Үш қиян №9

САБАҚ: қазақ әдебиеті Күні:  Сынып: 8 «Б» Сабақтың тақырыбы Оқу мақсаттары Смарт мақсаты  Мектеп: М.Мәметова ЖОМ Мұғалімнің аты­жөні:П.Омар Қатысқан оқушылар саны: 14 Қатыспағандар:0 Үш қиян  Б/С1.Тарихи және көркемдік құндылығы. Кейіпкерлердің іс­әрекеті мен автор берген  портреттік мінездемені салыстырып,   тарихи және көркемдік құндылығына баға беру.  Оқушылардың барлығы: «Үш қиян» жырыныңмазмұнын біледі, өз ойын дәлел келтіріп жеткізеді. Оқушылардың көпшілігі: Жырдан өмірлік қағида шығара алады. Оқушылардың кейбіреуі: Өз ойын қорытындылай отырып, тарихи және көркемдік құндылығына баға беру.    Құндылықтарды игерту Пәнаралық байланыс АКТ –ны қолдану дағдылары Дескрипторы Тілдік  міндеттер Осыған дейін меңгерілген білім  Бір­бірін құрметтеуге, бір­бірінің сөзін тыңдай білуге,  көмек беруге дайын тұруға машықтандыру. Қазақстан тарихы Таныстырылым Жырдан дәлел келтіре алады. Жырдан өмірлік қағида шығара алады. Өз ойын қорытындылай алады. Пәндік лексика мен терминология: Оқушылар түсінеді және сипаттайды... Диалог және жазылымға пайдалы тіркестер: Менің байқағаным,...Менің  ойымша,...  Мен ойлаймын... «Үш қиян» жыры,  ежелгі түркі дәуірі,  ерлік, елдік, батырлық, тарихи  жыр «Күлтегін» жыры ежелгі түркі дәуірінің ерлік, елдік, батырлық өмірін жырлаған тарихи   жыр екенін  зерттеп келу. Жоспар Жоспарланатын уақыт Сабақтың басы 5 минут Сабақтың     ортасы     15 минут Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс­әрекеттер (төменде келтірілген жазбаларды Дереккөздер жоспарланған әрекеттермен алмастырыңыз) 1. Ынтымақтастық атмосферасын орнату.  Түрлі­түсті қағаз таңдату арқылы топқа бөлу. Оқушылар төрт топқа бөлінеді.  1. Өткен сабақ  материалы бойынша «Мен­саған, сен­маған» шеңбер бойынша сұрақ­ жауап ұйымдастырыңыз.  2. Ой шақыру. Жыр мәтіні бойынша түрткі сұрақтар жауап беріңіз? «Жұқа, қалың сұрақтар» әдісі бойынша сұрақтар қою.  1. Мұрат толғауларындағы ел – жұрт басына түскен ауыртпалық. 2. Туған жерді қорғауға, ерлікке шақырған толғаулары 2. Мағынаны тану кезеңі.  Топтық жұмыс. Айтылым тапсырмасы:  «Үш қадамды сұхбат» стратегиясы.  Төрт адамнан тұратын топтарды жұптарға бөлінеді: А және Мұрат өмір сұрген  уакыт патшалық отаршылдық мейлін­ше дөуірлеп, казак жерінің талауға  тұскен, халкыньщ зорлык­зомбылыкка душар болған шағы еді. Патша ұкіметі  тарапынан жұргізілген реформалар нәтижесінде ел билеу жүйесіне өзгерістер  енгізіліп, халыктык салт­дөстүрлердің коғамдык­әлеуметтік тамырына балта  шабылды. Міне, осы түста Мұрат сынды дарабоз акындар хальщтың басына  тұскен ауырт­палыкты жырға қосты. Мұрат мұрасын зерттеген Бауыр­жан  Омарұлы бьшай дейді: “Мұрат Мөңкеүлы “Үш киян”, “Сарыарка”, “Өттең, бір  капы дүние­ай!” сиякты толғау­дас­тандарында казак жерін отарлаушыларды  батыл әшкерелеп, озбыр саясатка каймьпшай карсы түрды”. “Зар заман” дөуірі поэзиясының биік шоктығы болып табылатын “Үш қиян”  атты толғауында Мұрат: Еділді тартып алғаны — САБАҚ: қазақ әдебиеті Күні:  Сынып: 8 «Б» Сабақтың тақырыбы Оқу мақсаттары Смарт мақсаты  Мектеп: М.