ­ Емен  қандай ағаш? ­ Ол қалай көбейеді? ­ Адамға қандай пайдасы бар? Бегония өсімдігіне   бақылау  Көркем жапырақты,  гүлдейтін өсімдік. Қызғылт  көк түсті жапырақтары көз тартады.  Бұл гүлдердің  күтімдері  де әр түрлі болады.  Өсімдікті үш күнде   бір   суарса   жеткілікті.   Ал,   қыста   аптасына   бір   рет   суарады.   Ол тұқымы мен бұталары арқылы көбейеді. Мақсаты: Балаларға   бөлме   гүлі   бегония   гүлімен   таныстыру.   Оларды   аялап   күтуге үйрету. Сұрақтар: ­ Бегония өсімдігінің жапырағы қандай? ­ Өсімдікті қалай суарады? ­ Адамға қандай пайдасы бар? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Ерекше берік болады, Еменнен болса босағаң. Еуропада бар емен Екі мың жыл жасаған. «Қырықаяқ» ойыны Ережесі: Балалар екі жаққа бірдей бөлінеді. Берілген мәреге дейін екі топ бірінен­бірі Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Бегония бөлмеде, Бақшада да өседі. Көркемдеуге көшені Қолайлы гүл деседі. «Қыз қуу» Ережесі: Ұл бала мен қыз бала атқа мініп, ереже бойынша бірін – бірі қуады. Қызға ұстап, айнала жүгіріп, сол белгіге жүгіруге тиіс. Мақсаты: Балаларды ұйымшылдыққа, достыққа тәрбиелеу. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Еменнің пайдасы, қасиеті жайында. Жаңғағы арқылы көбейетінін. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. жеткен ұл оның бетінен сүюі шарт. Ал, жете алмаса, келесі айналымда қыз ұлды қамшымен ұрады.  Мақсаты: Балаларды   ұйымшылдыққа,   достыққа   тәрбиелеу.   Қызды   сыйлауға, икемділікке, ептілікке үйрету. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Өсімдіктің бұталары мен тұқымы арқылы көбейетінін білдік. Әдемі, қызғылт гүл. Марапаттау сәті Серуен картасы Серуен  картасы Қарағай ағашына   бақылау   Мәңгі   жасыл   өсімдік   таулы   аймақтарда   кездеседі.   Ол   өте   тез   өседі.   Жер шарында 100 – ден аса түрі бар. Тамыры жайыла өседі. Сондай­ақ, жай және тез өсетін түрі бар. Қарағайдың бүршіктері өте әдемі. Одан неше түрлі бұйымдар жасалады. Мақсаты: Балаларға   қарағай   ағашы     жайында   толық   түсінік   беру.   Өсуі   мен   пайдасын айтып, түсіндіру, тілдерін дамыту. Ерекшелігін көру. Сұрақтар: ­ Қарағай  қанша жыл өмір сүреді? ­ Ол қандай ағаш? ­ Адамға қандай пайдасы бар? ­ Қайда кездеседі? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Өрмелеген баладай, Өсер тауда қарағай. Қияда тұрар қасқайып, Күздік  жемістерге   бақылау   Күздік   жемістер   –   күз   мезгілінде   пісетін   бау­бақша   өнімі.   Олар: алма, өрік, қарақат, алхоры, шие, алмұрт,долана, алша, анар, т.б. Мақсаты: Балаларға   жемістерді   ажырата   білуге,   дәміне   қарай   атап,   адам денсаулығына қаншалықты пайдалы екенін айту. Жемістерді күтуге, сақтай білуге үйрету.  Сұрақтар: ­ Сендерге жемістер ұнайды ма? ­ Қандай жемістерді білесіңдер? ­ Адамға қандай пайдасы бар? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Қыста, жазда, күзде де, Тұрады жасыл түске еніп. Шипасы мол шыршаның, Тыңайтар бізге күш беріп. «Қарғымақ» қимылды ойыны Қиындығына қарамай. Мақал­мәтел: «Жақсы бала – елдің ырысы». Еңбек тәрбиесі:, Ойыншықтарды жуу, орнына қою. Мақсаты: Балалардың еңбекке деген құлшынысын ояту. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Тұқымы мен қалемшелері арқылы көбейеді. Көпжылдық өсімдік. Марапаттау сәті Ережесі: Балалар екі жақтан екі арқанды ұстап тұрады.. Ортасынан балалар біреулеп қарғып секіреді. Мақсаты: Балаларды жылдамдыққа, ептілікке тәрбиелеу Қорытынды:     «Біз не білдік?» Күздік жемістердің пайдалы екенін. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды мадақтау. Серуен картасы Серуен  картасы Солған гүлдерге  бақылау ­ Балалар, гүлдер неге солып барады? Қазір күз мезгілі. Күн суытты. Сол себепті гүлдер күн көзін көбірек қажет етіп тұр. Мақсаты: Балаларға   гүлдің   солу   себебін   түсіндіру.   Оған   аянышпен   қарап,   оны күтіп, баптауға үйрету. Сұрақтар: ­ Гүлдер неге солады? ­ Қандай гүлдерді білесіңдер? ­ Адамға қандай пайдасы бар? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Қызыл, жасыл гүл егіп, Баптап күттік, түрлеттік, Қалмасын деп қуарып Көптеп­көптеп су бердік. Бұлттарға  бақылау Аспанда жауын жауар алдында жиналады. Бұлт ұлпа мақта секілді ақ болады. Бұлт дегеніміз – ол су бетінен жиналған бу.   Мақсаты: Балаларға   ауа­райы   құбылыстарымен   таныстыру,   өз   бетінше   ауа­ райын   бақылай   алуға   үйрету.   Сол   жайында   өз   сөзімен   әңгімелеп айтып беруге баулу. Сұрақтар: ­ Бұлт қай кезде шығады? ­ Ол күн  көзін неге жабады? ­ Адамға қандай пайдасы бар? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Көзі жасты жылауық, Келе жатыр бір алып. «Соқыр теке » қимылды ойыны Ережесі: Ойыншылар   дөңгеленіп   тұрады.   Бір   баланың   көзін   байлап,   ортаға шығарады.  Айнала  тұрған  балалар  «Соқыр  теке» тиіп,  қашып  жүреді. Оның қолына түскен бала ойында ары  қарай жалғастырады. Мақсаты: Балаларды жылдамдыққа, ептілікке тәрбиелеу Қорытынды:     «Біз не білдік?» Гүлдің неге солатынын. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды мадақтау. Ол не? «Білектесу» ойыны Ережесі: Ойыншылар   бір­бірмен   білектесіп   жарысады.   Екі   бала   бір­біріне қарама­қарсы отырып, шынтағын үстелге тегіс тигізе, қол күштерін сынасады. Мақсаты: Балаларды жылдамдыққа, ептілікке, шымырлыққа тәрбиелеу.                                                     (бұлт) Қорытынды:     «Біз не білдік?» Бұлттардың аспанды жапқанда жауын жауатынын білдік. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды мадақтау. Серуен картасы Серуен  картасы Ойыншықтар әлеміне  бақылау ­ Балалар, бүгін біз сендермен ойыншықтар әлеміне саяхатқа келдік. Барлық балалар   өздеріне   ұнаған   ойыншықтармен   ойнап,   соларға   ат   қояды.   Өздері ойыншық   сатушы,   бірі   алушы   болып   ойнайды.   Ойыншықтардысендер   үшін жасайтын   зауыттар   болады.   Сондықтан   ойыншықтармен   сындырмай,   ұқыпты болып ойнау керек. Мақсаты: Балаларды ұқыптылыққа, жинақылықа баулу. Ойыншықта әлемінде сатушы мен сатып алушының арсыдағы қарым­қатынас арқылы әдептілкке баулу. Сұрақтар: ­ Балалар ойыншықтар сендерге ұнады ма? ­ Дүкенші  қандай болуы тиіс? ­ Сендердің ең жақсы көретін ойыншықтарың қандай, аты қалай аталады? Жемістерге   бақылау ­   Балалар,   күзде   жеміс­жидектердің   барлығы   пісіп,   бау­бақша   өнімдері көбейетінін   білеміз.   Жемістерде   дәрумендер   көп  болады.   Жеміс­жидекті үнемі пайдаланған баланың дені сау, әрі шымыр болады. Жемістер балалар, жеміс ағаштарынан шығады.  Мақсаты: Күзгі табиғатқа бақылау жасай алуға баулу. Табиғат берген байлықтарды күтіп­баптауға үйрету.  Үлкендер еңбегін бағалауға тәрбиелеу.  Сұрақтар: ­ Балалар жемістер сендерге ұнады ма? ­ Жемістер қайда пісіп жетіледі? ­ Сендердің ең жақсы көретін жемістерің қандай? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Біздерде бар қуыршақ, Бұзау, қозы, құлыншақ. Ойыншықтар тыңдайды, Әмір беріп бұйырсақ.  Еңбек тәрбиесі: Топ гүлдеріне су құю. Жапырақтарын тазарту. Мақал­мәтел: «Жақсы бала – елдің ырысы». Мақсаты: Балалардың еңбекке деген құлшынысын ояту. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Ойыншықтардың адамдарға қандай пайдасы бар екенін білдік. Оларды ұқыптап, күтіп ұстау керектігін. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды мадақтау. Өрікпін мен, өрікпін, Бау­бақшаға көрікпін. Пісіп тұрған шағымда  Алар екен теріп кім?  «Сатушы» рольдік ойыны. Ережесі: Балалар рөльге кіріп ойнайды. Өз бетінше керекті заттарын сатып ойнайды. Өзге балалар сатып алушы.   Мақсаты: Балаларды ұқыптылққа баулу. Үлкендер еңбегін бағалауға үйрету Қорытынды:     «Біз не білдік?» Жемістер өте пайдалы. Онда көптеген дәрумендер бар.. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды мадақтау. Серуен картасы Серуен  картасы Көкөністерге  бақылау Балалар,   сендер   жақсы   білесіңдер,   көктемде   табиғат   жаңаша   күйге   енеді. Жаңадан   шөп   шығып,   өсімдіктер   өседі.   Осы   кезде   бау­бақшаны   баптап, көкөністер отырғызамыз. Көкөнісдердің бірнеше түрлері бар. Адамдар оларға су құйып, баптайды. Әрбір көкөніс дәнегінен (тұқымынан) пайда болып, өседі. Біздің   күнделікті   жеп   жүрген   тағамдарымыз   ­   көкөністер   сол   бау­бақшаның өнімі. Көкөністердің адам ағзасына пайдасы мол.  Мақсаты: Көкөністер жайлы түсінік беру. Оларды атай алуға, жемістерден ажырата алуға баулу.   Көкөністердің   шығатын   жерлерін   айтып   түсіндіру.   Өз   бетінше еңбектенуге   баулып,   үлкендер   еңбегін   бағалауға   тәрбииелеу. Сұрақтар: Күздік бидайға  бақылау Балалар,   күзде   егістіктердегі   бидай   піседі.   Оны   орып,   жинап,   қамбаға құяды. Содан кейін жуып, кептіріп, тазалап диірменге  өткізеді. Диірменнен шыққан   ұннан   әртүрлі   тағамдар   дайындайды.   Бидайдың   масағын   жинап алғаннан кейін сабағын малға  қорек (шөп)  ретінде қолданады. Сендердің күнделікті жеп жүрген торт, печенье, тәтті нандарың міне, осы бидайдан жасалады.  Мақсаты: Бидай жөнінде түсінік беру. Күзгі табиғаттың адамзатқа тигізер, берер өнімі жайлы ұғындыру. Еңбектенуге баулу. Нанды қадірлеуге үйрету. Сұрақтар: ­ Бидай қай жерде өсіріледі? ­ Көкөністердің қандай түрлерін білесіңдер? ­ Жылыжайлар не үшін керек? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Басы үлкен табақтай,                              Мойнын созған күнге алыс, Собық діңі таяқтай.                                 Бұл шіркінмен кім таныс? Дыбыс сүзгіш секілді ол,                        Ол – пісте май, шемішке,     Күнді аңдиды таң атпай.                         Ол кәдімгі ­ ......       (күнбағыс) Қорытынды:     «Біз не білдік?» Көкөністер жайында білдік. Көкөністердің дәрумені мол. Ережесі: Тегіс алаңға көлемі шағын бүршіктер, текшелер, кішкентай шарлар секілді  заттарды   шашып   тастайды.   Ойнаушылар   берілген   белгіден   кейін   бір   түрдегі заттарды ғана жинай бастайды. «Тоқта!»  деген белгіден кейін заттарды жинау тоқтатылады. Затты көбірек жинаған бала жеңімпаз атанады. Мақсаты: Ептілікке, жылдамдыққа, дәлдікке үйрету. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. ­ Бидайдан қандай тағамдар жасалады? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Нан қоқымын шашпаңдар, Жерде жатса баспаңдар. Теріп алып қастерлеп, Торғайларға тастаңдар. Қимылды ойын Ережесі: Балалар   әуенмен   балықтардың   қимылын   салып   жүреді.   Белгі   берілгенде «балықтар»   сол қимылда тоқтап қалады. Байқаусызда қозғалып қойған «балық» ойыннан (судан) шығады..  Мақсаты: Елестету арқылы баланы өз бетінше бейнелей алуға үйрету. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Бидайдың адамға пайдасы жайында білдік. Бидайдан жасалатын өнімдер жайлы білдік. Диқаншы еңбегі ауыр.. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Серуен картасы Серуен  картасы Нанның келу жолдарына  бақылау Ертегілер еліне   бақылау Балалар, күзде егістіктердегі бидай піседі. Оны орып, жинап, қамбаға құяды. Содан кейін жуып, кептіріп, тазалап диірменге   өткізеді. Диірменнен шыққан ұннан әртүрлі тағамдар дайындайды. Бидайдың масағын жинап алғаннан кейін сабағын   малға     қорек   (шөп)     ретінде   қолданады.   Сендердің   күнделікті   жеп жүрген торт, печенье, тәтті нандарың міне, осы бидайдан жасалады.   Бидайды баптайтын адамды диқан деп атайды. Мақсаты: Нанның   тұқымдық   бидайдан   нан   болып,   дастарханға   жеткенге   дейінгі   өтетін Балалар, бүгін біз сендермен «Ертегілер еліне» саяхатқа шығамыз. Ертегі деген   ­   адамның   қиялынан   шығып,   шындыққа   айналса   деген   арманынан пайда   болатын  дүние.  Ертегіден  адамдар  нағыз  ержүрек,  батыр,  қорқақ, жаман іс­әрекет, жақсылық, зұлымдық пен адалдықты көреміз. Ертегілер әруақытта тек жақсылықпен аяқталады.    Мақсаты: Бала қиялының дамуына себепкер болу. Белгіленген тақырыптағы ертегіні көрсете отырып, оның бойында жақсы қасиеттерді қалыптастыру. Ертегіге кезеңдерін, еңбек мазмұнын түсіндіру. Сұрақтар: ­ Нан дастарханға қалай келеді? ­ Бидайдан қандай тағамдар жасалады? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Нан қоқымын шашпаңдар, Жерде жатса баспаңдар. Теріп алып қастерлеп, Торғайларға тастаңдар. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Нанның жасалу жолдарын білдік. Бидайдан жасалатын өнімдер жайлы білдік. Диқаншы еңбегі ауыр.. Еңбек тәрбиесі Ауладағы қоқыстарды тазарту. Үлкендерге көмектесу. Мақал­мәтел: «Ердің атын еңбек шығарады». Мақсаты: Балалардың еңбекке деген құлшынысын ояту. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. терең   бойлай   отырып   елестетуге,   сезінуге,   өзін­өзі   бағалай   алуға, жақсылыққа   ұмтылуға   тәрбиелеу.   Шындық   пен   қиялды   ажырата   алуға дағдыландыру. Сұрақтар: ­ Ертегі дегенді қалай түсінесіңдер? ­ Қандай ертегіні ұнатасыңдар? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Нан қоқымын шашпаңдар, Жерде жатса баспаңдар. Теріп алып қастерлеп, Торғайларға тастаңдар. «Күн мен түн» Ережесі: Балаларға   «Түн!»   белгісі   берілгенде   олар   «ұйықтайды».     «Күн!» белгісінен кейін қуанып, ойнайды. Ойынды бірнеше рет қайталауға болады. Мақсаты: Тез шешім қабылдай алуға, жылдамдыққа, ептілікке, сыйластыққа үйрету. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Ертегі адамның арманынан шығады. Кез­келген ертегі жақсылықпен аяқталады. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау.   Серуен картасы Серуен  картасы ҚР Рәміздеріне  бақылау Хатқа   бақылау Балаларға ҚР Рәміздерін көрсете отырып, олар жайлы айтып беру. Рәміздерге ­ Ту,   Елтаңба,   Әнұран   жатады.   Әрқайсысы   біздің   еліміз   жайлы   айтып   тұр. Елтаңбада   қазақтың   барлық   өмір   салтын   бейнелейтін   бейнелер,   Әнұранда тәуелсіз   елдің   арманы   мен   тілегі   айтыса,         Тудың   түсі   бостандық   пен бейбітшілікті көрсететін аспан түсі мен қыран құс, күн бар. Бұларды қадірлеу Хат –ақпарат алмасу көзі болып есептеледі. Ол арқылы адамдар бір­бірімен сөйлеседі.   Бір­бірінің   амандығын   біледі.       Ертеде   адамдар   қаламсап болмағанда   құстың   қауырсынын   пайдаланған.   Хат   тасушы   ретінде үйретілген құстары болған. Қазіргі кезде адамдарға хат алмасу көп жеңіл. Өйткені, хатты жеткізетін техникалардың түрлері көбейді. әрбір азаматтың борышы.         Мақсаты: Бала қиялының дамуына себепкер болу. Еліміздің қасиетті белгілері жайында айтып түсіндіру. Бала бойына Отансүйгіштік қасиетті дарыту. Есте сақтай алуға жағдай жасау.  Сұрақтар: ­ ҚР Рәміздеріне не жатады? ­ Олардын қандай бейнелер көріп тұрсыңдар? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Жалауымда көгілдір,                               Әні сөзбен толығып, Күн күледі төгіп нұр.                               Маздар бойда мол үміт.   Қыран бейне қанатты,                              Намыс, жігер жұпатсқан, Көкке самғар елім бұл.                             Ол ­ Әнұран! Зор РУХ!                                     Төрт түлігім бақ үйсін,                              Серттен тайсам дәм ұрсын.                              Елдігімді, ғұрпымды,                               Елтаңбамнан танырсың!  «Тату тәтті отбасы» Ережесі: Алаңда   балалар   әр   отбасы   болып   бөлінеді.   Әуенмен   билеп   жүреді.   Педагог әуенді   тоқтатады   да:  «Тату   тәтті   жанұяда   2   (3,4)   адам   тұрады!»   деп хабарлайды. Сол кезде балалар аталған санға қарай бөлінуі тиіс. Осылайша ойын жалғаса береді. Мақсаты: Тез шешім қабылдай алуға, жылдамдыққа, ептілікке, сыйластыққа үйрету             Қорытынды:     «Біз не білдік?» Ертегі адамның арманынан шығады. Кез­келген ертегі жақсылықпен аяқталады. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Мақсаты: Бала   қиялының   дамуына   себепкер   болу.   Балаларға   хат   жайында,   оның жазылуын көрсету арқылы білімін толықтыру.  Сұрақтар: ­ Хат не үніш қажет? ­ Ертеде хат тасушы қандай жануарлар болған? ­ Хат жазу білесің бе? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер:             «Хат жазамын»                                           Л.Мырзахметова Қалам алып қолыма,                                Құрбы­құрдас, достарға, Хат жазамын анама.                                 Бауырға да, ұстазға.  