Сызу аспаптары, материалдары мен жабдықтары

Пәні: Сыныбы: Тақырыбы: Мақсаты Сызу 9­сынып Сызу аспаптары, материалдары мен жабдықтары Оқушыларға тың мәліметтер беріп, білімді қалыптастыру, жаңа мағлұмат беру және т.б. Сабақ оқытудың негізгі үрдісін есте қалдыру, оқушы санасына терең сіңіру. Күтілетін  нәтиже Сабақтын  түрі: Сабақтың  әдісі: Пәнаралық  байланыс: Қажетті  құрал­ жабдықтар: Сабақтың  барысы IҰйымдаст ыру бөлімі II.Үй тапсырмас ын тексеру III.Жаңа материалд ы түсіндіру Сызу аспаптары және материалдары мен жабдықтары бойынша ақпарат  алады    Сызу аспаптарымен жабдықтарын қолдану әдіс тәсілдерін меңгереді Сызуға қажетті құрал жабдықты ережеге сай қолдануға дағдыланады Аралас, дәріс, машық Ауызша,көрнекілік,машықтық. Технология, математика, бейнелеу өнері Сызғыш,қарындаш,өшіргіш,А4 форматы,циркуль,транспартер т.б Мұғалімнің қызметі Оқушының  қызметі Оқушылармен амандасу.Сабаққа  дайындықтарын тексеру. Өткен сабақтағы материал сұрақтар қою  арқылы пысықталады. Сызбаларды орындау үшін әрбір оқушыда  аспаптар мен жабдықтардың жиынтығы  болу керек. Сызғыштар. Түзу сызықтар жүргізу үшін  ағантан немесе пластмассадан жасалған  ұзындықтары 250­ ден 300 мм­ге дейінгі  сызғыштарды пайдаланамыз. Сызғышты  пайдаланғанда оның жиегінің тегістігін,  яғни кедір бұдырдың болмауын міндетті  түрде тексеру керек (8­ сурет). Рейсшина. Сызу барысында параллель  сызықтарды жүргізу үшін рейсшинаны  пайдаланады. Ол бекітілген ролигі бар  сызғыш, сондықтан да оны кейде  жылжымалы сызғыш деп те атайды. Егер  рейсшинаның ұзындығы 300мм болса, онда  Оқушылармен  сәлемдеседі.Оқу  құралдарын дайындайды. Оқушылар сабақ айтады.         8­ сурет. Ағаш және          пластмасса  сызғыштар 05 05 ол сызғышты алмастыра  алды. Сонымен  қатар қазіргі рейсшиналарда әр түрлі  диаметрдегі шеңберлер бар, олар  сызбаларды орындау барысында циркульдің қызметін атқарады (9­ сурет). Сызба бұрыштықтары. Сызуда екі түрлі  бұрыштықтар қолданылады. Олардың  біреуінің гепотенузаға іргелес бұрыштары  55 4 ­ тан, ал екіншісің гипотенузаға іргелес  бұрыштары 6  және 3 . Бұрыштықтар  ағаштан немесе пластмассадан жасалады  (10­ сурет). Транспортир. Сызбаларда бұрыштарды  өлшеу және салу үшін транспортир  қолданылады. Транспортирмен қалай  жұмыс істеуді сендер математика  сабақтарынан білесіңдер (11­ сурет). Даярша (готовальня). Қорапқа салынған  сызу аспаптарының жиынтығы даярша деп  аталады (13­ сурет). Сызу аспаптарының  саны әр түрлі болатын даяршалар бар.  Алайда сызбаны орындау үшін бір ғана  циркуль­ шеңбер сызатын аспап қажет  болады. Ең алдымен циркульдің жұмыс  істеуге дайындығын тексеру керек (12­  сурет). Графит өзек циркульдің ұшынан бір деңгейге келтіріп аламыз. Графит өзек  циркульдің ұшынан 5­7 мм шығып тұруы  тиіс. Циркульмен жұмыс істеу кезінде ине  мен графит өзектің ұштарын бір деңгейге  келтіріп аламыз. Графит өзек қағаз бетіне  шеңбердің ізін анық түсіруі тиіс. Егер  шеңбер дұрыс сызылмаса, онда басқа  қосалқы графит өзекті ауыстырып салу  керек. Қағаз. Сызбаларды, әдетте, тығыз қағазға  орындайды және қарындаш сызықтары  жақсы өшірілетіндей қағаз таңдап алады.  Негізінен алғанда, мектептегі сызу  сабақтарында А4 пішіміндегі қағаздар  пайдаланылады. Өшіргіш.Сызбадағы артық сызықтарды, әр  түрлі жазулар мен кескіндерді өшіру үшін  қолданылады. Өшіргіштің мүмкіндігінше  жұмсақ, ақ және таза болғаны, әрі сызу  жұмыстарына ғана арналғаны дұрыс. Лекало. Қисық сызықтарды сызу үшін  лекало деп аталатын шаблондар  қолданылады (14­ сурет). Лекалоның пішіні 9­ сурет. Рейсшина және  рейсшинасы бар сызба  тақтасы         10­ сурет. Сызба  бұрыштықтары                11­ сурет.  Транспортир       12­ сурет. Циркульді  дұрыс ұстау және өлшемі әр түрлі болады.Олар,  негізінен пластмассадан жасалады. Қисық сызықтарды олардың нүктелері  арқылы саламыз. Алдымен осы нүктелерді  белгілеп алады. Лекалоны оның жиегі  қисық сызықтың үш­ төрт нүктесі арқылы  өтетіндей етіп орналастырамыз да, қисық  сызықтың бөлігін сызамыз. Сонан кейін  лекалоны оның жиегі қисық сызықтың  осының алдында сызылған бөлігімен дәл  келетіндей және қисық сызықтартың жаңа  бөлігінің үш­ төрт нүктесінен өтетіндей  жылжытады да, оның  жиегімен сызық  жүргізеді.Осылайша барлық қисық сызықты түгел сызып шыққанша қайталайды. Қарындаштар. Сызу үшін «Конструктор»  маркалы қарындаштар, сондай­ ақ сызбаны  орындауға арналған басқа да қарындаштар  жиынтығы қолданылады (15­ сурет).  Оларды қатты, жұмсақ және қаттылығы  орташа қарындаштар деп бөледі. Қатты  қарындаштарда Т, 2Т, 3Т және т. с.с.  белгілері болады (Т әрпінің алдындағы  цифр негұрлым үлкен болса, қарындаш  қаттылау деген сөз). Жұмсақ  қарындаштарда М, 2М, 3М және т.с.с.  деген жазулар болады (М әрпінің  алдындағы цифр неғұрлым үлкен болса,  қарындаш соғұрлым жұмсағырақ деген  сөз). Қаттылығы орташа қарындаштар ТМ  деп белгіленеді. Мұндағы Т­ орыстың  «твердый», ал М «мягкий» деген сөздерінің бірінші әріптері. Мектептегі сызу сабақтарында Т, 2Т, ТМ,  М, 2М қарындаштарын пайдалану  жеткілікті.  Шетелдік қарындаштарда Т, ТМ, М  белгілерінің орнына сәйкесінше Н ( қатты),  НВ немесе Ғ (қаттылығы орташа), В  (жұмсақ) белгілері қолданылады. Сызбаларды орындау үшін екі түрлі  қарындашты қолданамыз, олардың біреуі­  қатты қарындаш, ал екіншісі­ жұмсақ  қарындаш. Қатты қарындаш кескінді  жіңішке сызықтармен  салу үшін, ал жұмсақ қарындаш оны қажетті қалыңдықтағы  сызықтармен бастыра жүргізіп шығу үшін  қолданылады. Қарындаштарды арнайы ұштағышпен  ұштайды. Соннан кейін қарындаштың           13­ сурет. Сызу  аспаптарының                            даяршалары                    14­ сурет.  Лекало      15­ сурет.  Қарындаштар жиынтығы ұшталған графит өзегін ұсақ түйірлі  зімпара қағазбен тегістейді.Қарындаштар  екі түрлі тәсілмен ұшталады. Қатты  қарындаштар конус тәрізді, ал жұмсақ  қарындаштар күрекше тәрізді үшкірленеді.  Қарындаштың ұшталған бөлігінің ұзындығы шамамен 20­ 25 мм, ал графит өзектің ағаш  құндақтан шығып тұрған бөлігінің  ұзындығы 5­ 8 мм шамасында болуы тиіс  (16­ сурет). Жұмыс орынын ұйымдастыру. Жұмыс  орнын дұрыс ұйымдастыру сызбаны  орындау уақытын қысқартуға, адамның  шаршамауына  және жұмыстық сапасын жақсартуға әсерін  тигізеді (17­ сурет). Күндіз жұмыс істегенде жұмыс үстелін  жарық сәулесін алдынан немесе сол жақтан  түсетіндей етіп қою керек. Ал кешкісін  жұмыс істеген кезде жарық көзі шамамен  үстелдің ортасынан сол жағында, үстелден  1­2 м биіктікте орналасатындай етіп қойған дұрыс. Егер сен сызба тақтасын пайдалансаң, оны  сәл көлбеу (көлбеулігі 1  болатындай етіп) орналастырған жөн. Барлық сызу құралдары мен жабдықтарын  сызба тақтасының оң жағына үстел үстіне  (оларды орнынан тұрмай­ ақ алып  пайдалану үшін) ретімен қою керек.  Сызбаларды орындау кезінде еңкеймей тік  отыру қажет. Сызба таза әрі әдемі болу үшін сызуды  орындаудың алдында барлық құралдарды  құрғақ шүберекпен сүртіп, қолды жуған  жөн. 55       16­ сурет.  Қарындаштарды  ұштау 17­ сурет. Жұмыс орны IV.Қорытын дылау 1. Сызу аспаптары және материалдары мен жабдықтары 2. Сызу барысында параллель сызықтарды жүргізу үшін не пайдаланылады? 3. Бұрыштықтардың түрлерін ата V. Үйге тапсырма 4.Қарындаштардың түрлерін ата 5. Жұмыс орнын дұрыс ұйымдастырудың пайдасы қандай? Оқушылар бүгінгі өткен тақырыпты оқып келеді. Келесі сабаққа сызба аспаптарын әкеледі. 1. Сызғыштар, рейсшина, сызба бұрыштықтары, транспортир, даярша, қағаз, өшіргіш, лекало, қарындаштар. 2.Рейсшина 3.1)Гипотенузаға іргелес бұрыштары 450 болатын 2)Гипотенузаға іргелес бұрыштары 600 және 300 болатын бұрыштықтар 4.1)қатты 2)жұмсақ 5. Сызбаны орындау уақытын қысқартады, адамның шаршамауына және жұмыстың сапасын жақсартуға әсерін тигізеді. Оқушылар үйге тапсырма алады.