Урок кумыкского языка на тему "Гьаллыкъны бёлюклери".

МКОУ «Учкентская СОШ»

Урок родного (кумыкского) языка в 7 классе

Подготовила и провела

учитель родного языка и

литературы Джалилова Д.И.

2017-2018 уч.год.

Дарсны темасы:  Гьаллыкъны бёлюклери.

Дарсны мурады: 1.Текстни ичиндеги гьаллыкъланы табып                                   бажармакъ ва оланы маънасын токъташдырмакъ;

                                            2.Гьаллыкъны бёлюклери булан таныш этмек;

       3.Гьаллыкъны жумладагъы къуллугъун                                                                                       токъташдырмакъ.

Дарсны юрюлюшю.

1.Къурум мюгьлет. (слайд 1)

-Салам яшлар. Биз бугюн гьаллыкълар булан танышлыгъыбызны узатажакъбыз. Бу дарсда биз гьаллыкъны бёлюклери булан таныш болажакъбыз.

2. Уьйге ишни тергев.

3.Айтывланы уьстюнде иш. (слайд 2)

Жумагюн явгъан янгур сонгугюн токътар, сонгугюн явгъан янгур къачан токътар?

Билимсизге бир гюн гелир, билимсилик огъар биздей чанчылыр.

Терекни емиши тюбюне тюшер.

Эрте онгмагъан геч онгмас.

Татли сёз йылланны ичиден чыгъарыр.

Кёп сёйлеген, кёп янгылар.

(Шу айтывланы ичиндеги бары да гьаллыкъланы язып алыгъыз).

4.Янгы дарсны англатыв.

«Гьаллыкъланы бёлюклери» деген ёммакъны охув.

Бир болгъан, бир болмагъан бир тамаша шагьар болгъан. Шо шагьарда бары да тил гесимлер яшай болгъан, шоланы арасында гьаллыкълар да болгъан. Булар бир гюн шагьарны баш майданына жыйылып, оьзлени иштагьына гёре бёлюклеге бёлюнюп токътагъан. Гьар  белюкню башчысы  болуп соравлар токътагъан. Бир тайпа гьаллыкълар-къыдырывчулар башчысы къайда? деген сораву булан – оьзлеге ер гьаллыкълар деген атны къойгъан. Экинчи тайпа гьаллыкълар къачан? деген башчысы булангъылары оьзлеге заман гьаллыкълар деген атгъа ес болгъанлар. Сорав гьаллыкъланы башчылары къайда? Къачан? Нечик? Къайсылай? къайдан? неге? болуп токътагъанлар. Нечик? деген башчысы кюй гьаллыкълланы башында токътагъан. Нечакъы? деген сорав оьлчев гьаллыкъланы  башчысы болуп токътагъан.

- Бары да гьаллыкълар бармы шунда? Геремен, шунда гелген ер гьаллыкълар, заман гьаллыкълар, сорав гьаллыкълар.

-Барыгъызда жыйылгъансыз, энни гьар тайпа гьаллыкълар оьзюню маънасына ва соравларына гёре 5 белюкге бёлюндюгюз ва гьаригизни атыгъыз да бар.

Шулай, гьаллыкълар сёйлешип, маъналы белюклеге белюнген.

5. Айырыв диктант. (слайд 4)

(Гьаллыкъланы маъна белюклерине гере айырып,тапкъырлагъа языгъыз).

Чалт, аста, эртен, бугюн, алгъа, туврадан, къайсылай? къачан? бир керен, бирдагъы да, тангала, ярты-юрту, къаттыгюн, шоссагьат, йыракъдан, атгъанлай, бизинче, къайтыкъ-къуйтукъ, онча, аз-аз, артлы-аллы, негьакъдан, сийрек, гьавайын, айтгъанлай.

6.Китап булан иш.  (слайд 5)

Тапшурув №473

7.Ял алыв.

-Гёзлеригизни къысып ябыгъыз ва герип ачыгъыз.

-Гёзлеригизни айландырыгъыз:оьрге, тюпге, онга, солгъа.

-Къолларыгъызны узатыгъыз оьрге, тюшюрюгюз тюпге.

8. Ребусланы чечивю (слайд 6,7,8)

9. Яратывчулукъ диктант (слайд 9)

(Гьаллыкълагъа къаршыдаш сёзлер языгъыз).

Тез-…                                           кёп-…

арекден-…                                    гюндюз-…

эртен-..                                          эниш-…

йыракъ-…                                     ярты-юрту-…

оьрде-…                                        иссилей-…

мунда-…                                       гьали-…

10. Жумланы синтаксис чечивю (слайд 10)

Тереклерде янгур тамчылар аста-аста агъыза. (простой, хабар, генглешген, толу, эки белюклю).

11.Яратывчулукъ оюн (слайд 11)

Къайсы гюп чапмакъ деген ишликге кеп гьаллыкълар язса, шо гюп утажакъ.

12. Тест (слайд 11, 12)

13. Уьйге иш (слайд 13)

14. Дарсны натижасын чыгъарыв.

-Бугюнгю дарсда сиз не билдигиз?

-Нече ва нечик белюклеге белюне гьаллыкълар?

15. Яшланы къыйматлав.