Әкемді де қуантып,                                   Хат арқылы тілеймін  Сәлем айтам ауылға.                                 Амандықты баршаға!  Қорытынды:     «Біз не білдік?» Хат жазу адамға қуаныш сыйлайды. Хат арқылы хабарласамыз. «Қырықаяқ» қимылды ойын. Ережесі: Балалар екі жаққа бірдей бөлінеді. Берілген мәреге дейін екі топ бірінен­ бірі ұстап, айнала жүгіріп, сол белгіге жүгіруге тиіс. Мақсаты: Балаларды ұйымшылдыққа, достыққа тәрбиелеу. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Серуен картасы Серуен  картасы Көліктердің   бірі   әуе   көлігі   –   тікұшақ.   Ол   адамдарды   керек   жеріне   лезде жеткізеді.   Оның   аты   айтып   тұғандай,   ол   аспанға   бірден   тік   көтеріледі.   Өте Тікұшаққа   бақылау Хат тасушы құсқа   бақылау Хат –ақпарат алмасу көзі болып есептеледі. Ол арқылы адамдар бір­бірімен сөйлеседі.   Бір­бірінің   амандығын   біледі.       Ертеде   адамдар   қаламсап үлкен бұл әуе көлігі өте қолайлы. Оның ұаштын жері жазық алаңқай болуы керек.  Себебі  оның  төбесіндегі   айналатын  қалақшалары   іске  қосылғанда   өте күшті жел болады. Оны арнайы оқып, дайындалған мамандар ғана ұшыра алады. Мақсаты: Көліктерді  еске  түсіре  отырып,  тікұшақ  жайлы  түсінік  беру.  Тілін  дамытып, ойлау қабілетін арттыру. Өз бетінше әңгімелеп беруге үйрету. Сұрақтар: ­ Тікұшақ қандай қызмет атқарады? ­ Ол аспанға қалай көтеріледі? ­ «Әуе көлігі» деп не себепті айтамыз? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер:            «Ұшқыш болғым келеді»                                           Қ.Аманжолов Айға әнін тыңдатқан,                                Ұшқыш болмай немене!, Ақын жырын жырласа,                              Қуат бітті денеме,.  Таңшолпанын қуантқан,                            Қанатым бар қайыспас!  Ұшқыш болғым келеді!.                            Ұшқыш болғым келеді!  «Ақ серек, көк серек» Ережесі: Балалар екі жаққа теңдей бөлініп тұрады. Бір жақтағы балалар екінші жақтағы бір баланы әндете шақырады. Аты аталған бала жүгіріп келіп, қарсы беттегі қатарды үзіп шығуы тиіс. Үзе алған бала өзімен бірге өз тобына бір ойыншыны алып кетеді. Үзе алмаса сол топта қалады. Мақсаты: Жылдам жүгіруге, көздеуге, ептілікке үйрету, күштілігін арттыру. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Тікұшақ өте күшті әуе көлігі. Ол төбесіндегі қалақшаларының көмегімен ұшады. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. болмағанда   құстың   қауырсынын   пайдаланған.   Хат   тасушы   ретінде үйретілген құстары болған. Қазіргі кезде адамдарға хат алмасу көп жеңіл. Өйткені, хатты жеткізетін техникалардың түрлері көбейді.  Мақсаты: Бала   қиялының   дамуына   себепкер   болу.   Балаларға   хат   жайында,   оның жазылуын көрсету арқылы білімін толықтыру. Сұрақтар: ­ Хат не үніш қажет? ­ Ертеде хат тасушы қандай жануарлар болған? ­ Хат жазу білесің бе? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Әуеде қалықтайды, Инелік  деуге болмайды Үйден үлкен ол не?                          (тікұшақ) «Қырықаяқ» қимылды ойын. Ережесі: Балалар екі жаққа бірдей бөлінеді. Берілген мәреге дейін екі топ бірінен­ бірі ұстап, айнала жүгіріп, сол белгіге жүгіруге тиіс. Мақсаты: Балаларды ұйымшылдыққа, достыққа тәрбиелеу. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Хат жазу адамға қуаныш сыйлайды. Хат арқылы хабарласамыз. Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Марапаттау сәті Серуен картасы Серуен  картасы Талға  бақылау Суға  бақылау Кейбір талдар көбінесе аласа, бұтақтары ирек, жайыла өседі. Талдың ерекшелігі – бұтақ басында орналасқан жапырақтарының түсі ақ. Талдың жас шыбықтарына мал әуес. Көктемде сырға секілді  үлбіреген гүл жарады. Мақсаты: Табиғат   әлеміне   қызығушылығын   ояту.   Байқағыштығын   жетілдіру.   Талдың пайдасын айту. Ойлау қабілетін дамыту. . Сұрақтар: ­ Тал қай мезгілде гүл жарады? ­ Талды сипаттап бер. Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Ылғалды сүйер, өседі өзен жағалап, Қадірін, түсін, қасиетін оның бағалап. Солқылдақ, жұмсақ, иілсе­дағы сынбайды, Әртүрлі заттар жасауға одан ыңғайлы.  «Кім затты көбірек жинайды» қимылды ойыны Ережесі: Көлемі шағын бүршіктер, текшелер, кішкентай шарлар секілді заттарды шашып тастайды. Ойнаушылар берілген белгіден кейін бір түрдегі заттарды ғана жинай бастайды. «Тоқта!»  деген белгіден кейін заттарды жинау тоқтатылады. Затты көбірек жинаған бала жеңімпаз атанады. Мақсаты: Ептілікке, жылдамдыққа, дәлдікке үйрету. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Талдың пайдасын білдік Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Балалардың   алдына   екі   ыдыс   қоямыз.   Бірінің   ішінде   су,   ал   екіншісінің ішінде сүт. Екі ыдысқа да қасық салады, бақылайды. Суға салынған қасық көрінеді, ал сүттегі қасық көрінбейді. Себебі, су мөлдір, иісі түсі жоқ. Ал сүт ақ түсті, өзіне тән иісі, дәмі бар.  Мақсаты: Су және оның маңыздылығы туралы мәлімет беру.   Оның қасиеттері мен ерекшеліктері туралы білімдерін толықтыру. Суды үнемдеуге, құндылығын бағалауға тәрбиелеу.                                          Сұрақтар: ­ Судың түсті қандай болады? ­ Қандай пайдасы бар? ­ Судың иісі, дәмі бар ма? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: а) Аузы жоқ  күледі, сыңғырлайды, онсыз бірақ жер бетіне тіршілік жоқ.     Ол не?                                                           (су) ә)  Жылт­жылт еткен, жылғадан өткен.                     Ол не?           (су) Қорытынды:     «Біз не білдік?» Судың адамдар үшін пайдасын білдік.  Оны үнемдеп ұстау қажет.  Сусыз тіршілік жоқ. Судың түсі, иісі, дәмі болмайды, ол мөлдір болады. Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Марапаттау сәті Серуен картасы Серуен  картасы Дәрігердің қызметіне  бақылау Балаларды   медбикенің   бөлмесіне   апарып,   оның   қызметімен   таныстырады. Адамдар  сырқаттанып  қалса  міндетті  түрде  дәрігерге  қаралуы  тиіс.  «Басты байлық денсаулық». Денсаулықты үнемі күту қажеттігін естен шығармауымыз керек.  Ауа  райының,  жыл мезгілінің,  уақыттың  қандай екендігіне  қарамастан дәрігерлер адамдарға үнемі көмекке келеді.    Мамандықтарды еске түсіре отырып,  дәрігердің атқаратын қызметіне тоқталу. Оның   адамдарға   үнемі   көмектесетіндігін   естен   шығармау.   Оған   құрметпен қарауға баулу.  Мақсаты: Сұрақтар: ­ Дәрігерлер адамға қалай көмектеседі? ­ Дәрігердің атқаратын қызметі қандай? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: «Дәрігер» Іш ауырса, тіс ауырса, Мамам дәрі береді. Барлық бала, барлық дана, Оны жақсы көреді. «Бағдаршам» қимылды ойыны Ережесі: Балалар шеңберде тұрады. Бір бала бағдаршам. Ол қызыл түсті көтергенде бір адым   артқа,   сары   түсті   көтергенде   орындарында   тапжылмай   тұрады,   жасыл түсте бір адым алға жылжиды.   Мақсаты: Елестету арқылы баланың өз бетінше бейнелей алуға үйрету. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Дәрігердің қызметі қиын, ол барлық адамдарға  көмектеседі. Адамдар денсаулығын үнемі күтіп жүруі тиіс.  Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды мадақтау. Табиғи материалдар және оның қасиеті, шыныға  бақылау Шынының жасалуына мән береміз. Оны жасау үшін құм, түрлі заттар қажет. Шыны   морт   сыныш   зат,   бірақ,   шыныдан   мықты   етіп   жасалған   үйлер, қабырғалар   бар.   Адамдар   шынының   жасалу   технологиясын   жақсы меңгергеннен кейін одан әртүрлі бұйымдар жасауды үйренді.     Хрусталь шынының  ең қымбат түрі.  Мақсаты: Табиғи материалдар туралы және оның қасиеті жайлы білім беру.   Сұрақтар: ­ Шыны қандай зат? ­ Шыныны адам не үшін қолданады? Жаңылтпаш Әйнекті әйнектен жасайды, Әйнектен шыны кесе мен шәйнек жасайды. Кесе мен шәйнектен шәй ішеді Айбек. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Шыны жасау  үшін құмнан  басқа табиғи заттар қолданылады. Айна мен кейбір асыл  тастар да  шыныдан  жасалады. «Құрлар» Ережесі: Екі  бала құрды  бейнелейді.   Олар  бөлме бұрыштарының  бірінде тұрады.  Қалған балалар бөлме ортасында шеңберде.   Біздің жерде көгалда, Сүзбе тұрса тек ал да, Ұшып келді екі құр, Шоқып кетті, қайта кетті 3­4 шумақтарды айтқанда құрлар бұрыштан ұшып шығып, секіріп секіріп, шыны ыдыстағы   ірімшікке   қарай   жақындайды.   5­6   шумақты   айтқанда   құрлар   шыны аяқтың   қасына,   екі   аяғымен   секіреді.   Шеңбердің   ішіне   басын   жәйлап   еңкейтеді (шоқиды), Жаңылтпаштың соңында шыны аяқтар  дауыстайды, құрлар өз орнына ұшып кетеді де,  басқа ойыншылар  оларды  ұстауға тырысады. Ұстап алған  бала құрдың орнын ауыстырады.  Мақсаты: Елестету арқылы баланың өз бетінше бейнелей алуға үйрету Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды мадақтау Серуен картасы Серуен  картасы Кіші топтағы балаларға  бақылау  Балалар, қараңдаршы, біздің балабақшада сендерден басқа кіші топтар да бар. Олар сендерден төрт жас кіші, олар сендерге қарап өседі. Кішкентай топтың балаларын   үнемі  көмектесуіміз  керек,   оларға  ойыншықтарды  бөлісіп   ойнауға үйретеміз.   Мақсаты: Балалардың   кішіге   деген   қамқорлықтарын   оятып,   оларға   құрметпен   қарауға тәрбиелеу. «Іні», «Қарындас» ұғымын сіңдіру.  Сүйіспеншілік пен сыйластыққа тәрбиелеу. Сұрақтар: ­ Балалар, сендер өздеріңнен кішілерге қалай көмектесесіңдер? ­ Өз  отбасыларыңда бір біріңе қалай көмектесесіңдер? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: «Көмекші» Апам үшін күнде мен,                       Жоқтатпаймын әпкемді, Отынға ағаш жарамын.                      Беремін шәйін қайнатып. Су құямын гүлге де,                           Жылай қалса бөпемді, Дүкенге де барамын.                          Жұбатамын, ойнатып.                                Сыпырамын үй ішін,                              Жуамын ыдыс аяқты.                              Апам бірақ мен үшін                              Оқымайды сабақты.  Қорытынды:     «Біз не білдік?» Кішкентайларға үнемі қамқор болуды білдік.  Отбасы махаббаттың, сыйластықтың, жақын қарым қатынастың бастауы. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды мадақтау. Суға  бақылау Балалардың   алдына   екі   ыдыс   қоямыз.   Бірінің   ішінде   су,   ал   екіншісінің ішінде сүт. Екі ыдысқа да қасық салады, бақылайды. Суға салынған қасық көрінеді, ал сүттегі қасық көрінбейді. Себебі, су мөлдір, иісі түсі жоқ. Ал сүт ақ түсті, өзіне тән иісі, дәмі бар.                                                 Мақсаты: Су және оның маңыздылығы туралы мәлімет беру.   Оның қасиеттері мен ерекшеліктері туралы білімдерін толықтыру. Суды үнемдеуге, құндылығын бағалауға тәрбиелеу.  Сұрақтар: ­ Судың түсті қандай болады? ­ Қандай пайдасы бар? ­ Судың иісі, дәмі бар ма? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: а) Аузы жоқ  күледі, сыңғырлайды, онсыз бірақ жер бетіне тіршілік жоқ.     Ол не?                                                           (су) ә)  Жылт­жылт еткен, жылғадан өткен.                     Ол не?           (су) Қорытынды:     «Біз не білдік?» Судың адамдар үшін пайдасын білдік.  Оны үнемдеп ұстау қажет.  Сусыз тіршілік жоқ. Судың түсі, иісі, дәмі болмайды, ол мөлдір болады. Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Марапаттау сәті Серуен картасы Серуен  картасы Қырауға  бақылау Балалардың ағаштардағы қырауларға мұқият қарап шығады. Қырау жамылған бұтаға алақандарын тигізеді. Алақанды тигізгенде ол еріп кетеді. Қырау ­ бұл да су, бірақ қатқан түрі. Қырау тұрса күннің суықтығын білдіреді. Қырау суық ауадан   өсімдіктердің   бойында   (бұталарында)   пайда   болады.   Ол   тіпті, әйнектерге де сурет сала алады. Оның салған өрнектері бірін­бірі қайталамас әдемі. Мақсаты: Балаларға   қыраудың   пайда   болуын   түсіндіріп,   мәлімет   беру.   Ой   –   өрістерін кеңейту. Зейінін қалыптастып, есту қабілеттерін дамыту.   Сұрақтар: ­ Қыраудың түсі қандай? ­ Ол қалай пайда болады? ­ Бұтаға, терезеге  алақанымызды тигізгенде не болды? ­ Қырау қайда жоғалып кетті? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Құлағы мен көзі жоқ, Жоқ тіптіқол, аяғы. Бірақ ғажап өнерпаз, Мәнерлеп ою салады.                                Ол не?                                                           (қырау) «Күн, су, ауа!» қимылды ойыны Ережесі: «Күн!»  дегенде балалар қуанып ойнап жүреді. Өсімдік болып өседі. Өйткені, өсімдіктер күн жылуын қажет етеді, жақсы көреді.  «Су!» дегенде балалар балықтар сияқты суда жүзеді. «Ауа!» дегенде құстар сияқты, ұшақ секілді   ұшады. Осылайша ойын әуенмен жалғаса береді. Мақсаты: Ептілікке, жылдамдыққа, дәлдікке үйрету. Әуен ырғағымен қимылдарын дәл  келтіруге баулу. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Алғашқы қарға  бақылау Табиғат құбылысынң бірі­ қар. Қар тек қана қыс мезгілінде ғана жауады. Қардың түсі ақ, суық болады. Қалың жауған қарда шаңғы тебуге болады. Қар жауғанда жер беті аппақ көрпе жамылғандай әсер қалдырады. Қардан аққала жасаймыз. Алғашқы қар ақ ұлпа тәрізді жұмсақ, тез ерігіш келеді.. Мақсаты: Қар   жайлы   мәлімет   беру.   Есте   сақтай   алу   қабілетін   дамытып,   сұраққа дұрыс, әрі толық жауап беруге дағдыландыру.   Сұрақтар: ­ Қар қай мезгілде жауады? ­ Оның түсі қандай? ­ Қармен  қандай ойын ойнауға болады? ­ Табиғатта  үшін қандай пайдасы бар? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Қыс түсіпті алақай,                                    Сол шанамен құйғытып,   Қар жауып тұр далада.                              Жеткен Аяз Атамыз. Жүр ойнайық балақай,                              Біздер одан сый күтіп,  Отырып ап шанаға.                                    Күліп­ойнап жатамыз. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Қар қыс мезгілінде жауады. Алғашқы қар өте жұмсақ, тез ерігіш келеді. Қарда балалар шаңғы тебеді, шанамен ойнайды.  «Кетті, кетті орамал» Ережесі: Ойыншылар   тізесін   сәл   көтеріп,   бір­біріне   жақын   айнала   отырады. Бастаушының   белгісі   бойынша   ойнаушылардың   бірі   орамалды   көрсетпей екінші   біреуге   береді.   Ойын   осылай   жалғаса   береді.   Ойнаушыны   сырт жағында ескен сүлгі не жіп ұстап тұрған кісіге орамал көрінбеуі тиіс. Оның зейінін   басқа   нәрсеге   аударып,   жаңылдыру   үшін   ойыншылар   «Әне   кетті, міне кетті!» деп шуылдап отырады Егер ойын жүргізуші орамалды ұстаған адамды   дер   кезінде   байқап,   оны   ұрып   қалса,   екеуі   орын   алмасады.   Ал, қателесе ойыннан шығады.  Мақсаты: Ептілікке, жылдамдыққа, дәлдікке үйрету. Зейінін дамытып, шапшаңдыққа Қыраудың қалай пайда болатынын. Оның керемет теңдесі жоқ суретші екенін білдік Қыраудан ауа­райының өзгерісін бақылай алуға болатынын білдік. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Серуен картасы баулу. Марапаттау сәті Серуен  картасы Бұлтқа  бақылау ­  Балалар, естеріңде болса, табиғаттың екі түрі бар деген болатынбыз. Олар – «тірі табиғат»  және  «өлі   табиғат».     Солардың   бірі   –   тұман   мен   бұлт   судың   булануы нәтижесінде пайда болады. Ауа­райы бірде суық, бірде жылы болғанда жер бетінен бу көтеріледі. Оны ­ тұман дейді. Ал, үлкен­үлкен теңіздерде, көлдер мен өзендерде күн ысып, су буланады да аспанға көтеріледі. Ол бу бізге білінбестен аспанда бір жерге желдің арқасында жиналады. Міне, содан бұлт пайда болады. Бұлт жерге жаңбыр болып жауады.   Тұман   қалың   болса   адам   алдындағы   нәрсені   көрмейді.   Бірақ   тұман   көп тұрмайды, ол тез сейіледі. Мақсаты: Өлі және тірі табиғат туралы түсінік беру. Табиғаттың екі түрге бөлінетінін еске түсіру арқылы балаларға бұлт, оның пайда болуы  жайлы мәлімет беру. Өлі және тірі  табиғаттың  адам өміріндегі маңызын айту.                     Сұрақтар: ­ Өлі және тірі табиғатқа нелер жатады? ­ Оның адамға  қандай пайдасы бар? ­  Бұлт қалай пайда болады? Тақпақ, жұмбақтар,  мақал­мәтелдер: «Қара бұлт» Жаңбыр­жаңбыр қара бұлт,                      Бұлт қойнында шатырлақ,   Төне қалды тау жақтан.                             Найзағай да толы екен.     Күңгірт тартты дала күрт,                         Күн күркірі сатырлап, Қорғасындай салмақтан.                           Нөсер жауын мол екен.  «Кім мерген?» Ережесі: Балалар қарды домалақтап, арнайы көздеген затқа дәлдеп тигізіп ойнайды. Мақсаты: Балаларды ерлікке, дәл тигізуге,  күшті болуға баулу. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Өлі табиғаттың  да адамдар үшін пайдасының көптігін білдік. Ауладағы иттерге  бақылау ­ Иттердің түрлері өте көп. Ит адамның досы.Ол адамдарға үйді күзетуге көмектеседі. Оның құлағы жақсы естиді. Жүйрік. Түрлеріне қарай олардың аттары да сан алуан. Иттің баласын – күшік деп атайды.  Мақсаты: Балаларға    ит   туралы түсінік  беру.  Оның адамға  деген  пайдасын  айту. Ойлау,   есте сақтау қабілеттерін арттыру. Тіл байлығын дамыта отырып, сөздік қорын молайту.  Жануарларды қорғауға үйрету. Сұрақтар: ­ Өлі және тірі табиғатқа нелер жатады? ­ Ит қандай болады? ­ Оның адамға  қандай пайдасы бар? ­  Не жейді? Тақпақ, жұмбақтар,  мақал­мәтелдер: Ит – жеті қазынаның бірі. Ит адамның досы. Итті ұрма, басына теппе! Ақ күшігім арбадан секіріп түсті.              Ол не?      (түкірік) «Тату тәтті отбасы» Ережесі: Алаңда балалар әр отбасы болып бөлінеді. Әуенмен билеп жүреді. Педагог әуенді тоқтатады да:  «Тату тәтті жанұяда 2 (3,4) адам тұрады!» деп хабарлайды. Сол кезде балалар аталған санға қарай бөлінуі тиіс. Осылайша ойын жалғаса береді. Мақсаты: Тез шешім қабылдай алуға, жылдамдыққа, ептілікке, сыйластыққа үйрету Қорытынды:     «Біз не білдік?» Өлі табиғаттың  да адамдар үшін пайдасының көптігін білдік. Иттің адамға дос екендігін білдік. Бұлттың қалай пайда болатынын. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды мадақтау. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды мадақтау. Серуен картасы Серуен  картасы Желді күнге   бақылау   бүгінгі ­  Көктемде   ауа­райы сан құбылады. Бірде жылы, бірде жауынды, енді бірде желді болады. Жел – жылы ауа мен суық ауаның бір­бірімен қабаттасуынан пайда болады. Жел қатты болса ағаштарды құлатып, жерді құрғатып жібереді. Дегенмен, желдің де адам үшін пайдасы бар. Ол ауаның тазарып отыруына септігін тгізеді. және жауынның пайда болуына да ықпалын тигізеді.. Өйткені, желменен бұллтар жиналады.   Балалар, байқап   қараңдаршы,   ауа­райы   қандай   екенін   желдің   бағытын. Мақсаты: Көктемгі ауа­райының өзгерісіне назар аудару. Табиғат құбылысының өзгерісіне қарау. Желдің пайда болуын түсіндіру. Желдің күшін, бағытын бағдарлай алуға баулу.   бетінше   суреттеп   айтып   бере   алуға   үйрету. Сұрақтар: ­ Жел қалай пайда болады? ­ Желдің пайдасы бар ма? ­ Желдің қатты болғанда қандай өзгерісін байқауға болады? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер:   Өз Үй құстарының бірі – тауыққа бақылау Тауық үй құстарының бірі. Тауықтың етін, сорпасын, жұмыртқасын адамар тағам   ретінде   көп   пайдаланады.   Оның   құрамында   дәрумендер   көп. Тауықтың баласын – балапан дейді. Ол кішкентайында сары үрпек, нәзік болады.   Тауық тары, жем – шөпті жақсы көреді.               Мақсаты: Үй   құстарының   тіршілігі   туралы   түсініктерін   дамыту.   Тауық   туралы мәлімет беру. Құстардың ұқсастығы мен айырмашылығы туралы түсіндіру. Үй құстарына деген қамқорлыққа тәрбиелеу.   Сұрақтар: ­ Тауықтың пайдасы қандай? ­ Балапаны қандай болады? ­ Тауықты неге үй құстарына жатқызады? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Басында айдары, иегінде сақалы бар.     Ол не?   (әтеш) «Сымсыз телефон» Ережесі: Балалар  қатарласа  отырады. Ойын бастаушы бір сөзді айтады да,  келесі ойыншыға   құлағына   сыбырлап   жеткізуге   ұсынады.   Ол   сөзді   бала   ешбір өзгертпестен   дұрыс   жеткізуі   керек.   Солайша   жағалай   сөзді   бір­бірінің құлағына   айтып   шығады.   Ең   соңында   айтылған   сөз   ойын   басқарушыға жетеді. Егер сөз өзгермей сол қалпында жетсе ойын әрі  қарай жалғасады. Өзгеріп   кетсе   өзгерткен   (дұрсы   естімеген)   ойыншыны   таубы   керек.   Ол ойынна шығарылады.  Мақсаты: Ептілікке, шыдамдылыққа,   зейінін қалыптастыруға үйрету, есту қабілетін дамыту. Қорытынды:     «Біз не білдік?»      «Желді күн»                                             Гу­гу, гу­гу шықты,                     Жапырағы судырлап, Желдетті де бұлт қуды.               Тал таранды сұлуша. Жел соққан соң жел тіпті,           Сұлу құрақ сылдырап, Жын соққандай жұлқынды.        Салды саусақ бұрымша.   «Соқыр теке» ойыны Ережесі: Балалар   шеңберге   тұрады.   Санамақ   арқылы   бір   бала   ортаға   шығып «Соқыртеке»   болады.     Ол   ойыншының   көзін   орамалмен   байлап,   ортаға жібереміз.   Қалған   балалар   одан   тым­тырақай   қашады.   Ұсталып   қалған   бала ойынды ары қарай жалғастырады. Мақсаты: Ептілікке, жылдамдыққа, дәлдікке үйрету. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Желдің қалай пайда болатынын. Желдің ауа­райына тигізетін әсерін білдік. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Тауық үй құстарына жатады. Ол тарыны, бидайды жақсы көреді. Оның етін, жұмыртқасын адамдар пайдаланады.   Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Серуен картасы Серуен  картасы Айнаға   бақылау   Айна   табиғи  материал  шыныдан  жасалады.    Айна   адамзат   үшін  ең  қажетті, пайдалы заттың бірі. Оның жасалу технологиясы қарапайым. Шыныға фольга қағазын жапсырып көрейік. Біз өзімізді көре аламыз. Мінекей, айна осылайша жасалады.   Айна адамдардың өзін­өзі бақылай алуына, әдемілікке ұмтылуына себепкер.  Мақсаты: Балаларға шыны және оның қасиеті   жайлы толық түсінік беріп, тілін дамыту. Қауіпсіздіік   ережелерін   естен   шығармауды   тапсыру.   Үлкендердің   еңбегін бағалауға баулу. Тәжірибе берысында заттардың қасиетін анықтап, салыстырып, қорытындылай білу іс­әрекеттерін жетілдіру.  Сұрақтар: ­ Айна қандай зат? ­ Қандай пайдасы бар? ­ Ол неден жасалады? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Түйістіреді көзіңді көзіңе, Жолықтырады өзіңді өзіңе.      Ол не?                                                (айна) . «Көкпар» Ережесі: Балалар   екі   жаққа   теңдей   бөлініп   тұрады.   Берілген   белгі   бойынша   балалар ортадағы  қошақанға   жүгіреді.   Кім   бұрын   жетті,   сол   алады.   Сосын   бір­біріне Ауладағы машиналарға  бақылау Машина ­ ол көлік. Машинаны кез­келген адам жүргізе бермейді. Арнайы оқып, білім алған адам ғана жүргізе алады. Ол бензинмен жүреді. Ал, бензин таусылған жағдайда жүрмейді. Машиналардың бірнеше түрлері бар. Жеңіл машина, жүк машинасы. Олардың жылдамдықтары өте қатты. Машинаның көмегімен адамдар баратын жеріне тез арада жете алады.  Мақсаты: Балаларға машина жайлы түсінігін молайту. Оларды ажрата білуге баулу. Есте сақтау қабілетін арттыру. Өзара көмекке, достыққа тәрбиелеу. Сұрақтар: ­ Машинаның адамға пайдасы бар ма? ­ Қандай түрлерін білесің? ­ Жалпы көлікке күтім керек пе? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Әкемнің тор майы май жалап, су ішсе тоқтамай жортады. Ол не?                                                               (машина) «Орамал тастамақ» Ережесі: Әуенмен балалар  дөңгеленіп отырады. Сол кезде бір бала  ортаға шығып орамалмен әндетіп жүреді. Әуен тоқтағанда ойын бастаушы ортада тоқтап қалуы   керек.   Сол   кезде   екі   бала   жүгіріп   келіп,   оны   алып   үлгеруі   тиіс. Орамалға кім бірінші келеді, сол бала жеңімпаз атанып, ойынды ары қарай жалғастырады. лақтырып   қашады.   Екінші   топтың   ойыншылары   қошақанды   алуға   тырысып, қуады. Ойын осылайша жалғасады. Мақсаты: Жылдам жүгіруге, көздеуге, ептілікке үйрету, күштілігн арттыру. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Айнаның пайдасы жайында білдік. Қолдну барысында техникалық қауіпсіздікті естен шығармау қажет.. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Мақсаты: Балаларды әуенмен жүруге, дәлдеп орамалды екі жаққа қоюға, ептілікке тәрбиелеу.  Қорытынды:     «Біз не білдік?» Машинаның түрлерін ажырата білдік.  Адамға өте көп пайдасы бар. Машинаға да күтім қажет. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау. Серуен картасы Серуен  картасы Үй хайуанатының бірі – мысыққа  бақылау ­Балалар, бүгін сендермен үй хайуанаттарының бірі­мысықты бақылаймыз. Оның адамға пайдасы өте көп. Баласын ­ «мәулен», немесе «мәлін» дейді. Мысық тышқан аулап, адамға пайдасын тигізеді. Өйткені, тышқан барлық жерді тесіп, зиян   келтіреді.   Мысықтардың   түрлері   әртүрлі   болады.   Түсіне   қарап   атын атайды. Ол сүтті жақсы көреді. Мысықтың ауруды емдей алатын қасиеті бар. Адамның   ауырған   жеріне   жақын   ұзақ   уақытқа   жатқызса   науқас   жазылады. Мақсаты: Үй хайуанаттарының  бірі ­ мысық жайлы толық мәлімет беру. Оларды ажырата алуға, үй хайуанаттарына  деген қамқорлық сезімдерін оятуға баулу.  Сұрақтар: ­ Үй жануарының адамға қандай пайдасы бар? ­ Мысық нені жақсы көреді? Тақпақ,жұмбақтар, мақал­мәтелдер, тыйым сөздер: Мысыққа тиме, қарғысы  қатты болады! Ұрлап ішіп үйде сүтті қоймайды, Өз құйрығын өзі қуып ойнайды. Ол не?                                   (мысық) «Кім заттарды көбірек жинайды» Ережесі: Тегіс алаңға көлемі шағын бүршіктер, текшелер, кішкентай шарлар секілді  Ауладағы машиналарға  бақылау Машина ­ ол көлік. Машинаны кез­келген адам жүргізе бермейді. Арнайы оқып, білім алған адам ғана жүргізе алады. Ол бензинмен жүреді. Ал, бензин таусылған жағдайда жүрмейді. Машиналардың бірнеше түрлері бар. Жеңіл машина, жүк машинасы. Олардың жылдамдықтары өте қатты. Машинаның көмегімен адамдар баратын жеріне тез арада жете алады.  Мақсаты: Балаларға машина жайлы түсінігін молайту. Оларды ажрата білуге баулу. Есте сақтау қабілетін арттыру. Өзара көмекке, достыққа тәрбиелеу. Сұрақтар: ­ Машинаның адамға пайдасы бар ма? ­ Қандай түрлерін білесің? ­ Жалпы көлікке күтім керек пе? Тақпақ, жұмбақтар, мақал­мәтелдер: Әкемнің тор майы май жалап, су ішсе тоқтамай жортады. Ол не?                                                               (машина) «Орамал тастамақ» Ережесі: Әуенмен балалар  дөңгеленіп отырады. Сол кезде бір бала  ортаға шығып орамалмен әндетіп жүреді. Әуен тоқтағанда ойын бастаушы ортада тоқтап қалуы   керек.   Сол   кезде   екі   бала   жүгіріп   келіп,   оны   алып   үлгеруі   тиіс. заттарды   шашып   тастайды.   Ойнаушылар   берілген   белгіден   кейін   бір   түрдегі заттарды ғана жинай бастайды. «Тоқта!»  деген белгіден кейін заттарды жинау тоқтатылады. Затты көбірек жинаған бала жеңімпаз атанады. Мақсаты: Ептілікке, жылдамдыққа, дәлдікке үйрету. Қорытынды:     «Біз не білдік?» Мысықтың адамға пайдасы бар. Әртүрлі түрлері болады. Бақылау   барысында   сұраққа   толық,   әрі   дұрыс   жауап   берген   балалар марапатталды. Марапаттау сәті Орамалға кім бірінші келеді, сол бала жеңімпаз атанып, ойынды ары қарай жалғастырады.  Мақсаты: Балаларды әуенмен жүруге, дәлдеп орамалды екі жаққа қоюға, ептілікке тәрбиелеу.  Қорытынды:     «Біз не білдік?» Машинаның түрлерін ажырата білдік.  Адамға өте көп пайдасы бар. Машинаға да күтім қажет. Марапаттау сәті Серуенде жақсы қатысқан балаларды марапаттау.