Мәметова ЖОМ Мұғалімнің аты­жөні:П.Омар Қатысқан оқушылар саны: 14 Қатыспағандар:0 Үш қиян  Б/С1.Тарихи және көркемдік құндылығы. Кейіпкерлердің іс­әрекеті мен автор берген  портреттік мінездемені салыстырып,   тарихи және көркемдік құндылығына баға беру.  Оқушылардың барлығы: «Үш қиян» жырыныңмазмұнын біледі, өз ойын дәлел келтіріп жеткізеді. Оқушылардың көпшілігі: Жырдан өмірлік қағида шығара алады. Оқушылардың кейбіреуі: Өз ойын қорытындылай отырып, тарихи және көркемдік құндылығына баға беру.    Құндылықтарды игерту Пәнаралық байланыс АКТ –ны қолдану дағдылары Дескрипторы Тілдік  міндеттер Осыған дейін меңгерілген білім  Бір­бірін құрметтеуге, бір­бірінің сөзін тыңдай білуге,  көмек беруге дайын тұруға машықтандыру. Қазақстан тарихы Таныстырылым Жырдан дәлел келтіре алады. Жырдан өмірлік қағида шығара алады. Өз ойын қорытындылай алады. Пәндік лексика мен терминология: Оқушылар түсінеді және сипаттайды... Диалог және жазылымға пайдалы тіркестер: Менің байқағаным,...Менің  ойымша,...  Мен ойлаймын... «Үш қиян» жыры,  ежелгі түркі дәуірі,  ерлік, елдік, батырлық, тарихи  жыр «Күлтегін» жыры ежелгі түркі дәуірінің ерлік, елдік, батырлық өмірін жырлаған тарихи   жыр екенін  зерттеп келу. Жоспар Жоспарланатын уақыт Сабақтың басы 5 минут Сабақтың     ортасы     15 минут Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс­әрекеттер (төменде келтірілген жазбаларды Дереккөздер жоспарланған әрекеттермен алмастырыңыз) 1. Ынтымақтастық атмосферасын орнату.  Түрлі­түсті қағаз таңдату арқылы топқа бөлу. Оқушылар төрт топқа бөлінеді.  1. Өткен сабақ  материалы бойынша «Мен­саған, сен­маған» шеңбер бойынша сұрақ­ жауап ұйымдастырыңыз.  2. Ой шақыру. Жыр мәтіні бойынша түрткі сұрақтар жауап беріңіз? «Жұқа, қалың сұрақтар» әдісі бойынша сұрақтар қою.  1. Мұрат толғауларындағы ел – жұрт басына түскен ауыртпалық. 2. Туған жерді қорғауға, ерлікке шақырған толғаулары 2. Мағынаны тану кезеңі.  Топтық жұмыс. Айтылым тапсырмасы:  «Үш қадамды сұхбат» стратегиясы.  Төрт адамнан тұратын топтарды жұптарға бөлінеді: А және Мұрат өмір сұрген  уакыт патшалық отаршылдық мейлін­ше дөуірлеп, казак жерінің талауға  тұскен, халкыньщ зорлык­зомбылыкка душар болған шағы еді. Патша ұкіметі  тарапынан жұргізілген реформалар нәтижесінде ел билеу жүйесіне өзгерістер  енгізіліп, халыктык салт­дөстүрлердің коғамдык­әлеуметтік тамырына балта  шабылды. Міне, осы түста Мұрат сынды дарабоз акындар хальщтың басына  тұскен ауырт­палыкты жырға қосты. Мұрат мұрасын зерттеген Бауыр­жан  Омарұлы бьшай дейді: “Мұрат Мөңкеүлы “Үш киян”, “Сарыарка”, “Өттең, бір  капы дүние­ай!” сиякты толғау­дас­тандарында казак жерін отарлаушыларды  батыл әшкерелеп, озбыр саясатка каймьпшай карсы түрды”. “Зар заман” дөуірі поэзиясының биік шоктығы болып табылатын “Үш қиян”  атты толғауында Мұрат: Еділді тартып алғаны — 5 минут 10 минут 5 минут kerey.kz  сайты Етекке колды салғаны. Жайықты тартып алғаны — Жағаға қолды салғаны. Ойылды тартып алғаны — Ойдағысы болғаны… — деп күйінсе, “Сарыарқада”: “Үш қиян” толғау­дастанында акын “Үш киян” деп — үш өзен салаларын  айтады. Олар: Батыс Қазакстан өлкесі, Атырау аңғары, Ойыл, Қиыл, Жем,  Сағыз өзендерінің айналасы. Олардың отаршылдардың қолында кеткені, елдің  өрісінен айырылып торыққаны жырланады. Соның салдарынан “заман”  бұзылды: ақшалының күні туды, пара­пөле көбейді, арамзалар болыс болып, ел  биледі, ағайындық пен татулыққа жік түсті, ел ішін жылпостар жайлады,  дәулеттіден бак тайды деп күңіренеді: Заманы қайтіп түзелсін,  Акшасына сүйеніп, Қоңсыдан туған би болды…  Айткан сөзі пүл болды, Акылеыздің баласы Заманың мұндай сұм болды. Заманның болашагы — жастар. Акын сол жастарды заман бұза ма деп те қауіп  ойлайды. Ак борыктай иілген, Ащы суға тойдырып, Кейінгі туған баланың Бүза ма деп іреңін. Үстай ма деп білегін, Адыра калғыр заманның Шая ма деп жүрегін… Мен жаратпаймын сүреңін. «Үш қиян» шығармасы бойынша талдау жұмыстары. Ақынның басты шығармасы ­ «Үш қиян». Мұнда ақын ескі дәстүрдің іргесі  шайқалғанын, адамдар ниетінің бұзылуын сөз етеді. Құнарлы қоныстарды  тартып алған отарлау нәтижесінде тұрмысы нашарлап, тығырыққа тірелген ел  тағдыры ақынды тебірентпей қоймайды. «Үш қиян» толғауымен «Сарыарқа»,  «Әттең, қапы дүние­ай», «Қазтуған» жырлары үндес. Мұнда айтылатын басты  нәрсе ­ жер, құтты қоныс жайы. Ол «Қарасай­Қази», «Шәлгез», «Ғұмар  Қазиұлына айтқаны» атты жырларына діни аңыздарды негіз еткен. Білімді  игермейінше елінің өркендемейтінін «Оқудан қайтқан азаматқа» өлеңінде  аңғартады. Ақын мұрасының бір шоғыры ­ би­болыстарға айтқан арнау  өлеңдері. Мұрат Мөңкеұлы майталман жыршы, термеші ретінде де танылған.  термелерінде заман сырына үңіліп, өмір мен өлім, жастық пен кәрілік, сұлулық  хақында толғанады. Оқулықпен жұмыс жасау. Үзінділерді талдау. Қорытынды: Шығармаларын Х.Досмұхамедұлы, С.Сейфуллин, М.Әуезов, С.Мұқанов,  А.Тоқмағанбетов, Қ.Жұмалиев, Б.Омарова, Қ.Мәдібай, тағы басқа ғалымдар  зерттеген. Кейбір шығармалары орыс тіліне аударылған.  Қазақ поэзиясының алтын қорынан өзінің лайықты орнын алатын Мұраттың  «Үш қиян», «Сарыарқа», «Қазтуған», «Қарасай­Қази», «Шалкез жыраудың  айтқаны» сияқты әйгілі шығармалардың біздің заманымызға жетуіне зор үлес  қосты. Кейінгі зерттеушілер, қазақ әдебиеті үлгілерін жинақ етіп  құрастырушылар Халел Досмұхамедұлының осы еңбектерін пайдаланды. Бағалау критерийі Дескрипторлар 5 минут 10 минут 5 минут kerey.kz  сайты Етекке колды салғаны. Жайықты тартып алғаны — Жағаға қолды салғаны. Ойылды тартып алғаны — Ойдағысы болғаны… — деп күйінсе, “Сарыарқада”: “Үш қиян” толғау­дастанында акын “Үш киян” деп — үш өзен салаларын  айтады. Олар: Батыс Қазакстан өлкесі, Атырау аңғары, Ойыл, Қиыл, Жем,  Сағыз өзендерінің айналасы. Олардың отаршылдардың қолында кеткені, елдің  өрісінен айырылып торыққаны жырланады. Соның салдарынан “заман”  бұзылды: ақшалының күні туды, пара­пөле көбейді, арамзалар болыс болып, ел  биледі, ағайындық пен татулыққа жік түсті, ел ішін жылпостар жайлады,  дәулеттіден бак тайды деп күңіренеді: Заманы қайтіп түзелсін,  Акшасына сүйеніп, Қоңсыдан туған би болды…  Айткан сөзі пүл болды, Акылеыздің баласы Заманың мұндай сұм болды. Заманның болашагы — жастар. Акын сол жастарды заман бұза ма деп те қауіп  ойлайды. Ак борыктай иілген, Ащы суға тойдырып, Кейінгі туған баланың Бүза ма деп іреңін. Үстай ма деп білегін, Адыра калғыр заманның Шая ма деп жүрегін… Мен жаратпаймын сүреңін. «Үш қиян» шығармасы бойынша талдау жұмыстары. Ақынның басты шығармасы ­ «Үш қиян». Мұнда ақын ескі дәстүрдің іргесі  шайқалғанын, адамдар ниетінің бұзылуын сөз етеді. Құнарлы қоныстарды  тартып алған отарлау нәтижесінде тұрмысы нашарлап, тығырыққа тірелген ел  тағдыры ақынды тебірентпей қоймайды. «Үш қиян» толғауымен «Сарыарқа»,  «Әттең, қапы дүние­ай», «Қазтуған» жырлары үндес. Мұнда айтылатын басты  нәрсе ­ жер, құтты қоныс жайы. Ол «Қарасай­Қази», «Шәлгез», «Ғұмар  Қазиұлына айтқаны» атты жырларына діни аңыздарды негіз еткен. Білімді  игермейінше елінің өркендемейтінін «Оқудан қайтқан азаматқа» өлеңінде  аңғартады. Ақын мұрасының бір шоғыры ­ би­болыстарға айтқан арнау  өлеңдері. Мұрат Мөңкеұлы майталман жыршы, термеші ретінде де танылған.  термелерінде заман сырына үңіліп, өмір мен өлім, жастық пен кәрілік, сұлулық  хақында толғанады. Оқулықпен жұмыс жасау. Үзінділерді талдау. Қорытынды: Шығармаларын Х.Досмұхамедұлы, С.Сейфуллин, М.Әуезов, С.Мұқанов,  А.Тоқмағанбетов, Қ.Жұмалиев, Б.Омарова, Қ.Мәдібай, тағы басқа ғалымдар  зерттеген. Кейбір шығармалары орыс тіліне аударылған.  Қазақ поэзиясының алтын қорынан өзінің лайықты орнын алатын Мұраттың  «Үш қиян», «Сарыарқа», «Қазтуған», «Қарасай­Қази», «Шалкез жыраудың  айтқаны» сияқты әйгілі шығармалардың біздің заманымызға жетуіне зор үлес  қосты. Кейінгі зерттеушілер, қазақ әдебиеті үлгілерін жинақ етіп  құрастырушылар Халел Досмұхамедұлының осы еңбектерін пайдаланды. Бағалау критерийі Дескрипторлар Шығарманың тарихи  және көркемдік  құндылығына баға  беру. 1.Жырдан дәлел келтіре алады.   2.Жырдан өмірлік қағида шығара алады. 3.Өз ойын қорытындылай отырып, тарихи және  көркемдік құндылығына баға бере алады.   Сабақтың соңы Кері байланыс: Сабақтан не үйрендіңіз? 5 минут Үйге тапсырма:  Мөңке  жыраудың «Сарыарқа» шығармасын оқып танысып келіңіз. Қосымша ақпарат Дифференциация – Сіз оқушыларға көбірек қолдау  көрсету үшін не істейсіз? Қабілеті жоғары оқушыларға  қандай тапсырма беруді көздеп отырсыз?   Бағалау – Оқушылардың  ақпаратты қаншалықты  меңгергенін қалай  тексересіз?  Пәнаралық байланыс Қауіпсіздік  ережелері АКТ­мен байланыс  Құндылықтармен байланыс (тәрбиелік  элемент) Ойлану Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары жүзеге асырымды болды ма? Бүгін оқушылар нені үйренді? Сыныптағы оқу атмосферасы  қандай  болды? Дифференциацияны жүзеге асыру қолымнан келді ме? Мен  жоспарланғануақытымды ұстандым ба? Мен жоспарыма қандай  өзгерістер енгіздім және неліктен?   Төменде берілген бөлімді осы сабақ  туралы ойларыңызды жазу үшін пайдаланыңыз. Сол жақ бағанда берілген  сабағыңызға қатысты ең маңызды сұрақтарға жауап  беріңіз.  Жалпы баға           Сәтті өткен екі нәрсені атап көрсетіңіз (сабақ беру және оқытуға қатысты)?                               1: 2: Қандай екі нәрсе сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізер еді (сабақ беру және оқытуға қатысты)? 1:  2: Осы сабақ барысында сынып немесе жеке оқушылар туралы менің келесі сабағыма дайындалу үшін қажет болуы мүмкін қандай  ақпарат алдым? Шығарманың тарихи  және көркемдік  құндылығына баға  беру. 1.Жырдан дәлел келтіре алады.   2.Жырдан өмірлік қағида шығара алады. 3.Өз ойын қорытындылай отырып, тарихи және  көркемдік құндылығына баға бере алады.   Сабақтың соңы Кері байланыс: Сабақтан не үйрендіңіз? 5 минут Үйге тапсырма:  Мөңке  жыраудың «Сарыарқа» шығармасын оқып танысып келіңіз. Қосымша ақпарат Дифференциация – Сіз оқушыларға көбірек қолдау  көрсету үшін не істейсіз? Қабілеті жоғары оқушыларға  қандай тапсырма беруді көздеп отырсыз?   Бағалау – Оқушылардың  ақпаратты қаншалықты  меңгергенін қалай  тексересіз?  Пәнаралық байланыс Қауіпсіздік  ережелері АКТ­мен байланыс  Құндылықтармен байланыс (тәрбиелік  элемент) Ойлану Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары жүзеге асырымды болды ма? Бүгін оқушылар нені үйренді? Сыныптағы оқу атмосферасы  қандай  болды? Дифференциацияны жүзеге асыру қолымнан келді ме? Мен  жоспарланғануақытымды ұстандым ба? Мен жоспарыма қандай  өзгерістер енгіздім және неліктен?   Төменде берілген бөлімді осы сабақ  туралы ойларыңызды жазу үшін пайдаланыңыз. Сол жақ бағанда берілген  сабағыңызға қатысты ең маңызды сұрақтарға жауап  беріңіз.  Жалпы баға           Сәтті өткен екі нәрсені атап көрсетіңіз (сабақ беру және оқытуға қатысты)?                               1: 2: Қандай екі нәрсе сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізер еді (сабақ беру және оқытуға қатысты)? 1:  2: Осы сабақ барысында сынып немесе жеке оқушылар туралы менің келесі сабағыма дайындалу үшін қажет болуы мүмкін қандай  ақпарат алдым? Тексерілді ДОТІЖО: Тексерілді ДОТІЖО: