Сүтқоректілердің көптүрлілігі

«Бекітемін» Директордың орынбасары: _________   "______ " ______   2016ж Күні:   29.04.2016 Пәні: Биология Қысқа мерзімді жоспар. Пән мүғалімі: Мырзабекова Б. Күнғараева Н Кабинеті: биология Сабақтың  тақырыбы: Сабақтың мақсаты:  Оқушыларды  сүтқоректілердің жеке отрядтарының кеңінен таралған және сирек кездесетін түрлерімен таныстыру, олардың Сүтқоректілердің көптүрлілігі Негізгі идеясы Оқыту нәтижелері тіршілік әрекеттеріне байланысты бірінен­бірін ажырата білуге үйрету. Әлемде таралған сүтқоректілер туралы мағлұмат беру. 1.Сүтқоректілер туралы жалпы мәлімет алады. 2.Оқушылар алға мақсаттар қойып, сол мақсаттарын жүзеге асыруға әрекет етеді.  3.Жүйелі сөйлеу,талдау,дәлелдеу, ұсыныс жасау дағдыларын дамиды. 4.Креативті ойлау дағдыларын топтық жұмыстар кезінде ой пікірін еркін жеткізеді. Әдістер мен тәсілдер: Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету; Оқыту үшін  және оқуды бағалау; Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс тәсілдер; Жеке жұмыс, топпен жұмыс,сыныппен жұмыс. Үш тілділік.  Сызба нұсқалары,бағалау парағы,А­3 парағы, стикер, маркер,айдың формалары. Интерактивті тақта,  Қолданылатын ресурстар. Пән   байланысы  аралық География, ағылшын тілі  Сабақтың барысы  Сабақ кезеңдері Уақ ыт Тапсырма Мұғалімнің іс­әрекеті Оқушылардың іс­әрекеті Бағалау  Ұйымдаст 3 Топқа   бөлу. Оқушылармен амандасу. Топқа бөлу. Good morning pupils. Амандасады,   көңіл   күйлері Мадақтау «Білу»  5 мин ыру кезеңі  мин Оқушылард ы   түгендеу, топ басшысын сайлау «Сиқырлы сандық» Әдісі арқылы   үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға жауап береді Қызығушы лық тарын  ояту «Түсіну» Жаңа тақырып­ тың мазмұнын 3 мин «Полиглот» әдісі бойынша өткен тақырып Оқушыларды 3 топқа бөлу. Жануарлар арқылы  1­топ: жыртқыш   сүтқоректілер­ carnivorous   mammals­ хищных млекопитающих 2­топ: кемірушілер – грызуни­ rodents  3­топ: Жұптұяқтылар  – парнокопытных ­ cloven­hoofed Үйге берілген тапсырма сұрақ­жауап арқылы диалогқа түсіру.  «Сиқырлы сандық» 10 – Алғашқы аңдардың құстарға ұқсастығы?  (клоака­клоака­ cloaca) 20   –   сүтқоректілердің   жүрегі   неше   бөлімнен   тұрады?  (екі жүрекше –двух предсердий­ two hearts, екі қарынша – двух желудочков­ two ventricles)  30   ­   Ұрық   аналық   жыныс   мүшесі неде   жетіледі?  (жатыр   – плацента­placenta) 40   ­   Жер   астында   тіршілік   ететін   сүтқоректілерді   ата? (көртышқандар­кроты­moles,   соқыр   тышқандар   –слепыши blind   moles,   қалталы   көртышқандар­сумчатые   кроты– marsupial moles ) 50   –   Сүтқоректілердің   кеуде   мен   құрсақ   қуысын   не   бөліп тұрады? (көкет­диафрагма­ diaphragm) 60 – Езуден шықшытқа дейінгі жақсүйекті иекпен жалғастырып, тұтастыратын бұлшықет қалай аталады? (ұрт­)  70 ­ Әлемдегі ең ұзын  күйіс қайрайтын жануарды ата? (керік – жираф ­ girrafe) 80 ­ Суда тіршілік ететін сүтқоректілерді ата?   (құндыздар – бобры   ­   beavers,   жұпартышқандар   ­   moles,   ондатрлар   – ондатры   –   ondatra,     кәмшаттар   –   выдра   –   mink   or   otter, түлендер – тюлени seals, киттер – кит ­ whales) 90   –   Сүтқоректілер   туралы   зерттейтін   ғылым   қалай   аталады (маммология ­ маммология ­mammalogy) 1.  “Полиглот” суретпен жұмыс. “Polyglot” Ұшатын сүтқоректіні көрсет: (Жарқанат, летучая мышь,  bat ) What  mammal does fly? көтерікі   болады.   3   топқа бөлінеді.   Топ   басшысын сайлайды. Оқушылар ұяшықтарды таңдау арқылы   сұрақтарға   ауызша жауап   береді.   Қазақ   тілінде, орыс тілінде, ағылшын тілінде жауаптарды айтады.  Фишка арқылы, кретериалды бағалау. топты бағалау   тақтадағы Интерактивті суреттердің   ішінен   дұрыс жауапты   тауып   оны   қаза тілінде, орыс тілінде, ағылшын тілінде айтады. Фишка арқылы, кретериалды бағалау. топты бағалау ұғындыру «Миға шабуыл» арқылы жаңа тақырыпты ашу                                                       Мына сүтқоректілердің қайсысы Жұмыртқа салу арқылы көбейеді: (үйректұмсық, утконос ­ platypus) What  is the egg­laying mammal?                                Суда тіршілік ететін сүтқоректіні көрсет?: (кит, whale)             What  is the aquatic mammal? Ең биік сүтқоректі? керік (жираф)                      What is the longest mammal? (giraffe) 15 мин «Мәтінмен жұмыс»                «Қолдану» Жаңа тақырып­ тың мазмұнын ұғындыру  Жаңа сабақты таныстыру Қазақстанда мекендейтін сүтқоректілер Бунақденеқоректі лер отряды Кемірушілер отряды Қоянтектесте р отряды Қолқанатты лар отряды Жұптұяқтылар, тақтұяқтылар отряды Жыртқыштар отряды Ескекаяқтылар отряды Қазақстанда сүтқоректілердің 8 отрядына жататын 178  түрі таралған Видео сүтқоректілер туралы. Оқушыларға мәтін берілерді.  1. Жыртқыштар отряды 2. Кемірушілер отряды 3. Жұптұяқтылар, тақтұяқтылар отряды   талқылап,   Оқушылардың   мұндағы мақсаты   берілген   тапсырманы өздері   өз   ой­ пікірлерімен   санаса   білуі, топпен   жұмыс   жасауы.   Бір­ біріне түсіндіреді. Әр топ өзіне берілген   тапсырманы   ауызша жауап береді.   Фишка арқылы, кретериалды бағалау. топты бағалау «Қаламсап ортада» әдісі арқылы мәтіннен түсінгенін  сұрау.  Терминдік сөзлдер Сүтқоректілердің ағылшын, орыс тілінде,  қазақа тілінде атауы: Бунақденеқоректілер – насекомоядных­ insectivorous Кемірушілер отряды – грызуни – rodents Қоянтектестер отряды – зайцеобразных – lagomorphs Қолқанаттылар отряды – рукокрылых ­ сhiroptera Жұптұяқтылар, тақтұяқтылар отряды – парнокопытных ­ cloven­ hoofed Жыртқыштар отряды – хищных млекопитающих ­ carnivorous  mammals Ескекаяқтылар отряды – непорнокопыхных ­ solipeds Талдау 10 мин «Work   with map» To glue the mammals into the map, which lives in Kazakhstan region, answering to these questions. 1) What kind of mammals have you read about? (We have read  about lagomorphs, carnivorous, insectivorous mammals?) 2) Can you tell us the names of  lagomorphs’ mammals? (They  are rabbits, chiropters, cloven – hoofed, deer, swine,  roe deer,  arches) 3) Where can we meet them?   What do they eat? (We can see them   in   the   deserts,   mountains,   seas,   rivers,   lakes   forests   and under the ground. They eat insects and small fishes) 4) Where we can see arches? (we can see them in Balqash,  Zaisan, Betpaqdala , Qyzylqum, Aral, Ustirt  and in Mangistau  region) 5) Give the names of insectivorous mammals? And in what  regions do they live? (They are hedgehogs, moles, rat moles,  rodents, marmots and eared rodents. We meet hedgehogs in the    және Ағылшын   тілінде   мәтінде оқылған   сүтқоректілердің   қай немен жерде туралы қоректенетіні мәліметтерлі картаға жабыстыру   арқылы   табады. Сұрақтарға   ауызша   жауап беру.        Фишка арқылы, кретериалды бағалау. топты бағалау desert of Mangistau, we meet different kinds of moles in the rivers of Edil, Zhaik, Tobyl and Obagan. ) 6) What can you say about carnivorous mammals?  Where do  they live and what do they eat? (They are brown bears, wolves,  cheetah, snow leopard, sable, otters and beavers. They live in the  mountains of Altai, Tarbagatai and Tien Shan and reserves of  Aksy­Zhabagly, Almaly, Markakol. They eat wild rabbits, moles  and ets. We should protect them because they were included in  RED BOOK of Kazakhstan)  БУНАҚДЕНЕҚОРЕКТІЛЕР КЕМІРУШІЛЕР ЖҰПТҰЯҚТЫЛАР ЖЫРТҚЫШТАР 1.Күрек тістері жақсы жетілген. 2.Дене температурасы онша тұрақты емес 3.Түр құрамы өте көп 4.Сойдақ және азу тістері жақсы жетілген 5.Миы нашар дамыған 6.Үшінші және төртінші саусақтары жақсы дамыған 7.Қарақұйрық, ақбөкен, бегемот 8.Кірпі,жұпартышқан,жертесер 9.Борсық, күзен, қабылан, ілбіс 10 Қалқанқұлақ,жайра, көк суыр 11.Тұмсығы алға қарай шығыңқы 12. Сойдақ тістері өте өткір 13. Тістерінің құрылысы біркелкі 14. Кей түрі ін қазып тіршілік етеді 15. Қуысмүйізділер деген тұқымдасы бар Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату Оқушыларды   жеке   бағалау.   Әр   торптың   топ   басшысы оқушыларының барлық баллдарын қосып бағасын қояды.  4. “ЕҢ,ЕҢ,ЕҢ....” қызықты деректер           1) Ең үлкен сүтқоректі­ көк кит.Ұзындығы 33 м, салмағы 150т. Киттің бойының  Жинақтау 4 мин арқылы «Сәйкестен діру картасы»   жаңа сабақты қорытындыл ау  Бағалау 2 мин Өзін­өзі бағалау Бағдарша, бағалау парақшалар ы   Берілген сәйкестендіру кестесін   толтырады.   Ауызша жауап береді.  А­2,5,8,11,13 Ә­1,10,14 Б­6,7 В­3,4,9,12,15 Фишка арқылы, кретериалды бағалау. топты бағалау Оқушыларды   топ   басшысы   жалпы   ұпайын бағалайды, шығарады.   «Ең,   ең» қызықты дерект ер айтылады.    ең, Мадақтау ұзындығы құрлықтағы 5 қабатты үймен тең. Судың бетіне 1000 м тереңдіктен 15­20                    секундта шыға алады. Терісінің астында 1 метрдей май қабаты бар, дене тепературасы            тұрақты 34­37ºС ыстық болады.                      2)  Ең кішкентай сүтқоректі­қызғылт тісті жертесер. Ұзындығы 3­5 см, салмағы 1,7­3 грамм.            Зат алмасуы тез жүретіндіктен өте қомағай болып келеді. Күніне өзінің салмағынан 3 есе           (30 гр) азық жейді                     3)  Ең  жүйрік  сүтқоректі­қабылан. Африкада,  Иран, Түркменстан елдерінде тіршілік етеді.                     Қабылан сағатына 100 км/сағ жылдамдықпен 550 м­ге жүгіре алады.               4) Ең жалқау сүтқоректі­үшсаусақты жалқаңаң. Оңтүстік Африкада ағаш басында тіршілік            етеді. Жалқаулығы сондай  түктерінде жасыл балдырлар өседі. Жылдамдығы 1,8­2,4 м/мин          немесе 0,1­0,16 км/сағ.               5)  Ең  биік  сүтқоректі­  жайлаң  (жираф). Ол  сахараның оңтүстігінде Африканың қуаң                    саваннасы мен шөлейт аудандарын мекендейді. Оның биіктігі­5,5 метр. Салмағы­1000 кг,         буаз болу мерзімі­15 ай.          6) Ең ұзақ буаз болатын сүтқоректі­азиялық піл. Оның буаз болу мерзімінің ұзақтығы­690­на                760 күнге дейін созылады. Бұл адамның бала көтеруімен салыстырғанда 2,5 есе ұзақ.         7) Ең ақылды сүтқоректі­дельфин.Көптеген мұхиттарда және теңіздерде тіршілік етеді.   қыртыстарының  иірімі адамдікімен          салыстырғанда екі есе көп. Олар еш уақытта ұйықтамайды, яғни көзін ашып ұйықтайды.          Себебі  миының оң және сол бөлігі кезектесіп тынығады.              Миының   салмағы­1700   гр,   адамдікі­1400   гр.   Ми Рефлексия 3 мин Қағазға толтыру  Оқушыларға  «Түсіндім, Түсінбедім, түсінгім келеді»  бетшелер тарату арқылы оқушылардан бүгініг сабақ туралы ой пікірлерін білу.  Ұсынылған   стикерге   бүгінгі сабақта   не   үйренгеніні   және ұсыныс жазады.  Мадақтау  № Орта белгілер Бунақденеқоректі­ лер Кеміруші­ лер Жұптұяқты ­лар Жыртқыш ­тар 1 Күрек тістері жақсы жетілген. 2 Дене температурасы онша тұрақты  емес 3 Түр құрамы өте көп 4 Сойдақ және азу тістері жақсы жетілген 5 Миы нашар дамыған 6 Үшінші және төртінші саусақтары  жақсы  дамыған Тұмсығы алға қарай шығыңқы 7 Қарақұйрық, ақбөкен, бегемот 8 Кірпі,жұпартышқан,жертесер 9 Борсық, күзен, қабылан, ілбіс 1 Қалқанқұлақ,жайра, көк суыр 0 1 1 1 2 1 3 1 4 1 5 Сойдақ тістері өте өткір Тістерінің құрылысы біркелкі Кей түрі ін қазып тіршілік етеді Қуысмүйізділер деген тұқымдасы  бар № 1 2 3 4 Орта белгілер Бунақденеқоректі­ Кеміруші­ Жұптұяқты Жыртқыш лер лер ­лар ­тар Күрек тістері жақсы жетілген. Дене температурасы онша тұрақты  емес Түр құрамы өте көп Сойдақ және азу тістері жақсы  жетілген 5 Миы нашар дамыған 6 Үшінші және төртінші саусақтары жақсы  дамыған Тұмсығы алға қарай шығыңқы 7 Қарақұйрық, ақбөкен, бегемот 8 Кірпі,жұпартышқан,жертесер Борсық, күзен, қабылан, ілбіс 9 1 Қалқанқұлақ,жайра, көк суыр 0 1 1 1 2 1 3 1 4 1 5 Сойдақ тістері өте өткір Тістерінің құрылысы біркелкі Кей түрі ін қазып тіршілік етеді Қуысмүйізділер деген тұқымдасы  бар ­ сүтқоректілердің қаңқасы неше бөлімнен тұрады? (бас сүйегі – head bones, омыртқа жотасы – back bones, иық белдеуі – shoulders, алдыңғы және артқы аяқ ­ legs, жамбас белдеуі – pelvis,  кеуде қуысы ­ breast) ­ сүтқоректілердің жүрегі неше бөлімнен тұрады? (екі жүрекше – two hearts, екі қарынша ­ two ventricles)  ­ Ұрық аналық жыныс мүшесі неде жетіледі? (жатыр – плацента,  placenta) ­ Жер астында тіршілік ететін сүтқоректілерді ата? (көртышқандар­moles, соқыр тышқандар – blind moles, қалталы көртышқандар – marsupial  moles ) ­ сүтқоректілердің ішінде күйіс қайыратын жануарлардың қарыны неше бөлімнен тұрады? (4 бөлімнен тұрады. Таз қарын, ұлтабар, жұмыршақ,  қатпаршақ) – Езуден шықшытқа дейінгі жақсүйекті иекпен жалғастырып, тұтастыратын бұлшықет қалай аталады? (ұрт)  ­ Әлемдегі ең ұзын  күйіс қайрайтын жануарды ата? (керік – жираф ­ girrafe) ­ Суда тіршілік ететін сүтқоректілерді ата?  (құндыздар – бобры ­ beavers, жұпартышқандар ­ moles, ондатрлар – ондатры – ondatra,  кәмшаттар – выдра – mink or otter, түлендер – тюлени seals, киттер – кит ­ whales) – Сүтқоректілер туралы зерттейтін ғылым қалай аталады (маммология ­ mammalogy) Үйректұмсық­утконос­Platyus         Жарқанат­ летучая мышь­Bаt      Жарқанат­ летучая мышь­Bаt       Керік ­Жираф –Giraffe ­ сүтқоректілердің қаңқасы неше бөлімнен тұрады? (бас сүйегі – head bones, омыртқа жотасы – back bones, иық белдеуі – shoulders, алдыңғы және артқы аяқ ­ legs, жамбас белдеуі – pelvis,  кеуде қуысы ­ breast) ­ сүтқоректілердің жүрегі неше бөлімнен тұрады? (екі жүрекше – two hearts, екі қарынша ­ two ventricles)  ­ Ұрық аналық жыныс мүшесі неде жетіледі? (жатыр – плацента,  placenta) ­ Жер астында тіршілік ететін сүтқоректілерді ата? (көртышқандар­moles, соқыр тышқандар – blind moles, қалталы көртышқандар – marsupial  moles ) ­ сүтқоректілердің ішінде күйіс қайыратын жануарлардың қарыны неше бөлімнен тұрады? (4 бөлімнен тұрады. Таз қарын, ұлтабар, жұмыршақ,  қатпаршақ) – Езуден шықшытқа дейінгі жақсүйекті иекпен жалғастырып, тұтастыратын бұлшықет қалай аталады? (ұрт)  ­ Әлемдегі ең ұзын  күйіс қайрайтын жануарды ата? (керік – жираф ­ girrafe) ­ Суда тіршілік ететін сүтқоректілерді ата?  (құндыздар – бобры ­ beavers, жұпартышқандар ­ moles, ондатрлар – ондатры – ondatra,  кәмшаттар – выдра – mink or otter, түлендер – тюлени seals, киттер – кит ­ whales) – Сүтқоректілер туралы зерттейтін ғылым қалай аталады (маммология ­ mammalogy) Үйректұмсық­утконос­Platyus         Жарқанат­ летучая мышь­Bаt      Жарқанат­ летучая мышь­Bаt       Керік ­Жираф –Giraffe Кірпі (Ёжик) Жұпартышқан  (выхуоль) Суыр (сурки) Кәмшат қайыр(бабровая стуря) Құндыз (бобр) Қалқанқұлақ (ушастый) Ақбөкен  Ақ қоян (белый  кролик) салпаңқұлақты  (ушастая) (кабан) Қабан олени марал Арқар  (сайгаки) қоңыр аю (« Түлкі (лисицы) Сілеусін (рысь) қабылан (гепард) Қасқыр (волк) қарбарысы Ілбіс  0 Кемірушілер – грызуни­  rodents Топ аты: ___________________________________________________ Бағалау бетшесі  оқушы  __________ №1  _ №2  оқушы  _________ №3  Оқушы ________ №4  Оқушы _________ №5 оқушы  ________ Қорытынды  Сабақ барысы  «Білу» Үй тапсырмасы.  «Сиқырлы сандық»  «Түсіну» миға шабуыл  «Полиглот»  «Қолдану» жаңа сабақ, (жаңа сабақты талқылауы, үлес қосуы, ой пікірі, жеткізе білуі)    «Қаламсап ортада»  «Талдау»  (картамен жұмыс жасауы, сұрпақтарға жауап беруі)   «Work  with map» «Жинақтау»  «Сәйкестендіру кестесі» Жалпы ұпай Баға  25­18 ­ «5»                                                     Өте жақсы­ «5»  17­11­ «4»                                                      Жақсы – «4»  10 – 5­ «3»                                                     Қанағаттанарлық – «3» 4 – 1­ «2»  Топ аты: ___________________________________________________ Бағалау бетшесі  оқушы  __________ №1  _ №2  оқушы  _________ №3  Оқушы ________ №4  Оқушы _________ №5 оқушы  ________ Қорытынды  Сабақ барысы  «Білу» Үй тапсырмасы.  «Сиқырлы сандық»  «Түсіну» миға шабуыл  «Полиглот»  «Қолдану» жаңа сабақ   «Қаламсап ортада»  «Талдау»  картамен жұмыс   «Work  with map» «Жинақтау»  «Сәйкестендіру кестесі» Жалпы ұпай Баға  25­18 ­ «5»                                                     Өте жақсы­ «5»  17­11­ «4»                                                      Жақсы – «4» 10 – 5­ «3»                                                     Қанағаттанарлық – «3» 4 – 1­ «2»