ZATTI’N’ MUG’DARI’.MOLYARLI’Q MASSA

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

ZATTI’N’ MUG’DARI’.MOLYARLI’Q MASSA

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№ 3 TEMA     ZATTI’N’ MUG’DARI’.MOLYARLI’Q MASSA

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Zatti’n’ mug’dari’.molyarli’q massa haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti’

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Pikirge hu’jim» interaktiv metodi’ «Pikirdin’ qatan’ hu’jimi» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi

Sabaqti’n’ bari’si’

Sholkemlestiriw

Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Molekulalardi’n’ wo’lshemi ha’m massasi’ temasi’n soraw

TEMA

Zatti’n’ mug’dari’.Avagadro turaqli’si’.

Ali’ng’an zatti’n’ mug’dari’ 12 g uglerod () mug’dari’ menen Sali’sti’ri’ladi’.Sol maqsette zatti’n’ mug’dari’ (v) dep atalatug’i’n arnawli’ fizikali’q shama kirgizilgen.Zat mug’dari’ni’n’ birligi yetip mol qabi’l yetilgen.

1 mol – zatti’n’ wondag’i’ molekulalar sani’ 12 g uglerodtag’i’ atomlar sani’na ten’.

Mol menen bir qatarda kmol de qollani’ladi’.1kmol=10³mol.

1 mol uglerod (C) ti’n’ massasi’ m=12 g,sebebi M_r(C)=12m.a.b.

1 mol vodorod (H₂) ti’n’ massasi’ m=2 g,sebebi M_r(H₂)=2m.a.b.

1 mol kislorod (O₂)ti’n’ massasi’ m=32 g sebebi M_r(O₂)=32m.a.b.

1 mol suw (H₂O) di’n’ massasi’ m=18 g,sebebi M_r(H₂O)=18 m.a.b.

Ali’ng’an zatti’n’ 1 mol mug’dari’ndag’i’ molekulalar sani’ birdey boladi’.Ms: 2 g (1mol) H₂ tag’i’ da 32 g (1 mol) O₂ tag’i’ da molekulalar sani’ 6,02*10²³ ti quraydi’.Bul san italiyali’ ilimpaz A.Avogadroni’n’ (1776-1856) hu’rmetine Avagadro turaqli’si’ dep ataladi’ ha’m N_A menen belgilenedi.

Avagadro turaqli’si’ 1 mol zattag’i’ molekulalar sani’

Avagadro turaqli’si’ni’n’ mug’dari’.

 Zat ushi’n zatti’n’ mug’dari’ v sol zattag’i’ molekulalardi’n’ sani’ N ni’n’Avagadro turaqli’si’ N_A g’a qatnasi’na ten’.

         (1)

Ms: Balonda 100 mol (200 g) vodorod gazi’ qamalg’an bolsa,balondag’i’ molekulalar sani’ N=vN_A =100 mol*6,02*102³1/mol=6,02*10²⁵ boladi’.

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Molyarli’q massa

 Zatti’n’ 1 mol massasi’n biliw u’ken a’hmiyetke iye.

1 mol zatti’n’ massasi’ molyarli’q massa dep ataladi’ ha’m M ha’ribi menen belgilenedi.

Molyarli’q massani’n’ tiykarg’i’ wo’lshew birligi kg/mol

Zatti’n’ molyarli’q massasi’ woni’n’ Sali’sti’rmali’ molyarli’q massasi’ arqali’ ani’qlanadi’.Ms: uglerod ushi’n M_r(C) =12m.a.b. M(C) =12g/mol=0,212 kg/mol,vodorod ushi’n Mr(H₂)=2m.a.b.M(H₂)=2g/mol=0,002kg/mol,suw ushi’n Mr(H₂O)=18m.a.b.M(H₂O)=18g/mol=0,018 kg/mol.

Molyarli’q massa menen Avagadro turaqli’si’ arasi’nda to’mendegi baylani’s bar.

Bunda mo berilgen zatti’n’ bir molekulasi’ni’n’ massasi’

Ali’ng’an v mug’dardag’i’ zatti’n’ m massasi’n tabi’w mu’mkin.

 yamasa

Ms: 8 mol karbonat angidridi (CO2) gazinin’ massasi’n to’mendegishe yesaplaw mu’mkin :m=vM=8*0,044kg/mol=0,352 kg

Birdey temperatura ha’m basi’mda ha’r qanday gazdi’n’ bir mol mug’dari’ birdey ko’lemdi iyeleydi.Bul avagadro ni’zami’ dep ataladi’ ha’m to’mendegishe ta’riyplenedi.

Normal jag’dayda ha’r qanday gazdi’n’ 1 mol mug’dari’0,0224 m³ ko’lemdi iyeleydi.

1 m³ ko’lemdegi molekulalar sani’ da birdey boladi’.

Sabaqti’ bekkemlew

«Juwmaqlar qabi’l yetiw texnologiyasi’» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’larg’a bir qansha quramali’raq temalardi’ wo’zlestiriw,belgili mashqalalardi’ ha’r ta’repleme puxta analiz yetiw tiykari’nda wolar boyi’nsha belgilengen juwmaqlarg’a keliw bir mashqa tiykari’nda bildiriletug’i’n bir neshe juwmaqlar arasi’nan yen’ qolayli’ ha’m de tuwri’si’n tabi’wg’a u’yretiw.Woqi’wshi’larg’a woqi’wli’qtan ti’sqari basqa a’debiyatlardan qosi’msha sorawlar,krossvordlar beriw menen bilimlerin bekkemlep bari’w.

1.Zatti’n’ mug’dari’ dep nege ayti’ladi’.

2.Bir mol nege ten’?

3.Avagadro turaqli’si’ dep qanday shamag’a ayti’ladi’? Woni’n’ ma’nisi nege ten’?

4.Molyarli’q massa dep qanday shamag’a ayti’ladi’?

5.Avagadro ni’zami’ qanday ta’riyplenedi?

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Zatti’n’ mug’dari’.molyarli’q massa temasi’n woqi’p keliw

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash