Тақырыбы: Кірме сөздер (2 сағаты) (5сынып)

Пән: қазақ тілі Тақырыбы: Мақсаты: Керекті жабдықтар Қолданатын  әдіс­тәсілдер.  Сабақ кезеңдері І. Ұйымдастыру  кезеңі. Сыныбы:5 «а» , «ә» Күтілетін нәтиже Күні:  25.12. 2015ж. Кірме сөздер  (2 сағаты)  Басқа тілден енген сөздер туралы білімдерін кеңейту; Оқушылардың ойлау қабілеттерін, сөздік қорларын   дамыту,  жүйелі сөйлей білуге  баулу; Тілді құрметтеуге тәрбиелеу, оқушылар  бойындағы  адамгершілік құндылықтарды  жетілдіру Проектор,ресурстар,түрлі түсті стикерлер. Көңіл  күй аралына саяхат, топқа бөлу. Сәйкестендіру тесті, аралас кірме сөздік ішінен тиісті теріп жазу,постер, Есте сақтап айту.кім көп біледі? ойыны  Мұғалім   іс­ әрекеті Кірме сөздер туралы білім алады. Қазақ тіліндегі кірме сөздер мен төл сөздеріміздің    айырмашылығын  үйренеді;   Сөздердің сипатына қарай өмірде қолданады. Оқушылармен амандасу. Сыныпты түгелдеу. Оқушыларды  топқа бөлу.  І топ: «Арабтар» тобы  ІІ топ: «Монғолдар» тобы   ІІІ топ: «Орыстар» тобы  Оқушыларды ІІІ топқа бөліп отырғызамын. Топқа бөлу үшін кеспе қағаздар сандықшаға  салынады, сандықтан алып өз топтарына жайғасады.  Оқушы    іс ­әрекеті Мұғаліммен  амандасады. «Шаттық  шеңбері»  Уақыты  Бағалау  2 минут  Үш топ бір  бірін  ауызша  белгіленген талапқа сай бағалап  отырады. ІІ.Үй тапсырмасын  сұрау.  176­жаттығу. Мәтіннен  кірме сөздерді теріп жазу.  Кірме сөздер: мектеп, адам, әдебиет, орыс, мұғалім, пән, емтихан,тамамдап, музыка,теледидар, ғалым О р ы с   т і л і н е н   е н г е н   Жинақтау  К і р м е   с ө з д е р   д е г е н і м і з   н е ? М о н ғ о л   т і л і н е н   е н г е н   с ө з д е р г е   м ы с а л ?   А р а б   т і л і н е н   е н г е н «Сәйкестендіру тесті» «Сәйкестендіру» тесті.  І топ: «Араб» тобы Монғол тілінен  Аға  Араб тілінен   Базар     Орыс тілінен  Шәйнек  Манғол тілінен  Бұқа  Араб тілінен  Мақта  Монғол тілінен  Аймақ  Араб тілінен   Ораза  Орыс тілінен  Бөтелке  Орыс тілінен   Сот  Орыс тілінен  Трактор   «Сәйкестендіру» тесті.  ІІ топ: «Монголдар» тобы Адам   Кәмпит   Нөкер Қоғам  Мектеп  Тарих  Әдебиет  Машина  Араб  тілі  Орыс тілінен  Моңғол тілінен Араб тілінен  Араб тілінен   Араб тілінен   Араб тілінен  Орыс тілінен  7 минут  Үш топ бір  бірін  ауызша  белгіленген талапқа сай бағалап  отырады Әр топтан өздері  үйтапсырмаларын  оқып кірме  сөздерді айтады.  Содан соң кірме  сөздердің ережесін қай тілденген  енгендерін айтып  жинақтайды. «Сәйкестендіру » тесті.  ІІІ топқа  беріледі.  Оқушылар  сәйкестендіріп  айтады.  4 минут  Үш топ бір  бірін  ауызша  белгіленген талапқа сай бағалап  отырады Орыс тілінен   Самалет  Телефон    Орыс тілінен   «Сәйкестендіру» тесті.  ІІІ топ: «Орыстар» тобы Орыс тілінен Вертолет  Орыс тілінен  Коллектив   Араб  тілінен  Тәрбие  Емле  Араб тілінен   Орыс тілінен  Жәшік  Орыс тілінен  Бәтеңке  Орыс тілінен  Сөмке  Кереует  Орыс тілінен   Орыс тілінен  Самауыр  Медресе   Араб тілінен  Араб, парсы тілінен енген сөздер: адам, әлем, ғылым, қоғам, мектеп, білім, тарих, әдебиет,  мәдениет, пән, тәрбие, емле, айна, таға, базар, таба, орамал, перде, таразы, мақта, мереке,  емтихан, ғылым ,ғалым,медресе, қағаз, қалам, мағлұмат, шариғат, ораза, намаз, аруақ,  ақырет. Монғол тілінен енген сөздер:ұлыс, нөкер, жасақ, аймақ, жарлық, Тарбағатай, Нарынқол,  Нұра, Баянауыл, Зайсан, Қордай, Алтай, абдыра, алтын, аймақ, аға, жиен, балта, бұрғы, бура,  бұқа.  Орыс тілінен енген сөздер: болыс, сот, жәшік, кереует, бөтелке, кәмпит, сөмке, тұрба, телефон, телеграф, автомобиль,  кірпіш,самауыр, шәйнек, бәтеңке, клуб,институт, комбайн, трактор, колхоз, совхоз, машина, галөш, үстел, , шкап,өтек. І топ: 177­жаттығу (ауызша)    Кірме сөздер: клуб, концерт, артис, актриса,ғұмыр, ІІ топ:178­жаттығу  (ауызша)Кірме сөздер: ,сахара, , афоризм , автор  ІІІ топ:  179 –жаттығу  (ауызша) Кірме сөздер:поэзия ,патриотизм, махаббат. Оқушылар  интербелсенді  тақтада  көрсетілген  сөздердің  ішінен әр топ  өздеріне тиісті  сөздерді теріп  жазады. Үш топ бір  бірін  ауызша  белгіленген талапқа сай бағалап  отырады Әр топтан бір  оқушы шығып  орындайды. І топ: «Арабтар» тобы.  Араб сөздерінің  қазақ тіліне енуі туралы тарихи деректер келтіру ІІ топ: «Монғолдар» тобы.Манғол сөздерінің   қазақ тіліне енуі туралы тарихи деректер айту. ІІІ топ: «Орыстар» тобы Орыс сөздерінің қазақ тіліне енуі туралы тахихи деректер айту. І топ: «Арабтар» тобы.   Оқушылар  кірме сөздердің қазақ тіліне  енуі туралы  4 минут  Үш топ бір  бірін  ауызша  Топтық тапсырма Әр топ тиістісін теріп  жазу Оқулықпен жұмыс   Тарихи деректер  айту. тарихи  деректер  келтіріп постер қорғап өз  ойларын  жеткізеді.  белгіленген талапқа сай бағалап  отырады Тарихи дерек:  Қазақ даласы Х­ХІІ ғасырларда араб халифатының қарамағында болды. Ислам діні тарады. Ислам мәдениетін  жасауда қазақ жерінен шыққан көптеген ақын, ғалым, ойшылдардың үлесі мол болды. Әунасыр әл Фараби,  Ғаббас әл Жауһари, әл Сығанақи сияқты тұлғалар шықты. Поэзияда парсы тілі, ғылымда араб тілі басым  болғанына қарамастан, Ахмет Иассуаи, Ахмет Иүгенеки, Сүлеймен Бақырғани, Жүсіп Баласағұни, Махмұд  Қашқаридай түркі даналары еңбектерін өз ана тілінде жазды.  ІІ топ: «Монғолдар» тобы Тарихи дерек: 1219 жылы Шыңғысхан Қазақстанның ескі қаласы Отырарды қоршауға алады. Отырар  тұрғындары қаланы алты ай бойы қорғайды. Тек бір сатқын қаланы ашып бергеннен кейін ғана монғолдар  қаланы жаулап алады. Тек Отырар ғана емес, мұнан кейін Сығанақ, Ашнас, Баршынкент, Үзгент қалаларын  тонап, халқын қырғынға ұшыратқан.  Жер – су атауларының шығу тарихын зерттейтін ғалымдардың пікірінше Тарбағатай монғолдың  «тарбаған» (суыр) деген сөзінен шыққан, «тай» тау деген сөз. Сонда Тарбағатай тауының мағынасы «суырлы  тау» деп түсіндіріледі. Алтай «заңғар тау, алып тау» деген сөзден шыққан дейді.  Зайсан көлінің аталуы ол аштыққа ұшыраған көптеген адамдардың өмірін тайдай тулаған балығымен сақтап  қалуымен байланыстырады. Сонда Зайсанның қазақша аудармасы «игі, игілік, мейірман» деген мағынаны  білдіреді.  ІІІ топ: «Орыстар» тобы Тарихи дерек: Қазақстанның ХІХ ғасырдағы тарихи оқиғалары Ресей үкіметімен тығыз байланысты. Осы  кезеңде қазақ даласына қалалар көптеп салынып, орыс қоныстанушыларының саны артып, үлкен өзгерістер  болды.70 жыл Ресей отарында болған соң орыс тіліндегі сөздерді тікелей мағынасында қолданып кеттік. І топ: 1. Мұхамбет 2. Омар 3. Оспан 4. Ғали,  5. Жүсіп,  6. Фатима 7. Айша,   8. Жұман  9. Кәрім  10. Мансұр  11. Шамши ІІ топ:  1.Жамал  2.Бақыт  3.Хамит  4.Әлима 5.Әмина 6.Қайрат  7.Медет,  8.Шапағат 9.Мұхтар  10.Жәмила 11.Зейне.  ІІІ топ: 1. Диас 2. Рая  3. Лариса 4. Света 5. Зоя,  6. Сара 7. Дина 8. Марат  9. 10. Жанна 11. Луиза  Элеонора   минут  Үш топ бір  бірін  ауызша  белгіленген талапқа сай бағалап  отырады Үш топтың  оқушылары  интербелсенді  тақтадан қарап  алып, өшірген  соң есінде  сақтап айтады. Есте сақтап айту. Ойын. «Кім көп  біледі?» Сергіту сәті. Үйге тапсырма Рефлекция   Бағалау. 1. Шайыр  сөзінің мағынсы? (суырып салма ақын) 2. Пұл сөзінің мағынасы? (ақша, қаржы)  3. Ғұлама сөзінің мағынасы ?(ғалым, оқымысты)  4. Пешене сөзінің мағынасы? (жазмыш, тағдыр)  5. Ғибрат сөзінің мағынасы ? (үлгі, өнеге) 6. Сарбаз сөзінің мағынасы? (әскер, жауынгенр)  Оқушыларды шаршағандарын басу мақсатында сергіту жаттығуын орындатамын. 180­жаттығу. Кірме сөздер туралы түсінік. Шаған  жалпы орта білім беретін мектебі.  Батыс Қазақстан  облысы Теректі  ауданы  Үздік көшбасшыны  анықтау.                                            Білмедім                Орташа                    Білдім  Сыныпта ең жақсы қатысып отырған оқушыны анықтау тапсырылады. Сабақтың  тақырыбы: «Кірме сөздер»  5 «а» , «ә» сынып  Шектеусіз   1 минут Оқушылар  өздерінің  ұяшықтарды  таңдап  синонимін  табады Күнделіктеріне жазып алады Оқушылар   бүгінгі  тақырыптан  білім нәрінен  сусындағанын  көрсетіп  бағалайды Көшбасшыны  өздері  анықтайды. Пән  мұғалімі:  Ханов Ш.У  2015­2016 оқу жылы.